Hai Dua Tre Thach Lam

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Đề bài: Phân tích bài "Hai Đứa Trẻ" của Thạch Lam</b>
<b>Hướng dẫn làm bài</b>

 <i><b>Tiểu dẫn</b></i>:

a. Tác giả (1910 - 1942)

 Tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh (sau đổi thành Nguyễn Tường Lân)

 Là em ruột của hai nhà văn lớn Nhất Linh - Hoàng Đạo và cả ba người đều là thành
viên, cây bút chủ chốt của “<i>Tự lực văn đoàn</i>”

 Thuở nhỏ sống ở quê ngoại - phố huyện Cẩm Giàng - Hải Dương, một phố huyện
nghèo có một cái chợ, cái ga xép đêm đêm có một chuyến tàu chạy qua, sau này trở
thành không gian nghệ thuật cho nhiều sáng tác của nhà văn.

 Là người đôn hậu, điềm đạm và rất đỗi tinh tế.

 Có biệt tài về truyện ngắn - truyện khơng có chuyện, chủ yếu khai thác thế giới nội
tâm nhân vật. Mỗi truyện như một bài thơ trữ tình đượm buồn, giọng điệu điềm đạm.
Văn Thạch Lam trong sáng, giản dị mà thâm trầm sâu sắc.

b. Tác phẩm

 Truyện này rút từ tập truyện “<i>Nắng trong vườn</i>” - 1938, truyện rất tiêu biểu cho
phong cách truyện ngắn Thạch Lam.

<b>Đề 1:</b>

<b>Vì sao chị em Liên đêm đêm cố thức để đợi chuyến tàu đêm vụt qua phố huyện? Ý</b>
<b>nghĩa?</b>

<b>Bài Làm</b>

Thạch Lam (1910 - 1942) là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc nhất của văn
học Việt Nam thế kỉ XX. Truyện của ông là những chuyện tâm tình. Đằng sau những trang
truyện đậm chất thơ, ta vẫn thấy thấp thống hình ảnh tác giả, đó là một con người có tâm hồn
đơn hậu, tinh tế, rất nhạy cảm đối với mọi biến thái tinh vi của lịng người và tạo vật. Qua “…”
chúng ta cũng có thể thấy rõ điều đó (“…” tuỳ vào từng đề).

1. <i><b>Một bức tranh quê đầy chất thơ</b></i>.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

rồi mới khép cửa hàng đi ngủ. Cậu chuyện đơn sơ như vậy sẽ làm thất vọng những ai đi
tìm cốt truyện giàu kịch tính với những chi tiết li kì, lắt léo. Tuy nhiên, dưới ngòi bút
Thạch Lam, “<i>Hai đứa trẻ</i>” không hề nhạt nhẽo, trái lại rất ám ảnh, thấm thía, đầy dư vị.

Tác phẩm mở đầu bằng một bức tranh chiều quê phố huyện sinh động như một bài
thơ về quê hương quen thuộc mà rất thi vị: “<i>Chiều chiều rồi! Một chiều êm ả như ru</i>”. Lời
văn rất nhẹ nhàng, nhịp văn êm ái đã đưa con người vào thế giới thanh bình của cảnh vật.
Ngịi bút tinh tế và tạo hình của Thạch Lam chỉ chấm phá vài nét mà đã vẽ được một bức
tranh rất sinh động với đủ đường nét, màu sắc, âm thanh, hương vị “<i>phương Tây đỏ rực…</i>
<i>và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn trong lò. Dãy tre làng trước mắt đen</i>
<i>lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời</i>”. Giữa những hình ảnh sinh động của cảnh vật vang lên
âm thanh “<i>tiếng trống thu không</i>” gọi buổi chiều xen lẫn với tiếng “<i>ếch nhái kêu ran ngoài</i>
<i>đồng theo làn gió nhẹ đưa vào</i>”, “<i>muỗi bắt đầu vo ve</i>”, “<i>đom đóm bay nhấp nháy</i>”, “<i>hoa</i>
<i>bàng rụng khẽ</i>”… chỉ bằng mấy câu văn ngắn gọn, Thạch Lam đã đưa độc giả trở về
khung cảnh đầy linh hồn, thân thiết của quê hương, làng mạc, của nông thôn Việt Nam
muôn đời. Nó khơi gợi trong tâm hồn con người một tình cảm gắn bó thiết tha với miền
q lam lũ. Nơi ấy khơng chỉ có những cảnh sắc thanh bình, thơ mộng, êm đềm mà cịn có
cả những mảng đời lam lũ, tăm tối.

2. <i><b>Tâm trạng của chị em Liên trước bức tranh chân thực về đời sống phố huyện nghèo lúc</b></i>
<i><b>chiều tối</b></i>.

Vì thế “<i>Hai đứa trẻ</i>” ngồi mở ra bức tranh thiên nhiên còn đi sâu vào tái hiện bức
tranh chân thực về đời sống phố huyện nghèo và chỉ qua bức tranh đó, ngịi bút nhân đạo,
cái nhìn tinh tế, nhạy cảm của Thạch Lam mới có dịp phát huy đầy đủ nhất.

Cuộc sống con người phố huyện trong thế giới “<i>chìm chìm, nhạt nhạt</i>” và vắng lặng
của buổi chiều tối được dựng lên bằng những nét kí hoạ rất đỗi chân thực và được nhà văn
gửi gắm qua cái nhìn ngây thơ của chị em Liên. Trong con mắt của hai đứa trẻ, từ cảnh vật
cho đến cảnh sinh hoạt nơi phố huyện, đâu đâu cũng gợi lên sự tàn tạ, quẩn quanh, bế tắc.
a. Mở đầu là khung cảnh ngày tàn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

“<i>khơng gì buồn bằng những buổi chiều; mà ánh sáng hồ cùng bóng tối</i>”… “<i>không gian</i>
<i>tưởng sắp tàn thành lệ</i>”.

b. Cảnh chợ cũng tàn.

Cái buồn của hình ảnh chiều tàn ở đây dường như được cộng hưởng, được nhân lên
với hình ảnh của một buổi chợ tàn “<i>chợ họp giữa phố huyện vắng từ lâu. Người về hết và</i>
<i>tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn rác rưởi: vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn, lá mía…”.</i>
Khơng khí náo nhiệt, nhộn nhịp người mua kẻ bán đã lắng xuống, chỉ còn lại sự trống vắng
quạnh hiu. Có gì vui hơn là cảnh chợ đơng, có gì buồn hơn là cảnh chợ tàn?

Giữa khung cảnh chợ tàn ấy, tâm hồn nhạy cảm của Liên đã nhận ra thứ mùi vị rất
riêng của xứ sở “<i>cái mùi cát bụi quen thuộc quá mà Liên tưởng là mùi riêng của đất, của</i>
<i>quê hương này</i>”. Chính là mùi vị quen thuộc của nghèo khổ, lầm than, bế tắc. Hiện thực
cuộc sống trong tác phẩm của Thạch Lam không phải là sự cày xới ngổn ngang những
mảnh đời đau thương, bi đát, quằn quại như cuộc đời nhân vật của Nam Cao, Ngô Tất
Tố… Hiện thực trong tác phẩm của Thạch Lam được thể hiện qua những chi tiết bình

thường, giản dị như trên nhưng lại có sức ám ảnh đặc biệt cho tâm hồn người đọc.

c. Bức tranh về kiếp người tàn.

Đi liền với hình ảnh chiều tàn, chợ tàn là hình ảnh những kiếp người tàn như là linh
hồn, là đỉnh cao cảnh quan bức tranh chân thực về đời sống ở phố huyện nghèo. Trong
khung cảnh chiều tàn, phố huyện tiêu điều sau phiên chợ vãn người, cuộc sống sinh hoạt
vất vả, đơn điệu của những người dân nghèo khổ lam lũ hiện lên đáng thương biết bao.

Đó là mấy đứa trẻ con nhà nghèo ven chợ cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tịi
“chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre hay bất cứ thứ gì có thể dùng được của người bán
hàng để lại”. Hình ảnh những đứa trẻ con ngây thơ cúi đầu tìm kiếm những vật dụng nhỏ
nhoi vơ nghĩa lý đem lại cho người đọc cảm nhận: dường như gánh nặng cuộc đời cũng
đang đè nặng lên đôi vai chúng. Cái vô tư, hồn nhiên, tinh nghịch vốn có ở những đứa trẻ
đã sớm mất đi bởi đời sống khốn khổ, tàn tạ nơi phố huyện.

Đó là chị Tý “<i>đi mò cua bắt tép, tối đến chị mới dọn cái hàng nước</i>”. Cái cửa hàng
của chị cũng nghèo nàn như cuộc đời của chị. Nó chỉ là một cái chõng tre, một tí đồ điếu
đóm, tất thảy vừa một chuyến đầy xách tay của chị và thằng cu bé “<i>chả kiếm được bao</i>
<i>nhiêu nhưng chiều nào chị cũng dọn hàng từ chập tối cho đến đêm</i>”.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

+Gia đình bác xẩm :

“<i>Ngồi trên manh chiếu, cái thau sắt trắng để trước mặt… thằng con bò ra đất,</i>
<i>nghịch nhặt những rác rưởi vùi trong cát bên đường</i>”, thoang thoáng “<i>mấy tiếng đàn</i>
<i>bầu bật trong yên lặng</i>” càng gợi lên cảm giác đơn điệu hiu hắt.

+Hai chị em Liên :

Với “<i>cửa hàng tạp hố nhỏ xíu mẹ dọn ngay từ khi cả nhà bỏ Hà Nội về quê ở vì</i>

<i>thầy Liên mất việc</i>”, hơm nay là phiên chợ mà bán hàng cũng chẳng ăn thua gì, cơ trở
thành người con gái đảm đang và dường như phải sớm lo toan, già đi trước tuổi.

Hình ảnh bà cụ Thi nghiện rượu, hơi điên với dáng đi lảo đảo lẫn vào bóng tối và
tiếng cười khanh khách. Đó có lẽ là tiếng cười duy nhất của các nhân vật trong truyện.
Nhưng tiếng cười ấy không mang lại cho mọi người cảm giác vui lây. Trái lại, nó gây
cho Liên sự sợ hãi. Bởi trong tiếng cười ấy dồn nén, chất chứa bao nỗi đắng cay, tủi
nhục, bế tắc. Vì vậy, bà cụ Thi là hiện thân của kiếp người tàn.

Đi vào những số phận nhỏ bé, những cuộc đời thường của người dân trên phố
huyện, Thạch Lam đã nhóm lên ở đó chất thơ của đời thường, chất thơ của lịng trắc
ẩn, của sự đồng cảm, chia sẻ nhân đạo.

d. Tâm trạng của chị em Liên trước bức tranh đêm tối mênh mơng của đất trời phố huyện .
+Bóng tối làm chủ tất cả

Khi ánh chiều đã tắt thì bóng tối ập xuống. Tâm trạng của chị em Liên lại xoay
quanh cái quầng sáng thu nhỏ xung quanh ngọn đèn con trên chõng hàng nước ế ẩm
của chị Tý.

Cả phố huyện giờ chỉ thu nhỏ vào cái ngọn đèn con leo lắt ấy, cịn xung quanh,
bóng tối làm chủ tất cả “tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ
về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa”, bên cạnh có gánh phở bác Siêu,
ngọn đèn Hoa Kỳ vặn nhỏ của Liên… Tất cả mấy đốm sáng, hột sáng thưa thớt tù mù.
Những hột sáng nhỏ nhoi ấy chẳng thể khiến cho đêm tối thêm mịt mùng dày đặc.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<i>“Giữa dòng ngày tháng âm u đó</i>
<i>Khơng đổi nhưng mà trơi cứ trôi”</i>

Những người dân nghèo khổ trong cảnh ấy vẫn mơ hồ bâng quơ “mong đợi cái gì

đó tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ”. “Một cái gì đó” là cái gì vậy?
Rất mơng lung, mơ hồ, điều đó càng nói lên tình cảnh tội nghiệp của những người
sống mà khơng biết cuộc sống của mình ra sao (Thạch Lam là một nhà văn lãng mạn
nhưng có nhiều trang rất hiện thực. Bức tranh đời sống nghèo nói trên là một trong
những trang tiêu biểu nhất. Nó đã nói lên được một cách thấm thía và ám ảnh tình
trạng cuộc sống âm u, mịn mỏi, bế tắc của người dân nghèo, đồng thời bày tỏ tấm
lịng xót thương bao la của tác giả đối với những kiếp người sống tù mù ấy. Đó là
nguyên nhân nảy sinh tâm trạng của Liên.

+Chính số phận quẩn quanh, bế tắc của những kiếp người tàn, bức tranh của ngày tàn đã
như thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của Liên, gây cho Liên một nỗi buồn man mác.
+Liên hồi tưởng về kỉ niệm tuổi thơ tươi sáng trước đây ở Hà Nội . Liên và An ngửi thấy

mùi phở thơm và nhớ lại khi ở Hà Nội “chị được hưởng những thứ quà ngon lạ như
thế… được đi chơi Bờ Hồ, uống những cốc nước lạnh xanh đỏ”. Liên bâng khuâng
nhớ về “Hà Nội nhiều đèn quá, tạo nên một vùng sáng rực và lấp lánh”. Nhưng giờ
đây, ánh sáng ấy chỉ là bóng mờ kí ức trong đêm.

+Và trong bóng bối cảnh của bức tranh phố huyện tối tăm, tù túng vốn là người có trái tim
rất nhạy cảm nên Liên đã để lại cho tâm hồn mình vượt ra khỏi hiện thực ngột ngạt,
vươn tới một giấc mơ, một khát vọng khác với cảnh sống nghèo nàn, tăm tối, bế tắc
hiện tại. Liên ngồi chờ đợi đoàn tàu, khơng phải để đi bán hàng, khơng phải vì nhu
cầu vật chất, khơng mong gì ai mua mà vì một lí do khác “<i>muốn được nhìn chuyến</i>
<i>tàu, đó là hoạt động cuối cùng trong đêm</i>”. Nghĩa là Liên khát khao một sự đổi thay,
khao khát một cái gì khác thường khuấy động cái khơng khí đơn điệu, buồn tẻ, quẩn
quanh, tù túng, lụi tắt dần trong đêm tối. Thực chất đó là nhu cầu khát vọng về tinh
thần, nhu cầu được sống dù trong khoảnh khắc cùng một thế giới “<i>với tiếng cịi rít</i>
<i>lên, tàu chạy rầm rộ với những toa tàu sang trọng đèn điện sáng trưng. Trong đó có</i>
<i>những con người gợi về Hà Nội huyên náo và vui vẻ</i>”. Con tàu như đem một chút thế
giới khác đi qua, một thế giới khác hẳn đối với Liên, khác hẳn cái vầng sáng ngọn

đèn chị Tý và ánh lửa bác Siêu leo lắt giữa cái đêm tối mênh mông của đất trời phố
huyện.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

giấc mơ chập chờn, cơ bé phố huyện như cảm thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa
xôi không biết, như chiếc đèn con của chị Tý chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ.
<i><b>* Tác phẩm giàu tính nhân đạo.</b></i>

+Qua tâm trạng của chị em Liên, Thạch Lam muốn bộc lộ những ý nghĩ kín đáo, nhẹ nhàng
nhưng thấm thía biết bao cho tâm hồn người đọc. Đó là tác giả muốn bày tỏ nỗi niềm xót
thương đối với những kiếp người nhỏ bé vô danh, không bao giờ biết đến ánh sáng hạnh
phúc. Trong xã hội cũ, có biết bao con người như thế. Họ phải sống cuộc đời tẻ nhạt vô
nghĩa, đến trong mơ cũng khơng biết mơ gì hơn một chuyến tàu đêm vụt qua phố huyện
tiêu điều, lụi tắt của cuộc đời mình. Cuộc sống của họ cũng sẽ “mốc lên, rỉ đi, mòn ra,
mục rữa” trong tăm tối đói nghèo, buồn chán nơi phố huyện và nơi đất nước lầm than nơ
lệ.

+Qua đó Thạch Lam đồng thời cũng muốn đánh thức, lay tỉnh những tâm hồn đang uể oải, lụi
tàn ngọn lửa của lòng khát khao được sống một cuộc sống có ý nghĩa hơn, khao khát
được thốt ra khỏi cuộc sống tăm tối, tù đọng, mòn mỏi đang muốn chơn vùi họ.

<b>Kết bài:</b>

Phải có sự thức tỉnh của cái <i>“tơi</i>” mới có được niềm thương và sự lay tỉnh đáng quý ấy.
Khép trang sách lại, ta cứ phảng phất nỗi buồn thương sâu nặng về thân phận con người. Phải
chăng điều đó đúng với chức năng văn chương, ánh lên vẻ đẹp về khát vọng muôn thuở của con
người, vẻ đẹp nhân văn.

<b>Đề 2:</b>

<b>Truyện ngắn “ Hai đứa trẻ ” là một tiêu biểu cho phong cách của Thạch Lam.</b>

<b>Anh/chị hãy trình bày những nét đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm trên.</b>

1. Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” in trong tập “Nắng trong vườn” (1938) là một trong những
truyện ngắn đặc sắc nhất của Thạch Lam. Tác phẩm vừa có giá trị hiện thực cao, vừa thấm
đượm một giá trị nhân đạo sâu sắc. Qua truyện ngắn này, Thạch Lam cũng thể hiện một tài
năng viết truyện bậc thầy.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

thể hiện khá chân thực khung cảnh nghèo nàn, đơn điệu của phố huyện nhỏ, thân phân và
những ước mơ, khát vọng của những con người nơi đây.

3. Trong “<i>Hai đứa trẻ</i>”, Thạch Lam chú trọng đi sâu vào nội tâm nhân vật với những cảm
xúc, cảm giác mơ hồ mong manh. Những trang viết miêu tả tâm trạng của nhân vật (đặc
biệt là nhân vật Liên) rất sâu sắc và tinh tế.

4. Thạch Lam đã sử dụng thành công thủ pháp nghệ thuật đối lập, tương phản giữa các vùng
âm thanh và ánh sáng. Cả một phố huyện chìm sâu vào bóng tối, chỉ cịn một vài chấm
sáng tù mù quen thuộc xung quanh ngọn đèn của chõng hàng nước, cái bếp lửa của hàng
phở khuya vắng khách và ngọn đèn vặn nhỏ thưa thớt từng hột sáng lọt qua phên nứa của
một hàng tạp hoá. Những ngọn đèn tù mù như ngái ngủ đó tượng trưng cho cuộc sống tù
đọng của những người dân quê nghèo khổ nơi phố huyện nhỏ của một vùng nông thôn.
Trong cái cảnh chìm chìm nhạt nhạt và vắng lặng đó, đêm nào cũng có một đồn tàu
đi qua mang theo những luồng ánh sáng mạnh quét vào hai bên và tiếng ồn ào làm xao
động cả một vùng quê yên tĩnh. Đoàn tàu như mang đến một thế giới giàu sang và đầy ánh
sáng, một thế giới lý tưởng và ước mơ, đối lập với cái hiện thực tĩnh lặng đầy bóng tối nơi
phố vắng một huyện nhỏ. Thủ pháp đối lập mà Thạch Lam dùng ở đây cũng là thủ pháp
nghệ thuật quen thuộc của các nhà văn lãng mạn chủ nghĩa.

5. Thạch Lam có một phong cách, một giọng điệu rất riêng. Đó là lối kể chuyện thủ thỉ, tâm
tình thấm đượm chất thơ. Người đọc thấy ẩn hiện, kín đáo, lặng lẽ sau những hình ảnh,
những dịng chữ, một tâm hồn Thạch Lam đôn hậu, tinh tế, hết sức nhạy cảm với mọi biến

thái của tạo vật và lòng người.

</div>

<!--links-->