Giáo trình Phay, bào mặt phẳng bậc (Nghề: Cắt gọt kim loại) - Trường CĐ Cộng đồng Lào Cai

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG

PHAY, BÀO MẶT PHẲNG BẬC
NGHỀ: CẮT GỌT KIM LOẠI
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP + CAO ĐẲNG

LƯU HÀNH NỘI BỘ
NĂM 2017


1

LỜI GIỚI THIỆU
Trong chiến lược phát triển và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục
vụ cho sự nghiệp cơng nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Đào tạo nguồn nhân
lực phục vụ cho cơng nghiệp hóa nhất là trong lĩnh vực cơ khí Nghề cắt gọt kim
loại là một nghề đào tạo ra nguồn nhân lực tham gia chế tạo các chi tiết máy
móc địi hỏi các sinh viên học trong trường cần được trang bị những kiến thức,
kỹ năng cần thiết để làm chủ các công nghệ sau khi ra trường tiếp cận được các
điều kiện sản xuất của các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Khoa Cơ khí động lực Trường Cao đẳng Lào Cai đã biên soạn cuốn giáo trình mơ đun Phay,
bào mặt bậc. Nội dung của mô đun để cập đến các cơng việc, bài tập cụ thể về
phương pháp và trình tự gia công các chi tiết.
Căn cứ vào trang thiết bị của các trường và khả năng tổ chức học sinh thực
tập ở các cơng ty, doanh nghiệp bên ngồi mà nhà trường xây dựng các bài tập
thực hành áp dụng cụ thể phù hợp với điều kiện hoàn cảnh hiện tại.

Lào cai, ngày tháng

năm 2017


2
MỤC LỤC
TRANG
MỤC LỤC ............................................................................................................. 2
Bài 1. DAO BÀO XÉN, MÀI DAO BÀO ............................................................ 3
Bài 2: CÁC LOẠI DAO PHAY MẶT BẬC .................................................... 100
Bài 3: PHAY, BÀO MẶT PHẲNG BẬC ........................................................... 18
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP ..................................................................................... 42
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 45


3
BÀI 1. DAO BÀO XÉN, MÀI DAO BÀO
Giới thiệu:
Dao bào xén cạnh là một loại dụng cụ cắt gọt kim loại trên máy bào. Cấu
tạo của dao bào thường có 2 phần: phần cắt gọt và phần thân dao. Các thơng số
hình học của dao sẽ được trình bày trong nội dung bài một
Mục tiêu:
- Trình bày được các yếu tố cơ bản dao bào xén, đặc điểm của các lưỡi
cắt, các thơng số hình học của dao bào xén;
- Nhận dạng được các bề mặt, lưỡi cắt, thông số hình học của dao bào;
- Mài được dao bào xén đạt độ nhám Ra1.25, lưỡi cắt thẳng, đúng góc độ,
đúng yêu cầu kỹ thuật, đúng thời gian qui định, đảm bảo an tồn cho người và
máy;
- Rèn luyện tính kỷ luật, kiên trì, cẩn thận, nghiêm túc, chủ động và tích
cực trong học tập.
1. Cấu tạo của dao bào.

1.1. Vật liệu làm dao bào.
Dao bào thường có hai bộ phận: phần lưỡi cắt và phần thân dao.
Phần lưỡi cắt thường làm bằng mảnh thép gió (P9 hoặc P18) hoặc bằng
mảnh hợp kim cứng như BK6, BK8, T15K6...Phần thân dao được làm bằng
thép C45 hoặc Ct3. Ngoài ra trong các trường hợp đặc biệt phần lưỡi cắt và thân
dao làm cùng một vật liệu.
1.2. Các loại dao bào
Khi gia công mặt bậc các loại dao bào thường dùng để gia công là:
- Dao bào xén cạnh phải và trái ( hình1.1): Dao bào xén cạnh có hai loại
cán cong hoặc cán thẳng.


4
Dao bào
xén cạ nh phải

Dao bào
xén cạ nh trá i

S

S

Chi tiÕt

Hình 1.1: Dao bào xén cạnh phải và
trái
+ Dao bào cán thẳng thường ít sử dụng vì khi cắt thường cán dao cong ăn
lẹm xuống bề mặt đã gia công. Tuy nhiên loại dao này thuận tiện trong việc chế
tạo.

+ Dao bào cán cong thường được sử dụng nhiều vì trong q trình cắt gọt
mũi dao khơng ăn lẹm xuống bề mặt đã gia công. Tuy nhiên loại dao bào cán
cong việc chế tạo khó khăn hơn rất nhiều.
- Dao bo ct dựng bo mt

Dao bào cắt

rónh( hỡnh 1.2). Cấu tạo của dao bào cắt
thường là cán cong vì lưỡi cắt bản rộng
nên lực cắt lớn dễ gây ra hiện tượng cong
mũi dao dẫn đến dao sẽ ăn lẹm vào bề
mặt.

Chi tiÕt

Hình 1.2: Dao bào cắt

S


5
2. Các thơng số hình học của dao bào ở trạng thái tĩnh
2.1. Các mặt phẳng tọa độ để xác định các góc hình học của dao bào xén cạnh
+ Mặt phẳng cơ bản: Là mặt phẳng vng góc với véc tơ chuyển động
chính của dao (hình 1.3).
+ Mặt phẳng cắt gọt: Là mặt phẳng vng góc với mặt phẳng cơ bản,
chứa véc tơ chuyển động chính và tiếp tuyến với lưỡi cắt chính của dao khi dao
cắt gọt
-Mặt phẳng tiết diện chính : là mặt phẳng cắt vng góc lưỡi dao chính
của dao và vng góc mặt phẳng cắt gọt , vết của mặt phẳng tiết diện chính là

đường n- n.
-Mặt phẳng tiết diện phụ: là mặt phẳng cắt vng góc với lưỡi cắt phụ.Vết
của mặt phẳng tiết diện ph l ng m m.







n



n




Vết mặt phẳng cơ bản

m

m

Vết mặt phẳng cắt gọt



Vết mặt phẳng cơ bản

Hỡnh 1.3: Thụng số hình học dao bào xén cạnh

2.2. Các góc hình học của dao
+ Góc trước (góc thốt):


6
Định nghĩa: là góc hợp bởi giữa mặt trước dao với mặt phẳng cơ bản đi
qua lưỡi cắt của răng dao tại điểm quan sát – kí hiệu  - đơn vị tính (độ).
- Tác dụng của góc  : để giảm ma sát giữa mặt trước của dao với phoi
- Đặc điểm của góc  : góc có thể lớn hơn 00 và  00 .
- Khi lớn hơn 00 từ (50  200) : răng dao sắc, dễ cắt gọt, dễ thoát phoi. Cắt
gọt nhẹ, nhưng răng dao yếu dễ gẫy, mẻ. Góc  > 00 ứng dụng cho dao bằng
thép gió.
-Khi   00 từ (00  -200); răng dao tù, kém sắc, khó cắt gọt (cắt gọt
nặng nề), khó thốt phoi, nhưng độ cứng vững dao cao, khó gẫy mẻ. Góc   00
ứng dụng với dao bằng hợp kim cứng, hợp kim gốm.
+ Góc sau (góc sát):
Định nghĩa: là góc hợp bởi giữa mặt sau răng dao với mặt phẳng cắt gọt .
Kí hiệu:  đơn vị tính (độ)
- Tác dụng: giảm ma sát giữa răng dao với mặt cắt gọt, giữ cho dao lâu

mòn.
-Đặc điểm: góc sát  ln ln > 00. Trị số dao động trong khoảng từ 100
 250 tuỳ theo từng loại dao và đặc điểm gia cơng. Khi góc  tăng, dao sắc, lâu

mòn nhưng độ cứng vững kém; khi góc  giảm, dao tù, nhanh mịn nhưng độ
cứng vững cao.
+ Góc nêm (góc sắc):
Định nghĩa: Là góc hợp bởi giữa mặt trước và mặt sau răng dao – kí hiệu:
 - đơn vị tính (độ).

- Ảnh hưởng của góc  : khi góc  tăng, dao tù, kém sắc, khó cắt gọt
nhưng độ cứng vững cao, ít gẫy mẻ. Khi góc  giảm ảnh hưởng ngược lại.
Góc  lớn ứng dụng cho dao gia công thô, dao bằng hợp kim cứng; Góc  nhỏ
áp dụng cho gia cơng tinh dao bằng thép gió.
trị số của góc  phụ thuộc vào góc  và  .
Khi   00 :  = 900 – (  +  )
Khi  <00 :  =  + (900 -  )


7
Ngồi ba góc cơ bản  ,  ,  ảnh hưởng quyết định đến độ bền và khả
năng cắt gọt của răng dao, cịn có góc cắt  là góc hợp bởi giữa mặt trước răng
dao với mặt phẳng cắt gọt  =  +  .
+ Góc lệch lưỡi cắt chính: là góc hợp bởi giữa hình chiếu lưỡi cắt chính trên
mặt phẳng cơ bản với mặt chờ gia cơng hoặc với phương chạy dao S. Kí hiệu :
 - đơn vị tính (độ)

- Ảnh hưởng của góc  : làm tăng, giảm chiều dài tiếp xúc giữa lưỡi cắt
chính răng dao với mặt cắt gọt, dẫn đến tăng, giảm lực cản khi cắt gọt. Do đó
sẽ ảnh hưởng nhiều đến rung động và độ bền dao cắt. Trị số góc  thường từ 20

 50

+ Góc lệch lưỡi cắt phụ:
- Là góc hợp bởi giữa hình chiếu lưỡi cắt phụ trên mặt phẳng cơ bản với
mặt đã gia cơng – kí hiệu  1 đơn vị (độ).
-Tác dụng của góc  1 : giảm ma sát giữa răng dao với mặt đã gia cơng.
Trị số của góc
 1 = 20  150 (thường từ 50  100).

+ Góc mũi dao: là góc hợp bởi giữa hình chiếu lưỡi cắt chính và lưỡi cắt phụ
trên mặt phẳng cơ bản . Kí hiệu  - đơn vị tính (độ).
  180 0  (  1 )

- Ảnh hưởng của góc  : khi góc  tăng, góc  (hoặc  1) giảm, mũi dao
to, khoẻ khó gẫy mẻ nhưng khó cắt gọt, cắt gọt nặng nề. Khi góc  giảm, ảnh
hưởng ngược lại.
3. Sự thay đổi thông số hình học của dao bào khi gá dao
Khi gá dao bào các góc độ hình học sẽ có sự thay đổi đáng kể bởi các lý
do sau: Khi gá, thân dao khơng vng góc với mặt gia cơng lúc đó các góc φ và
φ1 sẽ bị thay đổi dẫn đến trong quá trình cắt gọt sẽ ảnh hưởng đến rung động và
độ bền của dao.


8
4. Ảnh hưởng của các thơng số hình học của dao bào đến quá trình cắt.
Khi cắt gọt do lực sinh ra trong quá trình cắt dẫn đến dao bào sẽ bị biến
dạng và làm cho các thông số sẽ thay đổi theo.
- Khi sử dụng dao bào cán thẳng ( hình 1.4a) khi cắt gọt điểm tựa của dao
bào là điểm O khi dao bị uốn cong mũi dao sẽ vạch ra cung R làm cho xuất hiện
vết lõm trên phơi. Dẫn đến các góc độ khác cung thay đổi đã được trình bày

phần góc độ dao bào.
- Khi sử dụng dao bào cán cong( hình 1.4b) do điểm tựa O trùng với mũi
dao nên khi cắt gọt dao biến dạng không gây ra ảnh hưởng bề mặt phôi, tuy
nhiên sẽ xuất hiện kích thước chi tiết sẽ dương.

§ ầu má y bào

Đ ầu má y bào

Dao bào

Dao bào

o

o

R

R

Vết lõm xuống bề mặt
chi tiết khi bào

Bề mặt sau khi gia c«ng

Chi tiÕt

Chi tiÕt

b)

a)

Hình 1.4: Sự ảnh hưởng các góc độ dao bào khi sử
dụng dao bào cán thẳng và dao bào cán cong
a) Dao bào cán thẳng. b) dao bào cán cong
5. Mài dao bào.
Các bước chuẩn bị mài dao(hình 1.5):
- Xác định các góc độ của dao bào cn mi
Đ á mài

- Chun b dng kim tra cỏc góc độ
Hu ?ng di chuy?n dao
khi mài

Dao bµo

BƯ tú

45°

Hình 1.5: Vị trí mài dao bào
trên máy mài 2 đá


9
- Kiểm tra máy mài 2 đa như: Sửa đá, chỉnh khe hở giữa bệ tỳ so với đá, kiểm
tra sự rạn nứt của đá...
- Vị trí của người đứng mài phải chếch một góc 450 so với mặt đá

- Đeo kính an tồn khi thực hiện mài
- Thực hiện mài dao.
+ Đặt dao bào tỳ lên bệ tỳ của đá mài
+ Điều chỉnh dao một góc cần mài
+ Người đứng chếch đi một góc 450
+ Dùng 2 tay di chuyển dao trên bề mặt đá để thực hiện mài.
- Khi mài cần tuân thủ một số nội quy an tồn như sau:
+ Vị trí của người đứng mài phải chếch một góc 450 so với mặt đá
+ Đeo kính an toàn khi thực hiện mài.


10
BÀI 2: CÁC LOẠI DAO PHAY MẶT BẬC
Giới thiệu:
Dao phay mặt bậc là một loại dụng cụ cắt gọt kim loại trên máy phay.
Mục tiêu:
- Trình bày được các yếu tố cơ bản dao phay mặt phẳng, đặc điểm của các
lưỡi cắt, các thơng số hình học của dao phay mặt phẳng và công dụng của từng
loại dao phay mặt phẳng;
- Nhận dạng được các bề mặt, lưỡi cắt, thông số hình học của dao phay.
- Phân loại được các dạng dao phay mặt phẳng;
- Rèn luyện tính kỷ luật, kiên trì, cẩn thận, nghiêm túc, chủ động và tích
cực trong học tập.
1. Cấu tạo của các loại dao phay mặt phẳng
1.1. Vật liệu làm dao phay
Trong quá trình dao phay làm việc thì phần cắt gọt cần có những tính chất
sau: Độ cứng ở nhiệt độ thường, ở nhiệt độ cao, có khả năng chống mài mịn,
tính dẫn nhiệt và bền. Nên sử dụng vật liệu làm dao cần chọn những vật liệu có
những ưu điểm ở phần cắt của lưỡi dao.
1.1.1 Thép cácbon dụng cụ

Thép cácbon dụng cụ có hàm lượng cácbon từ 0.73 - 1.5 %, có độ cứng từ
58 - 64 HRC. Thường được sử dụng nguyên cây như: y10A, y12A loại thép
này rắt sắc, thường sử dụng gia công các loại vật liệu mềm, dẻo, nhưng chóng
mịn và nhanh rỉ.
1.1.2. Thép hợp kim dụng cụ
Thép hợp kim dụng cụ là loại thép cácbon mà người ta cho thêm một tỷ
lệ các kim loại màu ít và hiếm như: Crom (X), vonfram (B), silit (C), mangan (
). Ví dụ: Thép hợp kim crơm 45X, hoặc thép hợp kim Crôm silit 9XC. Những
nguyên tố này giúp cho thép hợp kim có những tính chất tốt như tính chịu nhiệt


11
cao từ 350 - 4000c mà không giảm độ cứng, ít rỉ. Thép hợp kim dụng cụ thường
được sử dụng các loại dao định hình, loại dao liền thân có giá khá rẻ, nhưng
chất lượng chấp nhận được.
1.1.3.Thép gió
Thép gió hay còn gọi là dao cắt nhanh, loại thép này có lượng crơm,
vonfram cao, ngồi ra cịn có các ngun tố khác như: silit (C), mangan (),
mơlípđen (Mo), vanađi (), niken (H) và lưu huỳnh, phôt pho. Loại vật liệu này
được sử dụng khá phổ biến bởi tính ưu việt của nó, khả năng chịu nhiệt lên tới
500 - 6000c, độ cứng đạt từ 62 - 65 HRC. Các loại thép gió thường dùng là P9,
P18, ngồi ra cịn một số loại thép cao tốc như: P18M và P9M, tăng (Mo), giảm
(f) loại này chịu nhiệt cao và tốc độ cắt cao từ 2 - 4 lần so với P18 và P9. Do
tính chất của thép, nên thường chế tạo phần lưỡi cắt là chủ yếu. Nhưng cũng
nhiều trường hợp được dùng để chế tạo cả lưỡi cắt lẫn thân dao như: Dao phay
trụ răng liền, dao phay góc,..
1.1.4. Hợp kim cứng
Hợp kim cứng là loại vật liệu chế tạo bằng cách nung ép (thiêu kết), bởi
thành phần của nó là bột cacbít vonfram, cacbít titan với chất dính kết cơban.
Hợp kim cứng có độ cứng khá cao, HRC vào khoảng 71 - 75, và giữ được độ

cứng ở nhiệt độ cao từ 900 - 1100 0c, ít bị mài mịn, lưỡi cắt có thể cắt tới
2.700m/ph, kể cả khi cắt các vật liệu cứng tới 67HRC, so với thép gió, hợp kim
cứng có khả năng truyền nhiệt nhanh gấp 3 lần. Nhưng vật liệu này giòn, chịu va
đập kém nên dễ mẻ, vỡ. Hợp kim cứng chia ra hai nhóm chính: Nhóm BK và
nhóm TK.
+ Nhóm BK (hợp kim cứng vơnfram): Gồm các hạt các bít vơnfram trộn
với chất dính kết cơban, có các ký hiệu sau: BK2, BK3, BK4, BK6, BK6B,
BK8, BK10, BK11, BK15 vv..Nhóm hợp kim này thường dùng để cắt các vật
liệu giòn, như gang, kim loại màu, vật liệu không kim loại các ký hiệu hợp kim
cứng thì trong đó: B chỉ thành phần các bít vonfram, K chỉ chất dính kết cơban.


12
+ Nhóm TK (nhóm hợp kim cứng Titan- vơnfram), nhóm này có ký hiệu
T5K10, T14K6, T15K10,... loại này có độ cứng nóng rất cao nên thường sử
dụng để gia cơng các vật liệu thép, thép đã qua nhiệt luyện.
Ngoài ra ta cịn có các vật liệu làm dao cho năng suất cao như: Hợp kim
gốm, sứ đặc biệt, đây là loại vật liệu quý hiếm và chỉ sử dụng ở các nhà máy
lớn.
1.2.Các loại dao phay .
Để gia công mặt phẳng bậc ta thường sử dụng các loại dao phay thơng
dụng sau:
- Dao phay ngón:
+ Dao phay ngón răng liền có kết cấu đơn giản, phù hợp với mọi điều
kiện cắt gọt(hình 2.1).
+ Dao phay ngón dạng răng chắp. Lưỡi cắt thường làm bằng mảnh hợp
kim cứng, thân dao được làm các loại thép thường. Đặc điểm của loại dao nay
tiết kiệm đượng vật liệu khi chế tạo, một cán dao có thể sử dụng được nhiều lần.

a)

b)

c)

Hình 2.1: Các loại dao phay ngón
a) Dao phay ngón chi cơn lưỡi có xẻ rãnh
b) Dao phay ngón chi cơn
c) dao phay ngón chi trụ


13
- Dao phay đĩa:
+ Dao phay đĩa một mặt cắt( hình2.2 a)
+ Dao phay đĩa ba lưỡi cắt răng thẳng(hình 2.2b), răng chếch( hình2.2 c)
+ Dao phay đĩa hớt lưng (hình 2.2d)
B







B



a)



D

D



b)
B
B

D







c)

d)

Hình 2.2: Các loại dao phay đĩa

D



14
- Dao phay trụ.
+ Dao phay trụ răng thẳng(hình 2.3a): Dùng để gia cơng các loại mặt
phẳng, mặt bậc có bản rộng. Tuy nhiên loại dao này ít sử dụng vài khi cắt gọt có
lực va đập dẫn đến khơng đảm bảo an toàn cho dao và chi tiết gia cơng
+ Dao phay trụ răng xoắn(hình 2.3b): Dùng để gia cơng các loại mặt
phẳng, mặt bậc có bản rộng. Loại dao này sử dụng nhiều hơn, vì trong quá trình
cắt gọt loại dao này cắt gọt êm hơn.
Trong thực tế hiện nay 2 loại dao này hạn chế sử dụng vì tính kinh tế
khơng cao

b)

a)

Hình 2.3: Dao phay trụ
a) Dao phay trụ rang thẳng
b) Dao phay trụ rang xoắn


15
- Dao phay mặt đầu:
+ Dao phay mặt đầu răng liền (hình 2.4a): Dùng để gia cơng mặt phẳng,
mặt bậc, rãnh suốt. Do đặc điểm cấu tạo là răng liền nên sử dụng không hiệu quả
kinh tế cao.
+ Dao phay mặt đầu răng chắp (hình 2.4b): Dùng để gia cơng mặt phẳng,
mặt bậc, rãnh suốt. Do đặc điểm cấu tạo là răng chắp nên sử dụng rộng rãi trong
thực tế sản xuất..

a)

b)
Hình 2.4: Dao phay mặt đầu
a) Dao phay mặt đầu răng liền
b) Dao phay mặt đầu răng chắp

2. Các thơng số hình học của dao phay mặt phẳng.
Mặt phẳng tiết diện chính : Là mặt phẳng cắt vng góc với lưỡi dao
chính (2) của dao và vng góc với mặt phẳng cắt gọt như hình 2 vết cắt của
mặt phẳng tiết diện chính là đường c- c( hình 2.5).
Mặt phẳng tiết diện phụ: Là mặt phẳng vng góc với lưỡi cắt phụ như hình 2
vết cắt mặt phẳng tiết diện phụ là đường d-d.
Các góc chiếu trên mặt phẳng cơ bản:
+Góc lưỡi cắt chính: Là góc hợp bởi góc hình chiếu trên mặt phẳng cơ
bản với mặt chờ gia công (A) hoặc với phương chạy dao S. ký hiệu :  - Đơn vị
tính là (độ) trị số góc  thường từ 45 0  600


16
+Góc lưỡi cắt phụ: Là góc hợp bởi góc hình chiếu lưỡi cắt phụ trên mặt
phẳng cơ bản với mặt đã gia công (B). Ký hiệu  1 Đơn vị tính (độ).  1 = 20 
150 (thường từ 50  100).
+Góc mũi dao: Là góc hợp bởi góc hình chiếu lưỡi cắt chính với lưỡi cắt
phụ trên mặt phẳng cơ bản. Ký hiệu  - Đơn vị tính (độ).   180 0  (  1 )
+Các góc  ,  ,  ,  xác định trên mặt phẳng tiết diện chính, mặt phẳng
tiết diện phụ, từ định nghĩa đến ảnh hưởng, tác dụng. Tương tự đối với răng dao
trên mặt trụ.

1

B

d

Vết mặt phẳng
cơ bản



S



> ll

c







S

 

 
l l



n
dc

2









Vết mặt phẳng
cơ bản

Vết mặt phẳng cắt gọt

Hình 2.5:Các góc hình học của dao phaymặt đầurăng chắp
3. Ảnh hưởng của các thơng số hình học của dao phay đến q trình cắt
+ Góc trước (góc thốt):
- Tác dụng của góc  : để giảm ma sát giữa mặt trước của dao với phoi
- Đặc điểm của góc  : góc có thể lớn hơn 00 và  00 .
- Khi lớn hơn 00 từ (50  200) : răng dao sắc, dễ cắt gọt, dễ thoát phoi. Cắt
gọt nhẹ, nhưng răng dao yếu dễ gẫy, mẻ. Góc  > 00 ứng dụng cho dao bằng
thép gió.
-Khi   00 từ (00  -200); răng dao tù, kém sắc, khó cắt gọt (cắt gọt

nặng nề), khó thốt phoi, nhưng độ cứng vững dao cao, khó gẫy mẻ. Góc   00
ứng dụng với dao bằng hợp kim cứng, hợp kim gốm.


17
+ Góc sau (góc sát):
-Tác dụng: giảm ma sát giữa răng dao với mặt cắt gọt, giữ cho dao lâu
mòn.
-Đặc điểm: góc sát  ln ln > 00. Trị số dao động trong khoảng từ 100
 250 tuỳ theo từng loại dao và đặc điểm gia cơng. Khi góc  tăng, dao sắc, lâu

mòn nhưng độ cứng vững kém; khi góc  giảm, dao tù, nhanh mịn nhưng độ
cứng vững cao.
+ Góc nêm (góc sắc):
Ảnh hưởng của góc  : khi góc  tăng, dao tù, kém sắc, khó cắt gọt nhưng
độ cứng vững cao, ít gẫy mẻ. Khi góc  giảm ảnh hưởng ngược lại. Góc  lớn
ứng dụng cho dao gia công thô, dao bằng hợp kim cứng; Góc  nhỏ áp dụng cho
gia cơng tinh dao bằng thép gió.
trị số của góc  phụ thuộc vào góc  và  .
Khi   00 :  = 900 – (  +  )
Khi  <00 :  =  + (900 -  )
Ngồi ba góc cơ bản  ,  ,  ảnh hưởng quyết định đến độ bền và khả
năng cắt gọt của răng dao, cịn có góc cắt  là góc hợp bởi giữa mặt trước răng
dao với mặt phẳng cắt gọt  =  +  .
+ Góc lệch lưỡi cắt chính: Ảnh hưởng của góc  : làm tăng, giảm chiều dài tiếp
xúc giữa lưỡi cắt chính răng dao với mặt cắt gọt, dẫn đến tăng, giảm lực cản
khi cắt gọt. Do đó sẽ ảnh hưởng nhiều đến rung động và độ bền dao cắt. Trị số
góc  thường từ 20  50
+ Góc lệch lưỡi cắt phụ: Tác dụng của góc  1 : giảm ma sát giữa răng dao với
mặt đã gia cơng. Trị số của góc  1 = 20  150 (thường từ 50  100).

+ Góc mũi dao: Ảnh hưởng của góc  : khi góc  tăng, góc  (hoặc  1) giảm,
mũi dao to, khoẻ khó gẫy mẻ nhưng khó cắt gọt, cắt gọt nặng nề. Khi góc 
giảm, ảnh hưởng ngược lại.


18
BÀI 3: PHAY, BÀO MẶT PHẲNG BẬC
Giới thiệu:
Mặt bậc là một dạng chi tiết trong đó có 2 mặt phẳng cấu thành với nhau
và vng góc với nhau. Mặt bậc được sử dụng nhiều trong các chi tiết máy có
liên quan đến hướng trượt....
Mục tiêu:
- Trình bày được phương pháp phay, bào mặt phẳng bậc và yêu cầu kỹ
thuật khi phay, bào mặt phẳng bậc;
- Vận hành thành thạo máy phay, bào để gia cơng mặt phẳng bậc đúng qui
trình qui phạm, đạt cấp chính xác 8÷10, độ nhám cấp 4÷5, đạt yêu cầu kỹ thuật,
đúng thời gian qui định, đảm bảo an tồn cho người và máy;
- Phân tích được các dạng sai hỏng, nguyên nhân và cách khắc phục;
- Rèn luyện tính kỷ luật, kiên trì, cẩn thận, nghiêm túc, chủ động và tích
cực sáng tạo trong học tập.
1. Yêu cầu kỹ thuật khi phay bào mặt phẳng bậc.
1.1. Phân loại mặt phẳng bậc.
- Mặt bậc thẳng góc 1 phía- Hình3.1a

L

H

H

L

H

- Mặt bậc thẳng góc 2 phía- Hình 3.2b.

B

C

B

A
A

a)

b)

Hình 3.1: Các loại mặt bậc


19
1.2. Yêu cầu kỹ thuật của mặt phẳng bậc.
- Đúng kích thước: Kích thước thực tế với kích thước được ghi trên bản
vẽ
- Sai lệch hình dạng hình học khơng vượt quá phạm vi cho phép bởi độ
không phẳng.
- Sai lệch về vị trí tương quan giữa các bề mặt bậc so với bề mặt mặt đáy,
mặt trên, độ không song song giữa mặt phẳng đáy với mặt trên, độ khơng vng

góc giữa các mặt kế tiếp, độ khơng đối xứng, độ không sai lệch giữa các mặt
phẳng.
- Độ nhám bề mặt theo yêu cầu đề ra.
Bản vẽ chi tiết

0,05

C

20+0,05

0,05

C

54±0,1

10+0,1

0,05

c

a

54±0,1

60±0,1

N. ve~ Ho?va`tên

T. kê´

Ký

RA~
NH THA?NG
GO´C

K. tra
Duyê?t

Vâ?t liê?u

C


20
2. Phương pháp gia công
2.1.Gá lắp, điều chỉnh êtô.
Gá ê tô lên bàn máy, gá phiến đo lên hàm êtô, dùng đồng hồ so rà chỉnh
sao cho phiến đo song song với phương trượt dọc(Mục đích điều chỉnh gián tiếp
hàm êtơ song song với phương trượt dọc)( hình 3.2)
Trường hợp yêu cầu gá hàm êtô song song phương trượt ngang bàn máy
nếu có ke gá thì kẹp ke gá trực tiếp hàm êtô và điều chỉnh cho ke gá (1) tiếp xúc
đều với băng trượt đứng của máy phay (2) như hình vẽ hoặc gá phiến đo rà
tương tự như trường hợp gá hàm êtô song song với phương trượt dọc bàn máy.
Sau đó kẹp chặt êtơ với bàn máy bằng bulơng hoặc bu lơng bích kẹp.

1

2

Hình 3.2: Rà song song hàm ê tô trên bàn máy

2.2.Gá lắp, điều chỉnh phơi.
Dùng đơi căn phẳng có chiều cao như nhau đặt lên ê tô, đặt phôi lên đôi
căn phẳng, dung tay quay siết nhẹ cho 2 hàm ê tô tiếp xúc vào 2 mặt bên phôi,
lấy búa nhựa gõ nhẹ vào mặt trên phôi sao cho đôi căn phẳng chắc và tiến hành
siết chặt rồi kiểm tra lần cuối xem đôi căn phẳng có bị rơ lỏng khơng( hình 3.3).


21

Hình 3.3: Gá phơi lên ê tơ
Sau khi gá phơi lên ê tô để đảm bảo mặt trên song song với mặt dưới ta
tiến hành rà phẳng. Dùng đồng hồ so rà chỉn cho mặt chuẩn trên hoặc dưới của
phôi song song với mặt bàn máy
tương tự khi gá để gia cơng mặt
phẳng. Có thể dùng búa gõ chỉnh
để mặt chuẩn dưới tiếp xúc đều với
mặt căn phẳng(hình 3.4).

Hình 3.4: Rà song song khi gá phôi
2.3.Gá lắp, điều chỉnh dao.
2.3.1.Gá lắp, điều chỉnh dao phay trụ.
- Gá trục dao lên trục chính máy và gá dao lên trục dao:
Tương tự như gá dao phay mặt đầu(hình 3.5). Trục gá dao (3) được gá lên
trục chính máy sau đó dùng các bạc chặn(5) để xác định vị trí dao trên trục

22
dao(4) sao đó gá giá đỡ trục gá dao lên đầu máy siết đai ốc (2) cố định giá đỡ.
Để đảm bảo trục quay đồng tâm ta dùng bạc đồng (8)sau đó dùng đai ốc (1) văn
chắc cố định dao.

Hình 3.5: Gá lắp điều chỉnh dao phay trụ
- Điều chỉnh dao phay trụ:
Để đảm bảo dao cắt đạt kích
thước bề rộng mặt bậc(B) và chiều
cao(t) ta tiến hành điều chỉnh bàn trượt
ngang và bàn trượt đứng để sao cho vị
trí dao phơi đạt kích thước B và t. Sau
khi điều chỉnh xong ta khóa chặt bàn
trượt ngang đảm bảo khơng xê dịch

t
B
'

Hình3.6: Điều chỉnh dao cắt gọt

trong quá trình cắt gọt (hình 3.6).
2.3.2.Gá lắp, điều chỉnh dao phay mặt đầu.
Ổ gá dao(3) được gá lên trục chính máy(hình 3.7) , để truyền mơ men
giữa ổ dao và trục chính máy, trên trục chính người ta lắp thêm then (6) vào trục
chính máy để truyền mơ men từ trục chính xuống đài dao (4), để giữ chặt ổ gá
dao trên trục chính máy dùng trục rút (1) và đai ốc hãm (2), đài dao phay được


23

gá vào ổ gá dao nhờ đai ốc (5). Chú ý: khi gá ổ gá dao lên trục chính máy phải
lau sạch mặt côn ổ gá dao và mặt côn trục chính máy.

Hình 3.7: Gá dao phay mặt đầu


24
- Dao phay mặt đầu gá trên máy phay đứng(hình 3.8)
- Dao phay mặt đầu gá trên máy phay ngang(hình 3.9)

Hình 3.8: Dao phay mặt đầu
gá trên máy phay đứng

Hình 3.9: Dao phay mặt đầu
gá trên máy phay ngang

- Điều chỉnh dao phay mặt đầu :
Để tiến hành gia công mặt bậc bằng dao phay mặt đầu ta tiến hành điều
chỉnh vị trí dao phơi như sau: Bật máy cho dao quay, điều chỉnh dao tiếp xúc
nhẹ thành bên của phơi( hình3.9a) sau đó đánh dấu du xích, căn cứ vào du xích
để điều chỉnh bàn máy khoảng dịch chuyển k( hình3.9b) để tiến hành phay bậc.
n
n

H

A

K

a)

b)

Hình 3.9:Điều chỉnh dao để cắt mặt bậc