Soạn bài Những đứa con trong gia đình

Soạn văn 12: Những đứa con trong gia đình
Soạn văn Những đứa con trong gia đình chi tiết
I. Tác giả
- Nguyễn Thi (1928 - 1968), cịn có bút danh khác là Nguyễn Ngọc Tấn, tên
khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca.
- Quê ở xã Quần Phương Thượng (nay là xã Hải Anh), huyện Hải Hậu, tỉnh
Nam Định.
- Ơng mồ cơi cha từ năm mười tuổi, mẹ đi bước nữa, Nguyễn Thi phải sống nhờ
họ hàng nên vất vả, tủi cực từ nhỏ.
- Năm 1943, ơng theo người anh vào Sài Gịn, vừa đi làm vừa tự học.
- Năm 1945, Nguyễn Thi tham gia cách mạng rồi gia nhập vào lực lượng vũ
trang.
- Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, ông làm công tác tuyên huấn, vừa
chiến đấu vừa hoạt động văn nghệ.
- Năm 1954, ông tập kết ra Bắc và công tác ở Tạp chí Văn nghệ Quân đội.
- Năm 1962, Nguyễn Thi trở lại chiến trường Nam Bộ, là thành viên sáng lập
tạp chí Văn nghệ Qn giải phóng.
- Năm 1968, trong cuộc tổng tấn công Mậu Thân, ông đã hy sinh tại mặt trận
Sài Gòn.
- Một số tác phẩm: Trăng sáng (1960), Đôi bạn (1962), Những đứa con trong
gia đình (1966)...
Website: Download.vn

1


II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
Những đứa con trong gia đình được sáng tác vào tháng 2 năm 1966. Đây là
những ngày chiến đấu ác liệt nhất khi ông cơng tác ở tạp chí Văn nghệ Qn
giải phóng.

2. Bố cục
Gồm 2 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “và những mũi lê nhọn hoắt trong đêm đang bắt đầu xung
phong…”. Việt bị thương ở chiến trường, ngất đi tỉnh lại nhiều lần.
- Phần 2. Còn lại. Việt nhớ lại về những ngày ở nhà trước khi đi tịng qn.
3. Tóm tắt
Hai chị em Chiến và Việt là những đứa con trong một gia đình có nhiều mất
mát, đau thương: cha bị Pháp chặt đầu hồi chín năm, mẹ vừa bị đại bác Mĩ bắn
chết. Khi hai chị em Chiến và Việt trưởng thành, cả hai đều giành nhau tòng
quân. Nhờ có sự ủng hộ của chú Năm, mà cả Việt và Chiến đều được đi tòng
quân. Trong trận đánh ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt diệt được một xe bọc
thép đầy Mĩ và sáu tên Mĩ lẻ nhưng anh cũng bị thương nặng, lạc đồng đội, một
mình nằm lại chiến trường khi còn ngổn ngang dấu vết của đạn bom và chết
chóc. Việt ngất đi, tỉnh lại nhiều lần. Mỗi lần tỉnh lại, Việt hồi tưởng về gia đình,
về những người thân yêu như mẹ, chú Năm, chị Chiến…
4. Ý nghĩa nhan đề
- Nhan đề “Những đứa con trong gia đình” khơng chỉ có giá trị thơng báo về vị
trí thế hệ của hai nhân vật Chiến và Việt mà còn mang ý nghĩa khái quát sâu xa.
Website: Download.vn

2


Tác phẩm được kể lại qua dòng hồi tưởng của Việt khi đang bị trọng thương,
phải nằm lại nơi chiến trường. Anh nhớ về gia đình mà thực chất là thực chất là
gia đình ấy khơng cịn nữa. Ba má bị kẻ thù giết chết, nhà cho hợp tác xã mượn
làm trường học, bàn thờ cũng đem sang nhà chú Năm gửi cịn chị em Chiến và
Việt thì đi tịng qn. Gia đình ấy chỉ cịn lại trong dịng hồi tưởng của Việt.
Qua đó, nhan đề gợi ra ý nghĩa sâu sắc về gia đình trong cảm nhận của những
đứa con.

- Nhan đề trên đã biểu hiện mối quan hệ giữa những đứa con với truyền thống
của gia đình. Chỉ có thể hiểu được vẻ đẹp của những đứa con khi tìm hiểu về
cội nguồn truyền thống gia gia đình.
- Nhan đề còn gợi liên tưởng đến người dân trong một đất nước. Các gia đình
tiếp nối nhau tạo nên truyền thống của dân tộc.
III. Đọc - hiểu văn bản
1. Vẻ đẹp của dịng sơng truyền thống
a. Vẻ đẹp của khúc sông trước
- Cha Việt là cán bộ cách mạng, trung thành với Đảng và bị giặc giết hại.
- Má Việt là một người phụ nữ đảm đang tháo vát nhưng cũng rất mạnh mẽ, gan
góc: dám đem con đi đòi lại đầu chồng…
- Chú Năm - người lưu giữ truyền thống gia đình với cuốn sổ: người lao động
chất phác, có tâm hồn nghệ sĩ.
=> Khúc sơng thượng nguồn kết tinh những vẻ đẹp truyền thống của gia đình.
b. Vẻ đẹp của khúc sông sau:

Website: Download.vn

3


*Nhân vật Chiến:
- Ngoại hình: “hai bắp tay trịn vo ... chắc nịch”, giống má từ cái lối nằm với
thằng út em, biết lo liệu mọi việc một cách chu đáo (đặc biệt trước đêm sắp xa
nhà), Chiến tự thấy mình như hịa vào máu “Tao cũng đã lựa ý... nên tao cũng
tính vậy”.
- Một cơ gái mới lớn giàu tình cảm (nhường em, tháo vát...).
- Một cơ gái nữ tính: vào chiến trường vẫn khơng qn mang gương nhỏ.
- Gan góc, kiên cường: “nếu giặc cịn thì tao mất”...
*Nhân vật Việt:

- Việt là chàng trai mới lớn, trong trẻo và hồn nhiên:


Luôn tranh giành phần hơn từ chị: đi bắt ếch, giết giặc, đi bộ đội, ...



Thích những trị chơi hiếu động: bắn chim, câu cá, đi bộ đội vẫn mang ná
thun...



Đêm trước khi lên đường đi bộ đội, Việt vẫn vơ tư “lăn kềnh ra ván cười
khì khì”, “chụp một con đom đóm úp trong lịng bàn tay”, rồi ngủ quên
lúc nào không biết.



“Giấu chị như giấu của riêng” trước những lời trêu đùa của các anh trong
đội.



Bị thương trên chiến trường, không sợ địch, không sợ chết mà chỉ sợ con
ma cụt đầu, gặp lại anh em thì vừa khóc vừa cười như đứa trẻ “khóc đó
rồi cười đó”.

- Việt là một chàng trai nhạy cảm và giàu tình yêu thương.
- Việt cũng là một chiến sĩ dũng cảm:

Website: Download.vn

4




Lúc cịn nhỏ: theo má đi địi đầu ba, xơng vào đá thằng giặc giết cha
mình.



Lớn lên: Tranh đi tịng quân với chị Chiến dù chưa đủ tuổi. Trên chiến
trường, chiến đấu rất dũng cảm, dùng pháo tiêu diệt được một xe bọc thép
của giặc. Khi bị bị thương nặng nhưng vẫn luôn trong tư thế chiến đấu,
không hề run sợ: “Tao sẽ chờ mày ... mày là thằng chạy”.

=> Việt và Chiến chính là khúc sơng sau, kế thừa những tinh hoa của khúc sông
trước và chảy xa hơn khúc sông trước.
2. Ý nghĩa chi tiết khiêng bàn thờ má
- Tóm tắt nội dung chính và dẫn dắt đến chi tiết:


Sau khi được chú Năm đồng ý, xin anh cán bộ tuyển quân ghi tên cho cả
hai cùng đi tòng quân một đợt, hai chị em Chiến, Việt cắt đặt việc nhà
gọn gàng chu đáo.



Buổi sáng ngày lên đường, hai chị em làm cơm cúng má. Chị Chiến vào

bếp nấu cơm, Việt đi câu cá.



Cúng má và cơm nước xong, mấy chú cháu thu xếp đồ đạc dọn nhà. Hai
chị em mỗi người một đầu khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm, băng
tắt qua bãi đất cày trước cửa, men theo chân vườn thoảng mùi hoa cam,
con đường hồi trước má vẫn đi để lội hết đồng này sang bưng khác…

- Ý nghĩa chi tiết:


Thể hiện tình yêu thương má sâu sắc và tình cảm chị em cảm động: Hai
chị em Việt đã đem cho toàn bộ đồ đạc trong nhà, chỉ có bàn thờ má là
nơi linh thiêng nhất thì đem gửi sang nhà chú Năm.



Thể hiện tình u nước gắn với lịng căm thù giặc: Bàn thờ của má chính
là minh chứng cho mối thù của hai chị em. Chúng không chỉ là kẻ thù

Website: Download.vn

5


cướp nước mà cịn là kẻ thù của gia đình Việt, cướp đi một gia đình đầy
đủ và hạnh phúc.
3. Ý nghĩa chi tiết cuốn sổ gia đình
- Cuốn sổ gia đình (gia phả) là vật mà các gia đình thường ghi chép lại những

tiểu sử, truyền thống của những thành viên trong gia đình đó.
=> Là vật quan trọng của mỗi gia đình vì nó ghi lại chi tiết tồn bộ nguồn gốc
xuất thân, thành phần gia đình cũng như truyền thống của gia đình đó.
- Cuốn sổ của chú Năm: được viết bằng nét chữ lòng còng của chú.
- Ý nghĩa của cuốn sổ:


Cuốn sổ đã ghi lại những chiến cơng của một gia đình giàu truyền thống
cách mạng, được nối tiếp từ thế hệ này qua thế hệ khác. Thể hiện niềm tự
hào về truyền thống yêu nước của gia đình.



Bên cạnh đó, cuốn sổ cũng phản ánh tội ác của kẻ thù, để những thế hệ đi
sau khi đọc được còn cảm nhận được những máu và nước mắt mà những
người đi trước phải đổ xuống cho nên độc lập của dân tộc.



Ngồi ra, hình ảnh chú Năm trao lại cuốn sổ cho chị em Việt: Đó là một
cuộc chuyển giao giữa hai thế hệ. Thế hệ đi trước của chú Năm, ba má
Việt đã qua đi, bây giờ chính là thời đại dành cho thế hệ của Chiến và
Việt. Hai chị em chính là những người viết tiếp trang sử vẻ vang của gia
đình cũng như của đất nước.

IV. Tổng kết
- Nội dung: Những đứa con trong gia đình kể về những đứa con trong một gia
đình truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thủy chung son sắc với quê hương và
cách mạng.
Website: Download.vn

6


- Nghệ thuật: nghệ thuật trần thuật qua dòng hồi tưởng của nhân vật, khắc họa
tính cách và miêu tả tâm lí sắc sảo, ngơn ngữ đậm chất Nam Bộ.

Soạn văn Những đứa con trong gia đình ngắn gọn
I. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Đoạn trích Những đứa con trong gia đình được trần thuật chủ yếu từ
điểm nhìn của nhân vật nào? Cách trần thuật này có tác dụng như thế nào đối
với kết cấu truyện và khắc họa tính cách nhân vật.
- Truyện Những đứa con trong gia đình được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn
của nhân vật Việt.
- Tác dụng của cách trần thuật trên: Khai thác tồn bộ dịng hồi tưởng của nhân
vật Việt một cách tự nhiên, khiến cho câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn.
Câu 2. Tác phẩm kể chuyện một gia đình nơng dân Nam Bộ. Truyền thống nào
đã gắn bó những con người trong gia đình với nhau?
- Truyền thống yêu nước, căm thù giặc sâu sắc và thủy chung với cách mạng đã
gắn bó các thành viên trong gia đình với nhau.
Câu 3. Phân tích và so sánh tích cách của nhân vật Chiến, Việt để làm rõ sự tiếp
nối truyền thống của gia đình của những người con.
a. Giống nhau:
- Đại diện cho thế hệ sau trong dòng sơng truyền thống gia đình.
- Tình u thương gia đình sâu nặng.
- Tình u nước, căm thù giặc và lịng thủy chung cách mạng.

Website: Download.vn

7

b. Khác nhau:
* Chiến đảm đang, tháo vát và chu tồn:
- Can đam: “Đã làm thân con gái…Nếu giặc cịn thì tao mất.
- Đảm đang, tháo vát: lo cho cả người sống (viết thư cho chị Hai, gửi thằng út
em) và người đã khuất (gửi bàn thờ má sang chú Năm); sắp xếp việc nhà đâu ra
đấy (cho xã mượn nhà làm trường học, đồ đạc và hai cơng mía gửi chú, ruộng
cho bà con cày cấy…).
- Thừa hưởng tính cách, thói quen và hình ảnh của má: cử chỉ, lời nói, cách vun
vén nhà cửa giống hệt má.
* Việt hồn nhiên, ngây thơ nhưng cũng rất dũng cảm:
- Có nét riêng của cậu con trai mới lớn, tính cịn trẻ con, ngây thơ, hiếu động:
hay tranh giành phần hơn với chị, thích đi câu cá, bắn chim...


Đêm trước ngày tịng qn: Vơ tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì”, vừa
nghe vừa “chụp con đom đóm úp trong lịng tay”, rồi ngủ quên lúc nào
không biết.



Yêu thương chị Chiến nên muốn “giấu chị như giấu của riêng”.



Bị thương nằm lại chiến trường: sợ ma cụt đầu, khi gặp lại anh em thì
như thằng Út ở nhà “khóc đó rồi cười đó”.

- Dũng cảm, kiên cường:



Cịn bé: theo má đi địi đầu ba, dám xơng thẳng vào đá thằng giặc giết hại
gia đình mình.



Lớn lên: Nhất quyết địi đi tịng quân để trả thù cho ba má; chiến đấu
dũng cảm, dùng pháo tiêu diệt được một xe bọc thép của giặc; bị thương
nhưng vẫn luôn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu: “Tao sẽ chờ mày! Trên

Website: Download.vn

8


trời có mày, dưới đất có mày, cả khu rừng này chỉ có mình tao. Mày có
bắn tao thì tao cũng bắn được mày. Nghe súng nổ, còn súng nổ, các anh
tao sẽ chạy tới đâm mày!...”
=> Chiến và Việt đại diện cho thế hệ trẻ miền Nam yêu nước trong những năm
tháng kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
Câu 4. Phân tích những biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này?
- Đề tài: chiến tranh.
- Chủ đề: Những đứa con trong một gia đình giàu truyền thống u nước. Chính
sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm gia đình với tình yêu nước, giữa truyền thống
dân tộc đã tạo nên sức mạnh to lớn của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống
Mỹ cứu nước.
- Nhân vật: Việt được khắc họa theo khuynh hướng sử thi,
- Ngôn ngữ: mang đậm màu sắc Nam Bộ
- Giọng điệu: ngợi ca, hào hùng…

II. Luyện tập
Phân tích đoạn đối thoại giữa Việt và Chiến trước ngày nhập ngũ? Tính cách
của hai nhân vật thể hiện như thế nào qua đoạn đối thoại này?
Gợi ý:
- Chị Chiến:


Các xưng hô: từ “mày - tao”, chuyển dần sang “chị em mình”, “chị - em”.



Giọng điệu: mạnh mẽ quyết đốn “Nếu giặc cịn thì tao mất” - rành rọt,
tiếng nào ra tiếng nấy; vừa nói vừa trằn trọc suy nghĩ chị Chiến cựa mình,

Website: Download.vn

9


làm như chị nghĩ ngợi lung lắm; rất tôn trọng em, việc gì cũng hỏi ý kiến
của em trước khi sắp xếp.
=> Chiến là một cô gái đảm đang, tháo vát và biết lo nghĩ, xứng đáng là người
chị gương mẫu trong nhà. Chiến được thừa hưởng phẩm chất của người mẹ đã
mất.
- Việt:


Cách xưng hô: tôi - chị



Giọng điệu: cự nự với chị: “chị biết vậy sao hồi nãy…rồi mà nói chưa”;
vừa nói vừa đùa nghịch; phó mặc chuyện nhà cho chị: “Tơi nói chị tính
sao cứ tính mà…”; hỏi chị một cách ngây thơ “Hồi đó má dặn chị vậy
hả?”...

=> Nhân vật hiện lên là một chàng trai mới lớn, tính cách cịn trẻ con, vơ ưu vơ
lo.

Website: Download.vn

10