tai lieu on thi vao lop 10 PTTH

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (480.77 KB, 47 trang )

(1)phÇn ®iÖn häc I. lý thuyÕt: *Các kiến thức cần nhớ: 1.Sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào HĐT giữa hai đầu dây dẫn: - Cường độ dòng điện chạy qua 1 dây dẫn tỉ lệ thuận với HĐT đặt vào hai đầu dây dẫn đó. -Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào HĐT vào hai đầu dây dẫn là một đường thẳng đi qua gốc toạ độ.(U = 0, I = 0). 2.Điện trở của dây dẫn- Định luật ôm: - Trị số R = không đổi đối với mỗi dây dẫn và được gọi là điện trở của dây dẫn đó. - Đơn vị điện trở là ôm (Ω). 1Ω = . -1K1Ω = 1000Ω ; 1MΩ = 1000000Ω . - Điện trở biểu thị mức độ cản trở dòng điện nhiều hay ít của dây dẫn. *Định luật ôm: Hệ thức định luật ôm: I = U . R. Trong đó:... -Phát biểu ĐL:... 3.Đoạn mạch nối tiếp: I = I1 = I2 U = U1 + U2 R = R1 + R2 = . Hiệu điện thế giữa hai đầu mỗi điện trở tỉ lệ thuận với các điện trở đó. 4.Đoạn mạch song song: U = U1 = U2 I = I1 + I2 1 1 1 = + R❑ R1 R2. = Cường độ dòng điện qua mỗi điện trở tỉ lệ nghịch với điện trở đó. 5.C«ng thøc tÝnh ®iÖn trë d©y dÉn: R = ρ. l. S. 2 trong đó S = . r2 =  . d. 4. với r là bán kính, d là đờng kính dây. dÉn. - Điện trở của mỗi dây dẫn tỉ lệ thuận với chiều dài, tỉ lệ nghịch với tiết diện và phụ thuộc vào bản chất của dây dẫn. - Điện trở suất của vật liệu càng nhỏ thì vật liệu đó dẫn điện càng tốt. 6.Biến trở : là một điện trở có thể thay đổi được trị số điện trở . -Biến trở dùng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch khi thay đổi trị số điện trở của nó. 7.Công suất điện: Công thức tính công suất điện: p =U.I Trong đó: p là công suất đo bằng oát(w). U là hiệu điện thế đo bằng vôn(V). I là cường độ dòng điện đo bằng Am pe(A). 1W = 1V . 1A. 1.

(2) 2 Hay: p = I2 . R = U .. R. 8.Điện năng - Công của dòng điện: - Dòng điện có năng lượng vì nó có thể thực hiện công và cung cấp nhiệt lượng.Năng lượng của dòng điện được gọi là điện năng. -Công của dòng điện sản ra ở 1 đoạn mạch là số đo lượng điện năng chửên háo thành các dạng năng lượng khác - C«ng thøc tÝnh c«ng cña dßng ®iÖn: A = p. t = U.I.t. Trong đó: U đo bằng vôn(V). I đo bằng Am pe(A). T đo bằng giây(s). Thì công của dòng điện đo bằng J. 1J = 1W.1s = 1V.1A.1s. Ngaòi ra công của dòng điện còn được đo bằng ki lô oát giờ. 1kWh = 1000W.3 600s = 3 600 000J = 3,6.106J -Lượng điện năng sử dụng được đo bằng công tơ.Mỗi số đếm của công tơ điện cho biết lượng điện năng đã được sử dụng là 1 ki lô oát giờ: 1kWh = 3 600 000J = 3 600 kJ. 9.Định luật Jun- Len- xơ: Hệ thức định luật Jun- Lenxơ: Q = I2.R.t Trong đó: I (A), R (Ω ), t(s) , thì Q(J) . Nếu nhiệt lượng Q đo bằng đơn vị calo thỡ hệ thức định luật Jun- Lenxơ là: Q = 0,24I2Rt. 10.Sử dụng an toàn và tiết kiệm điện: *Lợi íh của việc sử dụng tiết kiệm điện năng: - Giảm chi tiêu cho gia đình. - Các dụng cụ và thiết bị được sử dụng lâu bền hơn. - Giảm bớt các sự cố gây tổn hại chung do hệ thống cung cấp điện bị quá tải, đặc biệt trong những giờ cao điểm. - Dành phần điện năng tiết kiệm cho sản xuất. *Các biện pháp sử dụng tiết kiệm điện năng: - Cần lựa chọn sử dụng các dụng cụ và thiết bị điện có công suất phù hợp và chỉ sử dụng chúng trong thời gian cần thiết. 11.Truyền tải điện năng đi xa: Công suất của dòng điện: p = U . I . Công suất toả nhiệt(hao phí): p hp = RI2. Do đó ta có c«ng thøc tÝnh ®iÖn n¨ng hao phÝ: p hp =. R . P2 U2. *Cách làm giảm hao phí trên đường dây truyền tải: - Cách tốt nhất là tăng hiệu điện thế đặt vào hai đầu đường dây * C¸c c«ng thøc cÇn nhí. 1. Hệ thức định luật ôm.. I=. 2 C«ng thøc tÝnh U, I, R trong. U R. Nèi tiÕp 2. Song song.

(3) ®o¹n m¹ch. U = U1 + U2 I = I1 = I2 R = R1 + R2 =. U = U1 = U2 I = I1 + I2. 1 1 1 = + R❑ R1 R2. = 2 3 C«ng thøc tÝnh ®iÖn trë d©y l d víi 2 =  ρ . R = trong đó S = . r . dÉn. S 4 r là bán kính, d là đờng kính dây dẫn. 4 C«ng thøc tÝnh sè vßng d©y l n= trong đó l là chiều dài dây dẫn. cña biÕn trë 2 πr 5 C«ng thøc tÝnh c«ng cña A = p. t = U.I.t dßng ®iÖn. 2 6 C«ng thøc tÝnh c«ng suÊt U 2. R = p = U . I = I cña dßng ®iÖn. R 7 Hệ thức định luật Jun- Q = I2.R.t Lenx¬ 8 C«ng thøc tÝnh ®iÖn n¨ng R . P2 p = hp hao phÝ. U2. II. Bµi tËp. D¹ng 1: Bµi tËp c¬ b¶n. Bài 1: Cho mạch điện (hình vẽ 1) trong đó R 1 = R2 R1 R2 A = 10 , UAB = 20V, bá qua ®iÖn trë d©y nèi. 1. Tính điện trở tơng đơng của đoạn mạch và H1 c®d® qua m¹ch. R1 R2 2. M¾c thªm ®iÖn trë R3 = 20 vµo ®o¹n m¹ch R3 A ( h×nh vÏ 2). a. Tính điện trở tơng đơng của đoạn mạch và H2 c®d® qua mçi ®iÖn trë vµ qua m¹ch. b. TÝnh c«ng suÊt tiªu thô cña mçi ®iÖn trë vµ cña ®o¹n m¹ch. Gi¶i: 1. Do R1 nt R2 nªn RAB = R1 + R2 = 10 + 10 = 20  IAB =. U AB 20 =1A = R AB 20. 2. a. Do RAB // R3 nªn R =. R AB . R 3 20 . 20 = R AB + R3 20+ 20. => I1 = I2 = IAB =. U AB 20 = 1 A; I3 = = R AB 20. = 10 . U 3 20 = R 3 20. B. B. vµ UAB = U3 = 20V. = 1A ;I = IAB + I3 = 1 + 1. = 2A b. C«ng suÊt tiªu thô cña mçi ®iÖn trë vµ cña ®o¹n m¹ch. p 1 = I12. R1 = 1. 10 = 10 W p 2 = I22. R2 = 1. 10 = 10 W p 3 = I32. R3 = 1. 20 = 20 W p = I2. R = 2. 20 = 40 W Bµi 2: Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. BiÕt ampe kÕ A R1 A1 chØ 1A, A1 chØ 0,3A, A2 chØ 0,4A. R1 = 40. R2 1. T×m sè chØ cña ampe kÕ A3 M A A2 R3 2. TÝnh UMN, RMN. A3 3. TÝnh R2, R3. Gi¶i: 1. V× R1//R2//R3 nªn I = I1 + I2 + I3 => I3 = I - I1 - I2 = 0,3A 3. N.

(4) 2. V× R1//R2//R3 nªn UMN = U1 = U2 = U3 Mµ U1 = I1. R1 = 0,3 . 40 = 12V => RMN = 3. R2 =. U 2 12 = I 2 0,4. = 30. R3 =. U MN 12 = I MN 1. U 3 12 = I 3 0,3. = 12 = 40. Bài 3: Trong các sơ đồ sau đây các điện trở đều có giá trị bằng r. Hãy cho biết các điện trở đợc mắc ntn và tính điện trở tơng đơng trong mỗi trờng hợp.. a). b). c). d). Gi¶i: a. (1) nt (2) R = 2r c. [(1) // (3)] nt (2) R = 1,5r b. (1) // (2) R = 0,5r d. (1) nt [(3) // (4)] nt (2) R= 2,5r Bài 4: Cho sơ đồ. Khi K ở 1 ampe kế chỉ 4A, khi K ở 2 ampe kế chỉ 6,4A. HĐT 2 đầu đoạn mạch không đổi bằng 24V. Cho R1 = 5. Hãy tính R2 và R3. Gi¶i: R Khi K ë 1:. R2 // R3 =>. R2 R3 24 = 6 (1) = R 2+ R 3 4. Khi K ë 2:. R1 // R3 =>. R1 R 3 24 = 3,65 (2) = R 1+ R 3 6,4. 1. 2. R2. K 1. R3. A. Thay R1 = 5 giải hệ (1) (2) ta đợc: R2 = 10 R3 = 15 Bµi 5: Cho m¹ch ®iÖn. BiÕt R1 = 10, R2 = 20. A1 chØ 1,5A , A2 chØ 1A. TÝnh. a. R2 vµ R toµn m¹ch. b. H§T nguån. Gi¶i: a. Ta cã U1 = I1.R1 = 30V Do R1 // R2 => U2 = 30V => R2 =. R1 A1. R R2. A2. U2 = 30 vµ R12 = 12 I2. Do R nt R12 => Rtoµn m¹ch = 22. b. Do R1 // R2 => I12 = I1 + I2 = 2,5A Do R nt R12 => Itm = 2,5A => Utm = Itm . Rtm = 55V. A. Bài 6: Cho mạch điện. Xác định số chỉ của A, A 2 và V. BiÕt A1 chØ 1,5A ; R1 = 3 ; R2 = 5. Gi¶i: Ta cã U1 = I1. R1 = 4,5V Do R1 // R2 nªn U = U2 = 4,5V. V«n kÕ chØ 4,5V Ta cã I2 =. U2 R2. = 0,9A. Ampe kÕ A2 chØ 0,9A. I = I1 + I2 = 2,4A. Ampe kÕ A chØ 2,4A. 4. A1 R1. A2. V R2.

(5) Bài 7: Cho sơ đồ (hình a) biết HĐT giữa 2 đầu líi ®iÖn th¾p s¸ng lµ U = 220V. a. HĐT làm việc của đèn có còn là 220V kh«ng? Gi¶i thÝch? b. Muốn cho HĐT làm việc của đèn có giá trị cµng gÇn 220V th× d©y nèi ph¶i ntn? c. Hai đèn Đ1(110V- 40W) và Đ2(110V – 100W) có thể mắc nối tiếp với nhau nh sơ đồ (hình b) đợc không? Nên chọn Đ1 và đèn Đ2 ntn? Gi¶i: a. Gäi R lµ ®iÖn trë cña d©y nèi. Do dây đợc mắc nối tiếp với đèn nên Utoàn mạch = Uđèn + Udây = 220V. Vậy HĐT làm việc của đèn phải nhỏ hơn 220V. b. Muốn cho HĐT làm việc của đèn có giá trị càng gần 220V thì R phải rất nhá. Mµ R = ρ . l. S. nªn ta cã nh÷ng c¸ch sau:. - Gi¶m chiÒu dµi cña d©y hoÆc t¨ng S cña d©y hoÆc chän d©y cã ρ nhá ( dây đồng, dây nhôm) c. Do 2 đèn có công suất khác nhau nên độ sáng cũng khác nhau nên nếu mắc nối iếp thì Đèn Đ1 sáng quá mức còn đèn Đ2 sáng yếu hơn mức bình thờng. Vì vậy nên chon 2 đèn cùng loại. Bài 8: (III.12Ôn luyện thi vào lớp 10) Ba điện trở R1, R2 và R3 (R2 = 2R1, R3 = 3R1) đợc mắc nối tiêp vào giữa 2 điểm A,B. Biết H§T gi÷a hai ®Çu R2 là 20V và cường độ dòng điện qua nó là 0,4A. a)Tính R1,R2, R3 và HĐt giữa hai đầu mỗi điện trở đó. b)Tính HĐT giữa hai đầu AB. Giải: a)Tính R1,R2, R3 và HĐt giữa hai đầu mỗi điện trở đó. Vì đoạn mạch mắc nối tiếp nên ta có: I = I1 = I2 = I3. Do đó: R2 = = = 50Ω ; U2 = I R2= 0,4.50 = 20V. Vì R2 = 2R1  R1 = = = 25Ω ; U1 = I.R1 = 0,4.25 = 10V. R3 = 3R1 = 3.25 = 75Ω. ,. U3 = I.R3 = 0,4.75 = 30V. b)HĐT giữa hai đầu AB: Vì đoạn mạch mắc nối tiếp nên ta có: U = U1+ U2 + U3 = 10 + 20 + 30 = 60Ω Bài 9(III.2Ôn luyện thi vào lớp 10) Cho sơ đồ mạch điện như hình. R1 = 4R2; R3 = 30Ω . a)Tính HĐT giữa hai đầu AB, biết khi K đóng Am pe kế chỉ 2,4A. b)Tính R1, R2 biết khi K ngắt Am pe kế chỉ 0,9A. 1 A. 5. 2. 3 B. R 1 1 K 1 1 1 1 1 1 1.

(6) 1 1 Giải:a) Khi K đóng dòng điện chỉ đi qua R3 do đó UAB = U3 = I.R3 = 2,4.30. UAB = 72V. b)Khi K ngắt dòng điện đi qua cả 3 điện trở, do đó: I = I1 = I2 = I3 = 0,9A. Mà I = UAB RAB  RAB = = = 80Ω. Mà RAB = R1 + R2 + R3 (Vì đoạn mạch mắc nối tiếp). Hay R1 + R2 + R3 = 80  R1 + R2 = 80 - 30 R1 = 40Ω R1 = 4R2 R1 = 4R2 R2 = 10Ω Bài 10 (III.3 Ôn luyện) Cho mạch điện như K2 hình vẽ. Trong đó R1 R4 c1 R2 R3 R4 = 10Ω, A R2 = 1,5R3 a)Tính UAB,biết khi K1 K1 đóng, K2 ngắt am pe kế chỉ 1,5A. b)Tính: R1, R2, R3 .Biết K1 ngắt, K2 đóng am pe kế chỉ 1A -Khi cả hai khoá đều ngắt am pe kế chỉ 0,3A Giải: a)K1 đóng, K2 ngắt dòng điện chỉ qua R4 và có cường độ là 1.5A. Vậy UAB = I4R4 = 1,5.10 = 15V. b)Tính: R1, R2, R3 : Biết K1 ngắt, K2 đóng am pe kế chỉ 1A nghĩa là dòng điện chỉ qua R1 và có cường độ là 1A. Vậy R1 = = = 15Ω. -Khi cả hai khoá đều ngắt am pe kế chỉ 0,3A có nghĩa là dòng điện qua cả 4 điện trở.Do đó RAB = = = 50Ω. Mà RAB = R1+ R2+ R3 Hay 15 +10 + R2+ R3 = 50Ω  R2+ R3 = 50 - 15 -10 R2+ R3 = 25Ω và R2 = 1,5R3  R3 = 10 Ω , R2 = 1,5.10 = 15Ω Vậy:R1 = 15Ω, R2 = 15Ω , R3 = 10Ω Bài 11: Có 2 loại đèn Đ1(6V – 3W) và Đ2(6V – 6W). Hỏi: a. Phải mắc chúng thé nào vào HĐT 12V để chúng sáng bình thờng? b. Nếu các đèn sáng bình thờng tắt bớt 1 bóng thì độ sáng của các bóng còn l¹i sÏ thÕ nµo? 6. B.

(7) Gi¶i: a. Vì các bóng đèn có công suất khác nhau nên không thể mắc nối tiếp với nhau đợc. Chỉ có thể mắc nèi tiÕp 2 bãng cïng c«ng suÊt vµo mét nh¸nh vµ c¸c nh¸nh nµy m¾c song song víi nhau. b. Bãng cïng nh¸nh sÏ t¾t, c¸c bãng kh¸c nh¸nh vÉn s¸ng.. 6V-3W 6V-3W. 6V–6W 6V–6W 12V §1. Bµi 12: Cho m¹ch ®iÖn. BiÕt §1(220V – 100W); §2(220V – 60W); §3(220V – 40W); §4(220V – 25W). U = 240V. a. §Ìn nµo s¸ng nhÊt? b. TÝnh ®iÖn n¨ng tiªu thô trong 1 giê cña c¶ 4 bãng. c. Các đèn có sáng bình thờng không? Tại sao? Gi¶i: a. Ta có điện trở của các đèn lần lợt là: 2. R1 =. U1 = 484 P1. 2. R2 =. U2 = 806 P2. §2. §3. §4 U. 2. R3 =. U3 = 1210 P3. R4 =. 2. U4 = 1936 P4. Do §1nt §2 nªn R12 = R1 + R2 = 1290 vµ I=11 = I2 = I12 = Do §3 nt §4 nªn R34 = R3 + R4 = 3146 vµI3 = I4 = I34 =. U = 0,18A. R 12. U = 0,07A R 34. Công suất tiêu thụ của mỗi bóng đèn là: P1 = I12. R1 = 15,7W P2 = I22. R2 = 26,1W P3 = I32. R3 = 5,9W P4 = I42. R4 = 9,4W Vậy đèn Đ2 sáng nhất vì có công suất tiêu thụ thực tế lớn nhất. b. Do §12 // §34 nªn IchÝnh = I12 + I34 = 0,25A. Điện năng tiêu thụ của 4 bóng đèn trong 1 giờ. A = U.I.t = 240. 0,25. 3600 = 216 000 J = 0,06 KWh = 0,06 sè. c. Các đèn đều sáng yếu hơn bình thờng vì công suất tiêu thụ thực tế đều nhỏ hơn công suất định mức của mỗi bóng. Bài 13: Có 4 bóng đèn cùng HĐT 110V nhng công suất lần lợt là 60W, 50W, 50W và 40W. Có cách nào mắc chúng vào mạch 220V để các đèn sáng bình thờng? a. Dùa vµo lÝ luËn vÒ c«ng suÊt. b. Thử lại bằng định luật Ôm. Gi¶i: a. Ph¶i m¾c 4 bãng thµnh 2 nhãm sao cho c«ng suÊt cña 2 nhãm b»ng nhau ( h×nh vÏ). Lo¹i 60W Lo¹i 50W Nhãm I: Bãng 60W // bãng 40W Nhãm II: 2 Bãng 50W m¾c // Lo¹i 40W Lo¹i 50W 7.

(8) Nhãm I nt nhãm II. b. Ta cã: 2 Điện trở của bóng đèn 60W là R1 = U ❑ = 605 . P1. 3. Điện trở của bóng đèn 50W là R2 =. U 21 = 242 P2. Điện trở của bóng đèn 40W là R3 =. U1 = 302,5 P3. 2. Điện trở tơng đơng của nhóm I là: RI = 121 Điện trở tơng đơng của nhóm II là: RII = 121 Do nhãm I m¾c nt nhãm II mµ R I = RII nªn UI = UII = 110V. mÆt kh¸c c¸c bãng trong nhóm mắc song song với nhau nên HĐT đi qua các bóng đều là 110Vbằng công suất định mức của mỗi bóng. Vì vậy các đèn đều hoạt động b×nh thêng. Bài 14: Hai bóng đèn có điện trở R1 = 20 và R2 = 40. Đèn R1 chịu đợc dòng điện lớn nhất là I1 = 2A, đèn R2 chịu đợc dòng điện lớn nhất là I2 = 1,5A. a. Có thể mắc nối tiếp 2 bóng đèn này vào 2 điểm có HĐT lớn nhất là bao nhiêu? Tính công suất tiêu thụ của mỗi bóng khi đó. b. Có thể mắc song song 2 bóng đèn này vào 2 điểm có HĐT lớn nhất là bao nhiêu? Tính công suất tiêu thụ của mỗi bóng khi đó. Gi¶i: a. Khi R1 nt R2 ta cã R toµn m¹ch = R1 + R2 = 60 => Umax = I2 . Rtm = 90V Công suất tiêu thụ của mỗi đèn. P1 = I22. R1 = 45W P2 = I22. R2 = 90W b. Khi R1 // R2 ta cã U1max = I1. R1 = 40V , U2max = I2.R2 = 60V.=> Umax = 40V. Công suất tiêu thụ của mỗi đèn.. P1 =. U 2 = 80W R1. P2 =. U 2 = 40W R2. Bài 12: Giữa 2 điểm A,B có HĐT không đổi U = 12V mắc nối tiếp 2 điện trở R1 = 30 vµ R2 = 20. a. TÝnh I qua m¹ch vµ c«ng suÊt tiªu thô cña mçi ®iÖn trë, cña ®o¹n m¹ch AB. b. M¾c thªm ®iÖn trë m¾c R3 song song víi ®iÖn trë R2 th× I qua R1 lín gÊp 5 lÇn I qua R2. TÝnh R3 vµ c«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch AB. Gi¶i: a. Do R1 nt R2 nªn RAB = R1 + R2 = 50 => IAB =. U R AB. = 0,24A. => I1 = I2 = 0,24A C«ng suÊt tiªu thô cña mçi ®iÖn trë vµ cña ®o¹n m¹ch. P1 = I12. R1 =1,728 W P2 = I22. R2 = 1,152W PAB = IAB2. RAB = 2,88W b. Do R2 //R3 nªn I23 = I2 + I3. Do R1 nt R23 nªn I1 = I23 = I2 + I3 Theo đề bài ta có: I1 = 5I2 => I2 + I3 = 5I2 => I3 = 4I2 (1) Mµ U3 = U2 => I3.R3 = I2.R2 = 20.I2 (2) 8.

(9) Tõ (1) vµ (2) => R3 = 5 => RAB = R1 +. R2 R3 = 34 => PAB = R 2+ R 3. U2 = 4,235W R AB. Bài 15: Giữa 2 điểm A,B có HĐT không đổi U = 12V mắc 2 điện trở R 1 và R2 song song. I qua R1 lµ I1 = 0,4A, qua R2 lµ 0,6A. a. TÝnh R1, R2 vµ RAB b. TÝnh c«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch AB c. §Ó c«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch AB t¨ng lªn 3 lÇn th× ph¶i m¾c thªm ®iÖn trë R3 cã gi¸ trÞ b»ng bao nhiªu? Gi¶i: a. Do R1 // R2 nªn U1 = U2 = 12V => R1 = RAB =. U = 30 ; R2 = I1. U = 20 I2. R1 R 2 =12 R 1+ R 2. 2 2 b. C«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch : P = U =12. R❑ 12. = 12W. 1. c. §Ó P’ = 3P th× RAB’ = 3 RAB = 4. VËy ph¶i m¾c thªm ®iÖn trë R3 // RAB. Khi đó ta có:. R3 RAB = 4 => R3 = 6. R 3+ R AB. Bài 16: Có 3 bóng đèn Đ1(6V – 6W), Đ2(6V – 3,6W) và Đ3(6V – 2,4W). a. Tính R và I định mức của mỗi bóng đèn. b. Phải mắc 3 bóng đèn trên ntn vào HĐT U = 12V để đèn sáng bình thờng. Gi¶i: a. Điện trở của các bóng đèn. U 21 = 6 P1. R1 =. R2 =. U 22 = 10 P2. R3 =. U 23 = 15 P3. Cờng độ dòng điện định mức của mỗi bóng đèn. I1 =. U1 R1. = 1A. I2 =. U2 R2. = 0,6 A. I3. =. U3 = 0,4A R3. b. Để các đèn sáng bình thờng thì HĐT đặt vào mỗi đèn phải bằng HĐT định mức. Do đó ta có thể mắc Đ1 nt (Đ2 // Đ3). Bài 17: Có 6 bóng đèn giống nhau đợc mắc thành 2 §2 sơ đồ (hình vẽ). Biết HĐT đặt vào 2 điểm A và B là §1 A §3 B nh nhau. Hãy cho biết đèn nào sáng nhất, đèn nào tối nhất. Hãy sắp xếp các đèn theo thứ tự công suất tiêu §4 §5 A B thô gi¶m dÇn. Gi¶i: §6 Do §4 nt §5 => I4 = I5 §45 // §6 => U6 = U45 = U => U4 = U5 = U 2. 9.

(10) §2 // §3 => U2 = U3 = U23 => I2 = I3 =. I 23 2. §23 nt §1 => I1 = I23 = 2I2 => U1 = 2U2 = 2U3 Mµ U1 + U23 = U => U1 = 2 U 3. vµ U2 = U3 = U 3. Ta cã U6 > U1 > U4 = U5 > U2 = U3 => P6 > P1 > P4= P5 > P2 = P3 Vậy đèn 6 sáng nhất, đèn 2,3 sáng tối nhất. Bài 18: Để trang trí một quầy hàng ngời ta dùng các bóng đèn 6V – 9W mắc nèi tiÕp vµo m¹ch ®iÖn cã H§T 240V. a. Tìm số bóng đèn cần dùng để chúng sáng bình thờng. b. Nếu có 1 bóng bị cháy ngời ta nối tắt đoạn mạch có bóng đó lại thì công suÊt tiªu thô cña mçi bãng t¨ng hay gi¶m ®i bao nhiªu phÇn tr¨m. Gi¶i: a. Do các đèn mắc nối tiếp nên số bóng đèn cần dùng để chúng sáng bình thờng là: n =. U U dm. = 40 bãng.. 2 b. §iÖn trë cña mçi bãng: R® = U dm = 4.. P❑. NÕu cã 1 bãng bÞ ch¸y th× ®iÖn trë toµn m¹ch lµ: R = 39. 4 = 156 => Cờng độ dòng điện đi qua mỗi đèn khi đó: I = U. R. = 1,54A. => Công suất tiêu thụ của mỗi đèn khi đó sẽ là: P’ = I2. Rđèn = 9,5 W. VËy c«ng suÊt tiªu thô cña mçi bãng t¨ng lªn 9,5− 9 . 100 % = 5,5%. 9. D¹ng 2: Bµi tËp vÒ biÕn trë. Bài 1: Một bóng đèn 6V mắc vào nguồn điện qua biến trở. Điện trở của bóng đèn là 3. Điện trở lớn B nhÊt cña biÕn trë lµ 20. Khi cn ch¹y ë M ampe kÕ A A M N chØ 1,56A. a. TÝnh U nguån. b. Phải điều chỉnh biến trở ntn để đèn sáng bình thờng Gi¶i: a. Khi con chạy ở M ta có điện trở của biến trở là 20  và đèn mắc nối tiếp víi biÕn trë nªn RAB = 3 + 20 = 23  => UAB = 23. 1,56 = 35,88 V b. Ta cã I®m = 2A , IAB =. U AB 35 , 88 = 3❑+ R b 3❑ + R b. Để đèn sáng bình thờng thì cđdđ chạy qua đèn bằng cđdđ định mức của đèn => Idm = IAB . Tính đợc Rb = 15. VËy ph¶i di chuyÓn con ch¹y vÒ vÞ trÝ c¸ch ®iÓn M 1/4 chiÒu dµi biÕn trë. R2 Bµi 2: Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ biÕt R1= 6, UAB = 12V. Bóng đèn có điện trở R2 = 12, Uđm = 6V. C a. Để đèn sáng bình thờng thì Rb tham gia vào A m¹ch lµ bao nhiªu. M N R1 b. Khi đèn sáng bình thờng dịch chuyển con chạy sáng phía N thì độ sáng của đèn ntn. 1. B.

(11) Gi¶i: a. Để đèn sáng bình thờng thì U2 = Udm = 6V Do R1//R2 nªn RCB =. R1 R 2 6 .12 = R 1+ R 2 6+12. = 4 vµ UCB = U2 = 6V => ICB = 1,5A. V× RAC nt RCB nªn IAB = 1,5A vµ RAB = RAC + RCB = Rb + 4 => UAB = IAB . RAB = 12 => Rb = 4 b. Khi đó đèn sáng yếu hơn vì Rb tăng -> RAB tăng -> I giảm ( do UAB không đổi) -> UCB = I. RCB giảm -> U2 giảm. Bµi 3: Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ biÕt R= 8, § R R§ = 12, UMC = 5V, UAB = 48V A C a. TÝnh RAB. b. TÝnh c®d® trong m¹ch chÝnh vµ c¸c ®o¹n m¹ch rÏ. M N c. Di chuyển con chạy đến M thì RAB thay đổi ntn. Gi¶i: a. Ta cã § nt R nªn Rt® = R§ + R = 20 RMC // (R§ nt R) nªn RAB = 4. b. Ta cã IAB =. U AB R AB. = 12A.. Cờng độ dòng điện qua đèn và điện trở là: I1 = Cờng đọ dòng điện qua biến trở là: I2 =. U AB = 2,4A R td. U AB = 9,6A RMC. c. Di chuyển con chạy đến M thì Rbiến = 0 => RAB = 0. Khi đó xảy ra hiện tợng đoản mạch. Dòng điện không đi qua đèn nên đèn không sáng mà làm cho dây dÉn qua biÕn trë bÞ ch¸y. Bµi 4: Cho m¹ch ®iÖn. §iÒu chØnh con ch¹y cña biÕn trë P để vôn kế chỉ 6V, khi đó ampe kế chỉ 1,5A. Hãy cho V biÕt: a. Khi điều chỉnh con chạy của biến trở để vôn kế chỉ A 10V th× ampe kÕ chØ bao nhiªu. b. Thay d©y PQ b»ng d©y AB cã ®iÖn trë 5 vµ ®iÒu chỉnh biến trở để vôn kế chỉ 6V. Hỏi ampe kế chỉ bao nhiêu. c. Cho biÕt biÕn trë lµ cuén d©y b»ng nicr«m cã S = 1mm 2, ®iÖn trë lín nhÊt cña biÕn trë lµ 20. TÝnh sè vßng d©y cña biÕn trë. Gi¶i: a. Ta cã V«n kÕ chØ 6V => UPQ = 6V Ampe kÕ chØ 1,5A => IPQ = 1,5A => RPQ = 4 Khi v«n kÕ chØ 10V th× ampe kÕ chØ 10 = 2,5A. 4. b. Khi RAB = 5 , V«n kÕ chØ 6V th× ampe kÕ chØ 6 =1,2A 5. −6. c. ChiÒu dµi d©y biÕn trë: l = R . S =20 .1 .10− 6 ρ. B¸n kÝnh cña d©y biÕn trë: r =. 1,1 .10. −6. = 18,2 m −3. S 10 10 = = π 3 , 14 1 , 77. √ √ 1. m. B.

(12) Sè vßng d©y cña biÕn trë: n =. l 18 ,2 . 1, 77 = =5130 vßng. 2 πr 2 . 3 ,14 . 10− 3. Bµi 5: Cho m¹ch ®iÖn (h×nh vÏ). §Ìn ghi (6V- 3,6W). HĐT giữa 2 điểm A và B không đổi bằng 12V. a. Khi ®iÖn trë cña biÕn trë Rx = 20. TÝnh c«ng suÊt A B tiêu thụ của bóng đèn và cho biết đèn sáng ntn? § Rx b. Muốn đèn sáng bình thờng phải điều chỉnh cho biến trở có điện trở Rx’ b»ng bao nhiªu? Gi¶i: 2. Ud Pd. a. Ta cã R® =. = 10 U AB = 0,4A R AB. Do R® nt Rx nªn RAB = R® + Rx = 30 =>I® = IAB = Công suất tiêu thụ của bóng đèn: Pđ = Iđ2. Rđ = 1,6W Do Pđ < Pđm nên đèn sáng tối hơn mức bình thờng. b. Để đèn sáng bình thờng thì Iđ’ = Iđm = => RAB’ =. U AB '. I AB. Pd = 0,6A =>IAB’ = 0,6A Ud. = 20 => R® + R’x = 20 => R’x = 10.. Bài 6: Cho mạch điện (hình vẽ) trong đó HĐT luôn đợc giữ không đổi. Phải dịch chuyển con chạy của biến trở Rx về phía nào để: a. Công suất tiêu thụ của bóng đèn tăng lên. b. C«ng suÊt tiªu thô cña c¶ m¹ch ®iÖn t¨ng lªn. Gi¶i: a. Ta cã P® = I 2. R® Do Rđ không đổi nên để Pđ tăng thì I tăng. Mà I =. R® A B. U Rd+ Rx. nên để I tăng thì. Rx gi¶m => dÞch chuyÓn con ch¹y vÒ phÝa ®iÓm A. 2 2 b. Ta cã P = U = U. R❑. Rd + R x. Vì Rđ không đổi nên để P tăng thì Rx phải giảm. Bài 7: Cho mạch điện (hình vẽ) trong đó HĐT giữa hai điển A và B không đổi. Dịch chuyển con chạy của biÕn trë Rx sang tr¸i (theo chiÒu mòi tªn). H·y cho biết độ sáng của các bóng đèn R1 và R2 thay đổi ntn so víi tríc. Gi¶i thÝch. Gi¶i:. Rx. A. a. Khi dÞch con ch¹y sang tr¸i th× Rx gi¶m nªn R1x =. R1. B R2. R1 R x gi¶m R 1+ R x. => RAB = R1x + R2 giảm. Mà UAB không đổi nên IAB tăng => I2 tăng. Do R2 không đổi nên U2 = I2.R2 tăng => đèn R2 sáng hơn trớc. Ta có U = U1x + U2 => U1x = U – U2 giảm => U1 giảm => đèn R2 sáng tối h¬n tríc. Bài 8: Hai bóng đèn Đ1(6V – 3W) và Đ2(6V – 6W) K §1 cùng biến trở Rx đợc mắc vàu HĐT U (hình vẽ). 1. Rx. §2.

(13) a. Khoá K mở: đèn Đ1 sáng bình thờng xác định U và công suất tiêu thụ của đèn Đ2. b. Khoá K đóng: - Độ sáng của các đèn thay đổi ntn so với trớc. - Muốn đèn Đ2 sáng bình thờng thì biến trở phải có giá trị bao nhiêu. Gi¶i: 2. Điện trở các bóng đèn: R1 =. U1 P1. 2. = 12. R2 =. U2 P2. = 6. a. Khi K më ta cã §1 nt §2 => R = R1 + R2 = 18 Do đèn Đ1 sáng bình thờng nên I = Iđm1 =. P1 U1. = 0,5A.. => U = I.R = 9V. P®2 = I 2. R2 = 1,5W. b. Khi K đóng ta có (Đ1 //Rx) nt Đ2 => R’ = R1x + R2 Do §1 // Rx => R1x < R1 => R’ < R1 + R2 = 18 Do R giảm mà U không đổi nên I tăng. => U2 = I. R2 tăng => đèn Đ2 sáng hơn trớc. U1 = U1x = U – U2 giảm => đèn Đ1 sáng tối hơn trớc. Muốn đèn Đ2 sáng bình thờng thì U2 = Uđm2 = 6V và I2 = Iđm2 =. P2 U2. = 1A.. Ux Ix. = 4.. Do R1x nt §2 => U1x = U – U2 = 3V vµ I1x = I2 = 1A Do §1 // Rx => Ux = U1 = 3V => I1 =. U1 = 0,25A R1. Vµ I1x = I1 + Ix => Ix = I1x – I1 = 0,75A => Rx =. Bµi 9(§Ò thi vµo líp 10 n¨m häc 2006 - 2007) Cho mạch điện (hình vẽ) trong đó R1 là 1 biến trở, R2 = 10. UAB không đổi. Bỏ qua điện trở v«n kÕ, d©y nèi. 1. Điều chỉnh để R1 = 5 khi đó vôn kế chỉ 20V. a. TÝnh R, I, U cña ®o¹n m¹ch AB. b. Víi mçi ®iÖn trë h·y tÝnh c«ng suÊt tiªu thô vµ nhiÖt lîng to¶ ra trong thêi gian 1 phót. 2. Điều chỉnh biến trở R1để công suất tiêu thụ trên R1 lớn nhất. Hãy tính R1 và công suất tiêu thụ trên đoạn mạch AB khi đó. Gi¶i: 1. a. Ta cã R1 nt R2 => RAB = R1 + R2 = 5+10 =15 Theo đề bài vôn kế chỉ 20V => U2 = 20V => I2 =. U2 = 20/10 =2A R2. => IAB = 2A. => UAB = IAB . RAB = 2.15 =30V. b. C«ng suÊt tiªu thô cña mçi ®iÖn trë. P1 = I 2. R1 =22.5 = 20W P2 = I 2. R2 =22.10= 40W NhiÖt lîng to¶ ra trªn mçi ®iÖn trë trong 1 phót. Q1 = P1 .t =20.60= 1200J Q2 = P2 .t =40.60= 2400J 1.

(14) 2. C«ng suÊt tiªu thô trªn R1 : P1 = I 2. R1 U AB U = R AB R1 + R2. Mµ I =. U => P1 = ( )2. R1 = R 1+ R 2 2. =. √ R 1+. §Æt Do A. 2. U. ) (. ). . U2. 2. R2 √ R1. √ R 1+. R 1+ R 2. 2. 2. ). =A. 0. áp dụng bất đẳng thức cosi ta có: R2 2 R R +2 √ R1 . 2 ≥ 4 √ R1 . 2 ⇔ √ R1 √ R1 √R1. ( ). ( √ R1 ) +. . R2 √ R1. (. U = 2 R 1+R 2 √ R1. (. √ R1. (. 2. √ R 1+. R2 2 R ≥2 √ R 1 . 2 √ R1 √ R1. ( ). ( √ R1 ) +. R2 2 ≥ 4 R2 √ R1. ). §Ó c«ng suÊt tiªu thô trªn R1 lín nhÊt th× biÓu thøc A ph¶i nhá nhÊt Mµ Amin = 4R2 khi. √ R 1=. R2. √ R1. => R1 = R2 = 10. 2 Khi đó PAB = U = 45W.. R❑. Bài 10: Mạch điện có sơ đồ (hình vẽ) trong đó R x là biến trở U cã ghi (100 - 2A). A a. BiÕn trë lµm b»ng d©y nikªlin cã d = 0,2 mm vµ ρ = 0,4.10-6m. TÝnh chiÒu dµi d©y nikªlin. M N R b. Khi di chuyển con chạy thì số chỉ của ampe kế thay đổi trong khoảng từ 0,5A đến 1,5A. Tính HĐT U và điện trở R. Gi¶i: 2. −3 2 a. TiÕt diÖn cña d©y nikªlin: S = π . d = 3 , 14 . ( 0 .2 .10 ) = 3,14. 10-8 m2. 4. 4. −8 ChiÒu dµi cña d©y nikªlin: l = R . S =100 .3 , 14 .−610 =7,85 m. ρ. 0,4 . 10. b. Ta cã R // Rx => Rtm = R + Rx. Khi ampe kế chỉ 0,5A => Itm = 0,5A khi đó Rx = 100 => Utm = 0,5(R + 100) (1) Khi ampe kế chỉ 1,5A => Itm = 1,5A khi đó Rx = 0 => Utm = 1,5R (2) Tõ (1) vµ (2) => R = 50 vµ U = 75V Bài 11: Mạch điện có sơ đồ (hình vẽ) trong đó R là điện trở cần đo, R x là biến trở, RA  0 , RV rất lớn. Khi di chuyển con chạy từ M đến n thì số chỉ ampe kế gi¶m tõ 3A xuèng 0,5A cßn sè chØ cña v«n kÕ th× gi¶m tõ 30V xuèng 5V. X¸c định điện trở R, HĐT giữa 2 điểm A và B và điện trở lớn nhất của biến trở. Gi¶i: Khi con ch¹y ë M th× Rx = 0, R M Ampe kÕ chØ 3A => I = 3A A V«n kÕ chØ 30V =>U = 30V=> R = N U I. Rx. = 10. V. Khi con ch¹y ë N th× Rx cã gi¸ trÞ 1.

(15) lín nhÊt. Ampe kÕ chØ 0,5A => I = 0,5A V«n kÕ chØ 5V => UR = 5V. Do R nt Rx => Ux = U – UR = 25V vµ Ix = I = 0,5A => Rx = Bài 12: Mạch điện có sơ đồ hình vẽ trong đó UAB = 12V, RA 0 , RV rất lín. Ampe kÕ chØ 0,8A, v«n kÕ chØ 7,2V, c«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch AB lµ P2 =24W. a. TÝnh R1, R2 vµ Rx. b. DÞch chuyÓn con ch¹y cña biÕn sang tr¸i vÒ phÝa ®iÓm M.. Ux = 50 Ix. R 1. R. H·y cho biÕt sè chØ cña ampe kÕ, v«n kÕ vµ c«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch AB thay đổi ntn. Gi¶i: a. Ta cã R1 // (R2 nt Rx) Ampe kÕ chØ 0,8A => I2x = 0,8A V«n kÕ chØ 7,2V => Ux = 7,2V Do R1 // R2x => U1 = U2x = UAB = 12V Do R2 nt Rx => U2x = U2 + Ux => U2 = 4,8V vµ I2 = Ix = I2x = 0,8A => R2 = Ta cã IAB =. U2 = 6 I2. P AB = 2A => I1 = IAB – I2x = 1,2A => R1 = U AB. Rx =. Ux = 9 Ix. U1 = 10 I1. b. Di chuyÓn con ch¹y vÒ phÝa M th× R x gi¶m => R2x = R2 + Rx gi¶m => I2x tăng do U2x = UAB không đổi => số chỉ của ampe kế tăng. Ta cã PAB =UAB . IAB = UAB ( I1 + I2x ). Do I2x t¨ng => PAB t¨ng. Ta cã R2 nt Rx => I2 = I2x nªn I2x t¨ng => I2 t¨ng => U2 = I2. R2 t¨ng =>Ux = U2x – U2 gi¶m => sè chØ v«n kÕ gi¶m. Bài 13: Mạch điện (hình vẽ) trong đó đèn Đ1(6V-3W) và UAB = 12V. Khi Rx = 4 thì đèn Đ1 sáng bình thờng, khi Rx’ = 12 thì đèn Đ2 sáng bình thờng. a. Xác định số vô và số oát ghi trên đèn Đ2. b. Phải mắc 2 đèn và biến trở R x vào HĐT UAB ntn để cả 2 đèn đều sáng bình thờng. Khi đó Rx bằng bao nhiêu. Gi¶i: a. Ta cã R1 =. U 21 = 12 P1. Khi Rx = 4 đèn Đ1 sáng bình thờng nên U1 = Uđm = 6V => I1 = 0,5A Do §1 // §2 => U12 = U2 = U1 = 6V. 1. U1 = R1.

(16) Ux = 1,5A =>I12 = Rx. Do Rx nt R12 => UAB = Ux + U12 => Ux = 6V => Ix = 1,5A =>I2 = I12 – I1 = 1A => R2 =. U2 I2. = 6. Khi Rx’ = 12 đèn Đ2 sáng bình thờng. Ta cã §1 // §2 => R12 =. R1 . R 2 R 1+ R 2. = 4 = 1 R x ’ 3. Do Rx nt R12 => Ix = I12 => U12 = 1 Ux’. mµ Ux’ = U – U12 => U12 = 3V. 3. 2 Do §1 // §2 =>U1 = U2 = U12 = 3V => P2 = U 2 = 1,5W. R2. Vậy đèn Đ2 ghi (3V – 1,5W). U dm1 = 0,5A R1. b. Để 2 đèn Đ1 và Đ2 sáng bình thờng thì Iđm2 = Iđm1 = Khi đó Đ1 nt Đ2 nt Rx. Do §1 nt §2 nt Rx => UAB = U®m1 + U®m2 + Ux => Ux = 3V vµ Ix = I®m1 = 0,5A => Rx =. Ux Ix. = 6. Bài 14: Cho mạch điện (hình vẽ) trong đó U = 10V, R x là biÓn trë , R1 = 12. 1. Khi Rx = 2 th× ampe kÕ chØ 2A. a. V«n kÕ chØ bao nhiªu? b. TÝnh ®iÖn trë R2? 2. §Èy con ch¹y cña biÕn trë lªn phÝa trªn h·y cho biÕt sè chØ cña ampe kÕ vµ vôn kế thay đổi ntn so với trớc. Giải thích. Gi¶i: 1.a. Ampe kÕ chØ 2A => I = 2A Do Rx nt (R1 // R2) => Ix = I12 = I = 2A vµ U = Ux + U12 Mµ Ux = Ix . Rx = 4V => U12 = 6V. Do R1 // R2 => U1 = U2 = U12 = 6V. V«n kÕ chØ 6V. b. Ta cã I1 =. U1 R1. = 0,5A. Do R1 // R2 => I12 = I1 + I2 => I2 = 1,5A => R2 =. U2 I2. = 4. 2. Khi ®Èy con ch¹y lªn phÝa trªn => R x gi¶m => R = Rx + R12 gi¶m => I = U❑ R❑. tăng do U không đổi => Số chỉ của ampe kế tăng.. Do I t¨ng => Uv = U1 = I. R1 t¨ng => sè chØ cña v«n kÕ t¨ng. Bài 15: Cho mạch điện (hình vẽ) trong đó U = 12V, Rx là biến trở, R1 = 15. 1. Khi Rx = 10 th× ampe kÕ chØ 1,2A. a. V«n kÕ chØ bao nhiªu? b. TÝnh ®iÖn trë R2? 2. §Èy con ch¹y cña biÕn trë sang bªn tr¸i h·y cho 1.

(17) biết số chỉ của ampe kế và vôn kế thay đổi ntn so với trớc. Giải thích. Gi¶i: 1.a. Ampe kÕ chØ 1,2A => I = 2A Do R2 nt (R1 // Rx) => I1x = I2 = I = 1,2A Do R1 // Rx => R1x =. R1 . R x = 6 vµ U1x = U1 = Ux R 1+ R x. Mµ U1x = I1x . R1x = 7,2V. V«n kÕ chØ 7,2V b. Do R2 nt (R1 // Rx) => U = U2 + U1x => U2 = 4,8V => R2 = 2. Khi ®Èy con ch¹y sang tr¸i => Rx gi¶m => R1x = R2 + R1x gi¶m => I =. U❑ R❑. U2 I2. = 4. R1 . R x gi¶m => R = R 1+ R x. tăng do U không đổi => Số chỉ của ampe kế tăng.. Do I t¨ng => U2 = I. R2 t¨ng =>U1x = U – U2 gi¶m => sè chØ cña v«n kÕ gi¶m. Bài 16: Có 2 bóng đèn loại (6V – 3W) và 1 biến trở Rx ( 1A - 12). 1. Cho biết ý nghĩa các con số ghi trên bóng đèn vµ biÕn trë. 2. Mắc 2 bóng đèn và biến trở vào HĐT U = 12V (hình vẽ) a. Các đèn có sáng bình thờng không? Tại sao? b. Khi di chuyển con chạy sang bên trái thì độ sáng của các đèn thay đổi ntn? c. Tính công suất tiêu thụ của mỗi đèn khi con chạy ở N và ở M. Gi¶i: 1. Bóng đèn: Cho biết HĐT và công suất để đèn sáng bình thờng. Biến trở: Cho biết I tối đa mà biến trở có thể chịu đợc và giá trị R lớn nhất cña biÕn trë. 2. Ud = 12 Pd. 2. a. Điện trở của các đèn: R1 = R2 = Do §1 // Rx => R1x =. R1 . R x = 6 vµ U1x = U1 = Ux R 1+ R x. Ta cã (§1 // Rx) nt §2 => I1x = I2. Mµ R1x < R2 => U1x < U2 => U1 < U2 = 6V Vậy đèn Đ1 sáng yếu hơn bình thờng. Do U = U1x + U2 = 12V mà U1x < 6V=> U2 > 6V => đèn Đ2 sáng hơn bình thờng b. Di chuyÓn con ch¹y sang tr¸i => R x gi¶m => R1x = R1x+ R2 gi¶m => I =. U❑ R❑. R1 . R x gi¶m =>R = R 1+ R x. tăng do U không đổi=> U2 = I.R2 tăng => Đ2 sáng. h¬n tríc. U2 t¨ng => U1x = U – U2 gi¶m => §1 s¸ng tèi h¬n tríc.. 1.

(18) c. * Khi con ch¹y ë N th× Rx = 12 => R1x = U❑ = R❑. => R = R1x + R2 = 18 => I =. R1 . R x = 6 R 1+ R x. 2 A => I1x = I2 = 3. 2 A. 3. => U1 = U1x = I1x.R1x = 4V vµ U2 = I2 . R2 = 8V 2. Công suất tiêu thụ của mỗi đèn:. U1 =1,33W R1. P1 =. 2 = U2 =. P2. R2. 5,33W 2. * Khi con ch¹y ë M th× R x = 0 => R1x = 0 => U1 = U1x = 0 =>. P1. = U1 = R1. 0. §Ìn 1 t¾t. 2 U2 = U = 12V => P2 = U 2 = 12W. R2. Bài 17: Cho mạch điện ( hình vẽ) trong đó UAB = 30V đợc giữ không đổi, các điện trở R1 = R2 = 6 và biến trë R3. BiÕt c«ng suÊt tiªu thô cña R3 lµ P3 = 12W. a. TÝnh ®iÖn trë cña biÕn trë biÕt R3 > R2. b. Điều chỉnh biến trở để R3 giảm, hãy cho biết công suất tiêu thụ của các điện trở R1 và R2 thay đổi ntn. Gi¶i: a. Ta cã R1 nt (R2 // R3) => I = I1 = I2 + I3 vµ U23 = U – U1 = 30 – 6I1 => U23 = 30 – 6(I2 + I3) (1) Do R2 // R3 =>U23 = U2 = U3 = I2R2 = 6I2 (2) Tõ (1) vµ (2) => I3 = 5 – 2I2 (3) MÆt kh¸c ta cã: I2 = 0,5A.. P3 = U3. I3 = 12 => 6I2 .(5 – 2I2) = 12 => I2 = 2A vµ 2. U3 = 12 P3. Víi I2 = 2A => U3 = 12V => R3 = Víi I2 = 0,5A => U3 = 3V => R3 =. U 23 = 0,75 P3. Do R3 > R2 => R3 = 12. b. Khi R3 gi¶m =>. 1 1 1 = + R 23 R2 R3. t¨ng => R23 gi¶m => RAB = R1 + R23 gi¶m.. 2 Mà U không đổi => IAB tăng =>I1 tăng => U1 = I1.R1 tăng => P1 = U 1 tăng.. R1. Do R1 nt R23 => U23 = U – U1. Do U1 t¨ng => U23 gi¶m. Do R2 // R3 => U2 = U23 gi¶m =>. P2 =. U 22 R2. gi¶m.. Bài 18: Mạch điện (hình vẽ) trong đó UAB = 16V, RA 0 , RV rÊt lín. Khi Rx = 9 th× v«n kÕ chØ 10V vµ c«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch AB lµ 32W. 1.

(19) a. TÝnh c¸c ®iÖn trë R1 vµ R2 . b. Khi ®iÖn trë cña Rx gi¶m th× H§T hai ®Çu biÕn trë t¨ng hay gi¶m. Gi¶i thÝch. Gi¶i: a. V«n kÕ chØ 10V => U2 = 10V. Do R1 // (R2 nt Rx) => U1 = U2x = UAB = 16V. Do R2 nt Rx => Ux = U2x – U2 = 6V vµ I2 = Ix = I2x . Mµ Ix =. Ux 2 2 A => R2 = = A => I2 = 3 Rx 3. Theo đề bài ta có IAB =. U2 = 15. I2. P AB = 2A U AB. U1 Do R1 // R23 => I1 = IAB – I23 = 4 A => R1 = = 12. 3. I1. b. Khi Rx gi¶m => R2x = R2 + Rx gi¶m. Do R1 // R2x nªn U2x = UAB => I2x= U AB R2 x. t¨ng. Do R2 nt Rx nªn I2 = I2x t¨ng => U2 = I2. R2 t¨ng => Ux = U2x –. U2 = UAB – U2 gi¶m Bài 19: Cho mạch điện (hình vẽ) trong đó U AB = 12V, đèn Đ (6V-3W), RA 0. 1. Khoá K mở đèn sáng bình thờng. Tính số chỉ của ampe kÕ vµ ®iÖn trë cña biÕn trë Rx. 2. Khoá K đóng ampe kế chỉ 0,75A. a. Tính R1 và công suất tiêu thụ của đèn và cho biết đèn sáng ntn? b. Muốn đèn Đ sáng bình thờng thì phải điều chỉnh biến trở để nó có điện trở bằng bao nhiêu. Tính số chỉ của ampe kế khi đó. Gi¶i: 2. 1. Ta cã R§ =. UD = 12 . PD. Khi K më: §Ìn § s¸ng b×nh thêng nªn I§ = I®m =. P dm = 0,5A U dm. Do R§ nt Rx nªn IAB = I§ = 0,5A . VËy Am pe kÕ chØ 0,5A Ta cã: RAB =. U AB = 24. I AB. Do R§ nt Rx => Rx = RAB – R§ = 12. 2. a. Khi K đóng Am pe kế chỉ 0,75A => IAB = 0,75A => RAB = 16. Do R1§ nt Rx => R1§ = RAB – Rx = 4. Do R1 // R§ => R1§ =. R1 . R D R 1+ R D. = 4 => R1 = 6.. Do R1§ nt Rx => I1§ = IAB = 0,75A => U1§ = I1§ . R1§ = 3V 2 Do R§ // Rx => U§ = U1§ = 3V => P§ = U D = 0,75W. RD. Ta thấy PĐ < Pđm nên đèn sáng yếu hơn mức bình thờng. 1. U AB = I AB.

(20) b. Muốn đèn sáng bình thờng thì UĐ = Uđm = 6V. Do R§ // Rx => U1§ = U§ = 6V => I1§ =. U 1D R1D. = 1,5A. Do R1§ nt Rx => IAB = I1§ = 1,5A. VËy ampe kÕ chØ 1,5A Ta cã: RAB =. U AB = 8 => Rx = RAB – R1§ = 4. I AB. Bài 20: Mạch điện nh sơ đồ hình vẽ trong đó UAB = 9V, R0 = 3. Bóng đèn Đ có công suất định mức là 3,6 W. a. ở sơ đồ 1: Khi biến trở Rx = 2 thì đèn sáng bình thờng. Xác định Uđm của đèn. b. ở sơ đồ 2: xác định Rx để đèn sáng bình thờng. Gi¶i: a. Do đèn sáng bình thờng nên IĐ = Iđm =. P dm 3,6 = U dm U dm. Do R0 nt R§ nt Rx nªn UAB = U0 + U§ + Ux = IoRo + IxRx + U§ = 9 vµ IAB = I0 = I§ = Ix => I§(Ro + Rx) + U§ = 9 =>. 3,6 .5 + U§ = 9 => U®m = 3V hoÆc U®m = 6V. U dm. b. Để đèn sáng bình thờng thì UĐ = Uđm * Víi U®m = 3V. Do R§ // Rx =>U§x = Ux = U§ = 3V Do Ro nt (R§ // Rx) => UAB = Uo + U§x => Uo = UAB – U§x = 6V => Io = = 2A => IAB = I§x = Io = 2A Ta cã: U§x = I§x . R§x = 2. R§x = 3 => R§x = 1,5 Do R§ // Rx => R§x = Mµ R§ =. RD . Rx = 1,5 RD+ Rx. 2,5 . R x U 2dm = 2,5 => = 1,5 => Rx = 3,75. 2,5❑ + R x P dm. * Víi U®m = 6V. Gi¶i t¬ng tù ta cã Rx = 15 Bµi 21: Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. BiÕn trë Rx(20- 1A) a. BiÕn trë lµm b»ng d©y nikªlin cã ρ = 4.10-7 m vµ S = 0,1mm2. TÝnh chiÒu dµi cña d©y. b. Khi con ch¹y ë M th× v«n kÕ chØ 12V, khi ë N th× v«n kÕ chØ 7,2V. TÝnh ®iÖn trë R. Gi¶i: −6. a. ChiÒu dµi cña d©y lµm biÕn trë: l =. R . S 20 .0,1 . 10 = ρ 4 . 10− 7. =5 m. b. Khi con ch¹y ë M th× Rx = 0. V«n kÕ chØ 12V=> UAB = 12V Khi con ch¹y ë N th× Rx = 20. V«n kÕ chØ 7,2V => UR = 7,2V. 2. Uo Ro.

(21) Ux = 0,24A => R = Rx. Do R nt Rx => Ux = UAB – UR = 4,8V => IR = Ix = UR = 30. IR. Bµi 22: Cho ®o¹n m¹ch (h×nh vÏ) . H§T UAB = 12V. Khi di chuyÓn con ch¹y tõ đầu này đến đầu kia của biến trở thì số chỉ của ampe kế thay đổi trong khoảng tõ 0,24 đến 0,4A. Tính điện trở R1 và điện trở lớn nhất của biến trở. Gi¶i: Khi ampe kế chỉ 0,24A khi đó IABmin = 0,24A => RABmax =. U AB = 50 I AB. Do R1 nt Rx => RAB = R1 + Rx. Mà R1 không đổi nên RAB lớn nhất ⇔ Rx lớn nhÊt. => R1 + Rxmax = 50 (1) Khi ampe kế chỉ 0,4A khi đó IABmax = 0,4A => RABmin =. U AB = 30 I AB. Do R1 nt Rx => RAB = R1 + Rx. Mà R1 không đổi nên RAB nhỏ nhất ⇔ Rx nhỏ nhÊt =0 => R1 = 30 Thay vµo (1) => Rx lín nhÊt = 20. Bµi 23: Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. U = 16V, Ro = 4 , R1 = 12. a. T×m Rx sao cho c«ng suÊt tiªu thô trªn nã lµ 9W vµ tÝnh hiÖu suÊt cña m¹ch ®iÖn. BiÕt r»ng tiªu hao n¨ng lîng trªn R1 vµ Rx lµ cã Ých cßn trªn Ro lµ v« Ých. b. Với giá trị nào của Rx thì công suất tiêu thụ trên Rx là cực đại. Tính công suất Êy. Gi¶i: a. Do R1 // Rx => R1x =. R1 . R x 12. R x = R 1+ R x 12❑ + R x. Do Ro nt (R1 // Rx) => Rtm = Ro + R1x = 4+ => Itm =. 16 U tm = 16❑ ( 3❑+ R x ) R tm 12❑+ R x. Do Ro nt R1x => I1x = Itm = Do R1 // Rx => Ux = U1x =. =. 12❑ + R x 3❑ + R x 12. R x 3❑ + R x. 12. R x 12❑ + R x. 16❑ ( 3❑ + R x ) 12❑ + R x. =. 12❑ + R x 3❑ + R x. => U1x = I1x . R1x = => Px =. U 2x Rx. =. 144 . R x. * Víi Rx = 1 => R1x = 12  => Rtm = 64  HiÖu suÊt cña m¹ch ®iÖn lµ: H =. 13. R1x .100 % R tm. 2. 2. ( 3❑+ R x ). => Rx = 1 hoÆc Rx = 9 13. 12. R x 3❑ + R x. = 18,75%. =9.

(22) * Víi Rx = 9 => R1x = 36  => Rtm = 64  7. R1x .100 % R tm. HiÖu suÊt cña m¹ch ®iÖn lµ: H = b. Ta cã Px = §Æt A =. R x+. 7. = 56,25%. 144. 144 . R x 2. ( 3❑+ R x ). =. ( R + R9 )+ 6 x. x. 9 . Để Px cực đại thìphải nhỏ nhất. Rx. áp dụng bất đẳng thức cosi ta có: => A nhá nhÊt = 6  Rx =. 92 9 R + 2 ≥ 2 Rx . Rx Rx 2 x. 9 => Rx = 3 => Rx. (. . 2. 9 R x+ ≥ 36 Rx. ). Px cực đại = 12W. Bài 24: Cho mạch điện (hình vẽ) trong đó biến trở gồm 2 điện trở: điện trở cố định R o = 5 và điện trở thay đổi Rx. Đ là đèn loại (6V – 12W). HĐT toàn mạch U = 10V. a. Con ch¹y ë vÞ trÝ øng víi Rx = 2. T×m sè chØ cña ampe kÕ. §Ìn cã s¸ng b×nh thêng kh«ng? C«ng suÊt cña đèn lúc đó bằng bao nhiêu? b. Muốn đèn sáng bình thờng, cần đẩy con chạy về phía nào? Tìm giá trị của Rx để thoã mãn yêu cầu đó. c. Khi đèn sáng bình thờng, tính hiệu suất mạch điện, coi điện năng làm sáng của đèn là có ích. Gi¶i: 2. a. Ta cã R§ =. UD = 3 PD. Do (Ro // Rx) nt R§ => Rtm = R§ +. Ro. Rx R o + Rx. =. 31 7.  => Itm =. U tm R tm. 2,26A VËy ampe kÕ chØ 2,26A. Ta có: Iđm đèn =. P dm U dm. =2A. Do Rox nt RĐ => IĐ = Itm = 2,26A > Iđm => đèn sáng hơn mức bình thờng. Khi đó PĐ = IĐ2.RĐ = 15,3W. b. Để đèn sáng bình thờng thì IĐ = Iđm = 2A Do R§ nt Rox => Itm = Iox = I§ = 2A => Rtm =. U tm = 5 => Rox = Rtm – R§ = 2 => Uox = Iox . Rox = 4V I tm. Do Ro // Rx => Ux = Uo = Uox = 4V => Io =. Uo = 0,8A Ro. vµ Ix = Iox – Io = 1,2A => Rx’ =. Ux Ix. Ta thÊy Rx’ > Rx nªn ph¶i ®Èy con ch¹y lªn phÝa trªn. 2.  3,33. .

(23) RD .100 % R tm. c. Ta có hiệu suất của đèn là: H =. = 60%. Bµi 25: Cho m¹ch ®iÖn (h×nh vÏ). BiÕt MN = 1m lµ 1 dây đồng chất tiết diện đều có điện trở 10 ; Ro = 4. H§T UAB = 12V. Khi con ch¹y C ë vÞ trÝ c¸ch M 0,4m . a. TÝnh ®iÖn trë ®o¹n MC cña biÕn trë. b. TÝnh H§T gi÷a 2 ®iÓm AC? Gi¶i: a. Ta cã: R = ρ . l =ρ . 1 S. S. ; RMC = ρ .. l MC 0,4 =ρ . S S. =>. R =¿ 2,5 => RMC R MC. = 4 b. Ta cã RCN = R – RMC = 6 Do Ro // RMC => RAC =. R o . RMC R o + RMC. = 2. Do RAC nt RCN => RAB = RCN + RAC = 8 => IAB =. U AB = 1,5A => ICN = IAC = R AB. 1,5A => UAC = IAC . RAC = 3V. Dạng 3: Bài tập mắc thêm điện trở để đèn sáng bình thờng. Bài 1: Có 2 bóng đèn Đ1(6V-3W) và Đ2(3V-1,5W). a. Mắc song song 2 bóng đèn trên vào HĐT U = 6V. Tính công suất tiêu thụ cña mçi bãng vµ cho biÕt chóng s¸ng ntn? b. Muốn 2 đèn sáng bình thờng thì phải mắc thêm một điện trở Rx ntn và có trÞ sè b»ng bao nhiªu? Gi¶i: 2. a. Ta cã R1 =. 2. U dm1 = 12 P dm1. R2 =. U dm2 = 6 P dm2. Do §1 // §2 => U1 = U2 = U = 6V Công suất tiêu thụ của mỗi bóng đèn. 2. P1 =. U1 = 3W R1. 2. P2 =. U2 = 6W R2. Ta thấy P1 = Pđm1 => đèn Đ1 sáng bình thờng. P2 > Pđm2 => đèn Đ2 sáng hơn mức bình thờng. b. Để 2 đèn sáng bình thờng thì U2 = Uđm2 = 3V. Vậy phải mắc thêm điện trở Rx nối tiếp với Đ2 để U2 + Ux = U = 6V => Ux = 3V => Rx = R2 = 6 Bài 2: Có 2 bóng đèn Đ1(6V-3,6W) và Đ2(6V-6W). a. Mắc nối tiếp 2 bóng đèn trên vào HĐT U = 12V. Tính công suất tiêu thụ cña mçi bãng vµ cho biÕt chóng s¸ng ntn? b. Muốn 2 đèn sáng bình thờng thì phải mắc thêm một điện trở R x song song với 1 trong 2 đèn. Hỏi phải mắc với đèn nào và có trị số bằng bao nhiêu? Gi¶i:. 2.

(24) 2. a, Ta cã R1 =. 2. U dm1 = 10 P dm1. R2 =. U dm2 = 6 P dm2. Do §1 nt §2 => Rtm = R1 + R2 = 16 U tm R tm. vµ I1 = I2 =Itm =. = 0,75A. Công suất tiêu thụ của mỗi bóng đèn. P1 =I12. R1 = 5,635W P2 = I22. R2 = 3,375W Ta thấy P1 > Pđm1 => đèn Đ1 sáng hơn mức bình thờng. P2 < Pđm2 => đèn Đ2 sáng yếu hơn mức bình thờng. b. Để 2 đèn sáng bình thờng thì U1 = Uđm1 = 6V ; U2 = Uđm2 = 6V VËy ph¶i m¾c ®iÖn trë Rx // §1 sao cho R1x = R2 = 6 R1 . R x R 1+ R x. Khi đó ta có: R1x =. = 6 => Rx = 15. Bài 3: Ba bóng đèn giống nhau có ghi (12V-7,2W) đợc m¾c vµo H§T UAB = 24V nh h×nh vÏ. a. Các đèn có sáng bình thờng không? Tính công suất tiêu thụ của mỗi bóng đèn. b. Để các đèn đều sáng bình thờng phải mắc thêm vµo m¹ch 1 ®iÖn trë Rx ntn vµ cã gi¸ trÞ b»ng bao nhiªu? Gi¶i: 2. a. Ta cã R1 = R2 = R3 = Do §2 // §3 => R23 =. U dm = 20 P dm. R2 . R 3 R 2+ R 3. = 10. Do §1 nt (§2 // §3) => RAB = R1 + R23 = 30 => I1 = I23 = IAB =. U AB = 0,8A R¢ B. => U1 = I1 . R1 = 16V Do §2 // §3 => U2 = U3 = U23 = I23 . R23 = 8V Ta thấy U1 > Uđm => đèn Đ1 sáng hơn mức bình thờng. U2 = U3 < Uđm => đèn Đ2 và Đ3 sáng yếu hơn mức bình thờng. Công suất tiêu thụ của mỗi bóng đèn. 2. P1 =. U1 R1. = 12,8W. P2 = P3. 2 = U 2 =3,2W. R2. b. Để các đèn đều sáng bình thờng thì UĐ = Uđm = 12V vµ I§2 = I§3 = I®m =. P dm = 0,6A U dm.  ph¶i m¾c thªm ®iÖn trë Rx // §1 sao cho U1x =UAB - U23 = 12V. Khi đó R1x nt R23 =>I1x = I23 = IĐ2 + IĐ3 = 1,2A R1x = Do R1 // Rx => R1x =. R1 . R x R 1+ R x. U 1x I 1x. = 10. = 10 => Rx = 20. Bài 4: Có 2 bóng đèn Đ1(6V-3,6W) ; Đ2(6V-6W) và 1 điện trở Rx 2.

(25) a. Tính điện trở và I định mức của mỗi bóng đèn. b. Phải mắc 2 bóng đèn trên và điện trở R x vào HĐT U = 12V ntn và điện trở Rx có trị số bằng bao nhiêu để các đèn đều sáng bình thờng? Có bao nhiêu cách m¾c. Gi¶i: a. Điện trở của các bóng đèn. U 2dm1 = 12 P dm1. R1 =. R2 =. U 2dm2 = 24 P dm2. Cờng độ dòng điện định mức qua mỗi bóng đèn. I®m1 =. U dm1 = 0,5A R1. I®m2 =. U dm2 =0,25A R2. b. Để các đèn đều sáng bình thờng thì UĐ1 = UĐ2 = Uđm = 6V. I§1 = I®m1 = 0,5A ; I§2 = I®m2 = 0,25A C¸ch 1: (§1 // §2) nt Rx Do §1 // §2 => U12 = 6V => Ux = U – U12 = 6V => Rx = R12 Mµ R12 =. R1 . R 2 R 1+ R 2. = 8 => Rx = 8. C¸ch 2: §1 nt (§2 // Rx) Do §1 nt (§2 // Rx) => I2x = I§1 = 0,5A Do §2 // Rx => Ux = U§2 = 6V vµ Ix = I2x – I§2 = 0,25A => Rx =. Ux Ix. = 24. 2. Trong c¸ch m¾c 1: Px1 = U x Rx. = 4,5W. 2 Trong c¸ch m¾c 2: Px2 = U x = 1,5W. Rx. Ta thÊy Px1 > Px2 => nªn chän c¸ch m¾c 2 v× c«ng suÊt to¶ nhiÖt v« Ých nhá h¬n. Bài 5: Giữa 2 điểm A và B có HĐT không đổi U = 9V ngời ta mắc 1 bóng đèn §(6V-3W) nèi tiÕp víi 1 ®iÖn trë R1 = 24. a. Tính công suất tiêu thụ của bóng đèn và cho biết đèn sáng ntn? b. Muốn đèn sáng bình thờng thì phải mắc thêm 1 điện trở R 2 vào đoạn mạch AB ntn vµ R2 b»ng bao nhiªu? Gi¶i: 2. a. Ta cã R§ =. U dm = 12 P dm. Do R§ nt R1 => RAB = R§ + R1 = 36 => I§ = IAB =. U AB R¢ B. = 0,25A. Công suất tiêu thụ của đèn: PĐ = IĐ2 . RĐ = 0,75W Ta thấy PĐ < Pđm nên đèn sáng yếu hơn bình thờng. b. Để đèn sáng bình thờng thì UĐ = Uđm = 6V và IĐ = Iđm = => ph¶i m¾c ®iÖn trë R2 // R1 sao cho U12 = U – U§ = 3V.. 2. P dm = 0,5A U dm.

(26) Do R§ nt R12 => I12 = I§ = 0,5A => R12 = R1 . R 2 R 1+ R 2. Do R1 // R2 => R12 =. U 12 I 12. = 6. = 6 => R2 = 8. Bài 6: Giữa 2 điển có HĐT không đổi U = 200V ngời ta mắc nối tiếp 2 bóng đèn Đ1(100V-40W) và Đ2(100V-50W). a. Tính công suất tiêu thụ của mỗi bóng đèn và cho biết các đèn sáng ntn? b. Muốn đèn sáng bình thờng thì phải mắc thêm 1 đèn Đ 3 vào đoạn mạch ntn để cả 3 đèn đều sáng bình thờng. Tìm các số ghi trên đèn Đ3 Gi¶i: 2. a. Ta cã R§1 =. U dm1 = 250 P dm1. 2. R§2 =. U dm2 = 200 P dm2. Do R§1 nt R§2 => Rtm = R§1 + R§2 = 450 => I§1 = I§2 = Itm =. U tm R tm.  0,44A. Công suất tiêu thụ của mỗi đèn: PĐ1 = IĐ12 . RĐ1 = 48,4W P§2 = I§22 . R§2 = 38,7W Ta thấy PĐ1 > Pđm1 nên đèn Đ1 sáng hơn mức bình thờng. PĐ2 < Pđm2 nên đèn Đ2 sáng yếu hơn mức bình thờng. b. Để đèn sáng bình thờng thì UĐ = Uđm = 100V và IĐ2 = Iđm2 =. P dm2 = 0,5 U dm2. A => phải mắc đèn Đ3 // Đ1 sao cho U13 = U – UĐ2 = 100V. U 13 I 13. Khi đó (Đ1 // Đ3) nt Đ2 => I13 = IĐ2 = 0,5A => R13 = Do §1 // §3 =>U3 = U13 = 100V vµ R13 =. R1 . R 3 R 1+ R 3. = 200. = 200 => R3 = 1000. 2 => P§3 = U D 3 = 10W. VËy §3 ghi (100V – 10W). RD3. D¹ng 4: Bµi tËp vÒ ®iÖn n¨ng tiªu thô. Bµi 1: Mét x· cã 450 hé , tÝnh trung b×nh c«ng suÊt tiªu thô mçi hé lµ 120W, mçi ngµy dïng ®iÖn 6 giê. a. TÝnh tiÒn ®iÖn cña mçi hé vµ cña c¶ x· trong mét th¸ng theo gi¸ 700®/kWh. b. Tính trung bình công suất điện mà xã nhận đợc. c. Điện năng này đợc truyền từ trạm điện đến cách đó 1km. Biết hiệu suất truyÒn t¶i b»ng 68% vµ H§T t¹i n¬i sö dông lµ 150V. T×m H§T ph¸t ®i tõ tr¹m điện và điện trở đờng dây tải. d. Dây tải bằng đồng có ρ = 1,7.10-8 m. Tính tiết diện của dây. Gi¶i: a. §iÖn n¨ng tiªu thô trong 1 th¸ng cña mçi hé lµ: A = P. t = 120 . 6 . 30 = 21600Wh = 21,6KWh Số tiền mỗi hộ phải trả trong 1 tháng là: T = 21,6 . 700 = 15.120 đồng. Số tiền cả xã phải trả trong 1 tháng là: Tx = T . 450 = 6.894.000 đồng 2.

(27) b. Công suất điện mà xã nhận đợc là : Px = 120 . 450 = 54.000W = 54 KW c. Cờng độ dòng điện chạy trong dây dẫn là: I=. Px Ux. = 54000 150. = 360A. Gäi U lµ H§T ph¸t ®i tõ tr¹m ®iÖn C«ng suÊt ®iÖn t¹i tr¹m lµ: P = U. I C«ng suÊt sö dông t¹i x· lµ: P x = Ux . I Theo đề bài hiệu suất truyền tải là 68% => =>. Px . 100% = 68% P. Ux .100 = 68 => U = 220,6V U. => HĐT hao phí trên đờng dây truyền tải là: Uhp = U – Ux = 70,6V U hp = 0,196 I❑ −8 ❑ ρ. l = 1,7 . 10 . 1000 Rd 0 , 196. => Điện trở đờng dây tải là: Rd = d. TiÕt diÖn cña d©y lµ S =. = 867. 10-6m2 = 867. mm2. Bài 2: Có 1 động cơ xay bột dùng trong gia đình loại HĐT 220V , I qua động cơ khi làm việc là 4,5A, điện trở của động cơ là 1,5. Trừ phần năng lợng mất mát vì nhiệt, coi rằng năng lợng do dòng điện chuyển hoá cho động cơ đều có Ých. a. Nếu động cơ mất nhãn ghi chỉ số kĩ thuật cần phải viết lại thì ta phải viết ntn? b. HiÖu suÊt m¹ch ®iÖn b»ng bao nhiªu? c. Hiệu suất của động cơ bằng bao nhiêu? d. Động cơ làm việc trong 4 phút 40s thì nghiền đợc 1kg gạo. Tính điện năng tiªu thô t¬ng øng. Mçi ngµy m¸y nghiÖn 20 kg g¹o tÝnh ®iÖn n¨ng tiªu thô t¬ng øng ra KWh. Gi¶i: a. Ta có công suất của động cơ là: P = U. I = 220 . 4,5 = 990W VËy ph¶i ghi (220V-990W) b. C«ng suÊt to¶ nhiÖt v« Ých cña dßng ®iÖn lµ: Php = I2 . R = (4,5)2 . 1,5 = 30,375 W HiÖu suÊt cña m¹ch ®iÖn lµ: H =. p . 100%  97% P+ p hp. c. Theo đề bài => H của động cơ là 100% d. Điện năng tiêu thụ để nghiền 1kg gạo là A1 = P . t = 990 . 280 = 277.200J = 0,077KWh => Điện năng tiêu thụ để nghiền 20 kg gạo là: A = 20. A1 = 1,54 KWh. PhÇn ®iÖn tõ häc I. lý thuyÕt 2.

(28) 1. Nam ch©m. * C¸ch nhËn biÕt nam ch©m. - §a l¹i gÇn c¸c vôn s¾t. * C¸ch nhËn biÕt tõ cùc cña nam ch©m. - Để tự do cực chỉ huớng bắc địa lý gọi là cực Bắc, cực chỉ hớng nam địa lý gäi lµ cùc Nam. - Đa lại gần một nam châm khác đã biết từ cực - Dùa vµo kÝ hiÖu: cùc B¾c (N) cùc Nam (S) - Dùa vµo mµu s¾c: cùc B¾c (mµu ®Ëm), cùc Nam (mµu nh¹t). * C¸ch chÕ t¹o nam ch©m. - §Æt lâi s¾t hoÆc lâi thÐp vµo trong lßng èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua. * C¸ch lµm t¨ng lùc tõ cña nam ch©m. - Tăng cờng độ dòng điện chạy qua ống dây. - T¨ng sè vßng d©y cña èng d©y. 2. Tõ trêng. * C¸ch nhËn biÕt tõ trêng. §a nam ch©m thö vµo kh«ng gian cÇn kiÓm tra nÕu cã lùc tõ t¸c dông lªn nam châm thử => không gian đó có từ trờng. * Kh«ng gian xung quanh nam ch©m, xung quanh dßng ®iÖn, xung quanh Tr¸i đất có từ trờng. 3. Quy t¾c n¾m tay ph¶i vµ quy t¾c bµn tay tr¸i. * Quy tắc nắm tay phải: xác định chiều đờng sức từ trong lòng ống dây. * Quy tắc bàn tay trái: Xác định chiều lực điện từ tác dụng lên dây dẫn khi có dßng ®iÖn ch¹y qua. 4. Dßng ®iÖn c¶m øng. * C¸ch t¹o ra dßng ®iÖn c¶m øng: §a nam ch©m l¹i gÇn hoÆc ra xa cuén d©y dÉn kÝn. * Điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng: số đờng sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây đó biến thiên. 5. Dßng ®iÖn xoay chiÒu. * C¸ch t¹o ra dßng ®iÖn xoay chiÒu: Cho nam ch©m quay tríc cuén d©y hoÆc cho cuén d©y quay trong tõ trêng cña nam ch©m. * C¸c t¸c dông cña dßng ®iÖn xoay chiÒu. - T¸c dông nhiÖt, quang, tõ. 6. TruyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa. 2. Công suất hao phí do toả nhiệt trên đờng dây tải điện: Php =. P AB 2. U AB. .R. 7. M¸y biÕn thÕ. * Mqh gi÷a H§T vµ sè vßng d©y:. U 1 n1 = U 2 n2. II. bµi tËp. Bài 1: Dựa vào quan sát nào ta có thể kết luận xung quanh trái đất có từ trờng? Có thể nói gì về các từ cực của Trái đất hiện nay và giải thích tại sao la bàn cho biết phơng hớng địa lý? Gi¶i: 2.

(29) - Đặt kim nam châm tự do ở bất kỳ vị trí nào trên trái đất cũng thấy kim định hớng theo phơng N-B địa lý => chứng tỏ mọi nơi trên trái đất đều có lực từ tác dụng lên kim nam châm => Xung quanh trái đất có từ trờng. - Hiện nay từ cực Bắc của Trái đất ở gần cực Nam địa lý, từ cực Nam ở gần cực Bắc địa lý. - Do khi đặt tự do mỗi cực của kim nam châm bao giờ cũng hớng về một từ cực nhất định. Do đó trục của kim nam châm cho biết gần đúng phơng B- N địa lý. Vì vậy la bàn có thể giúp ta tìm đợc phơng hớng địa lý. Bài 2: Có 2 thanh thép giống nhau một thanh đã nhiễm từ . Không dùng thêm vật gì khác làm thế nào để phát hiện thanh nào đã bị nhiễm từ? Gi¶i: §Æt 2 thanh thÐp vu«ng gãc víi nhau. NÕu thanh nµo bÞ hót m¹nh th× thanh đó bị nhiễm từ. Nếu nó không bị hút hoặc bị hút yếu thì không bị nhiễm từ. Bài 3: Nếu có kim nam châm làm thế nào để phát hiện ra trong đoạn dây dẫn AB cã dßng ®iÖn hay kh«ng? Gi¶i: Đặt dây AB theo hớng B-N địa lý rồi đa kim nam châm lại gần dây. NÕu kim nam ch©m vÉn song song víi d©y AB => trong d©y AB kh«ng cã dßng ®iÖn. NÕu kim nam ch©m lÖch ®i => trong d©y AB cã dßng ®iÖn. Bài 4: Trong 1 phòng kín không có ánh sáng đợc thắp sáng bằng đèn và có 1 kim nam châm. Có thể biết đợc phơng hớng bằng kim nam châm này hay kh«ng? Gi¶i: §îc nÕu xung quanh phßng kh«ng cã nh÷ng thiÕt bÞ g©y tõ trêng m¹nh lµm kim nam ch©m bÞ ¶nh hëng. Bài 5: Xác định chiều dòng điện trong dây dẫn.. Bµi 6: Treo 1 thanh nam ch©m sao cho trôc cña nã trïng víi trôc cña èng d©y (h×nh vÏ). §ãng m¹ch ®iÖn thÊy nam ch©m bÞ ®Èy ra xa. a. Xác định từ cực của nam châm. b. Hiện tợng sau đó xảy ra ntn? c. NÕu ®a vµo lßng èng d©y mét lâi s¾t th× cã hiÖn tîng g×? d. Trong thÝ nghiÖm nµy èng d©y hót nam ch©m hay nam ch©m hót èng d©y. VËt nµo cã t¸c dông tõ. NÕu chØ cã èng d©y có dòng điện hoặc chỉ có nam châm thì mỗi vật đó có tác dụng từ không? Gi¶i: a. Theo quy tắc nắm tay phải đầu bên phải của ống dây là cực Bắc. Theo đề bµi nam ch©m bÞ ®Èy ra nªn ®Çu gÇn èng d©y lµ cùc B¾c. b. Thanh nam châm quay 1800đến khi cực Nam của nam châm bị hút vào èng d©y, thanh nam ch©m ë vÞ trÝ c©n b»ng d©y treo nghiªng vÒ phÝa bªn tr¸i.. 2.

(30) c. NÕu ®a lâi s¾t vµo lßng èng d©y, lâi s¾t bÞ nhiÔm tõ lµm cho tõ trêng cña cña èng d©y t¨ng lªn hót thanh nam ch©m vµo èng d©y m¹nh h¬n. d. Trong trờng hợp này cả 2 vật đều tác dụng với nhau. Nếu chỉ có ống dây cã dßng ®iÖn hoÆc chØ cã nam ch©m th× mçi vËt chØ g©y ra mét tõ trêng xung quanh nó tác dụng từ không thể thực hiện đợc. Bµi 7: Khung d©y ABCD cã thÓ quay dÓ dµng quanh trôc OO’. a. Xác định lực điện từ tác dụng lên khung dây? b. Cho biÕt khung quay theo chiÒu nµo? Gi¶i: N a. N S. N. S b. H×nh 1: Khung quay theo chiÒu ngîc S kim đồng hồ. Hình 2: Khung quay theo chiều kim đồng hồ. Hình 3: Khung quay theo chiều kim đồng hồ. Bµi 8: Ngêi ta treo mét vßng d©y kim lo¹i m¶nh S song song víi mÆt cña ®Çu èng d©y L. HiÖn tîng g× x¶y ra khi: a. §ãng ng¾t kho¸ K liªn tôc? b. §ãng kho¸ K råi di chuyÓn con ch¹y vÒ 2 phÝa cña biÕn trë. Gi¶i: Khi đóng ngắt khoá K liên tục hoặc di chuyển con chạy về 2 phía của biến trở làm cho dòng điện đI vào cuộn dây biến thiên liên tục => số đờng sức từ xuyên qua tiÕt diÖn S cña vßng d©y biÕn thiªn liªn tôc => trong vßng d©y suÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng xoay chiÒu. Bµi 9: Mét vßng d©y kim lo¹i L g¾n víi thanh m¶nh không dẫn điện đợc giữ thăng bằng trên điểm O bằng 1 tảI trọng P khi nam châm đợc giữ cố định (hình vẽ). NÕu ®a nam ch©m ra xa vßng d©y hiÖn tîng g× sÏ x¶y ra víi vßng d©y? Gi¶i: Khi đa nam châm ra xa ống dây làm cho số đờng sức từ xuyên qua tiết diện S cña vßng d©y gi¶m => trong vßng d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng. Dßng ®iÖn cảm ứng này gây ra từ trờng xung quanh nó. Lúc đó vòng dây đóng vai trò nh 1 nam ch©m nªn x¶y ra sù t¬ng t¸c víi nam ch©m lµm cho vßng d©y bÞ kÐo lªn trªn. Bµi 10: Mét m¸y biÕn thÕ cã cuén s¬ cÊp gåm 500 vßng, cßn cuén thø cÊp gåm 40000 vßng. a. M¸y nµy lµ m¸y t¨ng thÕ hay h¹ thÕ? b. §Æt vµo 2 ®Çu cuén s¬ cÊp mét H§T lµ 400V. TÝnh H§T gi÷a hai ®Çu cuén thø cÊp. c. Điện trở của đờng dây truyền đI là 40, công suất truyền đI là 1000000W. Tính công suất hao phí trên đờng truyền do toả nhiệt trên đờng dây.. 3.

(31) d. Muèn c«ng suÊt chØ cßn mét nöa th× ph¶i t¨ng H§T lªn bao nhiªu? Gi¶i: a. Do n2 > n1 => U2 > U1 . §©y lµ m¸y t¨ng thÕ. b. H§T gi÷a 2 ®Çu cuén thø cÊp U2 =. U 1 . n2 =32000V n1. c. Công suất hao phí trên đờng dây truyền tải:. Php =. P 2AB . R = 40. U 2AB. (. 106 32 .103. 2. ). = 3,9.104 W. 2 12 d. Khi Php = 1,95.104 th× U2 = R . P =40 .10. Php. 1 , 95 .10. 4. =20,5.108 V. => U = 4,53.10 V = 45300V Vậy để công suất giảm đi một nửa thì phải tăng HĐT lên 45300V. Bµi 11: Mét m¸y biÕn thÕ cã 120 vßng ë cuén thø cÊp, gi¶m H§T tõ 22kV xuèng 220V. Cuén s¬ cÊp cña m¸y biÕn thÕ cã bao nhiªu vßng. Gi¶i: 4. U 1 . n2 U2. Sè vßng d©y ë cuén s¬ cÊp lµ: n1 =. = 12000 vßng.. Bµi 12: Mét tr¹m ph¸t ®iÖn cã c«ng suÊt P = 100kW vµ H§T U = 900V. §iÖn trở của đờng dây tảI điện là R = 5. a. Tính công suất hao phí trên đờng dây tảI điện. b. Nêu các biện pháp để giảm công suất hao phí xuống 100 lần. Gi¶i: a. Công suất hao phí trên đờng dây tải điện: 2. Php =. P AB . R = 5. 2 U AB. 5. 10 2 9 .10. 2. ( ). = 61728 W. b. Muèn P’ gi¶m xuèng 100 lÇn => ph¶i dïng m¸y biÕn thÕ t¨ng H§T lªn 10 lÇn Bµi 13: Mét m¸y biÕn thÕ cã sè vßng d©y ë cuén s¬ cÊp n 1 = 320 vßng vµ cuén thø cÊp n2 = 4800 vßng. H§T hiÖu dông gi÷a hai ®Çu cuén s¬ cÊp lµ U 1 = 50V công suất P1 = 1000W. Máy biến thế có hiệu suất H = 90%. Dòng điện đợc dẫn đến nơi tiêu thụ bằng hệ thống dây dẫn có điện trở R = 20. Tìm công suất hao phí trên đờng dây, công suất , HĐT tại nơi tiêu thụ và hiệu suất truyền tải điện. Gi¶i: Ta cã. U 1 n1 = U 2 n2. => H§T ë cuén thø cÊp lµ: U2 =. U 1 . n2 = 750V n1. V× hiÖu suÊt cña m¸y biÕn thÕ lµ 90% nªn c«ng suÊt cña dßng ®iÖn ë cuén thø cÊp lµ: P2 = H%. P1 = 900W. Cờng độ dòng điện ở cuộn thứ cấp là: I2 =. P2 U2. = 1,2A. => Cờng độ dòng điện chạy trong dây dẫn là I = I2 = 1,2A Công suất hao phí trên đờng dây là: Php = I2. R = 28,8W => C«ng suÊt t¹i n¬i tiªu thô lµ; P3 = P2 - Php = 871,2 W HĐT mất mát trên đờng dây dẫn là: Uhp = I.R = 24V => H§T t¹i n¬i tiªu thô lµ: U3 = U2 – Uhp = 726V 3.

(32) HiÖu suÊt truyÒn t¶i ®iÖn: H =. P3 .100% = 87,12% P1. Bµi 14: Mét m¸y ph¸t ®iÖn cung cÊp cho m¹ch ngoµi mét c«ng suÊt P1 = 200kW. H§T gi÷a 2 cùc m¸y ph¸t lµ U 1 = 4KV. Dßng ®iÖn ®a ra ®uîc ®a vµo cuén s¬ cÊp cña m¸y biÕn thÕ cã hiÖu suÊt H = 100%. TØ sè vßng d©y cña cuén thứ cấp và cuộn sơ cấp của máy biến thế là n. Dòng điện đợc dẫn đến nơi tiêu thô b»ng hÖ thèng d©y dÉn cã ®iÖn trë R = 40. a. T×m c«ng suÊt , H§T t¹i n¬i tiªu thô vµ hiÖu suÊt truyÒn t¶i ®iÖn biÕt n = 4. b. Hiệu suất truyền tải điện thay đổi ntn nếu n tăng. Từ đó có nhận xét gì về c«ng dông cña m¸y biÕn thÕ. Gi¶i: a. Ta cã. U 2 n2 = U 1 n1. = 4 => U2 = 4. U1 = 16 KV = 16000V. Do hiÖu suÊt cña m¸y biÕn thÕ lµ 100% nªn P2 = P1 = 200KW = 200000W => Cờng độ dòng điện chạy trong dây dẫn là: I = I2 =. P2 = U2. 200 =¿ 12,5A 16. Công suất hao phí trên đờng dây truyền tải: Php = I2. R = 12,52. 40 = 6250W => C«ng suÊt t¹i n¬i tiªu thô: P3 = P2 - Php = 193750 W = 193,75KW HĐT mất mát trên đờng dây truyền tải: Uhp = I.R = 500V => H§T t¹i n¬i tiªu thô lµ; U3 = U2 – Uhp = 15500V = 15,5KV HiÖu suÊt truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng: H =. P3 .100% = 96,9% P1. phÇn quang häc i. lý thuyÕt. 1. HiÖn tuîng khóc x¹. - Tia s¸ng truyÒn tõ kh«ng khÝ sang c¸c m«i trêng r¾n, láng, khÝ: gãc khóc x¹ nhá h¬n gãc tíi. - Tia s¸ng truyÒn tõ c¸c m«i trêng r¾n, láng, khÝ sang kh«ng khÝ: gãc khóc x¹ lín h¬n gãc tíi. - Khi gãc tíi t¨ng (gi¶m) th× gãc khóc x¹ còng t¨ng (gi¶m). - Gãc tíi b»ng 0 th× gãc khóc x¹ b»ng 0. 2. ThÊu kÝnh. TKHT TKPK 1. §Æc ®iÓm - Cã phÇn r×a máng h¬n phÇn - Cã phÇn r×a dµy h¬n phÇn gi÷a. gi÷a. 2. C¸c tia s¸ng - Tia tíi quang t©m , tia lã tiÕp - Tia tíi quang t©m , tia lã tiÕp đặc biệt. tôc truyÒn th¼ng theo ph¬ng tôc truyÒn th¼ng theo ph¬ng cña cña tia tíi. tia tíi. - Tia tíi song song víi trôc - Tia tíi song song víi trôc chÝnh, tia lã ®i qua tiªu ®iÓm. chÝnh, tia lã kÐo dµi ®i qua tiªu - Tia tíi tiªu ®iÓm, tia lã song ®iÓm. song víi trôc chÝnh. 3. ảnh của vật - Vật đặt ngoài khoảng tiêu cự - Vật đặt ở mọi vị trí trớc TK cho ¶nh thËt nguîc chiÒu víi lu«n cho ¶nh ¶o cïng chiÒu, nhá vËt. h¬n vËt vµ lu«n n»m trong 3.

(33) - Vật đặt trong khoảng tiêu cự khoảng tiêu cự của TK. cho ¶nh ¶o lín h¬n vËt vµ - Khi vËt ë rÊt xa TK cho ¶nh ¶o cïng chiÒu víi vËt. c¸ch TK mét kho¶ng b»ng tiªu - Khi vËt ë rÊt xa TK cho ¶nh cù. thËt c¸ch TK mét kho¶ng b»ng tiªu cù. C¸ch dùng ¶nh * ¶nh cña 1 ®iÓm s¸ng. - Dùng 2 trong các tia đặc biệt qua TK. * VËt s¸ng AB . - Dùng ¶nh B’ cña B. - Tõ B’ h¹ vu«ng gãc xuèng trôc chÝnh ta cã ¶nh A’ cña A 3. C¸c dông cô quang häc. a.M¸y ¶nh. - CÊu t¹o: vËt kÝnh lµ TKHT ,buång tèi, phim - §Æc ®iÓm ¶nh: ¶nh hiÖn trªn phim lµ ¶nh thËt, ngîc chiÒu vµ nhá h¬n vËt. b. M¾t. - CÊu t¹o: Thể thuỷ tinh là TKHT có thể thay đổi tiêu cự đóng vai trò nh vật kính cña m¸y ¶nh. Màng lới đóng vai trò nh phim trong máy ảnh. - Vật phải nằm trong khoảng từ điểm Cc đến điểm Cv thì mắt mới có thể nhìn rõ đợc. * M¾t cËn: chØ nh×n râ nh÷ng vËt ë gÇn, kh«ng nh×n râ nh÷ng vËt ë xa. - §iÓm Cv ë gÇn h¬n m¾t b×nh thêng. - §Ó nh×n râ nh÷ng vËt ë xa ngêi bÞ cËn ph¶i ®eo kÝnh cËn thuéc lo¹i TKPK. KÝnh cËn thÝch hîp cã tiªu ®iÓm F trïng víi ®iÓm Cv cña m¾t. * M¾t l·o: chØ nh×n râ nh÷ng vËt ë xa, kh«ng nh×n râ nh÷ng vËt ë gÇn. - §iÓm Cc ë xa h¬n m¾t b×nh thêng. - §Ó nh×n râ nh÷ng vËt ë gÇn ph¶i ®eo kÝnh l·o thuéc lo¹i TKHT. c. KÝnh lóp. - Lµ TKHT cã tiªu cù ng¾n. - Dùng để quan sát những vật nhỏ. - Mçi kÝnh cã 1 sè béi gi¸c kÝ hiÖu lµ G. + G = 25 f. trong đó f là tiêu cự của TKHT (cm). + Số bội giác cho biết ảnh mà mắt thu đợc khi dùng kính lớn gấp bao nhiêu lần so với ảnh thu đợc khi không dùng kính. - Khi quan sát 1 vật nhỏ qua kính lúp phải đặt vật trong khoảng tiêu cự cña kÝnh. 4. ¸nh s¸ng. a. c¸c nguån ph¸t ¸nh s¸ng: - ánh sáng trắng: mặt trời, các đèn dây tóc nh đèn pha ô tô, xe máy, đèn pin... - ánh sáng màu: đèn LED, bút laze, một số đèn ống dùng trong quảng cáo... 3.

(34) b. C¸ch t¹o ra ¸nh sang mµu. - Chiếu ánh sáng trắng qua tấm lọc màu nào thì thu đợc ánh sáng có màu đó. c. Ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng. - Chiếu ánh sáng trắng vào lăng kính hoặc mặt ghi của đĩa CD ta thu đợc 1 dải chùm sáng màu biến thiên liên tục từ đỏ đến tím. - Mét sè hiÖn tîng thùc tÕ vÒ sù ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng. + Hiện tuợng cầu vồng: ánh sáng chiếu vào các giọt nớc trong các đám mây khúc xạ đến mắt. + Quan s¸t v¸ng dÇu, mì ... thÊy mét d¶i nhiÒu mµu do ¸nh s¸ng chiÕu vµo v¸ng dÇu, mì ph¶n x¹ vµo m¾t ta. d. Ph¬ng ph¸p trén ¸nh s¸ng mµu. - Trộn ánh sáng màu: chiếu đồng thời các chùm sáng màu vào cùng 1 vị trí trên màn chắn ta sẽ đợc 1 màu khác hẳn. - Cụ thể: màu đỏ + màu lam -> màu hồng. màu đỏ + màu lục -> màu vàng. màu đỏ + màu vàng -> da cam mµu lam + mµu lôc -> mµu xanh nân chuèi. màu đỏ + màu lam + màu lục -> màu trắng. e. Mµu s¾c c¸c vËt díi ¸nh s¸ng mµu. - Dới ánh sáng trắng vật có màu nào thì có ánh sáng màu đó truyền vào m¾t ta ( trõ vËt mµu ®en). - Vật màu nào thì tán xạ tốt ánh sáng màu đó nhng tán xạ kém ánh sáng mµu kh¸c. - VËt mµu tr¾ng cã kh¶ n¨ng t¸n x¹ tÊt c¶ c¸c ¸nh s¸ng mµu. - VËt mµu ®en kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸n x¹ ¸nh s¸ng mµu nµo. II. bµi tËp. Dạng 1: Xác định loại TK, quang tâm, tiêu điểm. Bµi 1: Cho biÕt  lµ trôc chÝnh cña 1 TK, S ’ lµ ¶nh cña S qua TK. B»ng c¸ch vÏ hãy xác định loại TK, quang tâm và tiêu điểm của TK. . . H×nh a. . H×nh b. H×nh c. Gi¶i: H×nh a: - Vì S và S’ nằm về 2 phía của trục chính nên S ’ là ảnh thật => TK đã cho là TKHT. - Vẽ tia tới truyền thẳng từ S đến S’   = O => O lµ quang t©m. - Qua O dùng TKHT   F O F’ - Tõ S vÏ tia tíi //  c¾t TK t¹i I. . S’ - VÏ tia lã IS’ c¾t  t¹i F’ => F’ lµ tiªu ®iÓm thø nhÊt. - Lấy F đối xứng với F’ qua O => F là tiêu điểm thứ 2. 3.

(35) H×nh b. - V× S vµ S’ n»m cïng phÝa víi trôc chÝnh nªn S’ lµ ¶nh ¶o.. S. - Do ¶nh S’ ë xa trôc chÝnh h¬n nªn TK đã cho là TKHT. H×nh c. - V× S vµ S’ n»m cïng phÝa víi trôc chÝnh nªn S’ lµ ¶nh ¶o. - Do ¶nh S’ ë gÇn trôc chÝnh h¬n nªn TK đã cho là TKPK.. F. S. O. I S. ’. Bµi 2: Cho biÕt  lµ trôc chÝnh cña 1 TK, A’B’ lµ ¶nh cña AB qua TK. B»ng cách vẽ hãy xác định loại TK, quang tâm và tiêu điểm của TK.. H×nh a. H×nh b. H×nh c. Gi¶i: H×nh a: - Vì AB và A’B’ nằm về 2 phía của trục chính nên A ’B’ là ảnh thật => TK đã cho lµ TKHT. - Vẽ tia tới truyền thẳng từ B đến B’   = O B I => O lµ quang t©m. F’ A’ - Qua O dùng TKHT   A F O - Tõ B vÏ tia tíi //  c¾t TK t¹i I. - VÏ tia lã IB’ c¾t  t¹i F’ => F’ lµ tiªu ®iÓm thø nhÊt. B’ - Lấy F đối xứng với F’ qua O => F là tiêu điểm thứ 2. H×nh b. H×nh c. ’ B B I B’ B I ’ F A A O F’ A F A’ O. Bµi 3: Cho biÕt A’B’ lµ ¶nh cña AB qua TK. A n»m trªn trôc chÝnh B»ng c¸ch vÏ h·y x¸c định trục chính, loại TK, quang tâm và tiêu điểm của TK. Gi¶i: - Vì AB và A’B’ ngợc chiều nên A’B’ là ảnh thật => TK đã cho là TKHT. - Nèi AA’ => trôc chÝnh . - Nèi BB’ c¾t AA’ t¹i O => O lµ quang t©m. I A’ - Dùng TKHT  . - Tõ B vÏ tia tíi //  c¾t TK t¹i I. A ’ ’ ’ - VÏ tia lã IB c¾t  t¹i F => F lµ tiªu ®iÓm thø nhÊt. - Lấy F đối xứng với F’ qua O => F là tiêu điểm thứ 2. 3. B’.

(36) Bµi 4: Cho biÕt A’B’ lµ ¶nh cña AB qua TK. Bằng cách vẽ hãy xác định trục chính, loại TK, quang t©m vµ tiªu ®iÓm cña TK. Gi¶i: - Vì AB và A’B’ ngợc chiều nên A’B’ là ảnh thật => TK đã cho là TKHT. - Nèi AA’ vµ BB’ c¾t nhau t¹i O => O lµ quang t©m. C ’ ’ - KÐo dµi AB vµ A B c¾t nhau t¹i C. B A’ - Dùng TKHT ®i qua 2 ®iÓm O vµ C. - Kẻ đờng thẳng  với TK => trục chính  A B’ - Tõ A vÏ tia tíi //  c¾t TK t¹i I. - VÏ tia lã IA’ c¾t  t¹i F’ => F’ lµ tiªu ®iÓm thø nhÊt. - Lấy F đối xứng với F’ qua O => F là tiêu điểm thứ 2. Bài 5: Cho xy là trục chính của TK và đờng đi của tia (1) sáng (1) qua TK. Hãy xác định loại TK, các tiêu điểm và vẽ tiếp đờng đi của tia sáng (2). x O y Gi¶i: (2) - Theo đặc điểm đờng truyền của tia (1) => TK đã cho là TKHT. -LÊy ®iÓm A bÊ kú trªn tia (1). - Tõ A kÎ tia tíi AO cho tia lã c¾t tia (1) t¹i A’ - Tõ A kÎ tia tíi // xy c¾t TK t¹i I. - VÏ tia lã IA’ c¾t  t¹i F’ => F’ lµ tiªu ®iÓm thø nhÊt. - Lấy F đối xứng với F’ qua O => F lµ tiªu ®iÓm thø 2. - LÊy ®iÓm B bÊt kú trªn tia (2). - Tõ B kÎ tia tíi qua quang t©m cho tia lã tiÕp tôc truyÒn th¼ng. - Tõ B kÎ tia tíi // xy c¾t TK t¹i J. - VÏ tia lã ®i qua J vµ F ’ c¾t tia BO t¹i B’=> §êng truyÒn cña tia (2) sÏ ®i qua B’ C¸ch 2: - VÏ trôc phô 1 // tia tíi cña tia (1). - KÐo dµi tia lã cña tia (1) c¾t 1 t¹i F1 => F1 lµ tiªu ®iÓm phô. - VÏ trôc phô 2 // tia tíi cña tia (2). - Từ F1 hạ đờng vuông góc với  cắt  tại F’=> F’ là tiêu điểm chính thứ nhÊt, c¾t 2 t¹i F2 => F2 lµ tiªu ®iÓm phô. - Vẽ tia ló của tia (2) đi qua F2 ta đợc đờng đi của tia (2). Bµi 6: Cho mét TKHT cã trôc chÝnh xx’, tia s¸ng SI vµ tia lã IR (h×nh vÏ). H·y vÏ mét tia tíi song song víi SI sao cho tia lã song song víi trôc chÝnh. Gi¶i: §Ó tia lã song song víi trôc chÝnh th× tia tíi ph¶i ®i qua tiªu ®iÓm chÝnh. 3.

(37) - VÏ trôc phô 1 // tia tíi SI, c¾t tia lã IR t¹i F1 => F1 lµ tiªu ®iÓm phô. - Từ F1 hạ đờng vuông góc với  cắt  tại F’=> F’ là tiêu điểm chính thứ nhÊt. Lấy F đối xứng với F’ qua O => F là tiêu điểm chính thứ 2. - Kẻ tia tới đi qua F và // với SI ta đợc tia ló // trục chính. Bµi 7: Trong h×nh vÏ biÕt AB lµ vËt s¸ng, A’B’ lµ ¶nh cña AB qua TK. B»ng c¸ch vÏ hãy trình bày cách xác định vị trí đặt TK vµ c¸c tiªu ®iÓm cña nã. Gi¶i: - Do A’B’ cïng chiÒu víi AB nªn A’B’ lµ ¶nh ¶o. - Do ảnh ảo lớn hơn vật nên TK đã cho là TKHT. - Nèi AA’ vµ BB’ c¾t nhau t¹o O => O lµ quang t©m. - Qua O kẻ đờng thẳng vuông góc với AB và A’B’ => trôc chÝnh. - Tõ A vÏ tia tíi //  c¾t TK t¹i I. - VÏ tia lã IA’ c¾t  t¹i F’ => F’ lµ tiªu ®iÓm thø nhÊt. - Lấy F đối xứng với F’ qua O => F là tiêu điểm thứ 2. Bài 8: Hãy vẽ tiếp đờng đi của tia sáng (2) trong hình vẽ. (1). (2) (2). (1). H×nh a. H×nh b.. Gi¶i: H×nh a: - Theo đặc điểm đờng truyền của tia sáng (1) => TK đã cho là TKPK. - VÏ trôc phô 1 // tia tíi cña tia (1). - KÐo dµi tia lã cña tia (1) c¾t 1 t¹i F1 => F1 lµ tiªu ®iÓm phô. - VÏ trôc phô 2 // tia tíi cña tia (2). - Từ F1 hạ đờng vuông góc với  cắt 2 tại F2 => F2 là tiêu điểm phụ. - Vẽ tia ló của tia (2) đi qua F2 ta đợc đờng đi của tia (2). H×nh b: - Theo đặc điểm đờng truyền của tia sáng (1) => TK đã cho là TKHT. - VÏ trôc phô 1 // tia tíi cña tia (1). - KÐo dµi tia lã cña tia (1) c¾t 1 t¹i F1 => F1 lµ tiªu ®iÓm phô. - Từ F1 hạ đờng vuông góc với  cắt 2 tại F2 => F2 là tiêu điểm phụ. - KÎ trôc phô 2 qua O vµ F2. - VÏ tia tíi cña tia (2) // víi 2 Bài 9: Vẽ tiếp đờng đi của tia sáng trong hình vẽ.. 3.

(38) S. I O1. O2. Gi¶i: Tia SI //  => cho tia lã IJ ®i qua F1. - Do F1  F2 nªn tia lã IJ còng lµ tia tíi qua TK thø 2 => cho tia lã IR song song . Bài 10: Chiếu 1 chùm sáng song song đến TK L1 sau khi ra khái TK L2 cho chïm tia lã song song. Xác định loại TK. Gi¶i: Cã thÓ x¶y ra 2 trêng hîp: TH1: L1 và L2 đều là TKHT. TH 2: L1 lµ TKPK , L2 lµ TKHT. Dạng 2: Bài tập tìm khoảng cách từ vật, ảnh đến TK và khoảng tiêu cự của TK. Bµi 1: Cho A’B’ lµ ¶nh cña AB qua TK cã tiªu cù f. Gäi d lµ kho¶ng c¸ch tõ vËt đến TK, d’ là khoảng cách từ ảnh đến TK, h là chiều cao của vật, h ’ là chiều cao cña ¶nh. Chøng minh: a. Khi vật đặt ngoài khoảng tiêu cự của TKHT thì: 1 1 1 = + f d d'. ' ' vµ h = d. h. d. b. Khi vật đặt trong khoảng tiêu cự của TKHT thì: 1 1 1 = − f d d'. ' ' vµ h = d. h. d. c. Khi vật đặt trớc TKPK thì: 1 1 1 = − f d' d❑. ' ' vµ h = d. h. d. Gi¶i: a. Ta cã  OAB   OA’B’ nªn '. '. A B OA = AB OA. '. '. . B. I. '. h d = h d. (1). A F O. F’ A’. MÆt kh¸c:  OIF’   A’B’F’ nªn A ' B' F ' A' = ' OI OF. ' ' ❑ Mµ OI = AB vµ F’A’ = OA’ – OF’ => h = d − f (2). h. '. '. Tõ (1) vµ (2) => d = d − f d. f. ❑. =>. 1 1 1 = + f d d'. b. Ta cã  OAB   OA B’ nªn ’. 3. f. B’.

(39) A ' B' OA' = AB OA. . h' d ' = h d. (1). MÆt kh¸c:  OIF’   A’B’F’ nªn A ' B' F ' A' = ' OI OF. Mµ OI = AB vµ. ' ' ❑ F’A’ = OA’ + OF’ => h = d +f (2). õ (1) vµ (2) =>. h ' ' ❑ d d +f = d f. f. =>. 1 1 1 = − f d d'. c. Ta cã  OAB   OA’B’ nªn A ' B' OA' = AB OA. . h' d ' = h d. B. (1). I B’. MÆt kh¸c:  OIF   A B F nªn ’. '. '. ’. '. A B FA = OI OF. Mµ OI = AB vµ. ' ❑ ' FA’ = OF - OA’ => h = f − d (2). h f ' ❑ d d −f = d f '. Tõ (1) vµ (2) =>. =>. 1 1 1 = − f d' d❑. Bài 2: Vật sáng AB cao 3cm đặt vuông góc với trục chính của 1TKHT có tiêu cù 24 cm (A n»m trªn trôc chÝnh) cho ¶nh thËt, ngîc chiÒu víi vËt c¸ch TK mét kho¶ng 40 cm a. Xác định vị trí đặt vật. b. Xác định chiều cao của vật. Gi¶i: a. d = 60 cm b. h’ = 2 cm. Bài 3: Vật sáng AB cao 1,2 cm đặt vuông góc với trục chính của 1 TKHT cách TK 24cm (A n»m trªn trôc chÝnh) cho ¶nh thËt cao b»ng 1/3 vËt. a. Xác định tiêu cự của TK. b. Xác định chiều cao của ảnh. Gi¶i: a. f = 6 cm b. h’ = 0,4 cm.. Bài 4: Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của 1 TKHT có tiêu cự 12cm vµ c¸ch TK 24cm (A n»m trªn trôc chÝnh). a. Xác định khoảng cách từ ảnh đến TK. b. Xác định chiều cao của vật biết chiều cao của ảnh là 2,5cm. Gi¶i: a. d’ = 24 cm b. h’ = 2,5 cm.. 3.

(40) Bµi 5: §Æt vËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña 1 TKHT cã tiªu cù 12cm (A nằm trên trục chính) cho ảnh thật cao gấp 2 lần vật. Hãy xác định vị trí của vật vµ ¶nh so víi TK Gi¶i: d = 18 cm d’ = 36cm. Bài 6: Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của 1 TKHT có tiêu cự 30cm vµ c¸ch TK 20cm (A n»m trªn trôc chÝnh). a. Xác định vị trí của ảnh. b. Xác định chiều cao của ảnh. Biết vật cao 2cm. Gi¶i: a. d’ = 60 cm b. h’ = 6 cm Bài 7: Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của 1 TKPK có tiêu cự 24 cm (A nằm trên trục chính). Xác định vị trí của ảnh và vật biết ảnh cao bằng 1/2 vËt. Gi¶i: d = 24 cm d’ = 12 cm Bài 8: Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của 1 TKPK (A nằm trên trục chÝnh) cho ¶nh cã chiÒu cao nhá h¬n vËt 3 lÇn. a. Tính khoảng cách từ ảnh và vật đến TK biết khoảng cách giữa chúng là 30cm. b. Xác định tiêu cự của TK. Gi¶i: a. d = 45 cm , d’ = 15 cm b. f = 22,5 cm. Bài 9: Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của 1 TKHT (A nằm trên trục chÝnh) c¸ch TK 12 cm. TK cã tiªu cù 6 cm. a. Vẽ và nêu cách vẽ ảnh của vật AB cho bởi TK. Cho biết ảnh đó là ảnh thật hay ¶nh ¶o? b. Dùng các tam giác đồng dạng xác định ảnh cách TK bao nhiêu cm? Gi¶i: a. Tõ B vÏ tia tíi qua quang t©m O cho tia lã tiÕp tôc truyÒn th¼ng. - Tõ B vÏ tia tíi //   TK t¹i I cho lã ®i qua tiªu ®iÓm F’ - Giao ®iÓm cña 2 tia lã trªn lµ ¶nh B’ cña B. - Từ B’ hạ đờng vuông góc  cắt  tại A’ là ảnh của A. => A’B’ lµ ¶nh cña AB qua TK. b. d’ = 12 cm. Bµi 10: Mét ®iÓm s¸ng S n»m trªn trôc chÝnh cña TKHT cã tiªu cù 20 cm c¸ch TK 30 cm. 4.

(41) a. Trình bày cách xác định ảnh của S. b. Tìm khoảng cách từ ảnh đến TK. Gi¶i: a. Vẽ tia tới SI bất kỳ đến TK. - Qua O dùng trôc phô 1 // SI. - Từ F’ hạ đờng vuông góc với  cắt 1 tại F’1 => F’1 là tiêu điểm phụ. - VÏ tia lã qua I vµ F’1 c¾t  t¹i S’ => S’ lµ ¶nh cña S qua TK. b. Ta cã:  SOI   OF’F’1 =>. OS OI = ' ' ' OF F F 1. (1). MÆt kh¸c:  S’F’F’1   S’OI =>. OS' OI = ' ' ' ' F S F F1. (2). Tõ (1) vµ (2) =>. OS =¿ OF '. OS' F ' S'. Mµ F’S’ = OS’ – OF’ =>. OS =¿ OF '. '. OS OS' −OF '. Thay OS = 30 cm ; OF’ = 20 cm => OS’ = 60 cm. Bµi 11: Mét ®iÓm s¸ng S n»m trªn trôc chÝnh cña TKHT cã tiªu cù 30 cm c¸ch TK 20 cm. a. Trình bày cách xác định ảnh của S. b. Tìm khoảng cách từ ảnh đến TK. Gi¶i: a. Vẽ tia tới SI bất kỳ đến TK. - Qua O dùng trôc phô 1 // SI. - Từ F’ hạ đờng vuông góc với  cắt 1 tại F’1 => F’1 là tiêu điểm phụ. - VÏ tia lã qua I vµ F’1 c¾t  t¹i S’ => S’ lµ ¶nh cña S qua TK. b. OS’ = 60 cm. Bµi 12: Mét ®iÓm s¸ng S n»m trªn trôc chÝnh cña TKPK cã tiªu cù 20 cm c¸ch TK 30 cm. a. Trình bày cách xác định ảnh của S. b. Tìm khoảng cách từ ảnh đến TK. Gi¶i: a. Vẽ tia tới SI bất kỳ đến TK. - Qua O dùng trôc phô 1 // SI. - Từ F’ hạ đờng vuông góc với  cắt 1 tại F’1 => F’1 là tiêu điểm phụ. - VÏ tia lã qua I vµ F’1 c¾t  t¹i S’ => S’ lµ ¶nh cña S qua TK. b. Ta cã:  SOI   OFF1 =>. OS OI = OF FF1. ' MÆt kh¸c:  S’FF1   S’OI => OS' =OI. FS. Tõ (1) vµ (2) => OS =¿ OF. OS' FS'. FF1. (1) (2). Mµ FS’ = OF – OS’ => OS =¿ OF. Thay OS = 30 cm ; OF’ = 20 cm => OS’ = 12 cm.. 4. OS' OF − OS'.

(42) Bài 13: Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của 1 TKHT (A nằm trên trục chính) cho ảnh thật A1B1 cao 1,2 cm. Khoảng cách từ tiêu điểm đến quang t©m cña TK là 20 cm. Dịch chuyển vật đi một đoạn 15 cm dọc theo trục chính thì thu đợc ảnh ảo A2B2 cao 2,4 cm. a. Xác định khoảng cách từ vật đến TK trớc khi dịch chuyển. b. Tìm độ cao của vật. Gi¶i: . Xét các cặp  đồng dạng ta có: A 1 B1 OA 1 1,2 = = AB OA AB. (1) vµ. OA 1 Tõ (1) vµ (2) => =¿ OA 1,2 20 = AB OA −20. <=>. A 1 B1 OA 1 −OF ' = ' AB OF '. OA 1 − OF ' OF. =. (2). OA 1 − OF' − OA 1 OF ' = OA − OF' OF ' −OA ❑. (*). Khi dịch chuyển vật đến vị trí mới, xét các cặp  đồng dạng ta có: A 2 B2 OA 2 2,4 = = AB OA − 15 AB. (3) vµ. OA 2 Tõ (3) vµ (4) => =¿ OA − 15. A 2 B2 OA 2+ OF' = ' AB OF OA 2+ OF' = OF '. 2,4 20 20 = = AB 20 − OA+15 35 −OA. <=>. (4). OA 2+ OF' −OA 2 '. OF − ( OA −15 ). OF ' = OF ' −OA +15. (**). Tõ (*) vµ (**) => OA = 30 cm ; AB = 0,6 cm. Bài 14: Một vật sáng nhỏ đợc đặt vuông góc với trục chính của TKHT. Nếu đặt vật tại A thì ảnh cao 3 cm, đặt tại B thì ảnh cao 1,5cm. Hỏi khi đặt vật tại I là trung điểm của AB thì ảnh cao bao nhiêu? Gi¶i: a. Khi vËt ë A. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: A 1 B1 OA 1 = =¿ AB OA. OF ' ' OA − OF. Gäi h lµ chiÒu cao cña vËt, f lµ tiªu cù cña TK => 3 = h. f f −OA. => f – OA = h. f (1) 3. Khi vËt ë B ta cã: 1,5 =. f =>f – OB = h. f (2) f − OB 1,5 x f f f = = Khi vËt ë I ta cã; h f −OI OA+ OB = f − OA+f −OB (3) f− 2 2 x 2f = Thay (1) vµ (2) vµo (3) ta cã: h hf hf = 2 f = 2 => h = 2 cm. + hf h 3 1,5 h. Bài 15: Một vật AB đặt vuông góc với trục chính của 1 TKHT sao cho điểm A n»m trªn trôc chÝnh vµ c¸ch quang t©m 1 kho¶ng b»ng a. NÕu dÞch chuyÓn vËt 4.

(43) lại gần hoặc ra xa TK một khoảng b = 5 cm thì đều đợc ảnh có độ cao bằng 3 lần vật. Xác định a và tiêu cự của TK. Gi¶i: Trêng hîp cho ¶nh ¶o cïng chiÒu víi vËt. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: OB'1 =3 (1) vµ OB1. OB'1 + f =3 f. (2). Tõ (1) vµ (2) => 3. OB1 = 2f <=> 3(a-5) = 2f (*) Trêng hîp cho ¶nh thËt ngîc chiÒu víi vËt. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: '. OB2 =3 OB2. ' (1) vµ OB2 − f =3 (2). f. Tõ (1) vµ (2) => 3. OB2 = 4f <=> 3(a+5) = 4f (**) Tõ (*) vµ (**) => a = 15 cm , f = 15 cm. Bµi 16: Mét vËt s¸ng AB c¸ch mµn mét kho¶ng L. Kho¶ng gi÷a vËt vµ mµn cã 1 TKHT cã tiªu cù f AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh. a. Tìm điều kiện để ảnh thu đợc rõ nét trên màn. b. Gäi l lµ kho¶ng c¸ch gi÷a 2 vÞ trÝ cña TK cho ¶nh râ nÐt trªn mµn. lËp biÓu thức của f theo L và l. từ đó suy ra phơng pháp đo tiêu cự của TK. Gi¶i: a. Gọi d là khoảng cách từ vật đến TK d’ là khoảng cách từ ảnh đến TK Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: '. '. d d − f (1) = d f. Mµ d + d’ = L => d’ = L – d thay vµo (1) ta cã: (L – d).f = (L – d).d – df => d2 – Ld + Lf = 0 (*)  = L2 – 4Lf §Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm th×  0 => L2 – 4Lf 0 => L 4f b. Gi¶ sö cã 2 vÞ trÝ cho ¶nh râ nÐt vµ d1 > d2 => d1 – d2 = l 2 2 mµ d1, d2 lµ nghiÖm cña PT (*) => d1 + d2 = L vµ d1d2 = Lf => f = L −l. 4L. Ph¬ng ph¸p ®o tiªu cù cña TK. - §Æt vËt c¸ch mµn mét kho¶ng L ( L 4f ) - Di chuyÓn TK gi÷a vËt vµ mµn . §¸nh dÊu 2 vÞ trÝ cña TK cho ¶nh râ nÐt. - §o kho¶ng c¸ch gi÷a 2 vÞ trÝ nµy. 2 2 - Dựa vào công thức f = L −l xác định tiêu cự của TK.. 4L. Bài 17: Một vật sáng AB cao 3 cm đặt cách màn một khoảng L = 160 cm. Trong kho¶ng gi÷a vËt s¸ng vµ mµn cã 1 TKHT tiªu cù f = 30 cm sao cho trôc chÝnh cña TK vu«ng gãc víi AB. a. Định vị trí đặt TK để ta có đợc ảnh rõ nét trên màn. b. Tìm độ lớn của ảnh. Gi¶i: 4.

(44) a. Gọi d là khoảng cách từ vật đến TK d’ là khoảng cách từ ảnh đến TK Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: d ' d ' − f (1) = d f. Mµ d + d’ = L => d’ = L – d thay vµo (1) ta cã: (L – d).f = (L – d).d – df => d2 – Ld + Lf = 0 (*) Víi L = 160 cm ; f = 30 cm => d2 – 160d + 4800 = 0 Gi¶i PT ta cã d1 = 40 cm ; d2 = 120 cm. Vậy có 2 vị trí đặt TK cho ảnh rõ nét trên màn. b. Khi d = d1 = 40 cm => d’ = 120 cm => A’B’ = 9 cm. Khi d = d2 = 120 cm => d’ = 40 cm => A’B’ = 1 cm Bài 18: Vật kính của 1 máy ảnh có tiêu cự 6cm. Khoảng cách từ phim đến vật kính có thể thay đổi đợc trong khoảng từ 6 cm đến 6,5 cm. Hỏi dùng máy ảnh này có thể chụp đợc những vật nằm trong khoảng nào trớc máy. Biết rằng khi chôp mét vËt ë xa v« cïng th× ph¶i ®iÒu chØnh phim c¸ch vËt kÝnh mét kho¶ng bằng đúng tiêu cự của vật kính. Gi¶i: Khi phim c¸ch vËt kÝnh 6,5 cm th× d = 78 cm. Theo đề bài vật ở xa vô cùng cho ảnh cách vËt kÝnh 1 kho¶ng b»ng tiªu cù. vËy m¸y mµy cã thÓ chôp ¶nh cña c¸c vËt c¸ch m¸y 1 kho¶ng d 78 cm. Bài 19: Dùng máy ảnh có vật kính là 1 TKHT tiêu cự 5,5 cm để chụp ảnh. a. Vật phải cách máy ảnh bao nhiêu để ảnh hiện trên phim cách vật kính 5,6 cm. b. T×m chiÒu cao cña vËt biÕt ¶nh cao 2 cm. Gi¶i: a. d = 3,08 m b. h = 110 cm. Bài 20: Một toà nhà có chiều dài l = 50 m. Hỏi phải đặt máy ảnh có phim 9  12 cm cách toà nhà một khoảng bằng bao nhiêu để có thể chụp đợc toàn bộ mÆt tríc cña ng«i nhµ nÕu tiªu cù cña m¸y ¶nh lµ 12 cm. Gi¶i: Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: h' d ' d' − f = = h d f. * NÕu chôp ¶nh theo chiÒu réng cña phim. ta cã h = 5000 cm ; h’ = 9 cm ; f = 12 cm => d’ = 12,0216 cm => d = 6678,6 cm  67 m * NÕu chôp ¶nh theo chiÒu dµi cña phim. ta cã h = 5000 cm ; h’ = 12 cm ; f = 12 cm => d’ = 12,0288 cm => d = 5012 cm  50 m. 4.

(45) Bài 21: Bạn Anh quan sát 1 cột điện cao 8m cách chỗ đứng 25m. Cho rằng mµng líi cña m¾t c¸ch thÓ thuû tinh 2 cm. T×m chiÒu cao cña ¶nh cña c©y cét ®iÖn trong m¾t. Gi¶i: Ta cã: AOB   A’OB’ => A’B’ = 0,64 cm. Bài 22: Khoảng cách từ thể thuỷ tinh đến màng lới là 2cm không đổi. Khi nhìn mét vËt ë rÊt xa th× m¾t kh«ng ph¶i ®iÒu tiÕt vµ tiªu ®iÓm cña thÓ thuû tinh n»m đúng trên màng lới. hãy tính độ thay đổi tiêu cự của thể thuỷ tinh khi chuyển từ tr¹ng th¸i nh×n mét vËt ë xa sang tr¹ng th¸i nh×n mét vËt c¸ch m¾t 50m. Gi¶i: V× mét vËt ë xa cho ¶nh c¸ch TK mét kho¶ng b»ng tiªu cù nªn OA ’ = f = 2 cm. Khi nh×n vËt c¸ch m¾t 100cm. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: f1  1,96 cm => §é gi¶m tiªu cù f = f – f1 = 0,34 cm. Bµi 23: M¾t cña mét ngêi chØ cã thÓ nh×n râ nh÷ng vËt c¸ch m¾t mét kho¶ng tèi ®a lµ 100 cm. a. M¾t ngêi Êy m¾c tËt g×? b. Để sửa tật đó ngời ấy phải dùng kính gì, có tiêu cự là bao nhiêu? Gi¶i: a. Mắt ngời ấy bị tật cận thị vì ngời ấy không thể nhìn xa đợc. b. §Ó s÷a tËt cËn thÞ ngêi Êy ph¶i ®eo kÝnh cËn thuéc lo¹i TKPK cã tiªu ®iÓm trïng víi ®iÓm cùc viÔn cña m¾t => tiªu cù cña kÝnh lµ 100 cm. Bµi 24: Mét ngêi giµ ph¶i ®eo kÝnh thuéc lo¹i TKHT cã tiªu cù 120 cm míi nhìn rõ đợc những vật cách mắt 30 cm. a. M¾t ngêi Êy bÞ tËt g×? b. Khi không đeo kính ngời ấy nhìn ro đợc những vật cách mắt bao nhiêu? Gi¶i: a. M¾t ngêi Êy lµ m¾t l·o. b. Khi ®eo kÝnh. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có OA’ = 40 cm. Vậy khi không dùng kính ngời ấy chỉ nhìn đợc những vật cách mắt 40 cm trở ra. Bµi 25: Linh bÞ cËn thÞ cã ®iÓm cùc viÔn c¸ch m¾t 80 cm. Lan còng bÞ cËn thÞ nhng cã ®iÓm cùc viÔn c¸ch m¾t 45 cm. a. Hái ai bÞ cËn nÆng h¬n? b. Linh và Lan phải đeo kính ntn để khắc phục tật cận thị? Gi¶i: a. Lan bị cận thị nặng hơn vì chỉ nhìn rõ đợc những vật cách xa mắt nhất 45 cm còn Linh có thể nhìn rõ đợc những vật xa mắt nhất là 80 cm. b. Cả 2 đều phải đeo kính cận thuộc loại TKPK có tiêu cự lần lợt là 80 cm và 45 cm vµ ph¶i ®eo s¸t m¾t. 4.

(46) Bài 26: Bác Hoàng, bác Liên và bác Sơn đi thử mắt. Bác Hoàng nhìn rõ đợc các vật cách mắt từ 25 cm trở ra, bác Liên nhìn rõ đợc các vật cách mắt từ 50 cm trở ra, bác Sơn nhìn rõ đợc các vật cách mắt từ 50 cm trở lại. a. Nêu đặc điểm về mắt của 3 bác và cách khắc phục. b. Xác định tiêu cự của kính mà bác Sơn phải đeo để sửa tật. c. Khi ®eo kÝnh b¸c Liªn cã thÓ nh×n thÊy ¶nh cña vËt gÇn nhÊt c¸ch m¾t 25 cm, ảnh này nằm cách mắt 50 cm. Tính tiêu cự của kính mà bác Liên đã đeo. Gi¶i: a. Mắt bác Hoàng là mắt bình thờng vì có thể nhìn đợc các vật từ 25cm trở ra. M¾t b¸c Liªn lµ m¾t l·o v× chØ nh×n ®uîc nh÷ng vËt c¸ch m¾t tõ 50 cm trë ra. Mắt bác Sơn là mắt cận vì chỉ nhìn đợc các vật từ 50 cm trở vào. C¸ch kh¾c phôc: - bác Liên phải đeo kính lão thuộc loại TKHT để nhìn rõ đợc những vật ở gÇn. - Bác Sơn phải đeo kính cận thuộc loại TKPK để nhìn rõ những vật ở xa. b. KÝnh b¸c S¬n ®eo ph¶i cã tiªu cù b»ng kho¶ng cùc viÔn cña m¾t => f = 50cm vµ ph¶i ®eo s¸t m¾t. c. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta cã: f =50 cm. Bài 27: Một ngời dùng kính lúp có tiêu cự 10cm để quan sát 1 vật nhỏ. Vật c¸ch kÝnh 8cm. a. Dựng ảnh của vật qua kính và nêu đặc điểm của ảnh? b. ¶nh lín h¬n hay nhá h¬n vËt bao nhiªu lÇn? c. T×m sè ghi trªn kÝnh? Gi¶i: a. Dùng ¶nh (h×nh vÏ). §Æc ®iÓm ¶nh. ¶nh ¶o cïng chiÒu vµ lín h¬n vËt. b. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta có: A’B’ = 5 AB VËy ¶nh lín gÊp 5 lÇn vËt. c. Sè béi gi¸c cña kÝnh: G = 25 f. = 2,5.. Bµi 28: a. Dùng kính lúp có tiêu cự 10 cm để quan sát 1 vật nhỏ cao 1mm. Muốn có ảnh cao 10 mm thì phải đặt vật cách kính bao nhiêu cm. Lúc đó ảnh cách kính bao nhiªu cm? b. Nếu dùng kính lúp có tiêu cự 40 cm để quan sát vật nhỏ trên. Để có ảnh cao 10 mm thì phải đặt vật cách kính bao nhiêu cm. Lúc đó ảnh cách kính bao nhiªu cm? c. Cho rằng cả 2 trờng hợp ngời quan sát đều đặt mắt sau kính để quan sát ¶nh ¶o. Hái trong trêng hîp nµo ngêi Êy cã c¶m gi¸c ¶nh lín h¬n? Gi¶i: a. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta cã: OA = 9 cm ; OA’ = 90 cm. 4.

(47) b. OA = 36 cm ; OA’ = 360 cm c. Trêng hîp a. Bài 29: Có 2 kính lúp mà độ bội giác là G1 = 2 và G2 = 5 a. TÝnh tiªu cù cña mçi kÝnh. b. Dùng kính có G2 = 5 để quan sát 1 vật cao 0,2 cm đặt cách kính 4cm. Xác định chiều cao của ảnh quan sát đợc? c. Nếu dùng kính có G1 = 2 để quan sát vật nói trên thì chiều cao của ảnh quan sát đợc là bao nhiêu? Gi¶i: a. f1 = 12,5 cm ; f2 = 5 cm. b. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta cã A1B1 = 1 cm. c. Xét các cặp tam giác đồng dạng ta cã A2B2 = 0,294 cm.. IAB =. P AB = U AB. R2 =. U2 = 15. I2. I2 =. 2. U2 = R2. R3 =. U3 = P3. 0,75 R12 =. R1 . R 2 R 1+ R 2. 2. = 4. P1. U = 1 R1. R1x .100 % R tm. R = ρ. l. S. U 1 n1 = U 2 n2. U2 =. U 1 . n2 = n1. 4. 2. R3 =. U3 = 12 P3. H=.

(48)

tai lieu on thi vao lop 10 PTTH

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về