Hoc tot Ngu van 6 Tap 1

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (887.36 KB, 107 trang )

(1)nhà xuất bản đại học quốc gia TP. hồ chí minh.

(2) lêi nãi ®Çu Thực hiện chơng trình Trung học cơ sở (ban hành kèm theo Quyết định số 03/QĐ-BGD&ĐT ngày 24/1/2002 của Bộ trởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), môn Ngữ văn đợc triển khai dạy học theo nguyên tắc tích hợp (văn học, tiếng Việt và làm văn), phát huy tính chủ động tích cực của học sinh. Nhằm giúp các em học sinh có thêm tài liệu tham khảo để tăng cờng khả năng tự học, chúng tôi biên soạn bộ sách Học tốt Ngữ văn Trung học cơ sở. Theo đó, cuốn Học tốt Ngữ văn 6 – tập một sẽ đợc trình bày theo thứ tự tích hợp các phân môn: - V¨n - TiÕng ViÖt - Lµm v¨n C¸ch tæ chøc mçi bµi trong cuèn s¸ch sÏ gåm hai phÇn chÝnh: I. KiÕn thøc c¬ b¶n II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. Néi dung phÇn KiÕn thøc c¬ b¶n víi nhiÖm vô cñng cè vµ kh¾c s©u kiÕn thøc sÏ gióp häc sinh tiếp cận với những vấn đề thể loại, giới thiệu những điều nổi bật về tác giả, tác phẩm (với phần văn); giới thiệu một số khái niệm, yêu cầu cần thiết mà học sinh cần nắm để có thể vận dụng đợc khi thực hµnh. Néi dung phÇn rÌn luyÖn kÜ n¨ng ®a ra mét sè híng dÉn vÒ thao t¸c thùc hµnh kiÕn thøc (ch¼ng hạn: tập tóm tắt một văn bản, tập đọc một văn bản theo đặc trng thể loại, tập nhận diện từ và cáu tạo từ tiếng Việt, nhận diện lời văn và đoạn văn tự sự, luyện tập xây dựng bài tự sự – kể chuyện đời th ờng...). Mỗi tình huống thực hành trong phần này đặt ra một yêu cầu học sinh phải thông hiểu kiến thức cơ bản của bài học; ngợc lại, qua công việc thực hành, kiến thức lí thuyết cũng có thêm một dịp đợc cũng cố. Vì thế, giữa lí thuyết và thực hành có mối quan hệ vừa nhân quả vừa tơng hỗ rất chặt chẽ. Ngoài các nhiệm vụ trên, ở một mức độ nhất định, nội dung cuốn sách còn hớng tới việc mở rộng vµ n©ng cao kiÕn thøc cho häc sinh líp 6. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua c¸ch tæ chøc kiÕn thøc trong tõng bµi, c¸ch híng dÉn thùc hµnh còng nh giíi thiÖu c¸c vÝ dô, c¸c bµi viÕt tham kh¶o. Cuốn sách chắc sẽ còn những khiếm khuyết. Chúng tôi rất mong nhận đợc ý kiến đóng góp để có thÓ n©ng cao chÊt lîng trong nh÷ng lÇn in sau. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.. nhãm biªn so¹n.

(3) con rång ch¸u tiªn (TruyÒn thuyÕt) I. VÒ thÓ lo¹i. 1. Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời qu¸ khø. TruyÒn thuyÕt lµ t¸c phÈm nghÖ thuËt truyÒn miÖng nªn nã thêng cã yÕu tè tëng tîng, k× ¶o. Truyền thuyết thể hiện quan điểm, thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử đợc kể. 2. Truyền thuyết có mối quan hệ chặt chẽ với thần thoại. Các chi tiết hoang đờng, kì ảo vốn là đặc trng của thần thoại cũng thờng xuyên đợc sử dụng trong truyền thuyết làm chức năng "huyền ảo hoá" các nhân vật, sự kiện; thể hiện sự tôn sùng, ngỡng mộ của nhân dân đối với các nhân vật đã đi vào truyền thuyết. Có nhiều câu chuyện thần thoại đợc "lịch sử hoá" để trở thành truyền thuyết (ví dụ nh truyền thuyết thời các vua Hùng), điều đó chứng tỏ sự phát triển tiếp nối của truyền thuyết sau thần tho¹i trong lÞch sö v¨n häc d©n gian(1). 3. Các truyền thuyết về thời đại Hùng Vơng - thời đại mở đầu lịch sử Việt Nam (cách ngày nay kho¶ng bèn ngh×n n¨m vµ kÐo dµi chõng hai ngh×n n¨m) nh: Con Rång ch¸u Tiªn; B¸nh chng, b¸nh giầy; Sơn Tinh, Thủy Tinh; Thánh Gióng... đều gắn với việc nhận thức về nguồn gốc dân tộc và công cuéc dùng níc, gi÷ níc díi thêi c¸c vua Hïng. II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên có nhiều chi tiết thể hiện tính chất kì lạ, lớn lao, đẹp đẽ về nguồn gốc và hình dạng của Lạc Long Quân và Âu Cơ. Trớc hết, cả hai đều thuộc dòng dõi các thần. L¹c Long Qu©n lµ con trai thÇn Long N÷ (thêng ë díi níc), ¢u C¬ thuéc dßng hä ThÇn N«ng (ë trªn núi). Thứ hai, Lạc Long Quân có sức khoẻ vô địch, có nhiều phép lạ, thờng giúp dân diệt trừ yêu quái, dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi; Âu Cơ xinh đẹp tuyệt trần. 2. VÒ viÖc kÕt duyªn cña L¹c Long Qu©n cïng ¢u C¬ vµ chuyÖn ¢u C¬ sinh në cã nhiÒu ®iÒu k× l¹: Mét vÞ thÇn sèng díi níc kÕt duyªn cïng mét ngêi thuéc dßng hä ThÇn N«ng ë trªn nói cao; ¢u C¬ kh«ng sinh në theo c¸ch b×nh thêng. Nµng sinh ra mét c¸i bäc mét tr¨m trøng, tr¨m trøng l¹i në ra mét trăm ngời con đẹp đẽ lạ thờng. Đàn con không cần bú mớm mà tự lớn lên nh thổi, mặt mũi khôi ngô, khoÎ m¹nh nh thÇn. L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬ chia con ra lµm hai: n¨m m¬i ngêi theo cha xuèng biÓn, năm mơi ngời theo mẹ lên núi. Chia nh vậy là để khi có việc gì thì giúp đỡ lẫn nhau. 3. Chi tiÕt tëng tîng, k× ¶o lµ nh÷ng chi tiÕt kh«ng cã thËt. §ã lµ nh÷ng chi tiÕt cã tÝnh chÊt hoang đờng, kì lạ. Trong truyện truyền thuyết, nhân dân sáng tạo ra những chi tiết tởng tợng, kì ảo nhằm dựng lên những câu chuyện thần kì, giải thích những sự kiện, sự việc cha thể giải thích theo cách thông thờng hoặc là để thần thánh hoá các nhân vật mà nhân dân ngỡng mộ, tôn sùng. Trong truyện Con Rồng cháu Tiên, những chi tiết này có vai trò tô đậm tính chất kì lạ, đẹp đẽ của các nhân vật (Lạc Long Quân và Âu Cơ), đồng thời chứng tỏ ngời Việt có nguồn gốc khác thờng, rất cao quý và đẹp đẽ. Qua việc thần kì hoá, linh thiêng hoá nguồn gốc dân tộc, nhân dân ta muốn nhắn nhủ ngời đời sau hãy luôn luôn tự hào, tôn kính tổ tiên mình. Các chi tiết tởng tợng, kì ảo trong truyện (. 1) Về vấn đề này, nhà nghiên cứu Kiều Thu Hoạch trong tiểu luận Truyền thuyết anh hùng trong thời kì phong kiến cho r»ng: "TruyÒn thuyÕt lµ mét thÓ tµi truyÖn kÓ truyÒn miÖng, n»m trong lo¹i h×nh tù sù d©n gian; néi dung cèt truyÖn cña nó là kể lại truyện tích các nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong vật địa phơng theo quan điểm của nhân dân; biện pháp nghệ thuật phổ biến của nó là khoa trơng, phóng đại, đồng thời nó cũng sử dụng những yếu tố h ảo, thần kì nh cổ tích và thần thoại; nó khác cổ tích ở chỗ không nhằm phản ánh xung đột gia đình, sinh hoạt xã hội và số phận cá nhân mà thờng phản ánh những vấn đề thuộc phạm vi quốc gia, dân tộc rộng lớn; nó khác thần thoại ở chỗ nhµo nÆn tù nhiªn vµ x· héi trªn c¬ së sù thËt lÞch sö cô thÓ chø kh«ng ph¶i hoµn toµn trong trÝ tëng tîng vµ b»ng trÝ tëng tîng" (NhiÒu t¸c gi¶. TruyÒn thèng anh hïng d©n téc trong lo¹i h×nh tù sù d©n gian ViÖt Nam , NXB Khoa häc x· héi, H., 1971)..

(4) vừa phản ánh một trình độ hiểu biết nhất định ở giai đoạn lịch sử sơ khai, vừa là kết quả của óc t ởng tợng phi thờng của ngời Lạc Việt. 4. Truyện Con Rồng cháu Tiên tuy có những yếu tố tởng tợng, kì ảo nhng về cơ bản đã giải thích, suy tôn nguồn gốc của đất nớc ta. Đồng thời truyện cũng thể hiện niềm tự hào dân tộc, ý nguyện đoàn kết, thống nhất từ xa xa của cộng đồng ngời Việt: dù ở bất cứ đâu, đồng bằng hay miền núi, trong Nam hay ngoài Bắc, ngời Việt Nam đều là con cháu các vua Hùng, có chung dòng dõi "con Rồng cháu Tiên", vì thế phải biết thơng yêu, đùm bọc lẫn nhau. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1*. ở Việt Nam, còn có một số dân tộc khác cũng có một số truyện giải thích nguồn gốc dân tộc tơng tự nh truyện Con Rồng cháu Tiên, đó là truyện Quả trứng thiêng (trứng Điếng do đôi chim Ây cái uá sinh ra trong sử thi thần thoại Đẻ đất đẻ nớc của ngời Mờng, là chiếc trứng thiêng do chim Ông Tôn sinh ra trong sö thi ¼m Öt lu«ng cña ngêi Th¸i), lµ hµng tr¨m dÞ b¶n vÒ truyÖn Qu¶ bÇu mÑ tõ vïng T©y Bắc xuống đến vùng Trung bộ. Sự giống nhau này chứng tỏ, tuy có sự khác nhau về trình độ kinh tế nhng quá trình nhận thức về cộng đồng huyết thống và sự phát triển t duy của các dân tộc là một quá trình tự nhiên và tất yếu. Trong tâm thức cộng đồng, con ngời ra đời gắn bó chặt chẽ với tự nhiên, là sản phẩm của thiên nhiên. 2. Tãm t¾t: Xa, ở miền đất Lạc Việt có một vị thần thuộc nòi Rồng, tên là Lạc Long Quân. Trong một lần lên cạn giúp dân diệt trừ yêu quái, Lạc Long Quân đã gặp và kết duyên cùng nàng Âu Cơ vốn thuộc dòng họ Thần Nông, sống ở vùng núi cao phơng Bắc. Sau đó Âu Cơ có mang và đẻ ra cái bọc một trăm trứng; nở ra một trăm ngời con. Vì Lạc Long Quân không quen sống trên cạn nên hai ngời đã chia nhau mçi ngêi mang n¨m m¬i ngêi con, ngêi lªn rõng, kÎ xuèng biÓn. Ngời con trởng theo Âu Cơ đợc tôn lên làm vua, xng là Hùng Vơng, đóng đô ở đất Phong Châu, đặt tên nớc là Văn Lang. Khi vua cha chết thì truyền ngôi cho con trởng, từ đó về sau cứ cha truyền con nối đến mời tám đời, đều lấy hiệu là Hùng Vơng. 3. Lời kể: Muốn kể diễn cảm truyện Con Rồng cháu Tiên, cần bám sát các chi tiết cơ bản để xác định giọng kể. - Từ "Ngày xa" đến "hiện lên" kể bằng giọng trầm. - Từ "Bấy giờ" đến "điện Long Trang" kể bằng giọng hồi tởng, đến "nh thần" thì ngừng lâu hơn khi kÕt thóc ®o¹n tríc vµ khi kÓ "ThÕ råi..." chuyÓn sang giäng cao h¬n. - Chó ý thÓ hiÖn tÝnh chÊt cña lêi tho¹i (giäng "than thë" cña ¢u C¬, giäng "ph©n trÇn" cña L¹c Long Qu©n). §o¹n cuèi kÓ chËm vµ nhÊn giäng, thÓ hiÖn niÒm tù hµo.. B¸nh chng, b¸nh giÇy (TruyÒn thuyÕt) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Con Rång ch¸u Tiªn). II. KIÕn thøc c¬ b¶n. 1. "Tổ tiên ta từ khi dựng nớc, đã truyền đợc sáu đời" – lời nói của Vua Hùng xác định thời gian xảy ra câu chuyện. Vua Hùng chọn ngời nối ngôi trong hoàn cảnh đất nớc thanh bình và nhà vua đã già. ý định của vua trong việc chọn ngời nối ngôi tức phải nối đợc chí của vua, không nhất thiết là con trởng. Chính vì thế, nhà vua dùng hình thức thử tài để chọn (nhân lễ Tiên vơng, ai làm vừa ý vua sẽ đợc truyÒn ng«i). 2. Trong số các ngời con của vua, chỉ có Lang Liêu đợc thần giúp đỡ, vì: Mẹ chàng trớc kia bị vua cha ghÎ l¹nh, èm råi chÕt. So víi anh em, chµng lµ ngêi thiÖt thßi nhÊt. MÆt kh¸c, tuy lµ con vua, nhng.

(5) "từ khi lớn lên, ra ở riêng" chàng "chỉ chăm lo việc đồng áng, trồng lúa, trồng khoai" – sống cuộc sống nh dân thờng. Đồng thời, chàng là ngời hiểu đợc ý thần: "Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo"; đồng thời chàng có trí sáng tạo để thực hiện đợc ý đó: lấy gạo làm bánh để lễ Tiên vơng. 3. Hai thứ bánh của Lang Liêu đợc vua cha chọn để tế Trời, Đất, Tiên vơng và Lang Liêu đợc chọn nối ngôi vua vì: hai thứ bánh đó thể hiện công sức lao động chăm chỉ, cần cù và thể hiện sự quý trọng nghề nông, quý trọng sản phẩm do con ngời làm ra; hai thứ bánh đó thể hiện ý tởng sáng tạo sâu xa: b¸nh trßn tîng h×nh Trêi, b¸nh vu«ng tîng h×nh §Êt, víi c¸ch thøc gãi "c¸c thø thÞt mì, ®Ëu xanh, l¸ dong là tợng cầm thú, cây cỏ muôn loài" và "lá bọc ngoài, mĩ vị để trong" thể hiện mối quan hệ khăng khÝt gi÷a con ngêi víi thiªn nhiªn trong lèi sèng vµ trong nhËn thøc truyÒn thèng cña ngêi ViÖt Nam; đồng thời thể hiện truyền thống đoàn kết, gắn bó và tinh thần đùm bọc nhau giữa những ngời dân đất ViÖt vèn lµ anh em sinh tõ mét bäc trøng L¹c Long - ¢u C¬. Việc vua Hùng chọn Lang Liêu nối ngôi chứng tỏ vua trọng ngời vừa có tài có đức vừa có lòng hiếu thảo; đồng thời qua đó cũng đề cao lao động và phẩm chất sáng tạo trong lao động của nhân dân. 4. Truyền thuyết Bánh chng, bánh giầy có nhiều ý nghĩa, trong đó nổi bật nhất là: thông qua việc gi¶i thÝch nguån gèc sù vËt (b¸nh chng, b¸nh giÇy – hai thø b¸nh tiªu biÓu cho truyÒn thèng v¨n ho¸ ẩm thực của ngời Việt Nam trong dịp tết cổ truyền Việt Nam), truyện đề cao trí thông minh và lòng hiếu thảo của ngời lao động, đề cao nghề nông. Qua cách vua Hùng lựa chọn ngời nối ngôi là Lang Liêu, truyện còn đề cao ý thức tôn kính tổ tiên, xây dựng phong tục tập quán trên cơ sở coi trọng những giá trị sáng tạo thiêng liêng của nhân dân, ca ngợi truyền thống đạo lí cao đẹp của dân tộc Việt Nam. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Vua Hùng Vơng thứ sáu muốn tìm trong số hai mơi ngời con trai một ngời thật tài đức để nối ngôi nên đã ra điều kiện: không nhất thiết là con tr ởng, ai làm vừa ý nhà vua trong lễ Tiên vơng sẽ đợc truyền ngôi. C¸c lang ®ua nhau s¾m lÔ thËt hËu, thËt ngon. Lang Liªu, ngêi con trai thø mêi t¸m, rÊt buån v× nhµ nghÌo, chØ quen víi viÖc trång khoai trång lóa, kh«ng biÕt lÊy ®©u ra cña ngon vËt l¹ lµm lÔ nh những lang khác. Sau một đêm nằm mộng, đợc một vị thần mách nớc, chàng bèn lấy gạo nếp, đậu xanh vµ thÞt lîn lµm thµnh hai thø b¸nh lo¹i h×nh trßn, lo¹i h×nh vu«ng d©ng lªn vua. Vua thÊy b¸nh ngon, lại thể hiện đợc ý nghĩa sâu sắc nên lấy hai thứ bánh ấy tế Trời, Đất và lễ Tiên vơng, đặt tên bánh h×nh trßn lµ b¸nh giÇy, b¸nh h×nh vu«ng lµ b¸nh chng vµ truyÒn ng«i cho Lang Liªu. Từ đó, việc gói bánh chng và bánh giầy cúng lễ tổ tiên trở thành phong tục không thể thiếu trong ngµy TÕt cña ngêi ViÖt Nam. 2. Lêi kÓ: Khi kÓ cÇn chó ý thÓ hiÖn b»ng nhiÒu giäng ®iÖu kh¸c nhau cho phï hîp víi c¸c nh©n vËt trong truyÖn. Cô thÓ: - Đoạn từ đầu đến "và nói" thể hiện lời ngời dẫn chuyện chậm rãi. - Câu nói "Tổ tiên ta (...) có Tiên vơng chứng giám" thể hiện lời của nhà vua tuyên bố ý định truyÒn ng«i vµ c¸ch thö tµi, cÇn tr×nh bµy b»ng giäng trÇm tÜnh, uy nghiªm. - §o¹n tiÕp theo "Ngêi buån nhÊt (...) khoai lóa tÇm thêng qu¸!" thÓ hiÖn sù b¨n kho¨n, tr¨n trë của Lang Liêu khi nghe lời tuyên bố của vua cha và nghĩ đến cảnh ngộ của mình. - Lời của vị thần linh "Trong trời đất (...) mà lễ Tiên vơng" trình bày bằng giọng trầm lắng, thiêng liªng. - TiÕp theo, "TØnh dËy (...) khen ngon" vÉn lµ lêi ngêi dÉn chuyÖn nhng ®iÓm nót cña c©u chuyÖn đã đợc mở ra, cần trình bày bằng giọng vui vẻ, trong sáng..

(6) - Đoạn cuối ("Từ đấy (...) hơng vị ngày Tết") cũng là lời dẫn chuyện nhng là sau khi câu chuyện thử tài đã kết thúc, Lang Liêu lên làm vua nên thể hiện bằng giọng trong sáng, tự hào. 3. Ngµy nay, vµo dÞp TÕt, nh©n d©n ta vÉn cßn lu gi÷ thãi quen lµm b¸nh chng, b¸nh giÇy (nh lµ một món ăn không thể thiếu trong ngày Tết, cũng nh là một phẩm vật không thể thiếu để cúng lễ tổ tiên). Phong tục ấy vừa thể hiện nét đẹp trong sinh hoạt văn hoá ẩm thực của ngời Việt ta, vừa thể hiện ý thức tôn kính tổ tiên, tôn kính những giá trị vật chất và tinh thần của dân tộc. Phong tục ấy cũng đồng thời là lời nhắn nhủ với con cháu đời nay về việc gìn giữ và phát huy những truyền thống đạo lí tốt đẹp cña «ng cha ta ngµy tríc. 4*. TruyÖn cã nhiÒu chi tiÕt hay vµ hÊp dÉn. Mét trong nh÷ng chi tiÕt Êy lµ chuyÖn Lang Liªu lµm bánh. Chi tiết này hấp dẫn ngời đọc bởi cùng với sự cần cù hiếu thảo, Lang Liêu đã chứng tỏ mình là ngời xứng đáng đợc truyền ngôi. Chàng hoàng tử thứ mời tám của vua Hùng đã làm ra một thứ bánh võa ngon l¹i võa s¸ng t¹o b»ng sù th«ng minh vµ tµi trÝ cña m×nh. Vµ v× thÕ, chµng kh«ng nh÷ng lµm cho vua cha c¶m thÊy hµi lßng mµ c¸c lang kh¸c còng tá ra mÕn phôc.. Tõ vµ cÊu t¹o cña tõ tiÕng ViÖt I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Từ và đơn vị cấu tạo từ 1. 1. LËp danh s¸ch c¸c tõ vµ c¸c tiÕng trong c¸c c©u sau: ThÇn / d¹y / d©n / c¸ch / trång trät, / ch¨n nu«i / vµ / c¸ch / ¨n ë. (Con Rång ch¸u Tiªn) C¸c dÊu g¹ch chÐo lµ dÊu hiÖu lu ý vÒ ranh giíi gi÷a c¸c tõ. Nh vËy, cã tõ chØ gåm mét tiÕng, cã tõ l¹i gåm hai tiÕng.. TiÕng ThÇn. d¹y. d©n. c¸ch trång. ThÇn. d¹y. d©n. c¸ch. Tõ. trät. trång trät. ch¨n nu«i. vµ. ch¨n nu«i. vµ. ¨n. ë ¨n ë. 1. 2. Trong b¶ng trªn, nh÷ng tõ nµo gåm mét tiÕng, nh÷ng tõ nµo gåm hai tiÕng? - Nh÷ng tõ mét tiÕng: ThÇn, d¹y, d©n, c¸ch, vµ; - Nh÷ng tõ hai tiÕng: trång trät, ch¨n nu«i, ¨n ë. Nh vËy, trong c©u nµy, sè lîng tiÕng nhiÒu h¬n sè lîng tõ. 1. 3. Ph©n biÖt gi÷a tõ vµ tiÕng? - Tiếng dùng để cấu tạo nên từ. Từ đợc tạo bởi một hoặc hai tiếng trở lên. - Từ dùng để cấu tạo nên câu. Vai trò của từ đợc thể hiện trong mối quan hệ với các từ khác trong c©u. 1. 4. Khi nào một tiếng đợc coi là từ? Một tiếng nào đấy đợc coi là từ chỉ khi nó có khả năng tham gia cấu tạo câu. Tiếng mà không dùng đợc để cấu tạo câu thì cũng không mang ý nghĩa nào cả và nh thế không phải là từ. 1. 5. Tõ lµ g×? Có thể quan niệm: Từ là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất dùng để đặt câu. 2. C¸c kiÓu cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt 2.1. §iÒn c¸c tõ vµo b¶ng ph©n lo¹i: KiÓu cÊu t¹o tõ. C¸c tõ cô thÓ.

(7) Từ, đấy, nớc, ta, chăm, nghề, và, có, tôc, ngµy, TÕt, lµm. Từ đơn Tõ ghÐp. ch¨n nu«i, b¸nh chng, b¸nh giÇy. Tõ l¸y. trång trät. Tõ phøc 2.2. Từ đơn và từ phức khác nhau nh thế nào? - Từ đơn là từ chỉ gồm một tiếng; - Tõ phøc lµ tõ gåm Ýt nhÊt hai tiÕng. 2.3. C¸c lo¹i tõ phøc cã g× kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o? Tõ phøc cã hai lo¹i kh¸c nhau theo cÊu t¹o lµ tõ ghÐp vµ tõ l¸y. - Từ ghép là những từ đợc cấu tạo bằng cách ghép những tiếng lại với nhau. Các tiếng đợc ghép ấy cã quan hÖ víi nhau vÒ ý nghÜa. - Từ láy là những từ đợc cấu tạo bằng cách láy lại (điệp lại) một phần hay toàn bộ âm của tiếng ban ®Çu. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. §äc c©u v¨n vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu bªn díi: [...] Ngời Việt Nam ta – con cháu vua Hùng – khi nhắc đến nguồn gốc của mình, thờng xng là con Rång ch¸u Tiªn. (Con Rång ch¸u Tiªn) a) C¸c tõ nguån gèc, con ch¸u thuéc kiÓu tõ ghÐp. b) Những từ đồng nghĩa với từ nguồn gốc: cội nguồn, gốc gác... c) C¸c tõ ghÐp chØ quan hÖ th©n thuéc theo kiÓu con ch¸u, anh chÞ, «ng bµ: anh em, cËu mî, c« d×, chó b¸c, ... 2. Quy t¾c s¾p xÕp c¸c tiÕng trong tõ ghÐp chØ quan hÖ th©n thuéc: - GhÐp dùa vµo quan hÖ giíi tÝnh – nam tríc n÷ sau: «ng bµ, cha mÑ, anh chÞ, chó d×, cËu mî, b¸c b¸ ... (cã thÓ gÆp ngo¹i lÖ: mÑ cha, c« chó, ...). - GhÐp dùa vµo thø bËc, tuæi t¸c – trªn tríc díi sau, lín tríc bÐ sau: b¸c ch¸u, chó ch¸u, d× ch¸u, chÞ em, anh em, ch¸u ch¾t, ... (cã thÓ gÆp ngo¹i lÖ: chó b¸c, cha «ng, cô kÞ, ...). 3. Các tiếng đứng sau trong các từ ghép bánh rán, bánh nếp, bánh dẻo, bánh nớng, bánh gối, bánh tôm, bánh tẻ, bánh gai, bánh xốp, bánh khúc, bánh khoai,... có thể nêu những đặc điểm về cách chế biÕn, chÊt liÖu, tÝnh chÊt, h×nh d¸ng cña b¸nh: Nªu c¸ch chÕ biÕn b¸nh. (b¸nh) r¸n, níng, nhóng, tr¸ng, .... Nªu tªn chÊt liÖu cña b¸nh. (b¸nh) nÕp, tÎ, t«m, khoai, .... Nªu tÝnh chÊt cña b¸nh. (b¸nh) dÎo, xèp, .... Nªu h×nh d¸ng cña b¸nh. (b¸nh) gèi, gai, .... 4. Tõ l¸y thót thÝt trong c©u “NghÜ tñi th©n, c«ng chóa ót ngåi khãc thót thÝt.” miªu t¶ c¸i g×? Tõ l¸y thót thÝt trong c©u trªn miªu t¶ s¾c th¸i tiÕng khãc cña c«ng chóa ót. 5. Những từ láy nào thờng đợc dùng để tả tiếng cời, giọng nói, dáng điệu? - Tõ l¸y tiÕng cêi: khanh kh¸ch, khóc khÝch, khµ khµ, s»ng sÆc, h« hè, ha h¶, hÒnh hÖch, ... - Tõ l¸y t¶ giäng nãi: åm åm, khµn khµn, thá thÎ, nhá nhÎ, lÐo nhÐo, lÌ nhÌ, ....

(8) - Từ láy tả dáng điệu: lom khom, lừ đừ, lừ lừ, lả lớt, khệnh khạng, nghênh ngang, khúm núm, .... Giao tiÕp, v¨n b¶n và phơng thức biểu đạt I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Văn bản và mục đích giao tiếp a) Em làm thế nào khi cần biểu đạt một điều gì đó cho ngời khác biết? Khi cần biểu đạt một điều gì đó (một t tởng, tình cảm, nguyện vọng, ...) cho ngời khác biết thì ta dïng ng«n ng÷ nãi hoÆc viÕt (cã thÓ mét c©u hoÆc nhiÒu c©u). b) Chỉ dùng một câu có thể biểu đạt một cách trọn vẹn, đầy đủ, rõ ràng t tởng, tình cảm, nguyện vọng của mình cho ngời khác biết đợc không? Một câu thờng mang một nội dung nào đó tơng đối trọn vẹn. Nhng để biểu đạt những nội dung thực sự đầy đủ, trọn vẹn một cách rõ ràng thì một câu nhiều khi không đủ. c) Làm cách nào để có thể biểu đạt đầy đủ, trọn vẹn, rõ ràng t tởng, tình cảm, nguyện vọng của m×nh? Phải dùng văn bản để biểu đạt thì mới đảm bảo cho ngời khác hiểu đợc đầy đủ, trọn vẹn, rõ ràng t tëng, t×nh c¶m cña m×nh. d) §äc kÜ c©u ca dao sau: Ai ¬i gi÷ chÝ cho bÒn Dù ai xoay hớng đổi nền mặc ai Hãy suy nghĩ để trả lời: - Câu ca dao này đợc sáng tác nhằm mục đích gì? - Nó nói lên điều gì (chủ đề)? - C©u 6 vµ c©u 8 trong c©u ca dao nµy quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo? Chóng liªn kÕt vÒ luËt th¬ vµ vÒ ý víi nhau ra sao? - Câu ca dao này đã biểu đạt đợc trọn vẹn một ý cha? - Cã thÓ xem c©u ca dao nµy lµ mét v¨n b¶n kh«ng? Gợi ý: Câu ca dao này đợc sáng tác nhằm khuyên nhủ con ngời, với chủ đề giữ chí cho bền. Về luËt th¬, vÇn (bÒn - nÒn) lµ yÕu tè liªn kÕt hai c©u 6 vµ 8. VÒ ý nghÜa, c©u 8 nãi râ gi÷ chÝ cho bÒn lµ thế nào: là vững vàng, không dao động khi ngời khác thay đổi chí hớng. Quan hệ liên kết ý ở đây là gi¶i thÝch, c©u sau lµm râ ý cho c©u tríc. C©u ca dao nµy lµ mét v¨n b¶n. ®) V× sao cã thÓ xem lêi ph¸t biÓu cña thÇy (c«) hiÖu trëng trong lÔ khai gi¶ng n¨m häc còng lµ mét v¨n b¶n? Lêi thÇy (c«) hiÖu trëng ph¸t biÓu trong lÔ khai gi¶ng n¨m häc lµ mét v¨n b¶n (nãi) v×: - Nã gåm mét chuçi lêi - Có chủ đề: Thờng là nêu thành tích, hạn chế trong năm học vừa qua, đề ra và kêu gọi thực hiện tèt nhiÖm vô cña n¨m häc míi. - Các bộ phận của bài phát biểu liên kết chặt chẽ với nhau theo chủ đề và cách diễn đạt. e) Em viÕt mét bøc th cho b¹n bÌ, cã ph¶i lµ em t¹o lËp mét v¨n b¶n kh«ng? - Bức th cũng là một dạng văn bản viết. Nó có chủ đề và thờng là thông báo tình hình của ngời viÕt, hái han t×nh h×nh cña ngêi nhËn;.

(9) - V× vËy, viÕt th còng cã nghÜa lµ t¹o lËp mét v¨n b¶n. g) Bài thơ, truyện kể (có thể là kể bằng miệng hoặc bằng chữ viết), câu đối có phải là văn bản kh«ng? Bài thơ, truyện kể - truyền miệng hay bằng chữ viết, câu đối đều là văn bản. h) Đơn xin (hay đề nghị,...), thiếp mời có phải là văn bản không? Đơn xin (hay đề nghị,...), thiếp mời cũng là những dạng văn bản. Nh vËy, thÕ nµo lµ v¨n b¶n? Văn bản là chuỗi lời nói miệng hay bài viết có chủ đề thống nhất, có liên kết, mạch lạc, vận dụng phơng thức biểu đạt phù hợp để thực hiện mục đích giao tiếp. 2. Kiểu văn bản và phơng thức biểu đạt của văn bản a) Với những mục đích giao tiếp cụ thể khác nhau, ngời ta sẽ phải sử dụng những kiểu văn bản với những phơng thức biểu đạt khác nhau sao cho phù hợp. Dới đây là sáu kiểu văn bản tơng ứng với sáu phơng thức biểu đạt, em hãy lựa chọn mục đích giao tiếp cho sẵn để điền vào bảng sao cho phù hợp. - Các mục đích giao tiếp: + Tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc; + T¸i hiÖn tr¹ng th¸i sù vËt, con ngêi; + Nêu ý kiến đánh giá, bàn luận; + Bµy tá t×nh c¶m, c¶m xóc; + Giới thiệu đặc điểm, tính chất, phơng pháp; + Trình bày ý muốn, quyết định nào đó, thể hiện quyền hạn, trách nhiệm giữa ngời và ngời.. TT. Kiểu văn bản - phơng thức biểu đạt. 1. Tù sù (kÓ chuyÖn, têng thuËt). 2. Miªu t¶. 3. BiÓu c¶m. 4. NghÞ luËn. 5. ThuyÕt minh. 6. Hµnh chÝnh - c«ng vô. Mục đích giao tiếp. b) Với các tình huống giao tiếp sau, hãy lựa chọn kiểu văn bản với phơng thức biểu đạt tơng ứng: - Hai đội bóng đá muốn xin phép sử dụng sân vận động của thành phố; - Tờng thuật diễn biến trận đấu bóng đá; - Tả lại những pha bóng đẹp trong trận đấu; - Giới thiệu quá trình thành lập và thành tích thi đấu của hai đội; - Bày tỏ lòng yêu mến môn bóng đá; - Bác bỏ ý kiến cho rằng bóng đá là môn thể thao tốn kém, làm ảnh hởng không tốt tới việc học tËp vµ c«ng t¸c cña nhiÒu ngêi. Gợi ý trả lời: Sắp xếp các tình huống giao tiếp đã cho vào bảng trên, ta có thứ tự lần lợt là: (6), (1), (2), (5), (3), (4)..

(10) II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Các văn bản dới đây sử dụng phơng thức biểu đạt nào: a) Một hôm, mẹ Cám đa cho Tấm và Cám mỗi đứa một cái giỏ, sai đi bắt tôm, bắt tép và hứa, đứa nào bắt đợc đầy giỏ sẽ thởng cho một cái yếm đỏ. Tấm vốn chăm chỉ, lại sợ dì mắng nên mải miết suốt buổi bắt đầy một giỏ cả tôm lẫn tép. Còn Cám quen đợc nuông chiều, chỉ ham chơi nên mãi đến chiều chẳng bắt đợc gì. Thấy Tấm bắt đợc đầy giỏ, Cám bảo chị: ChÞ TÊm ¬i, chÞ TÊm! §Çu chÞ lÊm ChÞ hôp cho s©u KÎo vÒ d× m¾ng TÊm tëng thËt, hôp xuèng th× C¸m trót hÕt giá t«m tÐp cña TÊm vµo giá m×nh, råi ch¹y vÒ nhµ tríc. (TÊm C¸m) b) Trăng đang lên. Mặt sông lấp loáng ánh vàng. Núi Trùm Cát đứng sừng sững bên bờ sông thành mét khèi tÝm thÉm uy nghi, trÇm mÆc. Díi ¸nh tr¨ng, dßng s«ng s¸ng rùc lªn, nh÷ng con sãng nhá l¨n tăn gợn đều mơn man vỗ nhẹ vào hai bên bờ cát. (KhuÊt Quang Thuþ, Trong c¬n giã lèc) c) Muốn xây dựng một đất nớc giàu mạnh thì phải có nhiều ngời tài giỏi. Muốn có nhiều ngời tài giái th× häc sinh ph¶i ra søc häc tËp v¨n ho¸ vµ rÌn luyÖn th©n thÓ, bëi v× chØ cã häc tËp vµ rÌn luyÖn th× c¸c em míi cã thÓ trë thµnh nh÷ng ngêi tµi giái trong t¬ng lai. (Trích Tài liệu hớng dẫn đội viên) d). Trúc xinh trúc mọc đầu đình Em xinh em đứng một mình cũng xinh. (Ca dao). đ) Nếu ta đẩy quả địa cầu quay quanh trục theo hớng từ tay trái sang tay phải mà chúng ta gọi là hớng từ tây sang đông thì hầu hết các điểm trên bề mặt quả địa cầu đều chuyển động, đều thay đổi vị trí và vẽ thành những đờng tròn. (Theo §Þa lÝ 6) Gợi ý: Mục đích giao tiếp của các văn bản: a) KÓ l¹i chuyÖn TÊm bÞ C¸m lõa lÊy hÕt t«m tÐp. b) Miêu tả lại cảnh đêm trăng. c) Kªu gäi, thuyÕt phôc häc sinh cè g¾ng häc tËp vµ rÌn luyÖn; d) Bµy tá t©m t×nh; ®) Giíi thiÖu vÒ sù quay cña Tr¸i §Êt Căn cứ theo những mục đích giao tiếp trên, ta có thể xác định đợc kiểu văn bản tơng ứng. 2. TruyÒn thuyÕt Con Rång, ch¸u Tiªn thuéc kiÓu v¨n b¶n nµo? V× sao em biÕt nh vËy? Truyền thuyết Con Rồng, cháu Tiên kể lại sự tích về nguồn gốc của các dân tộc sống trên đất nớc ta. V× thÕ, nã thuéc kiÓu v¨n b¶n tù sù.. Th¸nh giãng (TruyÒn thuyÕt).

(11) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Con Rång, ch¸u Tiªn). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng cã nhiÒu nh©n vËt (bè mÑ, d©n lµng, vua, sø gi¶...) nhng nh©n vËt chÝnh lµ Thánh Gióng. Nhân vật này đợc xây dựng bằng rất nhiều chi tiết tởng tợng có tính chất kì ảo: sinh ra khác thờng (bà mẹ chỉ ớm vào vết chân lạ mà thụ thai); thụ thai đến mời hai tháng; ba tuổi mà chẳng biết đi đứng, nói cời; khi giặc đến thì bỗng dng biết nói và lớn nhanh nh thổi, sức khoẻ vô địch; đánh tan giặc lại bay về trêi. 2. Các chi tiết đặc biệt trong truyện thể hiện rất nhiều ý nghĩa. Thứ nhất. tiếng nói đầu tiên của Gióng là tiếng nói đòi đi đánh giặc. Chi tiết này chứng tỏ nhân dân ta luôn có ý thức chống giặc ngoại xâm. Khi có giặc, từ ngời già đến trẻ con đều sẵn sàng đánh giặc cứu nớc. Đây là một chi tiết thần kì: cha hề biết nói, biết cời, ngay lần nói đầu tiên, chú bé đã nói rất rõ ràng về một việc hệ trọng của đất nớc. Thứ hai, Gióng đòi ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt để đánh giặc. Gióng không đòi đồ chơi nh những đứa trẻ khác mà đòi vũ khí, những vật dụng để đánh giặc. Đây cũng là một chi tiết thần kì. Gióng sinh ra đã là một anh hùng và điều quan tâm duy nhất của vị anh hùng đó là đánh giặc. Thứ ba, bà con làng xóm vui lòng góp gạo nuôi cậu bé. Gióng là đứa con của nhân dân, đợc nhân dân nuôi nấng, dạy dỗ. Sức mạnh của Gióng là sức mạnh của nhân dân, sức mạnh của tinh thần đồng sức, đồng lòng. Thứ t, Gióng lớn nhanh nh thổi, vơn vai thành tráng sĩ. Đây cũng là chi tiết thể hiện sức mạnh của nhân dân, sức mạnh của dân tộc. Khi hoà bình là những ngời lao động rất bình thờng, nhng khi chiến tranh xảy ra, sự đoàn kết đã hoá thành sức mạnh bão tố, phi thờng, vùi chôn quân giặc. Thứ năm, Roi sắt gãy, Gióng nhổ tre bên đờng đánh giặc. Gậy sắt là vũ khí của ngời anh hùng. Nhng khi cần thì cả cỏ cây cũng biến thành vũ khí.. Thứ sáu, Gióng đánh giặc xong, cởi áo giáp sắt để lại và bay thẳng lên trời. Gióng cũng nh nhân dân hay chính là nhân dân, đánh giặc vì lòng yêu nớc, căm thù giặc, sẵn sàng hi sinh thân mình mà không đòi hỏi đợc khen thởng hay ban cho danh lợi. 3. ý nghÜa cña h×nh tîng Th¸nh Giãng: Th¸nh Giãng lµ h×nh tîng tiªu biÓu cña ngêi anh hïng chèng giÆc ngo¹i x©m. Gióng đợc sinh ra từ nhân dân, do nhân dân nuôi dỡng. Gióng đã chiến đấu bằng tất cả tinh thần yªu níc, lßng c¨m thï giÆc cña nh©n d©n. Søc m¹nh cña Giãng kh«ng chØ tîng trng cho søc m¹nh cña tinh thần đoàn kết toàn dân, đó còn là sức mạnh của sự kết hợp giữa con ngời và thiên nhiên, bằng cả vũ khí thô sơ và hiện đại. Từ truyền thống đánh giặc cứu nớc, nhân dân ta đã thần thánh hoá những vị anh hùng trở thành nh÷ng nh©n vËt huyÒn tho¹i, tîng trng cho lßng yªu níc, søc m¹nh quËt khëi cña d©n téc. 4*. Sự thật lịch sử đợc phản ánh trong truyện Thánh Gióng là thời đại Hùng Vơng. Trên cơ sở một nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nớc đã khá phát triển, ngời dân Văn Lang đã tạo nên cả một nền văn minh rực rỡ, đồng thời cũng luôn luôn phải chống giặc ngoại xâm phơng Bắc để bảo vệ đất nớc. Bên cạnh việc cấy trồng lúa nớc, nhân dân thời bấy giờ đã có ý thức chế tạo vũ khí chống giặc tõ chÊt liÖu kim lo¹i (b»ng s¾t). TruyÒn thuyÕt còng ph¶n ¸nh: trong c«ng cuéc chèng ngo¹i x©m, từ xa xa, chúng ta đã có truyền thống huy động sức mạnh của cả cộng đồng, dùng tất cả các phơng tiện để đánh giặc. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Vào đời vua Hùng Vơng thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn, có tiếng là phúc đức nhng mãi không có con. Một hôm bà vợ ra đồng ớm chân vào một vết chân to, về thụ thai vµ mêi hai th¸ng sau sinh ra mét cËu con trai kh«i ng«. §· lªn ba tuæi, cËu ch¼ng biÕt nãi cêi. Giặc Ân đến xâm phạm bờ cõi nớc ta, cậu bé bỗng cất tiếng nói xin đợc đi đánh giặc. Cậu lớn bổng lên. Sau khi ăn hết "bảy nong cơm, ba nong cà" do bà con gom góp mang đến, cậu bé v ơn vai thµnh mét tr¸ng sÜ, mÆc gi¸p s¾t, cìi ngùa s¾t, cÇm roi s¾t x«ng ra diÖt giÆc. Roi s¾t g·y, Giãng bÌn.

(12) nhổ cả những bụi tre bên đờng đánh tan quân giặc. Giặc tan, Gióng một mình một ngựa trèo lên đỉnh núi rồi bay thẳng lên trời. Nhân dân lập đền thờ, hàng năm lập hội làng để tởng nhớ. Các ao hồ, những bụi tre đằng ngà vàng óng đều là những dấu tích về trận đánh cña Giãng n¨m xa. 2. Lêi kÓ: Khi kể cần chú ý: câu chuyện hầu hết đợc tái hiện lại qua lời ngời kể chuyện. Tuy nhiên, lời ngời kÓ qua c¸c giai ®o¹n, c¸c t×nh tiÕt còng cã giäng ®iÖu kh¸c nhau. - §o¹n më ®Çu kÓ chËm, râ (lêi dÉn chuyÖn). - Đoạn tiếp theo (từ "Bấy giờ có giặc Ân" đến "những vật chú bé dặn"): giọng kể nhanh thể hiện tình hình đất nớc nguy cấp. - Đoạn thứ ba ("Càng lạ hơn nữa" đến "mong chú giết giặc, cứu nớc"): kể bằng giọng ngạc nhiên, vÒ viÖc chó bÐ lín nhanh k× l¹. - Đoạn kể Thánh Gióng đánh giặc, sau đó bay thẳng lên trời: giọng kể nhanh, thể hiện niềm cảm phôc. - §o¹n cuèi kÓ b»ng lêi dÉn chuyÖn, giäng trÇm (chó ý ng÷ ®iÖu lÆp cÊu tróc: "Ngêi ta kÓ r»ng" vµ "Ngêi ta cßn nãi" thÓ hiÖn niÒm tù hµo). 3. Nhân vật Thánh Gióng gắn với nhiều hình ảnh đẹp và để lại nhiều ấn tợng. Trong đó có lẽ hình ảnh Gióng “bỗng nhiên cất tiếng gọi mẹ…” để đòi đi đánh giặc và hình ảnh Gióng oai hùng khi xông trận có thể xem là những hình ảnh đẹp và ấn tợng nhất của nhân vật này. 4. Hội thi thể thao của các nhà trờng hiện nay sở dĩ đợc mang tên là Hội khoẻ Phù Đổng là vì những ngời tổ chức mong muốn thế hệ trẻ hôm nay phát huy đợc sức mạnh và tinh thần của Thánh Giãng n¨m xa.. Tõ mîn I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Tõ thuÇn ViÖt vµ tõ mîn a) Dùa vµo chó thÝch ë bµi Th¸nh Giãng, h·y gi¶i thÝch c¸c tõ trîng, tr¸ng sÜ trong c©u sau: “Chó bÐ vïng dËy, v¬n vai mét c¸i bçng biÕn thµnh mét tr¸ng sÜ m×nh cao h¬n trîng [...]”. (Th¸nh Giãng) - Tr¸ng sÜ: ngêi cã søc lùc cêng tr¸ng, chÝ khÝ m¹nh mÏ, hay lµm viÖc lín (tr¸ng: khoÎ m¹nh, to lớn, cờng tráng; sĩ: ngời trí thức thời xa và những ngời đợc tôn trọng nói chung). - Trợng: đơn vị đo bằng 10 thớc Trung Quốc cổ (tức 3,33 mét); ở đây hiểu là rất cao. b) Các từ đợc chú thích ở trên có nguồn gốc ở đâu? §©y lµ nh÷ng tõ mîn cña tiÕng H¸n (Trung Quèc). c) Cho c¸c tõ: sø gi¶, ti vi, xµ phßng, buåm, mÝt tinh, ra-®i-«, gan, ®iÖn, ga, b¬m, x« viÕt, giang sơn, in-tơ-nét. Em hãy cho biết những từ nào đợc mợn từ ngôn ngữ Hán, những từ nào đợc mợn từ ngôn ng÷ kh¸c? - Dựa vào hình thức chữ viết, ta có thể nhận diện đợc các từ có nguồn gốc ấn Âu: ra-đi-ô, in-tơnét. - Các từ cũng có nguồn gốc ấn Âu nhng đã đợc Việt hoá ở mức độ cao và có hình thức viết nh chữ ViÖt: ti vi, xµ phßng, mÝt tinh, ga, b¬m, x« viÕt,... - C¸c tõ mîn tõ tiÕng H¸n: sø gi¶, giang s¬n, gan, ®iÖn..

(13) d) Tõ sù ph©n biÖt c¸c tõ cã nguån gèc kh¸c nhau nh trªn, h·y so s¸nh vµ rót ra nhËn xÐt vÒ c¸ch viÕt tõ mîn. - Từ mợn cha đợc Việt hoá hoàn toàn: viết có dấu gạch ngang giữa các tiếng; - Từ mợn có nguồn gốc ấn Âu nhng đã đợc Việt hoá cao: viết nh từ thuần Việt; - Tõ mîn cã nguån gèc tõ tiÕng H¸n: viÕt nh tõ thuÇn ViÖt. ®) Qua c¸c vÝ dô trªn, em hiÓu thÕ nµo lµ tõ mîn? e) Bé phËn tõ mîn nµo chiÕm ®a sè trong tiÕng ViÖt? Bé phËn tõ mîn chiÕm ®a sè, quan träng nhÊt trong tiÕng ViÖt lµ tõ mîn tiÕng H¸n. 2. Nguyªn t¾c mîn tõ §äc kÜ ý kiÕn sau cña Hå ChÝ Minh vµ tr¶ lêi c©u hái: Đời sống xã hội ngày càng phát triển và đổi mới. Có những chữ ta không có sẵn và khó dịch đúng, thì cần phải mợn chữ nớc ngoài. Ví dụ: "độc lập", "tự do", "giai cấp", "cộng sản", v.v. Còn những chữ tiÕng ta cã, v× sao kh«ng dïng mµ còng mîn ch÷ níc ngoµi? VÝ dô: Kh«ng gäi xe löa mµ gäi "ho¶ xa"; m¸y bay th× gäi lµ "phi c¬" [...]. Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nã, quý träng nã, lµm cho nã phæ biÕn ngµy cµng réng kh¾p. Cña m×nh cã mµ kh«ng dïng, l¹i ®i mîn của nớc ngoài, đó chẳng phải là đầu óc quen ỷ lại hay sao?" (Hå ChÝ Minh toµn tËp, tËp 10, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000, tr. 615) a) Trong trêng hîp nµo th× ph¶i mîn tõ? b) MÆt tÝch cùc cña viÖc mîn tõ? c) Mợn từ nh thế nào thì đợc xem là tích cực? Gợi ý: Vì đời sống xã hội ngày càng phát triển và đổi mới cho nên nhiều trờng hợp chúng ta phải mợn từ của nớc ngoài để diễn đạt những nội dung mới mà vốn từ của chúng ta không có sẵn. Mợn từ nÕu cã chän lùa, khi thËt cÇn thiÕt th× sÏ lµm giµu thªm ng«n ng÷ d©n téc. Nhng nÕu mîn tuú tiÖn th× sÏ cã h¹i cho ng«n ng÷ d©n téc, lµm cho ng«n ng÷ d©n téc bÞ pha t¹p, lai c¨ng. §©y còng chÝnh lµ nguyªn t¾c mîn tõ mµ bÊt cø d©n téc nµo còng ph¶i coi träng. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Trong các câu dới đây, từ nào là từ mợn? Nguồn gốc của các từ mợn ấy? Hãy đặt câu với các từ nµy. a) §óng ngµy hÑn, bµ mÑ v« cïng ng¹c nhiªn v× trong nhµ tù nhiªn cã bao nhiªu lµ sÝnh lÔ. (Sä Dõa) - Các từ mợn là: vô cùng, ngạc nhiên, tự nhiên, sính lễ (đồ lễ vật nhà trai đem đến nhà gái để xin cới). Đây là các từ Hán Việt. - Có thể đặt câu với từ vô cùng, ví dụ: Lòng mẹ thơng các con vô cùng. b) Ngày cới, trong nhà Sọ Dừa cỗ bàn thật linh đình, gia nhân chạy ra chạy vào tấp nập. - Tõ mîn lµ: gia nh©n (ngêi gióp viÖc trong nhµ). §©y lµ tõ H¸n ViÖt. - Đặt câu, ví dụ: Ngời giúp việc trong nhà ngày xa đợc gọi là gia nhân, bây giờ nhiều ngời thờng gäi lµ «-sin. c) Ông vua nhạc pốp Mai-cơn Giắc-xơn đã quyết định nhảy vào lãnh địa in-tơ-nét với việc mở một trang chñ riªng..

(14) - Các từ mợn: pốp, in-tơ-nét (gốc tiếng Anh); quyết định, (từ Hán Việt). - §Æt c©u, vÝ dô: M¸y tÝnh nhµ em nèi m¹ng in-t¬-nÐt. 2. Các từ dới đây đợc tạo nên bởi các tiếng ghép lại, hãy xác định nghĩa của từng tiếng trong các từ nµy. a) khán giả: ngời xem; thính giả: ngời nghe; độc giả: ngời đọc. kh¸n. gi¶. (xem). (ngêi). thÝnh. gi¶. (nghe). (ngêi). độc. gi¶. (đọc). (ngêi). b) yÕu ®iÓm: ®iÓm quan träng; yÕu lîc: tãm t¾t nh÷ng ®iÒu quan träng; yÕu nh©n: ngêi quan. träng. yÕu. ®iÓm. (quan träng). (®iÓm). yÕu. lîc. (nh÷ng ®iÒu quan träng). (tãm t¾t). yÕu. nh©n. (quan träng). (ngêi). 3. H·y kÓ tªn mét sè tõ mîn lµ: - Tên các đơn vị đo lờng: mét, ki-lô-mét, lít, ki-lô-gam,... - Tên một số bộ phận của xe đạp: ghi đông, pê đan, gác-đờ-bu,... - Tên một số đồ vật: ra-đi-ô, cát sét, pi-a-nô,... 4. Trong c¸c cÆp tõ díi ®©y, nh÷ng tõ nµo lµ tõ mîn? Cã thÓ dïng c¸c tõ nµy trong nh÷ng hoµn cảnh nào, với những đối tợng giao tiếp nào? a) Bạn bè tới tấp phôn / gọi điện đến. b) Ngọc Linh là một fan / ngời say mê bóng đá cuồng nhiệt. c) Anh đã hạ nốc ao / đo ván võ sĩ nớc chủ nhà. - C¸c tõ mîn trong c¸c c©u nµy lµ: ph«n, fan, nèc ao - Những từ này thờng đợc dùng trong hoàn cảnh giao tiếp bạn bè thân mật hoặc với ngời thân. Có thÓ sö dông trªn c¸c th«ng tin b¸o chÝ, víi u thÕ ng¾n gän. Tuy nhiªn, kh«ng nªn dïng trong nh÷ng hoµn c¶nh giao tiÕp trang träng, nghi thøc. 6. Nghe - viết bài Thánh Gióng (từ Tráng sĩ mặc áo giáp đến lập đền thờ ngay ở quê nhà.) Lu ý: Tập trung nghe để phân biệt giữa l / n: lúc, lên, lớp, lửa, lại, lập / núi, nơi, này; và từ có âm s: sø gi¶, tr¸ng sÜ, s¾t, Sãc S¬n.. T×m hiÓu chung vÒ v¨n tù sù I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. ý nghĩa và đặc điểm chung của phơng thức tự sự.

(15) a) ý nghĩa và đặc điểm chung của phơng thức tự sự - Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta vẫn thờng kể về một chuyện nào đó cho ngời khác nghe và thờng đợc nghe ngời khác kể cho nghe về chuyện nào đó. - Trong hoạt động kể, ngời kể thông báo, giải thích, làm cho ngời nghe nắm đợc nội dung mình kể; ngêi nghe chó ý, t×m hiÓu néi dung mµ ngêi kÓ muèn th«ng b¸o, n¾m b¾t th«ng tin mµ ngêi kÓ truyÒn đạt. - Những câu chuyện chỉ có ý nghĩa khi chúng đáp ứng nhu cầu hiểu biết của ngời nghe về một chủ đề nào đó. b) Nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña ph¬ng thøc tù sù trªn v¨n b¶n tù sù - Nhờ phơng thức tự sự, ngời kể (bằng miệng hay viết) làm cho ngời nghe (hay đọc) nắm đợc nội dung c©u chuyÖn nh: truyÖn kÓ vÒ ai, ë thêi nµo, sù viÖc chÝnh lµ g×, diÔn biÕn cña sù viÖc ra sao, kÕt thóc thÕ nµo, chuyÖn ®em l¹i ý nghÜa g×,...? - Phơng thức tự sự là phơng thức trình bày một chuỗi các sự việc theo một trình tự nhất định, có trớc có sau, có mở đầu, tiếp diễn và kết thúc. Có thể thấy đợc các đặc điểm này của phơng thức tự sự thông qua phân tích chuỗi diến biến các sự viÖc chÝnh trong truyÖn Th¸nh Giãng: + Truyện kể về anh hùng Gióng, ở thời Hùng Vơng thứ sáu; sự việc chính là Gióng đánh giặc cứu nớc, câu chuyện Gióng đánh giặc cho thấy tinh thần yêu nớc, ý chí anh hùng bảo vệ non sông của nhân d©n ta. + Các sự việc trong truyện Thánh Gióng đã đợc sắp xếp trình bày theo một trật tự, sự sắp xếp các sù viÖc theo trËt tù tríc sau nµy chÝnh lµ ph¬ng thøc tù sù cña truyÖn. Cã thÓ tãm t¾t tr×nh tù diÔn biÕn c¸c sù viÖc chÝnh cña truyÖn Th¸nh Giãng nh sau: (1). Sự ra đời của Gióng; (2). Gióng biết nói và nhận trách nhiệm đánh giặc; (3). Giãng lín nhanh nh thæi; (4). Gióng vơn vai thành tráng sĩ mặc áo giáp sắt, cỡi ngựa sắt, cầm roi sắt ra trận đánh giặc; (5). Thánh Gióng đánh tan giặc; (6). Th¸nh Giãng lªn nói, cëi gi¸p s¾t bá l¹i, bay vÒ trêi; (7). Vua phong danh hiệu và lập đền thờ; (8). Nh÷ng dÊu tÝch cßn l¹i cña chuyÖn Th¸nh Giãng. Mỗi sự việc có một ý nghĩa riêng tạo thành ý nghĩa của toàn bộ truyện. Trật tự từ (1) cho đến (8) là thứ tự diễn biến các sự việc không thể đảo lộn. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. §äc mÈu chuyÖn sau vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu: ¤ng giµ vµ thÇn chÕt Một lần ông già đẵn xong củi và mang về. Phải mang đi xa ông già kiệt sức, đặt bó củi xuống rồi nãi: - Chà, giá Thần Chết đến mang ta đi thì có phải hơn không! Thần Chết đến và bảo: - Ta ®©y, l·o cÇn g× nµo? ¤ng giµ sî h·i b¶o: - L·o muèn ngµi nhÊc hé bã cñi lªn cho l·o..

(16) (LÐp T«n-xt«i, KiÕn vµ chim bå c©u) a) Ph©n tÝch ph¬ng thøc tù sù cña truyÖn; b) Qua c©u chuyÖn, cã thÓ rót ra ý nghÜa g×? Gîi ý: - DiÔn biÕn c¸c sù viÖc chÝnh - còng lµ diÔn biÕn trong suy nghÜ cña «ng giµ: + ¤ng giµ mang cñi vÒ nhng kiÖt søc; + Ông già than thở, nhắc đến Thần Chết; + ThÇn ChÕt xuÊt hiÖn; + Ông già lái chuyện để không phải chết. - TruyÖn ngô ý vÒ lßng yªu cuéc sèng, dï khã kh¨n th× sèng bao giê còng h¬n lµ chÕt. 2. §äc bµi th¬ sau vµ thùc hiÖn yªu cÇu: Sa bÉy BÐ M©y rñ mÌo con §¸nh bÉy bÇy chuét nh¾t Måi th¬m: c¸ níng ngon Löng l¬ trong c¹m s¾t. Lò chuét tham ho¸ ngèc Chẳng nhịn thèm đợc đâu! BÐ M©y cêi tÝt m¾t MÌo gËt gï, rung r©u. §ªm Êy M©y n»m ngñ M¬ ®Çy lång chuét sa Cïng mÌo con ®em xö Chóng khãc rßng, xin tha ! S¸ng mai vïng xuèng bÕp: BÉy sËp tù bao giê Chuét kh«ng, c¸ còng hÕt Gi÷a lång mÌo n»m... m¬ ! (NguyÔn Hoµng S¬n, D¾t mïa thu qua phè ) a) Bài thơ này có phải sử dụng phơng thức tự sự không? Căn cứ vào đâu để khẳng định nh vậy? b) Qua việc xác định phơng thức tự sự của bài thơ, hãy kể lại câu chuyện. Gîi ý: - Bài thơ kể về chuyện bé Mây cùng mèo con bẫy chuột nhng mèo con thèm ăn quá đã chui vào bÉy ¨n tranh mÊt c¶ phÇn cña chuét. Bµi th¬ Sa bÉy kÓ l¹i c©u chuyÖn cã më ®Çu, diÔn biÕn vµ kÕt thóc cho nên phơng thức biểu đạt của bài thơ này là tự sự. - Để kể lại đợc câu chuyện, cần xác định trình tự diễn biến các sự việc chính: + Bé Mây cùng mèo con đánh bẫy chuột nhắt; + BÐ M©y cïng mÌo con ®o¸n ch¾c chuét sÏ v× måi ngon mµ sa bÉy; + BÐ M©y m¬ ngñ thÊy c¶nh chuét sa bÉy vµ cïng mÌo con xö téi lò chuét;.

(17) + S¸ng ra thÊy mÌo con ®ang ngñ trong bÉy. 3. Đọc hai văn bản Huế: Khai mạc trại điêu khắc quốc tế lần thứ ba và Ngời Âu Lạc đánh tan quân Tần xâm lợc, tìm hiểu phơng thức biểu đạt của mỗi văn bản để trả lời câu hỏi: - Cã ph¶i v¨n b¶n tù sù kh«ng? - Nếu là văn bản tự sự thì căn cứ vào biểu hiện cụ thể nào để khẳng định nh vậy? - Vai trò của phơng thức tự sự đối với việc biểu đạt nội dung của văn bản? Gợi ý: Cả hai văn bản đều sử dụng tự sự làm phơng thức cơ bản để biểu đạt. Văn bản thứ nhất là d¹ng b¶n tin, thuËt l¹i cuéc khai m¹c tr¹i ®iªu kh¾c quèc tÕ t¹i HuÕ. V¨n b¶n thø hai thuéc lo¹i v¨n b¶n lịch sử, kể lại chiến công đánh bại quân Tần của ngời Âu Lạc. Cả hai văn bản đều có những sự việc đợc trình bày theo trình tự diễn biến từ mở đầu cho đến kết thúc. Phơng thức tự sự giúp ngời đọc nắm đợc th«ng tin trong diÔn biÕn cña nã. 4. Kể lại câu chuyện để giải thích vì sao ngời Việt Nam tự xng là con Rồng cháu Tiên. Để thực hiện đợc yêu cầu này cần phải tiến hành các bớc nh sau: a) §äc vµ tãm t¾t c¸c sù viÖc chÝnh trong truyÒn thuyÕt Con Rång ch¸u Tiªn. Chó ý tãm t¾t ng¾n gọn các sự việc chính và sắp xếp chúng theo trình tự trớc sau đảm bảo phản ánh chân thực câu chuyện trong truyÒn thuyÕt. b) Dựa vào diễn biến các sự việc đã tóm tắt, kể lại truyện Con Rồng cháu Tiên. Lu ý: Nh yêu cầu đã nêu, cần phải ý thức rõ về mục đích của tự sự ở đây. Kể chuyện Con Rồng cháu Tiên là để giải thích về nguồn gốc Rồng Tiên của nhân dân Việt Nam nh vẫn tự xng. Vì vậy, chỉ cÇn kÓ l¹i v¾n t¾t c©u chuyÖn theo c¸c sù viÖc lùa chän nh»m gi¶i thÝch, kh«ng cÇn ph¶i kÓ l¹i toµn bé c©u chuyÖn. Cã thÓ tham kh¶o lêi kÓ - gi¶i thÝch sau: Truyền thuyết kể lại rằng tổ tiên ngời Việt xa là Hùng Vơng, lập nên nớc Văn Lang, đóng đô ở Phong Ch©u. Hïng V¬ng lµ con trai cña Long Qu©n vµ ¢u C¬. Long Qu©n ë L¹c ViÖt (lµ B¾c Bé ViÖt Nam b©y giê), thuéc nßi Rång thêng ë díi níc. ¢u C¬ lµ tiªn, ë vïng nói cao ph¬ng B¾c, thuéc dßng ThÇn N«ng. Long Qu©n gÆp ¢u C¬, lÊy nhau, sinh ra mét bäc tr¨m trøng, në ra tr¨m ngêi con. Ngêi con trởng đợc tôn lên làm vua, lấy hiệu là Hùng Vơng truyền lại nhiều đời. Vì thế, ngời Việt Nam vẫn tự xng là con Rồng cháu Tiên để tởng nhớ tổ tiên của mình. 5. Bạn Giang có thể đề nghị bầu bạn Minh làm lớp trởng. Nhng để các bạn khác cùng ủng hộ ý kiến của mình, bạn Giang rất cần kể vắn tắt một vài thành tích của bạn Minh để các bạn khác cùng nghe và tán thành. Khi ấy, sức thuyết phục trong lời đề nghị của bạn Minh sẽ cao hơn.. S¬n Tinh, Thuû Tinh (TruyÒn thuyÕt) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Con Rång ch¸u Tiªn). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh có thể chia thành ba đoạn. Đoạn một (từ đầu đến "mỗi thứ một đôi"): Vua Hùng thứ mời tám ra điều kiện kén rể. Đoạn hai (tiếp theo đến "thần Nớc đành rút quân"): Cuéc giao tranh cÇu h«n gi÷a S¬n Tinh vµ Thñy Tinh, kÕt qu¶ S¬n Tinh th¾ng. §o¹n ba (phÇn cßn l¹i): Cuéc tr¶ thï h»ng n¨m víi S¬n Tinh vµ nh÷ng thÊt b¹i cña Thñy Tinh. Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh đợc gắn với thời đại Hùng Vơng - thời đại mở đầu lịch sử Việt Nam. 2. Truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh có hai nhân vật chính, đó là Sơn Tinh và Thủy Tinh. Mỗi nhân vật chính đó đợc miêu tả bằng những chi tiết nghệ thuật tởng tợng, kì ảo..

(18) - Nhân vật Sơn Tinh: "vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi". Sơn Tinh có thể "dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành luỹ đất, ngăn chặn dòng nớc lũ. Nớc sông dâng lên bao nhiêu, đồi núi cao lên bấy nhiêu". Đây là nh©n vËt tîng trng cho kh¸t väng vµ kh¶ n¨ng kh¾c phôc thiªn tai cña nh©n d©n ta thêi xa. – Nhân vật Thủy Tinh: "gọi gió, gió đến; hô ma, ma về"; có thể "hô ma, gọi gió làm thành giông bão rung chuyển cả đất trời". Đây là nhân vật tợng trng cho ma bão, lũ lụt thiên tai uy hiếp cuộc sống cña con ngêi. 3. TruyÖn S¬n Tinh, Thñy Tinh gi¶i thÝch hiÖn tîng lò lôt vµ thÓ hiÖn íc mong chÕ ngù thiªn tai cña ngêi ViÖt Nam xa. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Hïng V¬ng thø mêi t¸m kÐn rÓ cho MÞ N¬ng. Mét h«m, c¶ S¬n Tinh (thÇn Nói) vµ Thñy Tinh (thần Nớc) cùng đến cầu hôn. Trớc hai chàng trai tài giỏi khác thờng, vua bèn ra điều kiện: hôm sau, ai đem sính lễ đến trớc sẽ cho cới Mị Nơng. Sơn Tinh đến trớc, và rớc đợc Mị Nơng về núi. Thủy Tinh đến sau, đùng đùng nổi giận, dâng nớc đánh Sơn Tinh. Sơn Tinh thắng, Thủy Tinh đành rút quân. Từ đấy, cứ hằng năm, Thủy Tinh vẫn gây ra ma gió, bão lụt để trả thù Sơn Tinh. 2. Lêi kÓ: - §o¹n 1 vµ ®o¹n 3: Giäng kÓ chËm; - §o¹n 2: Giäng s«i næi, m¹nh mÏ miªu t¶ cuéc giao tranh cÇu h«n gi÷a S¬n Tinh vµ Thñy Tinh. 3. Từ truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh có thể thấy chủ trơng xây dựng, củng cố đê điều, nghiêm cấm nạn phá rừng, đồng thời trồng thêm hàng triệu héc-ta rừng của Nhà nớc ta trong giai đoạn hiện nay là hoàn toàn đúng đắn. Nó là một giải pháp phòng chống lũ lụt hữu hiệu rút ra từ kinh nghiệm ngàn đời của dân tộc chúng ta. Vì thế, mỗi chúng ta rất nên hởng ứng và tán thành chủ trơng đúng đắn này. 4*. Hãy viết tên một số truyện kể dân gian liên quan đến thời đại các vua Hùng? Gợi ý: Có thể kể các truyện sau: Hùng Vơng chọn đất đóng đô, Thành Phong Châu, Con voi bất nghÜa, Vua Hïng d¹y d©n cÊy lóa, Vua Hïng trång kª tra lóa, Vua Hïng ®i s¨n, Chö §ång Tö, Ngêi anh hïng lµng Dãng,…. NghÜa cña tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1) Nghĩa của từ là nội dung (sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ,...) mà từ biểu thị. 2) Trong các bài đọc văn bản, ở phần tiếp sau văn bản đợc trích hoặc nguyên văn, thờng có phần chó thÝch. Chñ yÕu c¸c chó thÝch lµ nh»m gi¶ng nghÜa cña c¸c tõ l¹, tõ khã. VÝ dô: - tập quán: thói quen của một cộng đồng (địa phơng, dân tộc, v.v...) đợc hình thành từ lâu trong đời sống, đợc mọi ngời làm theo. - lÉm liÖt: hïng dòng, oai nghiªm. - nao nóng: lung lay, kh«ng v÷ng lßng tin ë m×nh n÷a. 3) CÊu t¹o cña mçi chó thÝch trªn gåm mÊy bé phËn? Mỗi chú thích gồm hai bộ phận: phần từ cần chú thích và phần nghĩa của từ đợc chú thích (sau dấu hai chÊm). 4) Trong ba trờng hợp chú thích trên, nghĩa của từ đợc giải thích theo hai kiểu: - Gi¶i thÝch b»ng kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ (tËp qu¸n);.

(19) - Giải thích bằng các từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa với từ đợc giải thích (lẫm liệt, nao núng). Đây cũng là hai cách thông thờng để nắm đợc nghĩa của từ. 5) Từ là đơn vị có tính hai mặt trong ngôn ngữ: mặt nội dung và mặt hình thức. Mặt nội dung chÝnh lµ nghÜa cña tõ. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1) §äc c¸c chó thÝch díi ®©y vµ cho biÕt c¸ch gi¶i thÝch nghÜa cña tõng trêng hîp. - Ghẻ lạnh: thờ ơ, nhạt nhẽo, xa lánh đối với ngời lẽ ra phải gần gũi, thân thiết. - QuÇn thÇn: c¸c quan trong triÒu (xÐt trong quan hÖ víi vua). - Sứ giả: ngời vâng mệnh trên (ở đây là vua) đi làm một việc gì ở các địa phơng trong nớc hoặc nớc ngoài (sứ: ngời đợc vua hay nhà nớc phái đi để đại diện; giả: kẻ, ngời). - ho¶ng hèt: chØ t×nh tr¹ng sî sÖt, véi v·, cuèng quýt. - Tre đằng ngà: giống tre có lớp cật ngoài trơn, bóng, màu vàng. Gợi ý: các từ quần thần, sứ giả, tre đằng ngà đợc giải thích bằng khái niệm mà từ biểu thị; các từ ghẻ lạnh, hoảng hốt đợc giải thích bằng cách đa ra những từ đồng nghĩa, trái nghĩa. 2) H·y ®iÒn c¸c tõ häc hái, häc t©p, häc hµnh, häc lám vµo chç trèng trong nh÷ng c©u díi ®©y sao cho phï hîp: - …: học và luyện tập để có hiểu biết, có kĩ năng. - …: nghe hoặc thấy ngời ta làm rồi làm theo, chứ không đợc ai trực tiếp dạy bảo. - …: tìm tòi, hỏi han để học tập. - …: häc v¨n ho¸ cã thÇy, cã ch¬ng tr×nh, cã híng dÉn (nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t). Gîi ý: Theo thø tù c¸c c©u cÇn ®iÒn c¸c tõ: häc hµnh, häc lám, häc hái, häc tËp. 3) §iÒn c¸c tõ trung gian, trung niªn, trung b×nh vµo chç trèng trong c¸c chó thÝch sau sao cho phï hîp. - .....: ở vào khoảng giữa trong bậc thang đánh giá, không khá cũng không kém, không cao cũng kh«ng thÊp. - .....: ë vÞ trÝ chuyÓn tiÕp hoÆc nèi liÒn gi÷a hai bé phËn, hai giai ®o¹n, hai sù vËt,... - .....: đã quá tuổi thanh niên nhng cha đến tuổi già. (trung b×nh, trung gian, trung niªn) 4) Giải thích các từ sau theo những cách đã biết: - giÕng - rung rinh - hÌn nh¸t Gợi ý: giếng là hố đào thẳng đứng, sâu và lòng đất, thờng để lấy nớc; rung rinh là rung động nhẹ và liên tiếp; hèn nhát là thiếu can đảm đến mức đáng khinh. 5*) NhËn xÐt vÒ c¸ch hiÓu nghÜa cña tõ mÊt cña nh©n vËt Nô trong truyÖn sau: ThÕ th× kh«ng mÊt Cô Chiêu đi đò với cái Nụ. Cái Nụ ăn trầu, lỡ tay đánh rơi ống vôi bạc của cô Chiêu xuống sông. §Ó c« Chiªu khái m¾ng m×nh, nã rãn rÐn hái: - Tha cô, cái gì mà mình biết nó ở đâu rồi thì có thể gọi là mất đợc không, cô nhỉ? C« Chiªu cêi b¶o:.

(20) - Cái con bé này hỏi đến lẩm cẩm. Đã biết là ở đâu rồi thì sao gọi là mất đợc nữa! C¸i Nô nhanh nh¶u tiÕp lu«n: - Thế thì cái ống vôi của cô không mất rồi. Con biết nó nằm ở dới đáy sông đằng kia. Con vừa đánh rơi xuống đấy. (TruyÖn tiÕu l©m ViÖt Nam) Gîi ý: H·y so s¸nh vµ tù rót ra nhËn xÐt: - mÊt hiÓu theo ý cña nh©n vËt Nô lµ: kh«ng biÕt ë ®©u (v× kh«ng mÊt tøc lµ "biÕt nã ë ®©u råi"). - mất: không còn đợc sở hữu, không có, không thuộc về mình nữa.. Sù viÖc vµ nh©n vËt trong v¨n tù sù I. KiÕn thøc c¬ b¶n. Sù viÖc vµ nh©n vËt lµ hai yÕu tè then chèt cña tù sù. C¸c yÕu tè nµy cã quan hÖ qua l¹i víi nhau vµ với các yếu tố khác của văn bản tự sự nh chủ đề, thời gian, không gian, v.v... 1. Sù viÖc trong v¨n tù sù Nói đến tự sự không thể không nói đến sự việc. Để tổ chức tự sự, ngời ta phải bắt đầu từ khâu lựa chọn sự việc để "kể", rồi thiết lập liên kết giữa các sự việc theo dụng ý của mình, hớng tới nội dung nhất quán nào đấy (tức là thể hiện chủ đề). Nh vậy, tự sự không có nghĩa chỉ là "kể", liệt kê các sự việc mµ quan träng lµ ph¶i t¹o cho c©u chuyÖn ý nghÜa th«ng qua c¸ch kÓ. a) Xem xÐt hÖ thèng c¸c sù kiÖn chÝnh trong truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh: (1) Vua Hïng kÐn rÓ; (2) Sơn Tinh, Thuỷ Tinh đến cầu hôn; (3) Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn chän rÓ; (4) Sơn Tinh đến trớc, đợc vợ; (5) Thuỷ Tinh đến sau, tức giận, dâng nớc đánh Sơn Tinh; (6) Hai bên giao chiến hàng tháng trời, cuối cùng Thuỷ Tinh thua, đành rút quân về; (7) Hằng năm Thuỷ Tinh lại dâng nớc đánh Sơn Tinh, nhng đều thua. - Trong c¸c sù viÖc trªn, cã thÓ bá ®i sù viÖc nµo kh«ng? V× sao? - Có thể đảo trật tự (từ 1 đến 7) của các sự việc trên đợc không? Vì sao? - H·y chØ ra sù viÖc khëi ®Çu, sù viÖc ph¸t triÓn, sù viÖc cao trµo vµ sù viÖc kÕt thóc. Mèi quan hÖ gi÷a chóng? Gợi ý: Các sự việc trong văn tự sự phải đợc sắp xếp, tổ chức đảm bảo tính liên tục của mạch phát triển câu chuyện. Bảy sự việc trên là các sự việc chính của câu chuyện, bỏ đi sự việc nào cũng đều ảnh hởng đến tính liên tục, mạch liên kết các sự việc của câu chuyện và truyện sẽ mất đi những ý nghĩa tơng ứng. Chẳng hạn, nếu bỏ đi sự việc (7), sẽ không thấy đợc ý nghĩa giải thích hiện tợng lũ lụt khi nhận thức về tự nhiên của nhân dân ta còn ở trình độ thấp. Trật tự sắp xếp các sự việc là không thể đảo lộn đợc. Bởi vì, chúng đợc xuất hiện trong câu chuyện theo mối liên hệ nhân quả, trớc sau liên tục, sự việc sau sẽ không đợc giải thích nếu không có sự việc tríc. Sù viÖc (1), (2) lµ sù viÖc khëi ®Çu. Sù viÖc (3), (4) lµ sù viÖc ph¸t triÓn. Sù viÖc (5) lµ sù viÖc cao trµo. Sù viÖc (6), (7) lµ sù viÖc kÕt thóc. Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c sù viÖc lµ mèi liªn hÖ nh©n qu¶. Sù viÖc khởi đầu dẫn đến sự việc phát triển, sự việc phát triển dẫn đến cao trào và kết thúc..

(21) b) Sự việc trong văn tự sự phải đảm bảo đi liền với các yếu tố nh nhân vật, không gian, thời gian, nguyên nhân, diễn biến, kết quả. Có nh vậy thì sự việc mới sinh động, cụ thể, không sơ lợc, khô khan và thể hiện đợc chủ đề của toàn bộ bài văn. Có thể thấy sự biểu hiện của các yếu tố này trong truyện S¬n Tinh, Thuû Tinh: - Nh©n vËt: Vua Hïng, S¬n Tinh, Thuû Tinh, MÞ N¬ng, L¹c HÇu - Kh«ng gian: Thµnh Phong Ch©u, nói T¶n Viªn, miÒn biÓn - Thời gian: đời Hùng Vơng thứ mời tám - DiÔn biÕn: Vua Hïng kÐn rÓ - S¬n Tinh vµ Thuû Tinh cÇu h«n - Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn - S¬n Tinh đến trớc, lấy đợc Mị Nơng - Thuỷ Tinh nổi giận - Sơn Tinh và Thuỷ Tinh giao chiến - Thuỷ Tinh thua hằng năm Thuỷ Tinh lại dâng nớc đánh Sơn Tinh. - Nguyên nhân: việc xảy ra do Thuỷ Tinh tức giận khi không lấy đợc Mị Nơng. - Kết thúc: Thuỷ Tinh thua nhng vẫn không quên thù hận, hằng năm vẫn gây bão lụt đánh Sơn Tinh. Các yếu tố này nhất thiết phải có thì truyện mới hấp dẫn, thú vị. Thiếu đi một trong các yếu tố đó thì sự việc trong truyện sẽ trở nên không hoàn chỉnh, thiếu sức thuyết phục và chủ đề của truyện cũng sÏ kh¸c ®i. Kh«ng cã thêi gian vµ kh«ng gian cô thÓ, sù viÖc sÏ trë nªn kh«ng ch©n thùc, thiÕu søc sèng. Kh«ng cã sù viÖc vua Hïng ra ®iÒu kiÖn kÐn rÓ th× sÏ kh«ng n¶y sinh sù ganh ®ua gi÷a S¬n Tinh vµ Thuû Tinh. NÕu vua Hïng kh«ng tá ra u ¸i víi S¬n Tinh khi ®a ra c¸c s¶n vËt toµn lµ thuéc miÒn nói thì Thuỷ Tinh không tức giận, hận thù đến thế. Thuỷ Tinh thua là tất yếu cũng nh Sơn Tinh thắng theo sù u ¸i cña vua Hïng còng lµ tÊt yÕu. Mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c sù viÖc trong truyÖn t¹o nªn sù thống nhất, hợp lí, thể hiện đợc chủ đề của truyện. c) Sự việc và chi tiết trong văn tự sự phải đợc lựa chọn cho phù hợp với chủ đề, nội dung t tởng muốn biểu đạt. Các sự việc, chi tiết đợc lựa chọn nh Sơn Tinh có tài xây luỹ đất chống lụt, đồ sính lễ là sản vật của núi rừng dễ cho Sơn Tinh mà khó cho Thuỷ Tinh, Sơn Tinh thắng khi lấy đợc vợ, lại thắng trong trận giao đấu tiếp theo và mãi về sau khi nào cũng thắng,... cho thấy thái độ của ngời kể chuyện (ở đây là nhân dân): đứng về phía Sơn Tinh, vua Hùng. Sơn Tinh thắng, Thuỷ Tinh hàng năm vẫn dâng níc b¸o thï, nh÷ng chi tiÕt nµy gi¶i thÝch hiÖn tîng lò lôt vµ thÓ hiÖn søc m¹nh, íc mong cña ngêi ViÖt cæ muèn chÕ ngù thiªn tai. 2. Nh©n vËt trong v¨n tù sù a) Nhân vật trong văn tự sự là kẻ thực hiện các sự việc và là kẻ đợc thể hiện, đợc biểu dơng hay bị lªn ¸n trong v¨n b¶n. Ch¼ng h¹n, trong truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh, c¸c nh©n vËt lµ: Vua Hïng, S¬n Tinh, Thuû Tinh, MÞ N¬ng, L¹c hÇu. b) Cã thÓ chia nh©n vËt trong v¨n tù sù thµnh nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô. Nh©n vËt chÝnh lµ nhân vật đợc nói tới nhiều nhất, có vai trò chủ yếu trong việc thể hiện chủ đề của văn bản. Nhân vật phụ thờng chỉ đợc nhắc tên hoặc nói qua, chủ yếu nhằm bổ trợ để cho nhân vật chính thể hiện. Chẳng h¹n, trong truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh, nh©n vËt chÝnh lµ Vua Hïng, S¬n Tinh, Thuû Tinh, c¸c nh©n vËt phô nh L¹c hÇu, MÞ N¬ng. c) Nhân vật trong văn tự sự đợc thể hiện ra ở các mặt nh tên gọi, lai lịch, hình dáng, tính nết, việc lµm,... Trong văn bản tự sự, có khi ngay từ tên gọi của nhân vật đã mang ngụ ý nào đó. Ví dụ: Sơn Tinh thần núi (sơn: núi; tinh: thần linh), Thuỷ Tinh - thần nớc (thuỷ: nớc; tinh: thần linh). Nhân vật thờng đợc giới thiệu lai lịch, ví dụ: Vua Hùng - thứ mời tám; Sơn Tinh - ở vùng núi Tản Viên,...; Lạc Long Quân - ở miền đất Lạc Việt, nòi rồng, con trai thần Long Nữ; Âu Cơ - ở vùng núi cao phơng bắc, thuộc dòng họ Thần Nông,... Có khi, nhân vật đợc miêu tả hình dáng, ví dụ: Lạc Long Quân - mình rồng, Th¸nh Giãng - "Chó bÐ vïng dËy, v¬n vai mét c¸i bçng biÕn thµnh mét tr¸ng sÜ m×nh cao h¬n trîng, oai phong lẫm liệt.". Tính tình, tài năng của nhân vật có khi đợc giới thiệu trực tiếp (Mị Nơng: "tính nết.

(22) hiền dịu"), hoặc là thể hiện qua hành động, việc làm, ví dụ: Lang Liêu, Sơn Tinh, Thuỷ Tinh,... Hành động, việc làm của nhân vật là mặt quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn tự sự, bộc lộ rõ nét chủ đề, t tởng của bài văn, chẳng hạn: hành động đòi gặp sứ giả của Thánh Gióng, hành động thách cới của Vua Hùng, hành động trả thù của Thuỷ Tinh,... Nói chung, tuỳ theo từng văn bản, với những chủ đề khác nhau, mà các mặt thể hiện nhân vật đợc tập trung bộc lộ, hoặc kết hợp với nhau cho linh hoạt, hài hoµ. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Chỉ ra những việc mà các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh đã làm: - Vua Hïng: kÐn rÓ, thö tµi, th¸ch cíi - MÞ N¬ng: kh«ng - Sơn Tinh: đem đầy đủ lễ vật đến trớc, rớc Mị Nơng về núi, bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành luỹ đất, ngăn chặn dòng nớc lũ chống trả Thuỷ Tinh. - Thuỷ Tinh: mang lễ vật đến sau, đem quân đuổi theo cớp Mị Nơng, gọi gió làm thành giông bão, dâng nớc sông lên cuồn cuộn đánh Sơn Tinh, hằng năm làm ma gió, bão lụt trả thù. a. Vai trß, ý nghÜa cña nh©n vËt trong truyÖn béc lé râ qua viÖc lµm, tõ viÖc lµm cña c¸c nh©n vËt trªn, h·y rót ra nhËn xÐt vÒ vai trß, ý nghÜa cña chóng trong truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh. Gợi ý: Qua việc làm có thể xác định vai trò chính hay phụ của các nhân vật (xem mục (b) phần (2): nhân vật trong văn tự sự). ý nghĩa của nhân vật trong tác phẩm tuỳ thuộc vào sự thể hiện t tởng chủ đề cña nã trong t¸c phÈm Êy. Ch¼ng h¹n: nh©n vËt S¬n Tinh, qua viÖc lµm, thÓ hiÖn mong íc chÕ ngù thiªn tai của ngời Việt cổ khi đánh thắng Thuỷ Tinh. b. Các sự việc chính, thể hiện chủ đề của tác phẩm tự sự, thờng gắn với những nhân vật chính. Tóm tắt văn bản tự sự, do vậy, nhất thiết phải chú trọng đến các sự việc do các nhân vật chính làm, hoặc liên quan trực tiếp đến các nhân vật này. Tóm tắt truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo sự việc gắn với các nhân vật chính có thể dựa vào 7 sự việc đã nêu ở phần trớc, diễn đạt bằng lời văn của mình. c. Nhan đề cũng là một bộ phận quan trọng, thể hiện khái quát chủ đề của tác phẩm. Nhan đề hay là nhan đề vừa phản ánh đợc chủ đề trung tâm của văn bản, vừa phải ngắn gọn, súc tích. Gọi tên văn b¶n theo tªn nh©n vËt chÝnh lµ c¸ch thêng gÆp, nhÊt lµ trong c¸c truyÖn kÓ d©n gian. Trong c¸c tªn gäi Vua Hïng kÐn rÓ; TruyÖn vua Hïng, MÞ N¬ng, S¬n Tinh vµ Thuû Tinh; Bµi ca chiÕn c«ng cña S¬n Tinh; Sơn Tinh, Thuỷ Tinh thì tên gọi thứ t là hợp lí nhất. Gọi là Vua Hùng kén rể thì cha thể hiện đợc chủ đề cña truyÖn. Gäi lµ TruyÖn Vua Hïng, MÞ N¬ng, S¬n Tinh vµ Thuû Tinh th× võa dµi dßng, l¹i võa kh«ng cho thấy đợc sự chú ý tới vai trò khác nhau giữa nhân vật chính và nhân vật phụ. Gọi là Bài ca chiến công của Sơn Tinh thì lại không thể hiện đợc rõ đối kháng giữa hai nhân vật chính là Sơn Tinh và Thuỷ Tinh. 2. Cho nhan đề truyện: Một lần không vâng lời. Em hãy tởng tợng để kể một câu chuyện theo nhan đề ấy. Gợi ý: Cho nhan đề tức là ta đã biết định hớng về chủ đề của câu chuyện mà ta sắp kể. Với bất kì câu chuyện với nhan đề gì, theo chủ đề nào thì trớc khi kể nhất thiết cũng phải chuẩn bị theo các thao t¸c nh sau: - Tëng tîng ra sù viÖc chÝnh sÏ kÓ; - Diễn biến chính của câu chuyện dự định kể ra sao (khởi đầu, phát triển, cao trào, kết thúc); - Nh©n vËt cña c©u chuyÖn lµ ai (tªn gäi, lai lÞch, tÝnh nÕt, viÖc lµm,...): nh©n vËt chÝnh, nh©n vËt phô (nÕu cã). - Câu chuyện mà mình sắp kể nhằm mục đích gì? Kể để thể hiện nội dung t tởng gì? Hớng tới ý nghÜa nµo?.

(23) Sù tÝch hå g¬m (TruyÒn thuyÕt) I. VÒ ThÓ lo¹i. (Xem trong bµi Con Rång ch¸u Tiªn). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Đức Long Quân cho nghĩa quân mợn gơm thần vì muốn nghĩa quân đánh thắng giặc. Long Qu©n lµ mét trong nh÷ng nh©n vËt thÇn k× do nh©n d©n s¸ng t¹o ra. B»ng chi tiÕt Long Qu©n cho nghĩa quân Lê Lợi mợn gơm thần, tác giả dân gian đã chứng tỏ rằng cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Lam Sơn hợp chính nghĩa, lòng trời, đợc nhân dân hết lòng ủng hộ. 2. Lê Lợi không trực tiếp nhận gơm. Ngời đánh cá Lê Thận nhận đợc lỡi gơm dới nớc, Lê Lợi nhận đợc chuôi gơm trên rừng, đem khớp với nhau thì "vừa nh in". Điều đó chứng tỏ sức mạnh của gơm thần thực chất là sức mạnh đoàn kết nhân dân ở khắp nơi, trên mọi miền Tổ quốc, từ miền xuôi cho đến miền ngợc, từ đồng bằng cho đến miền rừng núi. Mỗi bộ phận của thanh gơm ở một nơi nhng khi khớp lại thì vừa nh in, điều đó thể hiện sự thống nhÊt nguyÖn väng, ý chÝ chèng giÆc ngo¹i x©m cña toµn d©n téc. Hai ch÷ "ThuËn Thiªn" (hîp lßng trêi) trªn lìi g¬m thÇn nhÊn m¹nh tÝnh chÊt chÝnh nghÜa, hîp lßng ngêi, lßng trêi cña nghÜa qu©n Lam S¬n. 3. Søc m¹nh cña g¬m thÇn: - Tõ khi cã g¬m, nhuÖ khÝ cña nghÜa qu©n ngµy mét t¨ng cao. Søc m¹nh cña g¬m thÇn lµm cho qu©n Minh b¹t vÝa. - Từ bị động và nhiều lần thua trận, nghĩa quân chủ động đi tìm giặc đánh và đã chiến thắng giòn gi·, ®uæi h¼n qu©n Minh vÒ níc. 4. Đất nớc đã thanh bình, Long Quân cho Rùa Vàng lên đòi lại gơm. Khi ấy Lê Lợi đang dạo chơi trên hồ Tả Vọng, Rùa Vàng nhô lên, lỡi gơm đeo bên mình Lê Lợi động đậy. Rùa Vàng nói: "Xin bệ h¹ hoµn g¬m l¹i cho Long Qu©n". Vua rót g¬m n©ng vÒ phÝa Rïa Vµng, Rïa Vµng ngËm lÊy vµ lÆn xuèng níc. 5. ý nghÜa: - TruyÖn Sù tÝch Hå G¬m tríc hÕt gi¶i thÝch tªn gäi cña Hå G¬m (Hoµn KiÕm) nhng ®iÒu chñ yÕu nhân dân ta muốn nói đến là tính chất chính nghĩa, hợp lòng trời, đợc nhân dân ủng hộ của cuộc khởi nghÜa Lam S¬n. - Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, ngời lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã đợc nhân dân hết lòng ủng hộ, có công đánh đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất nớc, nhân dân. - Truyện thể hiện khát vọng của quần chúng nhân dân muốn đợc sống trong hoà bình, hạnh phúc. 6* Ngoµi truyÒn thuyÕt Sù tÝch Hå G¬m, h×nh ¶nh Rïa Vµng cßn xuÊt hiÖn trong truyÒn thuyÕt TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u – Träng Thuû . Tõ hai truyÒn thuyÕt nµy cã thÓ thÊy, trong truyÒn thuyÕt ViÖt Nam, Rïa Vµng thêng tîng trng cho Long V¬ng (thÇn cai trÞ biÓn), tîng trng cho sù gióp đỡ của các thần dới biển với con ngời. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Thời giặc Minh đô hộ nớc ta, Lê Lợi dựng cờ tụ nghĩa tại Lam Sơn nhng ban đầu thế yếu, lực mỏng nên thờng bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mợn thanh gơm thần để giết giặc. Một ngời đánh cá tên là Lê Thận ba lần kéo lới đều gặp một thanh sắt, nhìn kĩ hoá ra một lỡi gơm. Sau đó ít lâu, Lê Lợi bị giặc đuổi, chạy vào rừng bắt đợc chuôi gơm nạm ngọc trên cây đa, đem tra vào.

(24) lỡi gơm ở nhà Lê Thận thì vừa nh in, mới biết đó là gơm thần. Từ khi có gơm thần, nghĩa quân đánh đâu thắng đấy, cuối cùng đánh tan quân xâm lợc. Sau khi thắng giặc, Lê Lợi đi thuyền dạo quanh hồ Tả Vọng; Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gơm thần. Từ đó, hồ Tả Vọng đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm. 2. Lêi kÓ: Việc xác định lời kể cần dựa trên cơ sở đọc văn bản thể hiện diễn biến của câu chuyện. - Đoạn Lê Thận kéo lới ba lần đều chỉ thấy thanh sắt: kể cao giọng, thể hiện sự ngạc nhiên, sửng sèt. - Tiếng reo của Lê Thận khi nhận ra đó là một thanh gơm ("Ha ha! Một lỡi gơm") có sắc thái ngạc nhiªn, vui síng. - Câu nói của Lê Thận khi dâng gơm cho Lê Lợi ("Đây là Trời có ý... báo đền Tổ quốc"): cần kể b»ng giäng trang träng, thiªng liªng. - Đoạn nói về chiến thắng của nghĩa quân sau khi có đợc thanh gơm thần (Từ đó nhuệ khí... không còn bóng một tên giặc nào trên đất nớc"): kể bằng giọng hào hùng, sảng khoái. 3. Tác giả dân gian đã không để Lê Lợi trực tiếp nhận cả chuôi gơm và lỡi gơm cùng lúc là có ý ngîi ca sù th«ng minh tµi trÝ cña Lª Lîi. Bëi nÕu kh«ng cã sù nhanh trÝ cña Lª Lîi khi l¾p ghÐp c¸c sù kiện rời rạc với nhau thì chiếc gơm thần của Long Quân không thể đến với vị chủ tớng và giúp nghĩa quân thắng lợi đợc. 4*. Lê Lợi nhận gơm ở Thanh Hoá nhng lại trả gơm ở Hồ Gơm - Thăng Long, đó là một chủ ý của t¸c gi¶ d©n gian. ViÖc tr¶ g¬m ë Hå G¬m võa gi¶i thÝch vÒ tªn gäi Hå G¬m (hå Hoµn KiÕm) võa nh lµ mét sù b¸o c«ng cña Lª Lîi víi Long Qu©n. NÕu Lª Lîi tr¶ g¬m ë Thanh ho¸ th× ch¾c ch¾n mét phÇn ý nghĩa của truyền thuyết (phần giải thích tên gọi) sẽ không có điều kiện đợc nêu ra. 5. Nhắc lại định nghĩa truyền thuyết và kể tên những truyền thuyết đã học. Gîi ý: - Về định nghĩa truyền thuyết (xem trong bài Con Rồng, cháu Tiên). - Các truyền thuyết đã học: xem lại mục lục và tự thống kê.. Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Chủ đề của bài văn tự sự a) Chủ đề của bài văn tự sự là gì? Nó đợc thể hiện ra sao trong văn bản? - Chủ đề là vấn đề chính mà ngời kể thể hiện trong câu chuyện, là điều mà ngời kể muốn khẳng định, đề cao, ngợi ca hoặc muốn phê phán, lên án, chế giễu. Nếu nh đề tài là cái cho ta biết bài văn kể về cái gì thì chủ đề là cái cho ta biết câu chuyện nói lên điều gì, để làm gì. - Chủ đề của bài văn tự sự toát lên từ toàn bộ câu chuyện đợc kể. Sự việc và nhân vật trong câu chuyện đợc lựa chọn, sắp xếp nhằm thể hiện chủ đề, thống nhất trong việc thể hiện chủ đề. - Chủ đề có khi đợc trực tiếp nói ra, cũng có khi không trực tiếp nói ra mà ngầm thể hiện ra. Song dù có trực tiếp nói ra hay không ngời kể cũng phải hớng tới việc kể làm sao để cho ngời đọc (hoặc nghe) hiểu đợc chủ đề. Chủ đề thờng đợc thể hiện ra rõ nhất trong các tình huống mâu thuẫn của câu chuyÖn, ë c¸ch gi¶i quyÕt m©u thuÉn, ë kÕt côc cña c©u chuyÖn. b) Đọc kĩ bài văn về danh y Tuệ Tĩnh để nhận diện chủ đề của câu chuyện đợc kể trong đó. Gợi ý: Để nắm đợc chủ đề của bài văn cũng nh cách thể hiện nó của ngời kể, nên tập trung vào giải.

(25) quyÕt mét sè yªu cÇu sau: - Việc Tuệ Tĩnh u tiên chữa trị trớc cho chú bé con nhà nông dân bị gãy đùi đã nói lên phẩm chất g× cña ngêi thÇy thuèc? - Chủ đề của bài văn đợc thể hiện trực tiếp ra ở những câu văn nào? So sánh với truyện Phần thởng để thấy sự khác nhau trong việc thể hiện chủ đề? - Chủ đề ấy đợc thể hiện qua các sự việc trong phần thân bài nh thế nào? - Qua nắm bắt chủ đề của bài văn, hãy đặt tên cho bài văn. Giải quyết đợc các yêu cầu trên sẽ thấy: Chủ đề của bài văn là biểu dơng tấm gơng hết lòng vì ngời bệnh, không kể giàu - nghèo, sang - hèn của ngời thầy thuốc. Trong bài văn này, chủ đề thể hiện ngay ë ®o¹n ®Çu: "hÕt lßng th¬ng yªu, cøu gióp ngêi bÖnh", hay trùc tiÕp béc lé ra ë c©u nãi cña TuÖ TÜnh: "Con ngêi ta cøu gióp nhau lóc ho¹n n¹n, sao «ng bµ l¹i nãi chuyÖn ©n huÖ."; kh¸c víi chuyÖn Phần thởng, chủ đề không đợc trực tiếp phát biểu mà ngụ ý trong câu chuyện. ở phần thân bài, để thể hiện chủ đề hết lòng thơng yêu, cứu giúp ngời bệnh, ngời kể tập trung kể vÒ hai viÖc lµm cña TuÖ TÜnh: Tõ chèi ch÷a bÖnh cho ngêi nhµ giµu tríc, v× bÖnh nhÑ. ¦u tiªn ch÷a tríc cho con trai ngêi n«ng d©n, v× bÖnh nÆng. Tên truyện và chủ đề của truyện có quan hệ thống nhất với nhau. Tên truyện gợi ra chủ đề của truyện. Các tên gọi: Tuệ Tĩnh và hai ngời bệnh, Tấm lòng thơng ngời của thầy Tuệ Tĩnh, Y đức của Tuệ Tĩnh đều đã thể hiện đợc chủ đề của truyện. Tuy nhiên, mỗi tên gọi có sắc thái ý nghĩa khác nhau: tên gäi thø nhÊt nªu lªn t×nh huèng cña truyÖn, tªn gäi thø hai nhÊn m¹nh t×nh th¬ng yªu ngêi bÖnh cña Tuệ Tĩnh, tên gọi thứ ba nhấn mạnh ý nghĩa đạo đức nghề nghiệp. Có thể lựa chọn tên gọi khác nữa miễn sao không lệch chủ đề của bài. 2. Dµn bµi cña bµi v¨n tù sù Dµn bµi cña bµi v¨n tù sù thêng gåm ba phÇn: më bµi, th©n bµi vµ kÕt bµi. Bè côc ba phÇn nµy quan hệ chặt chẽ với nhau trong việc triển khai chủ đề. Phần mở bài giới thiệu chung về nhân vật, sự việc. Phần thân bài kể diễn biến của sự việc. Phần kết bài kể kết cục của sự việc. Có khi, chủ đề đợc hé mở trong câu then chốt phần mở bài, kết luận; cũng có khi chủ đề đợc bộc lộ qua các sự việc, hành động, chi tiết. Không có một khuôn mẫu cố định nào cho việc thể hiện chủ đề của bài văn tự sự. Trong bài văn về danh y Tuệ Tĩnh, chủ đề đợc thể hiện ở mở bài, các sự việc trong thân bài và kết bài. Phần kết bài khẳng định, làm rõ thêm chủ đề: "Trời đã sập tối, chợt nhớ tới nhà quý tộc, ông vội vã ra đi không kịp nghỉ ngơi.". Ngời đọc càng thấy rõ tấm lòng hết mực vì ngời bệnh của Tuệ Tĩnh. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. §äc kÜ truyÖn PhÇn thëng vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu a) TruyÖn nh»m biÓu d¬ng vµ chÕ giÔu ®iÒu g×? b) Sự việc nào tập trung cho việc thể hiện chủ đề? Sự việc ấy đợc kể trong câu văn nào? c) H·y chØ ra dµn bµi ba phÇn cña truyÖn. d) So sánh về sự thể hiện chủ đề và bố cục với bài văn về Tuệ Tĩnh. ®) Sù viÖc nµo cña c©u chuyÖn em thÊy thó vÞ? T¹i sao? Gîi ý: - Trả lời đợc câu hỏi (a) có nghĩa là đã nắm đợc chủ đề của truyện. Truyện chế giễu tên quan cận thần tham lam đồng thời biểu dơng sự thông minh, nhanh trí của ngời nông dân. - Sự đề nghị của ngời nông dân về phần thởng thể hiện rõ chủ đề của truyện: "Xin bệ hạ hãy thởng cho hạ thần năm mơi roi, hạ thần không muốn gì hơn cả. Chỉ có điều là hạ thần đã đồng ý chia cho viên quan đã đa thần vào đây một nửa số phần thởng của bệ hạ. Vậy xin bệ hạ hãy thởng cho mỗi ngời hai m¬i nh¨m roi.".

(26) - Bè côc ba phÇn cña truyÖn lµ: + Mở bài: "Một ngời nông dân tìm đợc một viên ngọc quý liền muốn đem dâng hiến nhà vua." + KÕt luËn: "Nhµ vua bËt cêi, ®uæi tªn cËn thÇn ra vµ thëng cho ngêi n«ng d©n mét ngh×n róp.". + PhÇn cßn l¹i lµ th©n bµi. - So với bài về Tuệ Tĩnh: Cả hai bài đều giống nhau ở bố cục ba phần. Khác nhau là: ở truyện về Tuệ Tĩnh, chủ đề của truyện đợc giới thiệu ngay ở phần mở bài; ở truyện Phần thởng, mở bài chỉ giới thiÖu t×nh huèng c©u chuyÖn. KÕt bµi cña truyÖn vÒ TuÖ TÜnh cã ý nghÜa gîi më; kÕt bµi truyÖn PhÇn thëng kÞch tÝnh h¬n, kÕt thóc ngay ë cao trµo cña diÔn biÕn sù viÖc. NÕu nh truyÖn vÒ TuÖ TÜnh tÝnh bÊt ngê thÓ hiÖn ë ®Çu truyÖn th× ë truyÖn PhÇn thëng tÝnh bÊt ngê l¹i tËp trung ë cuèi truyÖn. - Câu chuyện của truyện Phần thởng thú vị ở sự việc ngời nông dân đề nghị phần thởng. Sự việc nµy võa bÊt ngê, t¹o kÞch tÝnh cho c©u chuyÖn, võa cho thÊy sù th«ng minh, hãm hØnh cña nh©n vËt b¸c nông dân, cũng chính là sự việc bộc lộ chủ đề của truyện. 2. §äc l¹i truyÖn S¬n Tinh, Thuû Tinh vµ Sù tÝch Hå G¬m, nhËn xÐt vÒ phÇn më bµi vµ phÇn kÕt bµi cña hai truyÖn. Gîi ý: - So s¸nh hai më bµi: + Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh: "Hùng Vơng thứ mời tám có một ngời con gái tên là Mị Nơng, ngời đẹp nh hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thơng nàng hết mực, muốn kén cho con một ngời chồng thật xứng đáng." + Truyện Sự tích hồ Gơm: "Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nớc Nam, chúng coi dân ta nh cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngợc, thiên hạ căm giận chúng đến tận xơng tuỷ. Bấy giờ ở vùng Lam Sơn, nghÜa qu©n næi dËy chèng l¹i chóng, nhng trong buæi ®Çu thÕ lùc cßn non yÕu nªn nhiÒu lÇn nghÜa quân bị thua. Thấy vậy, đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mợn thanh gơm thần để họ giết giÆc." Cả hai mở bài đều nêu lên tình huống mở đầu của câu chuyện, từ tình huống này các sự việc tiếp theo sÏ tiÕp tôc dÉn d¾t c©u chuyÖn ph¸t triÓn. ë phÇn më bµi cña truyÖn Sù tÝch Hå G¬m, ngoµi viÖc giíi thiÖu t×nh huèng më ®Çu cho c©u chuyÖn, cßn thªm néi dung dÉn gi¶i s©u h¬n vÒ sù viÖc chÝnh cña câu chuyện: đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mợn thanh gơm thần để họ giết giặc. Nếu chỉ dừng lại ở sự việc nghĩa quân còn non yếu nên nhiều lần bị thua thì cũng có thể xem là đã giới thiệu đợc tình huống truyện. - So s¸nh hai kÕt bµi: + Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh: "Từ đó, oán nặng, thù sâu, hằng năm Thuỷ Tinh làm ma gió, bão lụt dâng nớc đánh Sơn Tinh. Nhng năm nào cũng vậy, Thần Nớc đánh mỏi mệt, chán chê vẫn không thắng nổi Thần Núi để cớp Mị Nơng, đành rút quân về." + TruyÖn Sù tÝch Hå G¬m: "Vua n©ng g¬m híng vÒ phÝa Rïa Vµng. Nhanh nh c¾t, Rïa h¸ miÖng đớp lấy thanh gơm và lặn xuống nớc. Gơm và rùa đã chìm đáy nớc, ngời ta vẫn còn thấy vật gì sáng le lãi díi mÆt hå xanh. Từ đó, hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là Hồ Gơm hay hồ Hoàn Kiếm." Hai kết bài đều có nội dung nêu lên sự việc tiếp diễn nhng cách thể hiện khác nhau, phù hợp với chủ đề của mỗi truyện. ở truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, kết bài nêu sự việc tiếp diễn, cũng là nhằm giải thÝch vÒ hiÖn tîng b·o lôt theo nhËn thøc cña ngêi ViÖt cæ. ë truyÖn Sù tÝch Hå G¬m, chñ yÕu lµ ®a ra sự việc kết thúc câu chuyện (trả gơm - hoàn kiếm), nhng đồng thời đây cũng là sự việc có ý nghĩa tiếp diễn phù hợp với chủ đề giải thích sự tích Hồ Gơm - Hoàn Kiếm. Cho nên, không thể xem kết bài chỉ lµ c©u v¨n cuèi cïng, ®©y lµ lêi v¨n hay gÆp trong kÕt thóc cña c¸c truyÖn "sù tÝch". Nªu sù viÖc kÕt thóc vµ nªu sù viÖc tiÕp diÔn còng lµ hai c¸ch kÕt bµi thêng gÆp ë v¨n tù sù..

(27) Tìm hiểu đề và cách làm bài văn tự sự I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Đặc điểm của đề văn tự sự - Đề văn tự sự là yêu cầu về chủ đề để trên cơ sở đó định hớng cho ngời viết. - Có thể có nhiều cách diễn đạt về yêu cầu tự sự, nói cách khác, khái niệm tự sự trong đề văn có thể đợc diễn đạt dới nhiều hình thức khác nhau: tờng thuật, tờng trình, kể chuyện,... Có khi đề văn tự sự chỉ nêu ra chủ đề mà không kèm theo yêu cầu về thao tác (các yêu cầu về thao tác nh: Em hãy tờng thuËt..., Em h·y têng tr×nh..., Em h·y kÓ l¹i...). - §Ò v¨n tù sù cã thÓ nghiªng vÒ yªu cÇu kÓ ngêi, nghiªng vÒ yªu cÇu kÓ viÖc hay nghiªng vÒ yªu cÇu têng thuËt sù viÖc. 2. Tìm hiểu đề văn tự sự Khi tìm hiểu đề văn tự sự phải tìm hiểu kĩ lời văn của đề để nắm vững yêu cầu của đề bài. Đọc các đề sau và thực hiện các yêu cầu: (1) KÓ mét c©u chuyÖn em thÝch b»ng lêi v¨n cña em. (2) KÓ chuyÖn vÒ mét ngêi b¹n tèt. (3) KØ niÖm ngµy th¬ Êu. (4) Ngµy sinh nhËt cña em. (5) Quê em đổi mới. (6) Em đã lớn rồi. a) Đề (1) yêu cầu em những gì? Dựa vào đâu để biết đây là đề văn tự sự? b) Các đề (3), (4), (5), (6) không có từ kể, có phải đề văn tự sự không? c) Hãy xác định những từ ngữ trọng tâm trong mỗi đề trên và cho biết những từ ngữ ấy nói lên ®iÒu g×? d) Trong các đề trên, đề nào nghiêng về kể ngời, đề nào nghiêng về kể việc, đề nào nghiêng về tờng thuật? Gîi ý: - Yêu cầu của đề (1): kể chuyện (có thể về ngời hoặc sự việc), chữ kể trong đề văn cho biết định hớng tự sự, cụm từ bằng lời văn của em cho biết yêu cầu về diễn đạt. - Các đề (3), (4), (5), (6) mặc dù không có từ kể nhng vẫn là yêu cầu tự sự. Các đề này đợc diễn đạt nh những nhan đề cho trớc của một bài văn. - C¸c tõ ng÷ träng t©m: + (1): c©u chuyÖn em thÝch + (2): mét ngêi b¹n tèt + (3): th¬ Êu + (4): sinh nhËt + (5): quª em + (6): lín råi - Đề (2), (6) nghiêng về kể ngời; đề (3), (5) nghiêng về kể sự việc; đề (4) nghiêng về tờng thuật sự việc; đề (1) tuỳ thuộc vào việc lựa chọn kể lại câu chuyện nào..

(28) 3. C¸ch lµm bµi v¨n tù sù a) C¸c bíc tiÕn hµnh lµm mét bµi v¨n tù sù: - Tìm hiểu đề: Đây là bớc đầu tiên khi tiến hành làm một bài văn theo đề ra trớc. Phải đọc kĩ và hiểu từng câu chữ của đề để nắm đợc yêu cầu cần thực hiện cũng nh định hớng về nội dung tự sự. Không làm tốt bớc này, bài văn sẽ lạc đề. - Lập ý: Sau khi đã xác định yêu cầu của đề, ngời viết phải hình dung ra nội dung sẽ viết theo các yÕu tè nh: nh©n vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu¶, ý nghÜa cña c©u chuyÖn. - Lập dàn ý: Các sự việc phải đợc lựa chọn, sắp xếp trình tự để đảm bảo diễn đạt đợc diễn biến câu chuyện, thể hiện đợc ý nghĩa mà ngời viết hớng tới. - Viết thành bài: Sau khi đã có dàn ý, ngời viết phải tiến hành viết thành một bài văn tự sự hoàn chØnh theo kÕt cÊu ba phÇn. b) Cho đề văn sau: "KÓ mét c©u chuyÖn em thÝch b»ng lêi v¨n cña em". Hãy tìm hiểu đề, tìm ý và lập dàn ý. Gợi ý: Dù kể câu chuyện nào thì cũng phải tiến hành tuần tự các bớc từ đọc, tìm hiểu đề, xác định yªu cÇu träng t©m, nhiÖm vô cÇn thùc hiÖn; tiÕp theo lµ t×m ý, em chän kÓ chuyÖn nµo, trong truyÖn cã sự việc nào là then chốt, nhân vật nào là nhân vật chính, câu chuyện mà em sẽ kể bộc lộ chủ đề gì (?); cho đến khâu lập dàn ý, đây là khâu liên quan trực tiếp đến lời kể: phải hình dung ra mạch diễn biến cụ thÓ cña c©u chuyÖn, më ®Çu b»ng c¸ch nµo, thêi ®iÓm x¶y ra c¸c sù viÖc, nh©n vËt xuÊt hiÖn ra sao, kÕt cục thế nào (?); đến bớc diễn đạt lời kể bằng văn của mình. Ví dụ, em dự định kể lại truyện Thánh Gióng: - Kể câu chuyện về anh hùng Gióng đánh giặc Ân nhằm ngợi ca tinh thần yêu nớc, đánh giặc ngo¹i x©m cña nh©n d©n ta ngay tõ buæi ®Çu lÞch sö. - Nh©n vËt chÝnh: Th¸nh Giãng; c¸c nh©n vËt kh¸c: cha mÑ Giãng, sø gi¶, d©n lµng - Mở bài bằng việc giới thiệu sự ra đời kì lạ của Gióng; kết thúc bằng sự việc vua nhớ công đánh giặc, phong cho là Phù Đổng Thiên Vơng và lập đền thờ ngay ở quê nhà. - C¸c sù viÖc chÝnh: + Giãng vµ sø gi¶ + Giãng ¨n khoÎ lín nhanh nh thæi + Giãng v¬n vai thµnh tr¸ng sÜ + Giãng giÕt giÆc + Roi g·y, nhæ tre lµm vò khÝ + Th¾ng giÆc, Th¸nh Giãng cëi bá ¸o gi¸p, cìi ngùa bay vÒ trêi - Xác định giọng kể: giọng điệu chung là ngợi ca, thể hiện đợc màu sắc thần kì. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. LËp dµn ý cho bµi v¨n kÓ chuyÖn. Tuỳ theo câu chuyện định kể mà có sự lựa chọn, sắp xếp các ý khác nhau nhng vẫn phải theo bố cục ba phần. Đọc lại phần hớng dẫn các bớc từ tìm hiểu đề cho đến lập dàn ý. Có thể tham khảo dàn ý bµi kÓ truyÖn Th¸nh Giãng.. viÕt bµi tËp lµm v¨n sè 1 – v¨n kÓ chuyÖn.

(29) I. §Ò bµI tham kh¶o. §Ò 1: Trong vai L¹c Long Qu©n, kÓ l¹i c©u chuyÖn truyÒn thuyÕt Con Rång ch¸u Tiªn. §Ò 2: KÓ l¹i mét c©u chuyÖn cæ tÝch b»ng lêi v¨n cña em (Sä Dõa). II. Gîi ý dµn bµi. §Ò 1: A. Mở bài: Giới thiệu sự ra đời, tài năng và những hành động cao đẹp của Lạc Long Quân. B. Th©n bµi: - KÓ c¸c sù viÖc chÝnh sau: + ChuyÖn Long Qu©n gÆp ¢u C¬. + ¢u C¬ sinh con. + Long Qu©n vÒ thuû cung. + Long Qu©n vµ ¢u C¬ cïng c¸c con chia vÒ hai miÒn xu«i ngîc. C. Kết bài: Sự ra đời của nhà nớc Văn Lang và các vua Hùng. §Ò 2: A. Mở bài: Kể về hoàn cảnh gia đình và sự mang thai kì lạ của mẹ Sọ Dừa. B. Th©n bµi: - KÓ vÒ c¸c sù viÖc chÝnh sau: + H×nh thï k× dÞ cña Sä Dõa. + Sä Dõa ®i ë cho nhµ phó «ng. + C« ót ph¸t hiÖn ra Sä Dõa lµ mét chµng trai tuÊn tó. + Sä Dõa giôc mÑ sang hái con g¸i phó «ng. + Sä Dõa cíi vµ sèng h¹nh phóc cïng c« ót. + Sä Dõa ®i thi. + C« ót bÞ hai c« chÞ h·m h¹i. C. KÕt bµi: Vî chång Sä Dõa gÆp nhau. Hai c« chÞ xÊu hæ bá ®i biÖt xø. III. bµi viÕt tham kh¶o. Bµi 1. Thuở ấy, đã lâu lắm rồi, có lẽ đến hơn 4000 năm về trớc, lúc đất nớc ta vẫn còn hoang sơ lắm. Trên đất chủ yếu là núi đồi, cỏ cây hoa lá chứ cha có con ngời đông đúc nh bây giờ. Trên trời, dới nớc, mỗi vùng đất đều do các vị thần tiên cai quản, trông nom. Là con trai của thần Long Nữ, vị thần đợc thần trời giao cho cai quản vùng sông nớc Lạc Việt, cha mẹ đặt tên cho ta là Lạc Long Quân. Đợc cha mẹ chỉ dạy đủ điều từ thủa ấu thơ, lại thêm sức lực vốn có của giống rồng, ta đã luyện đợc rất nhiều phép lạ. Thủa ấy, khi ta còn trẻ, ta thêng hay xin phÐp §øc Long V¬ng lªn trÇn gian th¨m thó, gióp d©n tiÔu trõ bän yªu tinh, d¹y dân cách trồng trọt, chăn nuôi, cách ăn ở. Trần gian nhiều cảnh đẹp khiến ta gắn bó nh đang sèng díi thñy cung. Một hôm, đang thoả chí ngao du sơn thuỷ, ta say hứng quá chân lên tận vùng núi cao phơng Bắc. Bỗngh ta gặp một thiếu nữ xinh đẹp tuyệt trần. Hỏi ra mới biết nàng là Âu Cơ, con gái Thần Nông. Nghe nói vùng Lạc Việt có nhiều hoa thơm, cỏ lạ, nàng xin phép cha dạo bớc đến th¨m. Ta cïng ¢u C¬ mÕn c¶nh hîp ngêi, ®em lßng yªu th¬ng råi thÒ íc nguyÖn cïng chung sống trọn đời..

(30) Ýt l©u sau, ¢u C¬ cã mang. Kú l¹ thay! §Õn ngµy sinh në, nµng sinh ra mét c¸i bäc tr¨m trứng. Rồi trăm trứng nở ra trăm con đều đẹp đẽ, hồng hào chẳng cần bú mớm mà tự lớn lên nh thổi. Vợ chồng ta hết sức vui mừng, hết lòng chăm chút cho đàn con nhỏ. Sống ở trần thế đã lâu, ta cũng thấy nóng lòng. ở thuỷ cung, cha mẹ đã già, công việc không biÕt ai g¸nh v¸c. Tr¨n trë nhiÒu lÇn, ta nghÜ: "¢u C¬ vèn thuéc dßng tiªn hîp víi non cao, ta l¹i lµ gièng rång quen s«ng n¬i biÓn c¶; tÝnh t×nh, tËp qu¸n h¼n cã nhiÒu c¸i kh¸c nhau nªn mét cuéc biÖt ly trong nauy mai khã lµ tr¸nh khái. Ta bÌn gäi tr¨m con cïng ¢u C¬ vµ nãi: - Ta và vàng tuy sống cha lâu nhng nghĩa tình đến sông cạn đá mòn cũng không thay đổi. Ta nghĩ, ta là giống rồng, nàng là giống tiên, vậy khó mà tính kế dài lâu đợc. Nay vì đại nghiệp và v× sù mu sinh cña tr¨m con, ta sÏ ®a 50 con xuèng biÓn, nµng ®a 50 con lªn nói, chia nhau ra mµ cai quản các phơng hễ có việc gì thì báo cho nhau để mà tơng trợ. Âu Cơ nghe thấy hợp tình cũng đành nghe theo, cuộc chia ly ngậm ngùi, da diết. Ta đa 50 con xuống vùng đồng thấp dạy các con nghề biển mà an c lập nghiệp. Âu Cơ đa các con lên núi cao, lập con trởng làm vua, lấy hiệu là Hùng Vơng, đóng đô ở đất Phong Châu, đặt nớc hiệu là Văn Lang, truyền đời nối ngôi đều lấy hiệu Hùng Vơng, không hề thay đổi. Sau đó rất lâu, ta và Âu Cơ không gặp lại nhau nhng tình nghĩa vẫn không phai. Hơn thế, nghĩa "đồng bào" trong trăm con ta cũng không thay đổi. Bởi thế cho nên đến tận ngày nay, trên đất nớc ta dẫu có tới trên 50 dân tộc, nhng đều là anh em ruột thịt một nhà.. Bµi 2.  ß ã o... o! Nghe tiÕng gµ g¸y, c« ót choµng tØnh dËy. Ph¶i mÊt mét lóc, c« míi h×nh dung næi t×nh c¶nh hiện tại của mình. Cô vừa thoát khỏi bụng con cá mập to tớng, một mình trên hoang đảo, xung quanh chỉ có đôi gà để làm bạn. C« bçng nhí l¹i tÊt c¶, b¾t ®Çu tõ c¸i ngµy k× l¹ Êy. ThÊy hai c« chÞ kiªn quyÕt kh«ng ai chÞu đem cơm cho Sọ Dừa, cô đành nhận lời đi. "Tuy dung mạo có hơi xấu nhng dù sao cậu ta cũng biết nói tiếng ngời, thậm chí còn ăn nói rất dễ thơng nữa là đằng khác" - cô nghĩ. Từ đằng xa cô đã nghe thấy tiếng sáo du dơng trầm bổng. Lạ quá! Ai thổi sáo thế nhỉ? Không lẽ lại là Sọ Dừa? Nhng anh ta làm sao mà thổi sáo đợc kia chứ. Cô vẫn nhớ cái ngày Sọ Dừa xuất hiện ở nhà cô. Trông anh ta thật buồn cời, cứ lăn lông lốc dới đất nh một quả bí, vậy mà ăn nói đến là khéo. Hai cô chị trông thấy Sọ Dừa thì quay mặt đi, riêng cô không thấy sợ mà lại thơng con ngời dung mạo kì dị, nhất là khi thấy anh ta làm việc gì cũng đến nơi đến chốn, chăn cả đàn bò mà con nào con nấy cứ béo tròn nung núc. Cô lên đa cơm nhng thực ra cũng muốn đến xem anh chăn bò nh thế nào. Đến gần, cô út lại càng ngạc nhiên. Sao lại có cái võng mắc ở kia, lại có ai đang nằm trên đó thổi sáo nữa chứ! Hay đó là ngời anh em của Sọ Dừa mà cô không biết? Thế anh ta đâu rồi? Mải suy nghĩ, cô út dẫm phải một cành cây khô làm phát ra tiếng động. Cô cúi xuống nhìn råi ngÈng lªn, söng sèt khi kh«ng thÊy c¶ chiÕc vâng lÉn chµng thanh niªn ®©u c¶. ChØ cã anh chµng Sä Dõa, lóc tríc kh«ng thÊy ®©u, giê ®ang ë díi gèc c©y mµ cêi toe toÐt:  Chào cô út! Cô mang cơm cho tôi hay là lên thăm tôi đấy? C« ót kh«ng tr¶ lêi v× cßn ®ang th¾c m¾c. C« hái anh:  C¸i anh chµng võa n»m trªn vâng thæi s¸o ®©u råi? Sä Dõa chèi biÕn:  Chắc cô trông nhầm đấy chứ tôi ở đây suốt, làm gì có anh chàng nào thổi sáo đâu!.

(31) C« ót kh«ng tin lµ m×nh nhÇm. C« chît nghÜ ra mét ®iÒu kh¸c thêng. Ph¶i råi, Sä Dõa nÕu cø thế kia thì làm sao có thể chăn đợc cả đàn bò, lại còn chàng trai trẻ, chiếc võng vừa đây mà đã biÕn mÊt... C« kh«ng hái thªm g× n÷a, ®a c¬m cho anh råi ®i vÒ, lßng vui rén rµng. Khi phú ông hỏi các cô con gái xem ai đồng ý lấy Sọ Dừa là hỏi lấy lệ để từ chối khéo bà mẹ đó thôi, lão chắc không cô gái nào lại đồng ý lấy một ngời kì dị, xấu xí nh Sọ Dừa. Cô út đã làm cho «ng bè mét phen chng höng:  Cha đặt đâu, con xin ngồi đấy ạ! Hai cô chị trề môi chê em gái sao mà ngốc nghếch. Phú ông tức bầm gan tím ruột nh ng đã trót hứa với bà mẹ rồi, đành hẹn ngày dẫn cới. Lão thách thật nặng nhng cô út thầm đoán và mong rằng, điều đó không khó gì đối với ngời chồng tơng lai của cô. Quả nhiên, Sọ Dừa không những mang đồ dẫn cới đến đủ mà còn mang thêm rất nhiều ngời hầu hạ nữa khiến cho ai nấy còng ph¶i ng¹c nhiªn: xa nay cã thÊy ai ra vµo nhµ Sä Dõa ®©u? Đám cới đang ăn uống linh đình, cô bèn bế Sọ Dừa vào nhà trong rồi thì thầm:  Nµo ngêi chång yªu quý cña em, chµng xuÊt hiÖn ®i th«i chø! Sä Dõa mØm cêi, b¾t c« quay mÆt ®i vµ nh¾m m¾t l¹i. Khi chµng b¶o c« më m¾t ra th× tríc mặt đúng là chàng trai trẻ hôm nào. Hai ngời sánh vai nhau ra chào quan khách. Mọi ngời hết søc ngì ngµng, hai ngêi ph¶i gi¶i thÝch m·i, thËm chÝ Sä Dõa cßn ph¶i ho¸ phÐp l¹i nh cò, mäi ngời mới tin là thật. Đám cới đã vui lại càng vui hơn nữa. Sọ Dừa học giỏi, đỗ trạng nguyên, đợc vua cử đi sứ nớc ngoài, để cô ở lại. Cô có ngờ đâu hai bà chị vốn rất ghen tức khi thấy em lấy đợc ngời chồng vừa trẻ đẹp lại có tài, rắp tâm làm hại em để cớp chồng. Hai chị rủ em đi bơi thuyền rồi đẩy em xuống biển. Một con cá rất to bơi qua, nuốt luôn cô vào bụng. Thật may là Sọ Dừa nh đã biết trớc mọi chuyện. Chàng dặn cô luôn mang theo bên mình một con dao, quả trứng gà và hòn đá lửa. Có con dao, cô tự rạch bụng cá khiến cá chết, dạt vào bờ. Cô chui ra, lại có thịt cá ăn luôn, có lửa để nớng cá và có con gà để bầu bạn. Một hôm cô đang loay hoay nớng cá để ăn dần, bỗng con gà trống gáy vang:  ß. ã. o..., ph¶i thuyÒn quan tr¹ng, ríc c« t«i vÒ! Cô vội bỏ cá đấy chạy ra. Đúng là chồng cô rồi. Chàng đã đi sứ về, ngang qua nghe tiếng gà gáy, lại thấy có bóng ngời nh vợ mình bèn cho thuyền vào đón. Hai vợ chồng gặp nhau, mừng mõng tñi tñi. Nghe lời chồng, lúc gần về đến nhà cô nấp vào trong khoang thuyền. Nghe thấy hai bà chị thi nhau kÓ víi Sä Dõa vÒ c¸i chÕt th¬ng t©m cña c«, c« bÌn bíc ra. Hai c« chÞ thÊy em xuÊt hiÖn, ngîng qu¸, kh«ng nãi kh«ng r»ng bá ®i biÖt tÝch. Cô cùng ngời chồng sống bên nhau hạnh phúc đến già.. sä dõa (TruyÖn cæ tÝch) I. VÒ thÓ lo¹i. 1. TruyÖn cæ tÝch lµ mét lo¹i truyÖn d©n gian ph¶n ¸nh cuéc sèng h»ng ngµy cña nh©n d©n ta. Trong truyÖn cã mét sè kiÓu nh©n vËt chÝnh: nh©n vËt bÊt h¹nh (ngêi må c«i, con riªng, ngêi em ót, ngêi cã h×nh d¹ng xÊu xÝ,...), nh©n vËt cã tµi n¨ng k× l¹, nh©n vËt th«ng minh, nh©n vËt ngèc nghÕch, nh©n vật là động vật (các con vật biết nói năng, có hoạt động và tính cách nh con ngời,...). Trong truyện cổ tích thờng có những yếu tố hoang đờng, kì ảo, đóng vai trò cán cân công lí, thể hiện khát vọng công bằng, mơ ớc và niềm tin của nhân dân về sự chiến thắng của cái thiện đối với cái.

(32) ¸c, c¸i tèt víi c¸i xÊu(1)... 2. Truyện cổ tích đợc chia làm ba loại: - Truyện cổ tích về loài vật: nhân vật chính là các con vật. Từ việc giải thích những đặc điểm, thói quen, quan hệ của các con vật, tác giả dân gian đúc kết những kinh nghiệm về thế giới loài vật và các vấn đề đạo đức, kinh nghiệm sống trong xã hội loài ngời. - TruyÖn cæ tÝch thÇn k×: cã nhiÒu yÕu tè thÇn k×, kÓ vÒ c¸c nh©n vËt nh ngêi em ót, ngêi må c«i, ngêi cã tµi n¨ng k× l¹... - Truyện cổ tích sinh hoạt kể về sự thông minh, sắc sảo, tài phân xử của các nhân vật gắn với đời thùc, Ýt cã hoÆc kh«ng cã c¸c yÕu tè thÇn k×. II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Sự ra đời của Sọ Dừa có những đặc điểm khác thờng. Thứ nhất, sự mang thai của bà mẹ khác thờng: uống nớc ma ở cái sọ dừa bên gốc cây to. Thứ hai, hình dạng khi ra đời khác thờng: không chân kh«ng tay, trßn nh mét qu¶ dõa. Thø ba, tuy h×nh d¹ng kh¸c thêng nhng Sä Dõa biÕt nãi nh ngêi. Lín lên vẫn không khác lúc nhỏ, "cứ lăn lông lốc trong nhà, chẳng làm đợc việc gì". Truyện kể về sự ra đời của Sọ Dừa, loại nhân vật ngay từ khi ra đời đã mang lốt xấu xí. Chính sự ra đời khác thờng ấy bao hàm khả năng mở ra những tình huống khác thờng để phát triển cốt truyện. 2. Nh÷ng chi tiÕt thÓ hiÖn sù tµi giái cña Sä Dõa: chµng ch¨n bß rÊt giái, thæi s¸o rÊt hay, tù tin (chăn bò, giục mẹ hỏi con gái phú ông làm vợ và lo đủ sính lễ theo điều kiện phú ông đặt ra), thông minh (thi đỗ Trạng nguyên), có tài dự đoán tơng lai chính xác (khi đi xứ, đa cho vợ một hòn đá lửa, mét con dao vµ hai qu¶ trøng gµ, dÆn vî ph¶i lu«n gi¾t trong ngêi). §äc truyÖn cæ tÝch Sä Dõa, cã thÓ thÊy mèi quan hÖ gi÷a h×nh d¹ng bªn ngoµi vµ phÈm chÊt bªn trong của nhân vật. Về hình thức bề ngoài, Sọ Dừa dị dạng (tròn nh sọ dừa) đối lập với phẩm chất bên trong (thông minh, tài giỏi). Sự đối lập giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong của Sọ Dừa khẳng định giá trị bản chất và chân chính của con ngời, đồng thời thể hiện ớc mơ mãnh liệt về một sự đổi đời của ngời xa. 3. Cô út lấy Sọ Dừa vì: cô nhận biết đợc thực chất vẻ đẹp bên trong của Sọ Dừa "không phải ngời phµm trÇn". Khác với hai cô chị "ác nghiệt, kiêu kì, thờng hắt hủi Sọ Dừa; cô út "hiền lành, tính hay thơng ngời, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế" ngay cả khi Sọ Dừa mới đến ở chăn bò và còn mang lốt xấu xí. Cô út là ngời thông minh, biết lo xa và xử trí kịp thời trớc tình huống hiểm nguy để thoát nạn (đâm chết cá, khoét bụng cá chui ra, cọ đá vào nhau bật lửa, nớng cá sống ăn qua ngày, chờ có thuyền đi qua thì gọi vào cứu). Có thể nói: đây là con ngời bằng tình thơng, tình yêu con ngời để đi đến hạnh phúc, nên xứng (1) Theo t¸c gi¶ Chu Xu©n Diªn:. - Truyện cổ tích đã nảy sinh từ trong xã hội nguyên thuỷ, do đó có những yếu tố phản ánh quan niệm thần thoại cña nh©n d©n vÒ c¸c hiÖn tîng tù nhiªn vµ x· héi cã ý nghÜa ma thuËt. Song truyÖn cæ tÝch ph¸t triÓn chñ yÕu trong x· hội có giai cấp nên chủ đề chủ yếu của nó là chủ đề xã hội, phản ánh nhận thức của nhân dân về cuộc sống xã hội muôn màu muôn vẻ với những xung đột đặc trng cho các thời kì lịch sử khi đã có chế độ t hữu tài sản, có gia đình riêng, có mâu thuẫn giai cấp và đấu tranh giai cấp. – Truyện cổ tích biểu hiện cách nhìn hiện thực của nhân dân đối với thực tại, đồng thời nói lên những quan điểm đạo đức, những quan niệm về công lí xã hội và ớc mơ về một cuộc sống tốt đẹp hơn cuộc sống hiện tại. – Truyện cổ tích là sản phẩm của trí tởng tợng phong phú của nhân dân, và ở một bộ phận chủ yếu, yếu tố tởng tợng thần kì tạo nên một đặc trng nổi bật trong phơng thức phản ánh hiện thực và ớc mơ ((Từ điển văn học , tập II, NXB Khoa häc x· héi, H., 1984). Bàn về chức năng của truyện cổ tích, Gorki đã cho rằng: "Trên đời nàykhông có cái gì là không có tác dụng giáo dục, cũng không làm gì có những truyện cổ tích không chứa đựng những yếu tố "răn dạy", những yếu tố giáo dục. Trong các truyện cổ tích, điều tr ớc tiên có tác dụng giáo dôc lµ "sù h cÊu" – c¸i kh¶ n¨ng k× diÖu cña trÝ ãc chóng ta cã thÓ nh×n xa vÒ phÝa tr íc sù kiÖn. TrÝ tëng tîng phãng túng của những ngời kể truyện cổ tích đã biết đến những "tấm thảm biết bay' hàng chục thế kỉ trớc khi loài ngời phát minh ra máy bay, đã tiên đoán những tốc độ di chuyển kì diệu trong không gian từ rất lâu tr ớc khi có máy hơi nớc, m¸y næ vµ m¸y ®iÖn (Gorki bµn vÒ v¨n häc, tËp I, NXB V¨n häc, H., 1970)..

(33) đáng đợc hởng hạnh phúc. Cùng với sự khẳng định tài năng đặc biệt của nhân vật Sọ Dừa, sự tô đậm những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật cô út chính là dụng ý của tác giả dân gian, nhằm thể hiện ranh giíi gi÷a c¸i tèt vµ c¸i xÊu râ nÐt h¬n. 4. Trong truyện, Sọ Dừa có hình dạng xấu xí nhng cuối cùng đã đợc trút bỏ lốt, cùng cô út hởng hạnh phúc, còn hai cô chị phải bỏ nhà trốn đi. Qua kết cục này, ngời lao động xa thể hiện những mơ ớc về sự đổi đời: Sọ Dừa từ thân phận thấp kém, xuất thân trong một gia đình đi ở, dị hình xấu xí... trở thành ngời đẹp đẽ, có tình thơng và thông minh tài giỏi, đợc hởng hạnh phúc. Đồng thời, đó cũng là mơ ớc về sự công bằng: ngời thông minh, tài giỏi thì đợc hởng hạnh phúc, kẻ tham lam, độc ác thì bị trừng trị đích đáng. 5. Truyện Sọ Dừa đề cao, ca ngợi vẻ đẹp bên trong của con ngời. Từ đó, truyện nêu một bài học kinh nghiệm khi đánh giá con ngời: phải xem xét toàn diện, không chỉ dừng lại ở biểu hiện bề ngoài. Đó là ý nghĩa nhân bản, thể hiện đạo lý truyền thống của nhân dân. Truyện còn đề cao lòng nhân ái: "Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n". ChÝnh lßng nh©n ¸i sÏ ®em l¹i h¹nh phóc cho con ngêi. Truyện khẳng định niềm tin vào sự chiến thắng cuối cùng của sự công bằng đối với những bất công, khẳng định sự chiến thắng của tình yêu chân chính đối với sự tham lam, độc ác. III. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Có đôi vợ chồng già, phải đi ở cho nhà phú ông và hiếm muộn con cái. Mét h«m bµ vî vµo rõng h¸i cñi, uèng níc trong c¸i sä dõa, vÒ nhµ cã mang, Ýt l©u sau sinh ra mét đứa bé kì dị, không chân không tay, tròn nh một quả dừa. Thấy đứa bé biết nói, bà giữ lại nuôi và đặt lu«n tªn lµ Sä Dõa. Thơng mẹ vất vả, Sọ Dừa nhận thay mẹ chăn đàn bò nhà phú ông. Ba cô con gái nhà phú ông thay nhau đa cơm cho Sọ Dừa. Hai cô chị kênh kiệu thờng hắt hủi cậu, chỉ có cô út đối đãi với cậu tử tế. Phát hiện ra vẻ đẹp bên trong cái vẻ kì dị của Sọ Dừa, cô út đem lòng thơng yêu. Sọ Dừa nhờ mẹ đến hỏi. Phú ông thách cới thật to nhng thấy Sọ Dừa mang đủ đồ thách cới đến, đành phải gả cô út cho Sọ Dừa. Sọ Dừa hiện nguyên hình làm một chàng trai trẻ đẹp khiến hai cô chị vô cùng ghen tức. Sọ Dừa thi đỗ Trạng nguyên và đợc nhà vua cử đi sứ. Trớc khi đi chàng đa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà để đề phòng tai hoạ. Sä Dõa ®i v¾ng, hai ngêi chÞ t×m c¸ch h·m h¹i c« ót, ®Èy c« xuèng biÓn hßng cíp chång em. Nhê có các đồ vật chồng đa cho, cô út thoát chết, đợc chồng cứu trên đờng đi sứ về. Hai vợ chồng đoàn tụ. Hai c« chÞ thÊy em kh«ng chÕt, xÊu hæ bá nhµ ®i biÖt tÝch. 2. Lêi kÓ: - Lời dẫn chuyện diễn cảm, chú ý các chỗ ngắt giọng khi thay đổi tình huống và chọn giọng phù hợp với đặc điểm và biểu hiện của các nhân vật. - Lời Sọ Dừa khi thấy mẹ muốn vứt mình đi: "Mẹ ơi, con là ngời đấy. Mẹ đừng vứt con đi tội nghiÖp" - kÓ b»ng giäng van nµi, cÇu khÈn. - Giäng than phiÒn cña ngêi mÑ, giäng kÎ c¶, mØa mai cña phó «ng khi ra lêi th¸ch cíi, giäng trÞch thîng, tá vÎ khinh miÖt cña phó «ng khi muèn t×m c¸ch nuèt lêi høa víi Sä Dõa.. Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Tõ nhiÒu nghÜa.

(34) a) Tõ nhiÒu nghÜa lµ g×? - Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa - Ban đầu, từ thờng chỉ có một nghĩa nào đó. Nhng trong thực tế sử dụng, để đáp ứng trình độ nhận thức ngày càng cao của con ngời, trình độ phát triển của xã hội, nhằm gọi tên, biểu đạt những sự vật, hiện tợng, khái niệm mới, ngoài cách tạo ra những đơn vị từ mới hoàn toàn, ngời ta thêm vào nghĩa mới cho những từ đã có sẵn. Cách thêm nghĩa mới vào cho từ chính là cách tạo ra từ nhiều nghĩa. - Phân biệt giữa từ nhiều nghĩa và từ đồng âm: + Các nghĩa trong từ nhiều nghĩa có mối quan hệ nhất định với nhau, xem xét nghĩa của từ nhà trong c¸c trêng hîp sau: (1) Ngôi nhà đã đợc xây xong. (2) Dän nhµ ®i n¬i kh¸c. (3) Cả nhà đều có mặt đông đủ. (4) Nhà Dậu mới đợc cởi trói. (5) Nhà Tiền Lê đổ, nhà Lí lên thay. (6) Nhµ ¬i, gióp t«i mét tay. Nh vËy, tõ nhµ cã c¸c nghÜa: + Công trình xây dựng để ở, làm việc (1); + Chỗ ở, nơi ở và các đồ đạc của một gia đình (2); + Gia đình, những ngời sống cùng nhà (3); + Chỉ ngời thay mặt cho một gia đình (thờng dùng ở nông thôn) (4); + Triều đình, dòng họ nhà vua (5); + Tiếng để gọi vợ hoặc chồng (thờng dùng ở nông thôn) (6). Trong đó các trờng hợp nghĩa đều có mối liên hệ với nghĩa ở trờng hợp (1). - Từ đồng âm là những từ chỉ giống nhau về mặt âm thanh, nghĩa của chúng không có mối liên hệ nào. Ví dụ từ đồng: + ruộng đồng + đồng (kim loại) + đồng (đơn vị tiền tệ) + đồng lòng b) §äc bµi th¬ sau vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu: Nh÷ng c¸i ch©n C¸i gËy cã mét ch©n BiÕt gióp bµ khái ng·. ChiÕc com-pa bè vÏ Có chân đứng, chân quay. C¸i kiÒng ®un h»ng ngµy Ba ch©n xoÌ trong löa. Ch¼ng bao giê ®i c¶ Lµ chiÕc bµn bèn ch©n..

(35) Riªng c¸i vâng Trêng S¬n Kh«ng ch©n, ®i kh¾p níc. (Vò QuÇn Ph¬ng) - Tra từ điển để biết các nghĩa của từ chân. - T×m mét sè tõ cã nhiÒu nghÜa kh¸c trong bµi th¬. - H·y chän mét sè tõ cã mét nghÜa trong bµi th¬ trªn. Gîi ý: - Nghĩa của từ chân: 1) Bộ phận dới cùng của thân ngời hay động vật dùng để đi và đứng. 2) Phần dới cùng, phần gốc của một vật. 3) Bộ phận của một vật dùng để đỡ vật ấy đứng ngay đợc trên mặt ph¼ng. 4) §Þa vÞ, chøc vÞ cña mét ngêi. (...) - ngã, vẽ, đứng, quay, võng,... - Mét sè tõ mét nghÜa trong bµi th¬: gËy, com-pa, kiÒng 2. HiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ a) ChuyÓn nghÜa (cña tõ) lµ g×? - Trong tõ nhiÒu nghÜa, bao giê còng cã nghÜa gèc (nh nhµ ë trêng hîp 1; cßn gäi lµ nghÜa ®en) vµ nghĩa chuyển (còn gọi là nghĩa bóng). Hiện tợng thay đổi nghĩa từ nghĩa gốc ban đầu của từ gọi là chuyÓn nghÜa. Tõ nhiÒu nghÜa lµ kÕt qu¶ cña sù chuyÓn nghÜa. - Thông thờng, trong câu từ chỉ có một nghĩa (tức là chỉ có một trong số các nghĩa của từ đợc hiÓu). Nhng còng cã khi trong c©u tõ mang nhiÒu nghÜa, c¶ nghÜa gèc vµ nghÜa chuyÓn, nhÊt lµ trong v¨n b¶n v¨n häc nghÖ thuËt. b) T×m mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nghÜa cña tõ ch©n. Từ chân trong bài thơ Những cái chân đợc dùng với nhiều ý nghĩa. Tuy nhiên, các ý nghĩa đều có cơ sở từ nghĩa gốc: Chỉ bộ phận dới cùng của thân ngời hay động vật dùng để đi, đứng. Từ chân ở đây đã đợc dùng với nghĩa chuyển. Nghĩa chuyển với nghĩa gốc đợc tác giả sử dụng đồng thời đã tạo nên những liên tởng thú vị, nhất là hình ảnh cái võng Trờng Sơn dù không có chân mà còng "®i kh¾p níc". II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. H·y t×m mét sè trêng hîp chuyÓn nghÜa cña c¸c tõ ®Çu, mòi, tay. Gợi ý: Trớc hết phải xác định đợc nghĩa gốc của các từ này, sau đó mới tiến hành tìm nghĩa chuyển. Không xác định đợc nghĩa gốc thì cũng không thể xác định đợc nghĩa ấy đợc chuyển ra sao. - ®Çu: + Nghĩa gốc: phần trên nhất của thân thể ngời hay phần trớc nhất của thân loài vật, ở đó có hệ thần kinh trung ¬ng, phÇn lín c¸c gi¸c quan, nèi vµo th©n b»ng cæ. VÝ dô: §Çu b¹c r¨ng long, ®au ®Çu, nhøc ®Çu, §Çu voi ®u«i chuét,... + C¸c trêng hîp chuyÓn nghÜa thêng gÆp: PhÇn trªn nhÊt, tríc nhÊt cña mét vËt (®Çu trang s¸ch, đầu sông, đầu đờng), một sự việc (đầu mối), của một khoảng thời gian (đầu năm, đầu tháng, đầu tuần); hai phần trên nhất, trớc nhất, ngoài cùng của một vật (hai đầu bút chì, đầu xanh đầu đỏ, đầu nhà). Phần tốt nhất (đứng đầu lớp về môn toán); trên hết, xuất sắc (đỗ đầu, vận động viên về đầu trong cuộc chạy viÖt d·).(...) - mòi: + Nghĩa gốc: Phần nhô cao theo trục dọc của mặt, giữa trán và môi trên, trong đó có phần phía tr ớc của hai lỗ vừa để thở, vừa là bộ phận của cơ quan khứu giác. Ví dụ: mũi lõ, mũi tẹt, sổ mũi, khịt.

(36) mòi,... + C¸c trêng hîp chuyÓn nghÜa thêng gÆp: PhÇn nhän hoÆc nhän vµ s¾c ë ®Çu mét vËt (mòi kim, mũi kéo, mũi dao). Phần đất nhọn nhô ra biển, sông (mũi Cà Mau, mũi đất). Hớng triển khai lực lợng, phần lực lợng quân đội tiến lên trớc (cánh quân chia thành ba mũi, mũi quân thọc sâu vào lòng địch). (...) - tay: + Nghĩa gốc: Chi trên, từ vai đến ngón. Ví dụ: cánh tay, khuỷu tay, cổ tay, bàn tay, ngón tay, đau tay,... + Các trờng hợp chuyển nghĩa thờng gặp: Chỗ để tì, vịn chi trên (tay ghế, tay vịn cầu thang). Trình độ nghề, trình độ làm việc gì đó (tay nghề, tay súng giỏi).(...) 2. Trong tiếng Việt, có một số từ chỉ bộ phận của cây cối đợc chuyển nghĩa để cấu tạo từ chỉ bộ phận cơ thể ngời. Hãy kể ra những trờng hợp chuyển nghĩa đó. Gợi ý: Các từ chỉ bộ phận cây cối đợc chuyển nghĩa để cấu tạo từ chỉ bộ phận cơ thể ngời: lá, quả, buång (l¸ l¸ch, l¸ gan, buång trøng, qu¶ tim,…). 3. Díi ®©y lµ mét sè hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ tiÕng ViÖt. H·y t×m thªm cho mçi hiÖn tîng chuyển nghĩa đó ba ví dụ minh hoạ: a) Chỉ sự vật chuyển thành chỉ hành động: cái ca  ca gỗ b) Chỉ hành động chuyển thành chỉ đơn vị: gánh củi đi  một gánh củi Gîi ý: - sự vật chuyển thành hành động: + ma rµo  trêi ®ang ma rµo + c¸i qu¹t  bµ qu¹t cho em + c¸i ®iÖn tho¹i  b¹n ®iÖn tho¹i cho t«i nhÐ - hành động chuyển thành đơn vị: + n¾m c¬m  mét n¾m c¬m + bã cñi l¹i  hai bã cñi + vèc hai vèc g¹o vµo r¸ 4*. §äc ®o¹n trÝch vµ tr¶ lêi c©u hái NghÜa cña tõ “bông”. Thông thờng, khi nói đến ăn uống hoặc những cảm giác về việc ăn uống, ta nghĩ đến bụng. Ta vẫn thờng nói: đói bụng, no bụng, ăn cho chắc bụng, con mắt to hơn cái bụng,... Bụng đợc dùng với nghĩa "bộ phận cơ thể ngời hoặc động vật chứa ruột, dạ dày". Nhng các cụm từ nghĩ bụng, trong bụng mừng thầm, bụng bảo dạ, định bụng,... thì sao? Và hàng loạt cụm từ nh thế nữa: suy bụng ta ra bụng ngời, đi guốc trong bụng, sống để bụng chết mang đi,... Trong những trờng hợp này, từ bụng đợc hiểu theo cách khác: bụng là "biểu tợng của ý nghĩ sâu kín, không bộc lộ ra, đối với ngời, với việc nói chung". (Theo Hoµng DÜ §×nh) a) Tác giả đoạn trích trên nêu lên mấy nghĩa của từ bụng? Đó là những nghĩa nào? Em có đồng ý víi t¸c gi¶ kh«ng? b) Trong c¸c trêng hîp sau ®©y, tõ bông cã nghÜa g×: - ¡n cho Êm bông. - Anh Êy tèt bông..

(37) - Ch¹y nhiÒu, bông ch©n rÊt s¨n ch¾c. Gîi ý: - Từ bụng đợc nói đến với hai ý nghĩa: chỉ "bộ phận cơ thể ngời hoặc động vật chứa ruột và dạ dày"(1); "biểu tợng của ý nghĩ sâu kín, không bộc lộ ra, đối với ngời, với việc nói chung"(2) Nhng từ bụng còn có thể đợc nói đến với ý nghĩa: chỉ bộ phận phình to ở giữa của một số sự vật(3). - ¡n cho Êm bông thuéc nghÜa (1); Anh Êy tèt bông thuéc nghÜa (2); Ch¹y nhiÒu, bông ch©n rÊt s¨n ch¾c thhuéc nghÜa (3).. Lêi v¨n, ®o¹n v¨n tù sù I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Lêi v¨n tù sù a) V¨n tù sù chñ yÕu lµ v¨n kÓ ngêi vµ kÓ viÖc. Khi kÓ ngêi th× cã thÓ giíi thiÖu tªn, hä, lai lÞch, quan hệ, tính tình, tài năng, ý nghĩa của nhân vật. Khi kể việc thì có thể kể hành động, việc làm, diễn biến sự việc thông qua hành động, việc làm ấy cũng nh kết quả, những thay đổi do hành động, việc làm Êy ®em l¹i cho c©u chuyÖn. b) Lêi v¨n giíi thiÖu nh©n vËt §äc hai ®o¹n v¨n sau vµ tr¶ lêi c©u hái: (1) Hùng Vơng thứ mời tám có một ngời con gái tên là Mị Nơng, ngời đẹp nh hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thơng nàng hết mực, muốn kén cho con một ngời chồng thật xứng đáng. (2) Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn. Một ngời ở vùng núi Tản Viên có tài lạ [...]. Ngời ta gäi chµng lµ S¬n Tinh. Mét ngêi ë miÒn biÓn, tµi n¨ng còng kh«ng kÐm [...]. Ngêi ta gäi chµng lµ Thuû Tinh. [...], cả hai đều xứng đáng làm rể vua Hùng. - C¸c c©u v¨n trong hai ®o¹n trªn kÓ vÒ ®iÒu g×? - Các nhân vật đã đợc giới thiệu nh thế nào qua lời kể? - NhËn xÐt vÒ tõ ng÷, h×nh thøc c©u v¨n giíi thiÖu nh©n vËt. Gîi ý: - Lời văn trong hai đoạn trên đảm nhiệm chức năng giới thiệu về nhân vật. - Các nhân vật đã đợc giới thiệu cụ thể: + Đoạn (1) gồm hai câu, mỗi câu có hai ý tơng đơng với hai ý giới thiệu về nhân vật: Câu "Hùng Vơng thứ mời tám có một ngời con gái tên là Mị Nơng, ngời đẹp nh hoa, tính nết hiền dịu." giới thiệu hai ý, mét ý vÒ Hïng V¬ng vµ mét ý vÒ MÞ N¬ng. C©u "Vua cha yªu th¬ng nµng hÕt mùc, muèn kÐn cho con một ngời chồng thật xứng đáng." cũng gồm hai ý, giới thiệu về tình cảm của vua Hùng đối với con gái và ý định kén rể. + §o¹n (2) gåm s¸u c©u, c©u ®Çu giíi thiÖu chung, hai c©u tiÕp giíi thiÖu nh©n vËt S¬n Tinh, hai c©u 4, 5 giíi thiÖu nh©n vËt Thuû Tinh, c©u 6 khÐp l¹i rÊt gän, gióp kÕt cÊu thªm chÆt chÏ. Trong cả hai đoạn văn, lời giới thiệu đều có hàm ý ca ngợi. - Các đặc điểm của nhân vật đợc giới thiệu phù hợp với chủ đề của truyện, dự báo những diễn biến tiếp theo của câu chuyện: vẻ đẹp của Mị Nơng, nguyện vọng kén rể của Vua Hùng, tài năng của Sơn Tinh vµ Thuû Tinh,... - C©u v¨n víi ch÷ "cã", "lµ" lµ h×nh thøc c©u v¨n hay gÆp trong lêi kÓ giíi thiÖu nh©n vËt. c) Lêi v¨n kÓ sù viÖc §äc ®o¹n v¨n vµ tr¶ lêi c©u hái:.

(38) (3) Thuỷ Tinh đến sau, không lấy đợc vợ, đùng đùng nổi giận, đem quân đuổi theo đòi cớp Mị Nơng. Thần hô ma, gọi gió làm thành dông bão rung chuyển cả đất trời, dâng nớc sông lên cuồn cuộn đánh Sơn Tinh. Nớc ngập ruộng đồng, nớc ngập nhà cửa, nớc dâng lên lng đồi, sờn núi, thành Phong Ch©u nh næi lÒnh bÒnh trªn mét biÕn níc. - Đoạn văn trên đã dùng loại từ nào để kể hành động của nhân vật? Cụ thể là những từ nào? - Diễn biến hành động đợc kể nh thế nào? - Kết quả của hành động là gì? - NhËn xÐt vÒ h×nh thøc lêi v¨n. Gîi ý: - Đoạn văn dùng nhiều động từ để kể hành động của nhân vật Thuỷ Tinh: đến, nổi giận, đuổi theo, hô ma, gọi gió, dâng nớc, đánh,... - Hành động của nhân vật trong lời kể mỗi lúc một căng thẳng, kịch tính đợc đẩy dần lên, hành động sau là kết quả của hành động trớc, cứ thế cho đến cao trào: đến sau  nổi giận  đuổi theo  hô ma, gọi gió  dâng nớc  đánh ...  nớc ngập... - Kết quả của hành đợc diễn tả trong câu văn cuối đoạn: Nớc ngập ruộng đồng, nớc ngập nhà cửa, nớc dâng lên lng đồi, sờn núi, thành Phong Châu nh nổi lềnh bềnh trên một biển nớc. - Hình thức lời văn diễn đạt đợc độ căng của hành động: các động từ với sắc thái mạnh, dồn dập (đùng đùng nổi giận, đem quân đuổi theo đòi cớp, hô ma gọi gió, rung chuyển cả đất trời,...); đặc biệt là hình thức trùng điệp đợc sử dụng đã gây đợc ấn tợng mạnh, dữ dội về kết quả của hành động trả thù cña Thuû Tinh, vÒ m¹ch ph¸t triÓn lªn cao trµo cña c©u chuyÖn (níc ngËp..., níc ngËp..., níc d©ng...). 2. §o¹n v¨n tù sù a) Mỗi đoạn văn thờng có một ý chính. ý chính ấy có thể đợc diễn đạt thành một câu gọi là câu chủ đề. Các câu khác diễn đạt những ý phụ dẫn đến ý chính đó, hoặc giải thích, làm rõ ý chính. b) Tìm và gạch dới câu biểu đạt ý chính trong các đoạn văn (1), (2), (3) trên. - ý chính của đoạn văn (1) là: ý định kén rể của vua Hùng. ý này đợc biểu đạt rõ nhất trong câu Vua cha yêu thơng nàng hết mực, muốn kén cho con một ngời chồng thật xứng đáng. - ý chính của đoạn văn (2) là: hai chàng trai đến kén rể đều là ngời tài giỏi. ý này đợc biểu đạt rõ nhất trong câu [...], cả hai đều xứng đáng làm rể vua Hùng. - ý chính của đoạn văn (3) là: Thuỷ Tinh không lấy đợc Mị Nơng, tức giận dâng nớc đánh Sơn Tinh. ý này đợc biểu đạt rõ nhất trong câu Thuỷ Tinh đến sau, không lấy đợc vợ, đùng đùng nổi giận, đem quân đuổi theo đòi cớp Mị Nơng. c) Ngời ta gọi đó là câu chủ đề của đoạn văn, tại sao? Ngời ta gọi là câu chủ đề của đoạn vì đó là câu biểu đạt ý chính, khái quát chủ đề của đoạn văn. d) Để làm rõ ý chính - chủ đề của đoạn, ngời kể đã kể các ý phụ nh thế nào? - Các câu phụ có vai trò dẫn dắt, giải thích, làm rõ ý chính trong câu chủ đề. - ở đoạn văn (1), câu thứ nhất dẫn dắt đến ý chính trong câu chủ đề theo quan hệ nguyên nhân kết quả: nói vua Hùng có con gái đẹp để chuẩn bị cho việc kể về lòng yêu th ơng và ý định kén rể tài giái cho con cña vua. ë ®o¹n v¨n (2), c¸c c©u phô cã vai trß giíi thiÖu hai nh©n vËt vÒ lai lÞch, tµi n¨ng khác nhau để khẳng định chủ đề: cả hai chàng trai đều xứng đáng làm rể vua Hùng. ở đoạn văn (3), các câu phụ có vai trò kể về diễn biến trận đánh giữa Sơn Tinh và Thuỷ Tinh từ nguyên nhân đến khi trận đánh xảy ra. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Xác định chủ đề của các đoạn văn sau (tìm và gạch dới câu chủ đề):.

(39) a) Thế là Sọ Dừa đến ở nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi. Hằng ngày, Sọ Dừa lăn sau đàn bò ra đồng, tối đến lại lăn sau đàn bò về chuồng. Ngày nắng cũng nh ngày ma, bò con nào con nấy bụng no c¨ng. Phó «ng mõng l¾m. b) Ngày mùa, tôi tớ ra đồng làm cả, phú ông có ba cô con gái thay phiên nhau đa cơm cho Sọ Dõa. Hai c« chÞ ¸c nghiÖt, kiªu k×, thêng h¾t hñi Sä Dõa; cßn c« em ót hiÒn lµnh, tÝnh hay th¬ng ngêi, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế. (Sä Dõa) c) Cô không đẹp, chỉ xinh thôi. Và tính cô cũng nh tuổi cô còn trẻ con lắm. Thấy khách hàng nói một câu bông đùa, cô đã tởng ngời ta chòng ghẹo mình, díu đôi lông mày lại và ngoe nguẩy cái mình. Kh¸ch tr«ng thÊy chØ cêi. Nhng c« còng kh«ng giËn ai l©u, chØ mét l¸t c« l¹i vui tÝnh ngay! (Th¹ch Lam, Hµng níc c« DÇn) Gîi ý: - Chủ đề của đoạn (a): Sọ Dừa chăn bò rất giỏi. - Chủ đề của đoạn (b): Hai cô con lớn của phú ông đối xử không tốt còn cô út thì đối xử rất tốt với Sä Dõa. - Chủ đề của đoạn (c): Tính khí "trẻ con" của cô chủ quán. 2. Trong ®o¹n v¨n, c¸i g× x¶y ra tríc kÓ tríc, c¸i g× x¶y ra sau kÓ sau. NÕu c©u tríc nªu ra ý chung, khái quát thì câu sau giải thích, cụ thể hoá, làm cho ngời nghe (ngời đọc) hiểu đợc, cảm nhận đợc. Em hãy chỉ ra đặc điểm này trong các đoạn văn trên. Gîi ý: - Đoạn văn (a): Để kể về chuyện Sọ Dừa chăn bò cho nhà phú ông thì trớc đó (câu đầu) phải kể chuyện Sọ Dừa đến ở nhà phú ông. ý chính của đoạn biểu đạt trong câu thứ hai (Cậu chăn bò rất giỏi) đợc cụ thể hoá trong các câu tiếp theo với các ý: chăm chỉ, đàn bò lúc nào cũng "no căng" bụng, phú «ng hµi lßng. 3. Hai câu văn sau đây, theo em, câu nào đúng câu nào sai? Vì sao? a) Ngời gác rừng cỡi ngựa, lao vào bóng chiều, nhảy lên lng ngựa, đóng chắc chiếc yên ngựa. b) Ngời gác rừng đóng chắc chiếc yên ngựa, nhảy lên lng ngựa, rồi lao vào bóng chiều. Gợi ý: Trong lời kể, các sự việc đợc kể phải diễn ra theo đúng lôgic của diễn biến sự việc trong thực tế: sự việc nào xảy ra trớc phải đợc kể đến trớc, xảy ra sau phải đợc kể đến sau, không đợc đảo lộn. Câu (a) sai vì không phản ánh đúng diễn biến trên thực tế của sự việc; phải đóng yên ngựa trớc, rồi míi nh¶y lªn lng ngùa, råi míi "lao vµo bãng chiÒu". 4. Xem l¹i c¸ch viÕt c©u giíi thiÖu nh©n vËt, h·y viÕt lêi kÓ giíi thiÖu c¸c nh©n vËt: Th¸nh Giãng, L¹c Long Qu©n, ¢u C¬, TuÖ TÜnh. Gîi ý: - Giới thiệu về nhân vật Thánh Gióng: đọc lại phần mở bài truyện Thánh Gióng, từ đầu cho đến "... cứ đặt đâu thì nằm đấy." - Giới thiệu về hai nhân vật Lạc Long Quân và Âu Cơ: đọc lại phần giới thiệu nhân vật ở phần đầu truyện Con Rồng cháu Tiên, từ đầu cho đến "... ở cung điện Long Trang." - Giới thiệu về nhân vật Tuệ Tĩnh: đọc lại Phần mở bài của bài văn về Tuệ Tĩnh ở bài 4. 5. ViÕt ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn Th¸nh Giãng cìi ngùa s¾t x«ng trËn, ngùa phun löa giÕt giÆc ¢n vµ đoạn kể chuyện Thánh Gióng khi roi sắt gãy, nhổ tre đằng ngà tiếp tục đánh đuổi quân giặc. Gîi ý: Cã thÓ viÕt mét hoÆc hai ®o¹n v¨n. NÕu viÕt mét ®o¹n th× kÓ diÔn biÕn c©u chuyÖn tõ sù viÖc sứ giả đem ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt đến, cho đến sự việc Thánh Gióng nhổ tre quật vào quân giặc..

(40) Nếu viết hai đoạn thì đoạn 2 - kể về chuyện Gióng nhổ tre đánh giặc - nên có câu dẫn dắt mở đầu để thể hiện đợc diễn biến liền mạch, ví dụ: Dới roi sắt của tráng sĩ, giặc chết nh rạ. Bỗng roi sắt gãy. Tráng sĩ bèn nhổ những cụm tre bên đờng quật vào quân giặc tơi bời. Giặc tháo chạy.. th¹ch sanh (TruyÖn cæ tÝch) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Sä Dõa). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh rất khác thờng. Chàng là thái tử, đợc Ngọc Hoàng sai xuống đầu thai. Bà mẹ mang thai nhiều năm mới sinh ra Thạch Sanh. Sau đó, Thạch Sanh lại đợc các vị thần xuèng truyÒn cho vâ nghÖ vµ c¸c phÐp thÇn th«ng. Kể về sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh với những chi tiết khác thờng, nhân dân đã tạo sự hấp dẫn cho câu chuyện qua sự khởi đầu kì lạ. Những nhân vật ra đời và lớn lên khác thờng sau này sẽ lập đợc nhiều chiến công vĩ đại (ví dụ nh nhân vật Hê-ra-kléx trong thần thoại Hi Lạp). 2. Trớc khi đợc kết hôn với công chúa, Thạch Sanh đã trải qua nhiều thử thách: đi canh miếu và giết chết chằn tinh, xuống hang diệt đại bàng cứu công chúa rồi lại bị Lí Thông lừa nhốt trong hang, hồn chằn tinh và đại bàng trả thù, vu vạ khiến Thạch Sanh bị bắt nhốt trong ngục. Qua thử thách, Thạch Sanh đã bộc lộ những phẩm chất tốt đẹp. Đó là sự chất phác, thật thà, vị tha, đặc biệt là sự dũng cảm và tài năng khác ngời. 3. Sự đối lập giữa Thạch Sanh và Lí Thông thể hiện ở các chi tiết: về tính cách, Thạch Sanh vô t , thật thà, vị tha, dũng cảm trong khi Lí Thông lừa lọc, xảo trá, vụ lợi (kết nghĩa với Thạch Sanh chỉ để lợi dụng) và vô cùng độc ác; về hành động, Thạch Sanh giết chằn tinh, đại bàng, cứu công chúa, Lí Thông hèn nhát đẩy Thạch Sanh thế mạng cho mình nhng khi Thạch Sanh lập đợc công lớn thì lại tìm c¸ch cíp c«ng. Đó là sự đối lập giữa thiện và ác, chính nghĩa và gian tà. Sự chiến thắng của Thạch Sanh đối với Lí Thông là sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện đối với cái ác, cái xấu. 4*. Chi tiết tiếng đàn trong câu chuyện này có nhiều ý nghĩa: giải thoát cho Thạch Sanh khỏi cảnh tù tội và cới đợc công chúa, tiếng đàn tợng trng cho công lí. Tiếng đàn khiến cho quân mời tám nớc ch hầu không cần phải đánh cũng thất bại, tiếng đàn khi ấy tợng trng cho sức mạnh của chính nghĩa. 5. Qua cách kết thúc câu chuyện, nhân dân ta đã thể hiện khát vọng về một cuộc sống công bằng (ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác), những ngời hiền lành sẽ đợc sung sớng, hạnh phúc, những kẻ ác tất yếu sÏ bÞ trõng trÞ. Đây là kết thúc phổ biến trong các câu chuyện cổ tích Việt Nam: Sọ Dừa, Cây tre trăm đốt, Tấm C¸m, C©y khÕ,... IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Thạch Sanh vốn là thái tử (con Ngọc Hoàng), đợc phái xuống làm con vợ chồng ngời nông dân nghÌo khæ nhng tèt bông. Chµng sím må c«i cha mÑ, sèng lñi thñi díi gèc ®a, h¸i cñi kiÕm sèng qua ngµy. Lí Thông - một ngời hàng rợu thấy Thạch Sanh khoẻ mạnh bèn giả vờ kết nghĩa anh em để lợi dụng. Đúng dịp Lí Thông đến lợt phải vào đền cho chằn tinh hung dữ ăn thịt, hắn bèn lừa Thạch Sanh đến nộp mạng thay cho mình. Thạch Sanh đã giết chết chằn tinh. Lí Thông lại lừa cho Thạch Sanh bỏ trốn rồi đem đầu chằn tinh vào nộp cho vua để lĩnh thởng, đợc vua phong làm Quận công..

(41) Nhà vua có công chúa đến tuổi kén chồng. Trong ngày hội lớn, công chúa bị đại bàng khổng lồ qu¾p ®i. Qua gèc ®a chç Th¹ch Sanh ®ang ë, nã bÞ chµng dïng cung tªn b¾n bÞ th¬ng. Th¹ch Sanh lÇn theo vết máu, biết đợc chỗ đại bàng ở. Vua mất công chúa, vô cùng đau khổ, sai Lí Thông đi tìm, hứa g¶ con vµ truyÒn ng«i cho. LÝ Th«ng l¹i nhê Th¹ch Sanh cøu c«ng chóa råi lõa nhèt chµng d íi hang s©u. Thạch Sanh giết đại bàng, lại cứu luôn thái tử con vua Thuỷ Tề bị đại bàng bắt giam trong cũi cuối hang từ lâu. Theo chân thái tử, chàng xuống thăm thuỷ cung, đợc vua Thuỷ Tề khoản đãi rất hậu, tặng nhiều vàng bạc nhng chàng chỉ xin cây đàn thần rồi lại trở về gốc đa. Từ khi đợc cứu về, công chúa không cời không nói. Hồn chằn tinh và đại bàng trả thù, vu vạ cho Thạch Sanh khiến chàng bị nhốt vào ngục. Chàng đánh đàn, công chúa nghe thấy liền khỏi bệnh câm. Thạch Sanh đợc vua cho gọi lên. Chàng kể lại rõ mọi việc. Vua giao cho chàng xử tội mẹ con Lí Thông. Đợc chàng tha bổng nhng hai mẹ con trên đờng về đã bị sét đánh chết, hoá kiếp thành bọ hung. Thạch Sanh đợc nhà vua gả công chúa cho. Các nớc ch hầu tức giận đem quân sang đánh. Thạch Sanh lại lấy đàn ra gảy khiến quân địch quy hàng. Ăn không hết niêu cơm nhỏ của Thạch Sanh, quân sĩ mêi t¸m níc kÝnh phôc råi rót hÕt vÒ. Nhµ vua nhêng ng«i b¸u cho Th¹ch Sanh. 2. Lêi kÓ: C¨n cø vµo t×nh tiÕt truyÖn, giäng kÓ thÓ hiÖn sù hÊp dÉn bÊt ngê. - Më ®Çu c¸c ®o¹n, kÓ b»ng giäng trÇm. - Giäng s«i næi, m¹nh mÏ vµ dån dËp khi thÓ hiÖn kh«ng khÝ cña cuéc giao tranh, t¶ c¶nh Th¹ch Sanh đánh chằn tinh, Thạch Sanh giết đại bàng cứu công chúa... - Đoạn kể công chúa nghe tiếng đàn khỏi câm, Lí Thông bị kết tội, đợc Thạch Sanh tha nhng lại bị sét đánh chết cần kể bằng giọng hào hứng, vui vẻ vì công lí đã đợc thực hiện. - Khi thuật lại những lời Lí Thông nói với Thạch Sanh cần thay đổi giọng điệu để diễn tả sự xảo trá, gi¶ dèi trong lêi nãi cña LÝ Th«ng. 3*. NÕu vÏ mét bøc tranh minh ho¹ cho truyÖn Th¹ch Sanh (ngoµi nh÷ng bøc tranh trong s¸ch – hãy tự suy nghĩ về ý nghĩa và tên gọi cho các bức tranh này), có thể chọn chi tiết Thạch Sanh đánh chằn tinh để vẽ. Đây là một trong những chi tiết quan trọng trong tác phẩm. Nó cho thấy sự dũng cảm cña nh©n vËt Th¹ch Sanh, còng nh thÓ hiÖn íc m¬ vÒ sù chiÕn th¾ng cña con ngêi tríc nh÷ng thÕ lùc đại diện cho cái ác. Có thể đặt tên cho bức vẽ là Thạch Sanh đánh chằn tinh.. Ch÷a lçi dïng tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Lçi lÆp tõ a) Ph©n biÖt gi÷a phÐp lÆp vµ lçi lÆp: H·y so s¸nh hiÖn tîng lÆp trong ®o¹n v¨n (1) vµ c©u (2): (1) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nớc, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con ngời. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu! (2) Truyện dân gian thờng có nhiều chi tiết tởng tợng kì ảo nên em rất thích đọc truyện dân gian. Gợi ý: ở trờng hợp (1), lặp đợc sử dụng có chủ đích, từ "tre" đợc điệp lại 7 lần là phép lặp nhằm lµm t¹o nhÞp ®iÖu cho lêi v¨n, gîi h×nh ¶nh, nhÊn m¹nh søc m¹nh cña tre. ë trêng hîp (2), lÆp lµ lçi lÆp thõa tõ ng÷ (truyÖn d©n gian) lµm cho c©u v¨n rêm rµ, g©y c¶m gi¸c nÆng nÒ. b) Ch÷a lçi lÆp tõ.

(42) + Bá tõ ng÷ lÆp, viÕt l¹i c©u, vÝ dô: TruyÖn d©n gian thêng cã nhiÒu chi tiÕt tëng tîng k× ¶o nªn em rất thích đọc hay Em rất thích đọc truyện dân gian vì loại truyện này có nhiều chi tiết tởng tợng kì ảo. + Thay thế từ ngữ lặp bằng các đơn vị đồng nghĩa, ví dụ: Truyện dân gian có nhiều chi tiết tởng tợng kì ảo nên em rất thích đọc thể loại này. 2) Lçi lÉn lén c¸c tõ gÇn ©m a) MÆt ©m thanh, h×nh thøc cÊu t¹o vµ mÆt ý nghÜa cña tõ cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Dïng tõ chính xác cũng có nghĩa là phải đảm bảo mối quan hệ giữa các mặt này. Phải phân biệt đợc các đơn vị từ gần âm để tránh nhầm lẫn. Bởi vì âm sai thì cái đợc biểu đạt (ý nghĩa) cũng không thể chính xác. b) Trong các câu sau, từ nào dùng không đúng? Hãy chỉ ra nguyên nhân dẫn đến việc dùng sai và söa l¹i cho chuÈn x¸c. - Ngµy mai, chóng em sÏ ®i th¨m quan ViÖn b¶o tµng cña tØnh. - ¤ng ho¹ sÜ giµ nhÊp nh¸y bé ria mÐp quen thuéc. Gîi ý: - Ph©n biÖt hai tõ th¨m quan vµ tham quan: trong tiÕng ViÖt kh«ng cã tõ th¨m quan, trêng hîp nµy ngời sử dụng lẫn với từ tham quan (tận mắt xem xét để mở rộng hiểu biết hay thởng thức). - Ph©n biÖt hai tõ nhÊp nh¸y vµ mÊp m¸y: NhÊp nh¸y - më ra l¹i nh¾m l¹i liªn tiÕp, hoÆc chØ ¸nh sáng lúc loé lên, lúc tắt liên tục; mấp máy chỉ chuyển động khẽ, liên tiếp. Nh vậy ở đây phải dùng mấp m¸y thay cho nhÊp nh¸y. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. T×m vµ ch÷a lçi dïng tõ trong c¸c c©u sau: a) Bạn Lan là một lớp trởng gơng mẫu nên cả lớp ai cũng đều rất lấy làm quý mến bạn Lan. b) Sau khi nghe c« gi¸o kÓ c©u chuyÖn Êy, chóng t«i ai còng thÝch nh÷ng nh©n vËt trong c©u chuyện này vì những nhân vật ấy đều là những nhân vật có phẩm chất đạo đức tốt đẹp. c) Qu¸ tr×nh vît nói cao còng lµ qu¸ tr×nh con ngêi trëng thµnh, lín lªn. Gîi ý: - C©u (a), lçi lÆp thõa tõ, ch÷a: B¹n Lan lµ mét líp trëng g¬ng mÉu nªn c¶ líp ai còng quý mÕn. - C©u (b), lçi lÆp thõa tõ, ch÷a: Sau khi nghe c« gi¸o kÓ, chóng t«i ai còng thÝch nh÷ng nh©n vËt trong câu chuyện vì họ đều là những ngời có phẩm chất tốt đẹp. - C©u (c), lçi lÆp thõa tõ, ch÷a: Qu¸ tr×nh vît nói cao còng lµ qu¸ tr×nh con ngêi trëng thµnh. 2) T×m, chØ ra nguyªn nh©n vµ ch÷a c¸c lçi vÒ dïng tõ trong c¸c c©u sau: a) Tiếng Việt có khả năng diễn tả linh động mọi trạng thái tình cảm của con ngời. b) Cã mét sè b¹n cßn bµng quang víi líp. c) Vùng này còn khá nhiều thủ tục nh: ma chay, cới xin đều cỗ bàn linh đình; ốm không đi bệnh viÖn mµ ë nhµ cóng b¸i,... Gợi ý: Các câu đều mắc lỗi lẫn lộn các từ gần âm - Hãy so sánh để phân biệt ý nghĩa của các từ gần âm, dễ nhầm lẫn: + linh động / sinh động: linh động nghĩa là không gò bó, câu nệ vào khuôn mẫu, không theo nguyên tắc một cách cứng nhắc; sinh động nghĩa là có khă năng gợi ra những trạng thái, hình ảnh ở nhiÒu d¹ng vÎ kh¸c nhau nh cuéc sèng thùc. + bàng quang / bàng quan: bàng quang chỉ bộ phận chứa nớc tiểu; bàng quan là thái độ thờ ơ, xem mình nh ngời đứng ngoài, làm nh không có quan hệ đến mình. + thủ tục / hủ tục: thủ tục chỉ những việc làm phải theo trình tự đã quy định; hủ tục chỉ những.

(43) phong tục đã lạc hậu, lỗi thời, không lành mạnh. - Ch÷a l¹i lµ: + Tiếng Việt có khả năng diễn tả sinh động mọi trạng thái tình cảm của con ngời. + Cã mét sè b¹n cßn bµng quan víi líp. + Vùng này còn khá nhiều hủ tục nh: ma chay, cới xin đều cỗ bàn linh đình; ốm không đi bệnh viÖn mµ ë nhµ cóng b¸i,.... em bÐ th«ng minh (TruyÖn cæ tÝch) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Sä Dõa). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1*. Hình thức dùng các câu đố để thử tài con ngời rất phổ biến trong các câu chuyện cổ tích. Việc ra câu đố và giải đố, liên kết các sự kiện, nhân vật xung quanh hệ thống câu đố có nhiều tác dụng, trong đó chủ yếu là tạo ra các tình huống để phát triển cốt truyện, tạo sức hấp dẫn, cuốn hút ngời đọc, ngời nghe. Bên cạnh đó, tài năng, phẩm chất trí tuệ của các nhân vật cũng đợc bộc lộ trong quá trình giải quyết các câu đố mà ngời thờng không giải đợc. 2. Sự mu trí, thông minh của em bé đợc thử thách qua bốn lần, lần sau khó hơn lần trớc: - Lần thứ nhất: Trả lời câu hỏi phi lí của viên quan (không ai đi cày lại bỏ công đếm số đờng cày trong mét ngµy). - Lần thứ hai: Thay mặt dân làng hoá giải câu đố của vua (bắt trâu đực đẻ ra trâu con). - Lần thứ ba: Trả lời câu đố vua giao cho chính mình (vua đã biết ngời tài là ai nên không cần đố c¶ lµng n÷a). - Lần thứ t: Không phải là chuyện giải đố để khẳng định tài năng. Việc giải đố liên quan đến vận mệnh của cả dân tộc (nếu không ai giải đợc thì tức là đất nớc không có ngời tài, khó có thể chống lại đợc thế lực hùng hậu của giặc). 3. Trong mỗi lần đợc thử thách, em bé đã dùng những cách rất thông minh để giải đố. Lần thứ nhất: đố lại viên quan bằng một câu đố tơng tự (ngựa một ngày đi đợc mấy bớc?). Lần thứ hai: tạo tình huống để vua tự nói ra sự phi lí trong yêu cầu của mình đối với dân làng. Lần thứ ba: đố lại nhà vua. Lần thứ t: dùng kinh nghiệm dân gian để giải đố. Điều đáng chú ý là khi giải đố, em bé đã không dựa vào các kiến thức sách vở mà sử dụng các kiến thức ngay trong thực tế đời sống. Với những câu đố không thể có lời giải, em bé đã đẩy chính ngời đố vào thế bí, khiến cho cả ngời ra câu đố, ngời chứng kiến (và nhất là các thính giả của câu chuyện) bÞ bÊt ngê, th¸n phôc, lµm bËt ra tiÕng cêi vui vÎ. 4. Câu chuyện cổ tích Em bé thông minh đề cao phẩm chất trí tuệ của con ngời, cụ thể là ngời lao động nghèo. Đó là trí thông minh đợc đúc rút từ hiện thực cuộc sống vô cùng phong phú. Những ngời nông dân khi xa tuy không mấy ai đợc cắp sách đến trờng nhng những kinh nghiệm, những kiến thức họ có đợc là nhờ có cuộc đời, trờng học của họ là trờng đời. Bằng các tình huống bất ngờ, truyện đã đem lại cho ngời đọc, ngời nghe những tiếng cời vui vẻ, thó vÞ. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Có ông vua nọ, vì muốn tìm ngời hiền tài nên đã cho một viên quan đi dò la khắp cả nớc. Viên.

(44) quan ấy đến đâu cũng ra những câu đố oái oăm, hóc búa để thử tài. Một hôm, viên quan thấy hai cha con đang làm ruộng bèn hỏi một câu rất khó về số đờng cày con trâu cày đợc trong một ngày. Ông bố không trả lời đợc, cậu con trai nhanh trí hỏi vặn lại khiến viên quan thua cuộc. Biết đã gặp đợc ngời tài, viên quan nọ về bẩm báo với vua. Vua tiếp tục thử tài, bắt dân làng đó phải làm sao cho trâu đực đẻ ra trâu con. Bằng cách để cho nhà vua tự nói ra sự vô lí trong yêu cầu của mình, cậu bé đã cứu dân làng thoát tội. Cậu tiếp tục chứng tỏ tài năng bằng cách giải các câu đố tiếp theo và đợc nhà vua ban thởng rất hậu. Vua níc l¸ng giÒng muèn kÐo qu©n sang x©m lîc nhng tríc hÕt muèn thö xem níc ta cã ngêi tµi hay không bèn cho sứ giả mang sang một chiếc vỏ ốc vặn thật dài và đố xâu sợi chỉ qua. Tất cả triều đình không ai giải đợc lại tìm đến cậu bé. Với trí thông minh khác ngời, lại sống gần gũi với thực tế, cậu bé vừa chơi vừa giải đố, kết quả là tránh đợc cho đất nớc một cuộc chiến tranh. Nhà vua thấy thế bèn xây dinh thự ngay cạnh hoàng cung để cậu ở cho tiện việc hỏi han đồng thời phong cho cậu làm Tr¹ng nguyªn. 2. Lêi kÓ: Truyện đợc xây dựng chủ yếu qua hệ thống các câu đố, tạo nên các tình tiết hồi hộp, li kì, hấp dẫn. Do đó, lời kể cần nêu bật cách xử lí tình huống, phơng pháp giải đáp vừa linh hoạt vừa đơn giản và hiệu quả đến bất ngờ. Hệ thống các câu đối thoại rất độc đáo: mỗi kiểu đối thoại thể hiện một đặc điểm tính cách khác nhau. - Viên quan có giọng hống hách: "Này lão kia, trâu của lão một ngày cày đợc mấy đờng?". - Giọng em bé láu lỉnh, tinh nghịch, hồn nhiên, dí dỏm, hay hỏi vặn lại nhằm mục đích đẩy ngời đố vào thế bí, thế bị động. - Giọng ông bố có vẻ cam chịu, có phần sợ hãi: "Đã ăn thịt còn lo liệu thế nào? Mày đừng có làm d¹i mµ bay mÊt ®Çu con ¹!". 3*. H·y kÓ mét c©u chuyÖn “Em bÐ th«ng minh” mµ em biÕt. Gợi ý: Kể một câu chuyện hoặc một tình huống ứng xử thông minh của một em bé mà em đợc chứng kiến hoặc đợc xem trên vô tuyến, đọc trên báo chí. Có thể tham khảo thêm các sách nh: Thần đồng xa của nớc ta của Quốc Chấn, Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam của Nguyễn Đổng Chi (tập 2), TruyÖn Tr¹ng Quúnh, TruyÖn Tr¹ng Lîn,…. ch÷a lçi dïng tõ (tiÕp theo) I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Dùng từ không đúng nghĩa a) Khi dùng từ, cần đảm bảo tính chính xác giữa nghĩa vốn có của từ với nội dung định biểu đạt. b) Trong các câu sau, ngời viết đã mắc lỗi dùng từ nh thế nào? (1) Mặc dù còn một số yếu điểm, nhng so với năm học cũ, lớp 6B đã tiến bộ vợt bậc. (2) Trong cuộc họp lớp, Lan đã đợc các bạn nhất trí đề bạt làm lớp trởng. (3) Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã đợc tận mắt chứng thực cảnh nhà tan cửa nát của những ngời n«ng d©n. Gợi ý: Trong các câu trên, ngời viết đã mắc lỗi dùng từ không đúng nghĩa. Hãy tra từ điển để nắm đợc nghĩa của các từ: yếu điểm, đề bạt, chứng thực; xét xem các từ này đã đợc dùng nh thế nào, có đúng không? - yÕu ®iÓm: ®iÓm quan träng;.

(45) - đề bạt: cử giữ chức vụ cao hơn (thờng do cấp có thẩm quyền cao quyết định mà không qua bần cö); - chứng thực: xác nhận là đúng sự thật. c) Söa l¹i lçi vÒ dïng tõ sai nghÜa trong c¸c c©u trªn: §èi chiÕu nghÜa cña c¸c tõ trªn víi nghÜa cña c¸c tõ nhîc ®iÓm (hoÆc ®iÓm yÕu), bÇu, chøng kiÕn, để thấy đợc độ chính xác khi thay thế. 2. Nh vậy, nguyên nhân chính của việc dùng từ không đúng nghĩa là trờng hợp ngời viết (nói) không biết nghĩa của từ, hiểu sai nghĩa của từ hoặc hiểu không đầy đủ nghĩa của từ. Cho nên, để không m¾c ph¶i lçi nµy khi viÕt (nãi) th× mét mÆt ph¶i kh«ng ngõng trau dåi thªm vèn tõ, mÆt kh¸c trong những tình huống giao tiếp cụ thể, phải xác định đợc nghĩa của từ mình dùng, nếu còn cha chắc chắn về nghĩa của từ nào thì phải tra từ điển để hiểu rõ nghĩa cũng nh cách sử dụng nó. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Lựa chọn phơng án đúng trong các trờng hợp kết hợp từ sau đây: (1) b¶n (tuyªn ng«n) - b¶ng (tuyªn ng«n); (2) (t¬ng lai) s¸ng l¹ng - (t¬ng lai) x¸n l¹n; (3) b«n ba (h¶i ngo¹i) - bu«n ba (h¶i ngo¹i); (4) (bøc tranh) thuû mÆc - (bøc tranh) thuû m¹c; (5) (nãi n¨ng) tuú tiÖn - (nãi n¨ng) tù tiÖn. Gîi ý: - Tra từ điển để nắm đợc nghĩa của các từ tuyên ngôn, xán lạn, bôn ba, thuỷ mặc, tuỳ tiện. - Kết hợp có các từ này là kết hợp đúng. 2. Chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống: a) khinh khØnh / khinh b¹c - ...: tỏ ra kiêu ngạo và lạnh nhạt, ra vẻ không thèm để ý đến ngời đang tiếp xúc với mình. b) khÈn thiÕt / khÈn tr¬ng - ...: nhanh, gÊp vµ cã phÇn c¨ng th¼ng. c) b©ng khu©ng / b¨n kho¨n - ...: kh«ng yªn lßng v× cã nh÷ng ®iÒu ph¶i suy nghÜ, lo liÖu. Gợi ý: Tra từ điển để nắm đợc nghĩa của các từ khinh bạc, khẩn thiết, bâng khuâng, rồi so sánh với c¸c lêi gi¶i nghÜa. C¸c tõ phï hîp víi c¸c lêi gi¶i nghÜa sÏ lµ: khinh khØnh, khÈn tr¬ng, b¨n kho¨n. 3. T×m vµ ch÷a c¸c lçi dïng tõ trong c¸c c©u sau: (1) Hắn quát lên một tiếng rồi tống một cú đá vào bụng ông Hoạt. (2) Lµm sai th× cÇn thùc thµ nhËn lçi, kh«ng nªn bao biÖn. (3) Chóng ta cã nhiÖm vô gi÷ g×n nh÷ng c¸i tinh tó cña v¨n ho¸ d©n téc. Gợi ý: Câu (1), nghĩa của từ đá không phù hợp với nghĩa của từ tống (thay từ đá bằng từ đấm hoặc thay tõ tèng b»ng tõ tung); c©u (2), tõ thµnh khÈn phï hîp víi viÖc nhËn lçi (thay cho thËt thµ), tõ bao biện có nghĩa là ôm đồm làm nhiều việc, không phù hợp, nên thay bằng nguỵ biện (có ý nghĩa tranh cãi gi¶ t¹o, v« c¨n cø). C©u (3), tinh tó cã nghÜa lµ c¸c v× sao, kh«ng phï hîp, nªn thay b»ng tinh tuý (phÇn gi¸ trÞ nhÊt, quý b¸u nhÊt).. LuyÖn nãi kÓ chuyÖn I. KiÕn thøc c¬ b¶n.

(46) 1. ChuÈn bÞ: LËp dµn ý theo bè côc ba phÇn Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi 2. LuyÖn nãi: a) Trªn líp: - Chia tổ luyện nói theo dàn bài đã chuẩn bị - Nói trớc lớp theo dàn bài sau khi đã luyện nói ở tổ b) ë nhµ: - Lập dàn bài theo đề cho trớc - Lập dàn bài theo chủ đề mà mình thích - TËp nãi mét m×nh hoÆc theo nhãm tù häc II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tham khảo các đề sau: a) Tù giíi thiÖu vÒ b¶n th©n b) Giíi thiÖu vÒ mét ngêi b¹n c) Kể về gia đình mình d) Kể về một ngày hoạt động của mình 2. Tham kh¶o mét sè dµn bµi 3. Lập dàn bài theo đề tự chọn 4. §äc bµi nãi tham kh¶o 5. Tãm t¾t l¹i thµnh dµn bµi 6. So sánh với dàn bài của mình, tự sửa để hoàn chỉnh bớc chuẩn bị 7. TËp nãi, lu ý: - Nói to, rõ để mọi ngời đều nghe thấy - TËp nãi diÔn c¶m, nãi kÕt hîp víi ®iÖu bé, cö chØ - RÌn kh¶ n¨ng b×nh tÜnh, tù tin, tù ®iÒu chØnh giäng nãi cho phï hîp víi néi dung muèn nãi.. c©y bót thÇn (TruyÖn cæ tÝch Trung Quèc) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Sä Dõa). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1*. Mã Lơng thuộc kiểu nhân vật có tài lạ, luôn dùng tài năng để giúp đỡ mọi ngời, chống lại kẻ tham lam, độc ác... rất phổ biến trong truyện cổ tích. Trong truyện cổ tích Việt Nam có một số nhân vËt t¬ng tù M· L¬ng nh Th¹ch Sanh, Sä Dõa... 2. M· L¬ng vÏ giái v× em kh«ng nh÷ng cã tµi n¨ng mµ cßn rÊt ham mª häc vÏ. V× cã tµi l¹i ham mê học tập nh vậy nên Mã Lơng đã đợc tiên ông tặng cho cây bút thần có thể giúp em vẽ đợc những mọi vật sống động nh ý muốn. Tuy nhiên, chỉ Mã Lơng mới sử dụng đợc cây bút đó, điều đó cho thấy nghệ thuật chân chính chỉ có đợc trong tay những ngời tài năng, đức độ. 3. Với những ngời nghèo, Mã Lơng không vẽ những của cải sẵn có để hởng thụ. Em vẽ cho họ cái cày, cái cuốc, cái thùng - những vật dụng sinh hoạt và phơng tiện lao động để sản xuất ra của cải vật chất. Việc làm của Mã Lơng rất có ý nghĩa vì nó giúp cho con ngời đỡ vất vả nhng không vì thế mà coi.

(47) thờng giá trị lao động. Với những kẻ tham lam, độc ác, hoặc là Mã Lơng kiên quyết cự tuyệt (nh đối với tên địa chủ) hoặc là em chế giễu (vẽ con cóc, con gà trụi lông cho vua) Cuối cùng em dùng cây bút thần để kết liễu bọn chóng. Mã Lơng đợc các vị thần linh tặng cây bút thần cũng có nghĩa là đợc trao sứ mệnh giúp đỡ dân nghÌo, trõ diÖt nh÷ng kÎ tµn ¸c, tham lam. 4. Trong truyÖn cã nhiÒu chi tiÕt lÝ thó vµ gîi c¶m: - M· L¬ng vÏ chim, chim tung c¸nh bay vµ cÊt tiÕng hãt. M· L¬ng vÏ c¸, c¸ b¬i léi tung t¨ng. - Tên địa chủ tởng Mã Lơng đã chết đói hoặc chết rét nhng em đã dùng cây bút thần vẽ bánh để ăn, vẽ lò để sởi. - Vua b¾t M· L¬ng vÏ rång, em vÏ mét con cãc ghÎ, b¾t vÏ phîng em l¹i vÏ mét con gµ trôi l«ng. - M· L¬ng gi¶ vê theo ý nhµ vua, em vÏ biÓn, vÏ c¸, vÏ c¶ thuyÒn cho vua ®i xem c¸, cuèi cïng em vÏ cuång phong b·o tè nhÊn ch×m tªn vua tham lam. 5. Truyện Cây bút thần thể hiện ớc mơ của nhân dân có đợc sức mạnh và khả năng kì diệu để giúp đỡ những ngời dân nghèo lao động hiệu quả hơn, đồng thời trừng phạt những kẻ tham lam, độc ác. Truyện nhằm khẳng định nghệ thuật chân chính luôn gắn liền với tài năng, đức độ, tinh thần say mê sáng tạo và chỉ có ý nghĩa khi nó phục vụ cho những mục đích chính đáng của con ngời. Truyện còn thÓ hiÖn m¬ íc vµ niÒm tin vµo nh÷ng kh¶ n¨ng k× diÖu cña con ngêi. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: M· L¬ng lµ cËu bÐ må c«i th«ng minh vµ say mª häc vÏ tõ nhá. Em vÏ kh¾p n¬i trªn nói, ven sông, dới nớc, trên tờng... nhng vì nghèo, dẫu ớc ao em vẫn không mua đợc bút vẽ. Một hôm nằm mơ em đợc cụ già râu tóc bạc phơ cho chiếc bút thần bằng vàng. Mã Lơng cảm ơn vµ v« cïng vui síng. M· L¬ng vÏ chim, chim bay lªn trêi, vÏ c¸, c¸ trên xuèng s«ng. Em vÏ cuèc, vÏ cày, vẽ đèn, vẽ thùng múc nớc cho ngời nghèo. Tên địa chủ biết chuyện bèn sai đầy tớ bắt Mã Lơng về vẽ cho hắn. Bị từ chối, hắn tức giận, đem giam Mã Lơng vào chuồng ngựa và bỏ đói. Mã Lơng vẽ bánh để ăn, vẽ lò để sởi. Địa chủ tức giận sai đầy tớ giết Mã Lơng để cớp bút thần. Mã Lơng vẽ thang để trèo ra ngoài, vẽ ngựa để chạy trốn, vẽ cung tên bắn chết tên địa chủ cầm dao đuổi theo. Dừng chân ở một thị trấn, Mã Lơng vẽ tranh bán để kiếm sống. Vì sơ ý em để lộ cây bút thần. Tên vua tham lam, tµn ¸c b¾t M· L¬ng vÏ theo ý h¾n. M· L¬ng còng kh«ng chÞu, em thËm chÝ cßn ch¬i kh¨m nhµ vua. Thay v× vÏ rång, vÏ phîng, M· L¬ng vÏ con cãc ghÎ, con gµ trôi l«ng. Vua tøc giËn cíp lấy cây bút thần nhng hắn vẽ núi vàng thì thành ra núi đá, vẽ cả thỏi vàng thì thành ra con mãng xà toan nuèt chöng c¶ vua. ThÊy kh«ng ¨n thua, vua bÌn xuèng níc dç dµnh vµ høa g¶ c«ng chóa cho M· L¬ng. M· L¬ng vê đồng ý rồi vẽ biển xanh, vẽ thuyền rồng cho vua cùng cả triều thần đi chơi ngắm cá. Cuối cùng, Mã L ơng vẽ cuồng phong dữ dội nhấn chìm thuyền rồng, chôn vùi tên vua tham lam, độc ác. Sau đó không ai biết Mã Lơng đi đâu. Có ngời nói em đã trở về quê cũ nhng cũng có ngời nói em đi khắp nơi, dùng cây bút thần để giúp đỡ những ngời nghèo. 2. Lêi kÓ: Muốn kể truyện này, ngoài việc phải thể hiện đợc thứ tự các tình tiết của câu chuyện, cần xác định râ giäng kÓ. - Giäng trÇn thuËt (VÝ dô: "Ngêi ta kÎ l¹i r»ng, ngµy xa cã mét em bÐ rÊt th«ng minh tªn lµ M· L¬ng... mét chiÕc");.

(48) - Giọng đối thoại (ví dụ: "– Đây là cây bút thần, nó sẽ giúp con nhiều"). Cô thÓ: - §o¹n kÓ vÒ sù k× diÖu cña c©y bót thÇn ("vÏ chim, chim tung c¸nh bay lªn trêi... vÏ c¸, c¸ vÉy ®u«i b¬i lîn") thÓ hiÖn giäng hµo høng, vui thÝch. - Đoạn tên địa chủ tởng Mã Lơng đã chết, mò xuống xem lại thấy em đang ngồi bên lò sởi ăn b¸nh... cÇn thÓ hiÖn sù kinh ng¹c. - Đoạn Mã Lơng làm trái ý nhà vua (vẽ cóc, vẽ gà trụi lông...) kể làm sao diễn tả đợc sự bất ngờ, kho¸i tr¸. - Khi Mã Lơng trừng trị tên địa chủ và tên vua tham lam cần thể hiện đợc sự đắc chí, hả hê. Có hai đoạn đối thoại. Đoạn đầu là khi tiên ông cho Mã Lơng cây bút thần, đoạn sau trong chi tiết M· L¬ng vÏ thuyÒn rång cho vua vµ triÒu thÇn ra kh¬i xem c¸. - Trong đoạn đầu cần thể hiện đợc niềm sung sớng của Mã Lơng khi có đợc cây bút em hằng mơ ớc. - §o¹n sau cÇn theo s¸t t©m tr¹ng cña tªn vua, tõ ng¹c nhiªn ("BiÓn nµy sao kh«ng cã c¸ nhØ?") đến sốt ruột thúc giục ("Cho gió to thêm một tí! Cho gió to thêm một tí!"), cuối cùng là hoảng sợ cuèng cuång ("§õng cho giã thæi n÷a! §õng cho giã thæi n÷a"). 3. Nhắc lại định nghĩa về truyện cổ tích và kể tên những truyện cổ tích đã học. Gîi ý: - Về định nghĩa truyện cổ tích (xem trong bài Sọ Dừa). - Về tên các truyện cổ tích đã học (xem mục lục và tự thống kê).. Danh tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. §Æc ®iÓm cña danh tõ a) Hãy xác định danh từ trong cụm danh từ in đậm dới đây: Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con ... (Em bÐ th«ng minh) - Danh tõ trong côm tõ in ®Ëm lµ: Con tr©u. b) Xung quanh danh tõ trong côm danh tõ nãi trªn cã nh÷ng tõ nµo? Gîi ý: - Trong cụm danh từ đã nêu, đứng trớc danh từ trung tâm là từ “ba” (một số từ, có tác dụng chỉ số lợng), đứng sau danh từ trung tâm là từ “ấy” (phụ từ chỉ định, có tác dụng giúp xác định rõ sự vật, hiện tợng đợc gọi tên). c) Tìm các danh từ khác trong câu đã dẫn. Gîi ý: cã thÓ t×m vµ s¾p xÕp c¸c danh tõ theo nhãm chØ ngêi vµ chØ vËt. - Danh tõ chØ ngêi nh: vua. - Danh tõ chØ vËt nh: lµng, thóng, con, g¹o, tr©u. d) Từ những ví dụ trên, có thể rút ra kết luận, danh từ là những từ thờng dùng để chỉ ngời, chỉ vật, hiÖn tîng, kh¸i niÖm,… e) Đặt câu với các danh từ vừa tìm đợc..

(49) VÝ dô: + Nhµ vua trùc tiÕp ban thëng cho nh÷ng tíng lÜnh cã c«ng. + Ng«i lµng n»m s¸t mÐp bê s«ng. 2. Danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật Xem xét ví dụ sau để nắm đợc đặc điểm của danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật: - ba con tr©u - mét viªn quan - ba thóng g¹o - s¸u t¹ thãc a) Có thể chia các danh từ đứng cạnh nhau thành hai nhóm: nhóm danh từ đứng trớc chỉ đơn vị và nhóm danh từ đứng sau chỉ sự vật. b) H·y thay c¸c tõ con, viªn, thóng, t¹ trong vÝ dô trªn b»ng c¸c tõ kh¸c t¬ng tù, råi nhËn xÐt vÒ ý nghĩa tính đếm, đo lờng của các cụm danh từ. Trờng hợp nào ý nghĩa tính đếm, đo lờng thay đổi, trờng hîp nµo kh«ng? Gîi ý: - Thay con b»ng chó, thay viªn b»ng «ng, thay thóng b»ng b¬, thay t¹ b»ng yÕn. - Thay ba con tr©u b»ng ba chó tr©u, mét viªn quan b»ng mét «ng quan th× ý nghÜa vÒ sè lîng không thay đổi. - Thay ba thúng gạo bằng ba bơ gạo, sáu tạ thóc bằng sáu yến thóc thì ý nghĩa về số lợng thay đổi. - Các danh từ kiểu con, viên, chú, ông - không làm thay đổi ý nghĩa về tính đếm, đo lờng của cụm danh từ - đợc gọi là danh từ chỉ đơn vị tự nhiên. Các danh từ kiểu thúng, bơ, tạ, yến - có làm thay đổi ý nghĩa về tính đếm, đo lờng - đợc gọi là danh từ chỉ đơn vị quy ớc. c) Hai câu sau đây, câu nào đúng, câu nào sai? Vì sao? (1) Nhµ cã ba thóng g¹o rÊt ®Çy. (2) Nhµ cã s¸u t¹ thãc rÊt nÆng. Gîi ý: - Câu (1) đúng, câu (2) sai. - Câu (2) sai, vì: "tạ" là đơn vị cân đong quy ớc, chính xác nên không thể dùng với ý nghĩa đánh giá (rất nặng) đợc. Còn "thúng" là từ chỉ đơn vị tính đếm ớc chừng thì có thể dùng với ý nghĩa đánh giá (đầy) đợc. d) Danh từ tiếng Việt đợc chia thành hai loại lớn: danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật. Khi sử dụng danh từ chỉ đơn vị cần lu ý điều gì? Gîi ý: - Danh từ chỉ đơn vị gồm hai nhóm: danh chỉ đơn vị tự nhiên và danh từ chỉ đơn vị quy ớc. - Khi sử dụng danh từ chỉ đơn vị quy ớc cần chú ý phân biệt danh từ chỉ đơn vị chính xác và danh từ chỉ đơn vị ớc chừng. Danh từ chỉ đơn vị tính đếm, đo lờng chính xác thì không dùng với ý nghĩa đánh giá. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. H·y liÖt kª mét sè danh tõ chØ sù vËt mµ em biÕt. §Æt c©u víi mét trong c¸c danh tõ Êy. VÝ dô: xe m¸y, s¸ch, bót, bµn, b¶ng,... (QuyÓn s¸ch nµy rÊt hay.) 2. Liệt kê các danh từ chỉ đơn vị tự nhiên và đặt câu với một trong các danh từ ấy:.

(50) a) Chuyên đứng trớc danh từ chỉ ngời, ví dụ: ông, vị, cô, ... b) Chuyên đứng trớc danh từ chỉ đồ vật, ví dụ: cái, bức, tấm, ... Gîi ý: - Danh từ chỉ đơn vị tự nhiên chuyên đứng trớc danh từ chỉ ngời: viên, ngài, cu, bé,... (Năm nay bé An nhµ t«i lªn ba tuæi.) - Danh từ chỉ đơn vị tự nhiên chuyên đứng trớc danh từ chỉ đồ vật: chiếc, quyển, quả,... (Chiếc bút m¸y cña em viÕt rÊt tèt.) 3. Liệt kê các danh từ theo yêu cầu sau và đặt câu với một trong các danh từ ấy: a) Chỉ đơn vị quy ớc chính xác, ví dụ: mét, lít, ki-lô-gam, ... b) Chỉ đơn vị quy ớc ớc chừng, ví dụ: nắm, mớ, đàn, ... Gîi ý: - Danh từ chỉ đơn vị quy ớc chính xác: ki-lô-mét, yến, lạng,... (Nhà tôi cách trờng hai ki-lô-mét.) - Danh từ chỉ đơn vị quy ớc ớc chừng: vốc, nhúm, khoảnh,... (Bà tôi trồng rau cải ở khoảnh vờn sau nhµ.) 4. Tìm các danh từ và phân loại thành nhóm danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật trong đoạn v¨n sau: Ngêi ta kÓ l¹i r»ng, ngµy xa cã mét em bÐ rÊt th«ng minh tªn lµ M· L¬ng. Em thÝch häc vÏ tõ nhá. Cha mẹ em đều mất sớm. Em chặt củi, cắt cỏ, kiếm ăn qua ngày, nhng vẫn nghèo đến nỗi không có tiền mua bót. [...] Em dèc lßng häc vÏ, h»ng ngµy ch¨m chØ luyÖn tËp. Khi kiÕm cñi trªn nói, em lÊy que cñi vạch xuống đất, vẽ những con chim đang bay trên đỉnh đầu. Lúc cắt cỏ ven sông, em nhúng tay xuống nớc rồi vẽ tôm cá trên đá. Khi về nhà, em vẽ các đồ đạc trong nhà lên tờng, bốn bức tờng dày đặc các h×nh vÏ. (C©y bót thÇn) Gîi ý: - Các danh từ chỉ đơn vị: em, que, con, bức,... - Các danh từ chỉ sự vật: Mã Lơng, cha mẹ, bút, núi, củi, đất, cỏ, sông,.... Ng«i kÓ trong v¨n tù sù I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Ng«i kÓ vµ vai trß cña ng«i kÓ trong v¨n tù sù a) Ng«i kÓ lµ g×? Ngôi kể là vị trí giao tiếp mà ngời kể sử dụng để kể chuyện. Ngôi kể thờng đợc thể hiện ra bằng nh©n xng trong lêi kÓ. Cã khi ngêi kÓ kÓ theo ng«i thø nhÊt - xng "t«i"; cã khi kÓ theo ng«i thø ba - dÊu mình đi, không trực tiếp lộ diện nhng thực ra đã có mặt ở khắp nơi để chứng kiến và kể lại chuyện, kể nh nh©n vËt tù kÓ, kÓ nh "ngêi ta kÓ". b) Đọc kĩ các đoạn văn và cho biết hình thức ngôi kể của chúng. Dựa vào đâu để nhận biết? (1) Vua và đình thần chịu thằng bé là thông minh lỗi lạc. Nhng vua vẫn còn muốn thử một lần n÷a. Qua h«m sau, khi hai cha con ®ang ¨n c¬m ë c«ng qu¸n, bçng cã sø nhµ vua mang tíi mét con chim sÎ, víi lÖnh b¾t hä ph¶i dän thµnh ba cç thøc ¨n. Em bÐ nhê cha lÊy cho m×nh mét c¸i kim may råi ®a cho sø gi¶, b¶o: - Ông cầm lấy cái này vê tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim. Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn..

(51) (Em bÐ th«ng minh) (2) Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cờng tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cø cøng dÇn vµ nhän ho¾t. ThØnh tho¶ng, muèn thö sù lîi h¹i cña nh÷ng chiÕc vuèt, t«i co c¼ng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y nh có nhát dao vừa lia qua. Đôi c¸nh t«i, tríc kia ng¾n hñn ho¼n, b©y giê thµnh c¸i ¸o dµi kÝn xuèng tËn chÊm ®u«i. Mçi khi t«i vò lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu lu kÝ) Gîi ý: §o¹n (1) kÓ theo ng«i thø ba. §o¹n (2) kÓ theo ng«i thø nhÊt. c) Ngêi xng "t«i" trong ®o¹n v¨n (2) cã ph¶i lµ t¸c gi¶ T« Hoµi kh«ng? V× sao? Gợi ý: Ngời kể xng "tôi" là nhân vật Dế Mèn, không phải tác giả Tô Hoài mặc dù để kể đợc tác giả đã phải hoá thân vào "tôi" - Dế Mèn. d) So s¸nh ng«i kÓ ë ®o¹n v¨n (1) vµ (2): Trong hai ng«i kÓ, ng«i kÓ nµo cã thÓ tù do h¬n, ng«i kÓ nào chỉ đợc kể những gì mình biết, đã trải qua? Gîi ý: Ng«i kÓ thø ba ë ®o¹n v¨n (1) cho phÐp ngêi kÓ tù do h¬n trong viÖc chøng kiÕn, biÕt vµ kÓ l¹i mäi chuyÖn. Ng«i kÓ thø nhÊt (t«i) trong ®o¹n v¨n (2) kh«ng thÓ tù do nh ng«i kÓ thø ba, ngêi kÓ díi h×nh thøc nh©n xng "t«i" chØ kÓ nh÷ng g× "t«i" biÕt, "t«i" chøng kiÕn, nghÜa lµ kh«ng thÓ kÓ nh÷ng g× mµ DÕ MÌn kh«ng biÕt. đ) Thử đổi ngôi kể trong đoạn văn (2) thành ngôi kể thứ ba (thay "tôi" bằng Dế Mèn). Nhận xét về đoạn văn sau khi đã thay ngôi kể. Gîi ý: Lêi kÓ trong ®o¹n v¨n (2) mang tÝnh tù truyÖn, nh©n vËt tù kÓ vÒ m×nh, nÕu thay b»ng ng«i kể thứ ba sẽ không ảnh hởng nhiều đến câu chuyện, nhng sẽ làm giảm đi màu sắc cá thể của câu chuyện. Kể theo ngôi thứ nhất, mọi thứ đều đợc quan sát, kể lại bằng con mắt của Dế Mèn, in đậm cá tÝnh cña DÕ MÌn. e) Có thể đổi ngôi kể thứ ba trong đoạn (1) thành ngôi kể thứ nhất (xng "tôi") đợc không? Vì sao? Gợi ý: Trờng hợp này không giống với sự thay đổi ngôi kể nh ở đoạn văn (2). Nếu thay ngôi kể thứ ba bằng "tôi" thì "tôi" sẽ không thể có mặt ở khắp nơi, lúc thì ở cung vua để biết đợc ý của vua và đình thần, nhất là ý của vua muốn thử cậu bé thêm một lần nữa, lại có mặt ở công quán để chứng kiến cảnh hai cha con ăn cơm và cảnh đối đáp của chú bé với sứ giả, rồi lại có mặt trong cung vua để biết đợc "Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn.". Phải là kể theo ngôi thứ ba thì mới có thể biết hết mọi chuyện, ở mọi nơi, mọi lúc nh thế đợc. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ ba và cho biết việc thay đổi ngôi kể đem lại ®iÒu g× míi cho ®o¹n v¨n: Ngày nào cũng vậy, suốt buổi tôi chui vào trong cùng hang, hì hục đào đất để khoét một cái ổ lớn làm thành một cái giờng ngủ sang trọng. Rồi cũng lo xa nh các cụ già trong họ hàng dế, tôi đào hang sâu sang hai ngả làm những con đờng tắt, những cửa sau, những ngách thợng, phòng khi gặp việc nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác đợc. (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu lu kÝ) Gợi ý: Nếu thay đổi ngôi kể từ "tôi" sang ngôi thứ ba - Dế Mèn, câu chuyện sẽ có sắc thái khách quan hơn, nh có một ngời vô hình nào đó lặng lẽ quan sát và kể lại hoạt động của Dế Mèn rồi kể lại nh chính chúng ta đợc chứng kiến câu chuyện vậy. 2. Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ nhất và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì kh¸c cho ®o¹n v¨n:.

(52) Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Thanh định thần nhìn rõ: con mèo già của bà chàng, con mèo già vẫn chơi đùa với chàng ngày trớc. Con vật nép chân vào mình khẽ phe phÈy c¸i ®u«i, råi hai m¾t ngäc th¹ch xanh gi¬ng lªn nh×n ngêi. Thanh mØm cêi l¹i gÇn vuèt ve con mÌo. (Th¹ch Lam, Díi bãng hoµng lan) Gợi ý: Thay đổi ngôi kể thứ ba (Thanh, chàng) bằng ngôi thứ nhất - "tôi", sẽ tô đậm thêm sắc thái t×nh c¶m cña ®o¹n v¨n, nh©n vËt nh trùc tiÕp béc b¹ch c¶m xóc cña m×nh. 3. TruyÖn C©y bót thÇn kÓ theo ng«i nµo? Ng«i kÓ Êy cã hîp lÝ kh«ng? V× sao? Gợi ý: Đọc lại truyện Cây bút thần, lu ý dấu hiệu nhân xng trong lời kể để nhận biết hình thức ngôi kể. Cũng nh các truyện cổ khác, truyện này đợc kể dới hình thức ngôi thứ ba, kể nh "Ngời ta kể lại"câu chuyện về em bé tên là Mã Lơng. Ngôi kể này phù hợp với đặc trng của thể loại truyện dân gian ở tính chất truyền miệng tập thể, cộng đồng. ở vào thời điểm ra đời của các thể loại truyện kể nh truyền thuyết, cổ tích, nhu cầu giãi bày đời sống cá thể, thể hiện sắc thái cá nhân cha đặt thành vấn đề phải chú trọng nhiều, chuyện đợc kể không phải từ một ngời cụ thể nào, có chăng màu sắc chủ quan trong lêi kÓ th× còng rÊt mê nh¹t. 4. V× sao trong c¸c truyÖn cæ tÝch, truyÒn thuyÕt ngêi ta hay kÓ chuyÖn theo ng«i thø ba mµ kh«ng kÓ theo ng«i thø nhÊt? (Xem gîi ý ë c©u tríc) 5. Khi viÕt th, em sö dông ng«i kÓ nµo? Gợi ý: Khi viết th, ngời ta thờng sử dụng ngôi ngôi kể thứ nhất để xng với đối tợng nhận th, đọc th (ë ng«i thø hai). 6. Dùng ngôi thứ nhất kể miệng về cảm xúc của em khi nhận đợc quà tặng của ngời thân. Gîi ý: khi kÓ cÇn lu ý. - Duy trì đại từ xng hô (ngời kể xng tôi). - KÓ lÇn lît c¸c chi tiÕt. + Lí do đợc nhận quà. + Món quà đó là gì? Nó giúp ích cho em ra sao? + Em đã mừng vui nh thế nào khi nhận đợc món quà đó của ngời thân? - Niềm hạnh phúc của em khi đợc mọi ngời quan tâm chăm sóc.. ông lão đánh cá và con cá vàng (TruyÖn cæ tÝch cña A. Pu-skin) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Sä Dõa). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Trong truyện, có đến năm lần ông lão ra biển gọi cá vàng. Đây là một biện pháp lặp lại có chủ ý của truyện cổ tích. Năm lần ông ra với năm tâm trạng khác nhau, từ bối rối, ngợng ngùng cho đến hoảng sợ. Thái độ của cá vàng và biểu hiện của biển cả cũng thay đổi, tăng dần theo lòng tham của mụ vợ. Cách kể chuyện nh vậy khiến cho câu chuyện không hề đơn điệu mà trái lại, ngày càng khiến cho bạn đọc cảm thấy hấp dẫn, hứng thú. Đặc điểm tính cách của các nhân vật, đặc biệt là nhân vật mụ vợ ông lão, ngày càng đợc tô đậm, nổi bật hơn lên. 2. Năm lần ra biển, cảnh biển thay đổi theo những đòi hỏi của mụ vợ ông lão:.

(53) - Lần thứ nhất, mụ đòi cái máng mới: Biển gợn sóng êm ả. - Lần thứ hai, mụ đòi cái nhà rộng: Biển xanh đã nổi sóng. - Lần thứ ba, mụ đòi làm nhất phẩm phu nhân: Biển xanh nổi sóng dữ dội. - Lần thứ t, mụ đòi làm nữ hoàng: Biển nổi sóng mù mịt. - Lần thứ năm, mụ vợ đòi làm Long Vơng: Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng Çm Çm. Những "phản ứng" của biển tăng dần theo những đòi hỏi ngày càng quá quắt của mụ vợ ông lão. "Nhân vật" biển tuy không trực tiếp tham gia vào cốt truyện nhng đã thể hiện rất rõ thái độ của tác giả (và cũng là của nhân dân) trớc thói tham lam vô hạn độ của con ngời – cụ thể ở đây là của mô vî «ng l·o. 3. Nh©n vËt mô vî «ng l·o tríc hÕt lµ ngêi hÕt søc tham lam. MÆc dï kh«ng cã c«ng lao g× víi c¸ vàng nhng mụ đã liên tục đa ra đòi hỏi, từ những đòi hỏi về vật chất (cái máng lợn, cái nhà) cho đến đòi hỏi về cả của cải và danh vọng (nhất phẩm phu nhân). Không thoả mãn với của cải và danh vọng, mụ đòi hỏi đến quyền lực tối cao (nữ hoàng). Lòng tham của mụ đi đến tột cùng khi mụ đòi đợc làm Long Vơng, bắt cá vàng hầu hạ bên cạnh. Đó là một đòi hỏi quá đáng, vợt qua mọi giới hạn có thể chấp nhận trong đạo lí làm ngời. Không chỉ tham lam, mụ vợ ông lão còn hết sức bội bạc. Với cá vàng nh thế đã đành, ngay cả với ông lão – ngời vừa là chồng vừa là ân nhân, mụ cũng đối xử chẳng ra gì. Cùng với lòng tham vô độ, sù béi b¹c cña mô cµng ngµy cµng t¨ng: - Lần thứ nhất, mụ mắng chồng là "đồ ngốc". - Lần thứ hai, mụ quát to, chửi chồng là "đồ ngu". - LÇn thø ba, mô "m¾ng nh t¸t níc vµo mÆt" chång. - Lần thứ t, mụ "nổi trận lôi đình, tát vào mặt ông lão", sau khi đợc làm nữ hoàng, mụ đuổi thẳng «ng l·o ra ngoµi. - Lần thứ năm, mụ "nổi cơn thịnh nộ, sai ngời đi bắt ông lão đến" để ông đi tìm cá vàng, bắt nó ph¶i chiÒu theo ý thÝch ng«ng cuång cña mô. Râ rµng lµ, lßng tham cña mô vî cµng t¨ng th× t×nh nghÜa vî chång cµng suy gi¶m. Khi lßng tham lên đến đỉnh điểm, thậm chí mụ vợ còn muốn gạt hẳn ông lão ra ngoài để cá vàng trực tiếp hầu hạ mụ. 4. C©u chuyÖn kÕt thóc b»ng h×nh ¶nh "tríc mÆt «ng l·o l¹i thÊy tóp lÒu n¸t ngµy xa, vµ trªn bËc cửa, mụ vợ đang ngồi trớc cái máng lợn sứt mẻ". Cái kết cục ấy là tất yếu nhng cũng đã để lại cho ngời đọc ngời nghe nhiều suy nghĩ. Với ông lão, việc trở về cuộc sống bình thờng hẳn sẽ tốt hơn rất nhiều. Còn với mụ vợ, con ngời không có chút công lao gì với cá vàng mà lại đòi hỏi quá nhiều thì việc mất hết những gì mụ đã có (mà không phải bỏ ra chút công sức nào) là lẽ công bằng, một sự trừng phạt đích đáng cho thói tham lam vô độ và sự bội bạc của mụ đối với ông lão. Đó cũng là sự thể hiện ớc mơ c«ng lÝ cña nh©n d©n. 5. Cá vàng trừng trị mụ vợ vì hai tội: tham lam và bội bạc, trong đó lòng tham đã làm mụ mù quáng, mất hết lơng tri. Tuy nhiên, ở đây, tội bội bạc có ý nghĩa quyết định khiến lòng tham trở nên vô hạn độ và dẫn đến sự trừng trị đích đáng của cá vàng với mụ vợ. ý nghĩa tợng trng của hình tợng cá vàng cũng là ý nghĩa chủ đề của truyện: Cá vàng thể hiện niềm biết ơn đối với những tấm lòng nhân hậu; cá vàng thể hiện ớc mơ công lí về sự trừng phạt đối với kẻ vong ân bội nghĩa, đối với lòng tham lam, ích kỉ đến độc ác của con ngời. III. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Một ông lão đánh cá nghèo ra biển. Lần thứ nhất kéo lới chỉ thấy có bùn, lần thứ hai kéo lới đợc.

(54) cây rong, lần thứ ba thì bắt đợc con cá vàng. Cá vàng kêu van, hứa trả ơn và ông đã thả. Mụ vợ biết chuyện, mắng lão một trận và bắt ông ra biển năm lần, đòi cá vàng đáp ứng những yêu cÇu cña mô: - Lần thứ nhất mụ đòi cá giúp cho một chiếc máng lợn mới. - Lần thứ hai, mụ vợ lại "quát to hơn" và bắt ông lão ra biển đòi cá vàng một cái nhà rộng. - Lần thứ ba, mụ vợ lại "mắng nh tát nớc vào mặt" ông lão và đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân. - Lần thứ t, mụ vợ lại "mắng lão một thôi" và đòi cá cho làm nữ hoàng. - Lần thứ năm, mụ muốn làm Long Vơng để bắt cá vàng hầu hạ. Cá vàng tức giận, lấy lại tất cả những thứ đã cho. Ông lão trở về lại thấy túp lều nát ngày xa, và trªn bËc cöa, mô vî ®ang ngåi tríc c¸i m¸ng lîn søt mÎ. 2. Lêi kÓ: Ông lão đánh cá và con cá vàng tuy thuộc thể loại truyện cổ tích nhng lại do một nhà thơ sáng tác. Ngoài những đặc điểm của một câu chuyện cổ tích thông thờng, truyện có nhiều chi tiết có giá trị nghệ thuật cao, nhiều hình tợng nổi bật, tính cách các nhân vật cũng đợc thể hiện một cách rõ nét nên việc kể diễn cảm cũng đòi hỏi sự chuẩn bị công phu và thể hiện tác phẩm một cách sáng tạo. Theo từng cấp độ đòi hỏi của mụ vợ: biểu hiện của biển cả ngày càng gay gắt, câu trả lời của cá vµng còng mçi lÇn mét døt kho¸t h¬n; giäng ®iÖu cña mô khi nãi víi chång cµng ngµy cµng qu¸ qu¾t; thái độ của ông lão thì ngợc lại: càng ngày ông càng tỏ ra nhu nhợc và sợ hãi trớc mụ vợ. Vì vậy, khi kể câu chuyện này cần chú ý đến thái độ, giọng điệu của mỗi nhân vật (biển cũng có thể coi là một nhân vật – phản ứng của biển chính là sự thể hiện thái độ bất bình của nhân dân đối với mô vî). NÕu nh víi c¸c nh©n vËt biÓn, c¸ vµng, mô vî cã thÓ kÓ b»ng giäng ®iÖu nhanh, m¹nh, gay g¾t, tăng dần theo mỗi lần đòi hỏi của mụ vợ thì khi thuật lại những hành động của ông lão lại phải hạ thấp giọng để thể hiện thái độ sợ sệt của ông đối với vợ của mình. 3*. Có ý kiến cho rằng truyện này nên đặt tên là Mụ vợ ông lão đánh cá và con cá vàng. ý kiến cña em thÕ nµo? Gợi ý: Hai nhân vật: Mụ vợ ông lão và cá vàng tuy đều là những nhân vật quan trọng trong tác phẩm, song điểm mấu chốt để nảy sinh câu chuyện, nảy sinh mối quan hệ giữa mụ vợ với cá vàng là từ nh©n vËt «ng l·o. H¬n n÷a chÝnh nhê sù dÉn d¾t cña «ng l·o mµ “tÝnh c¸ch” cña c¸ vµng còng nh cña mụ vợ mới đợc bộc lộ ra. Mối quan hệ chính trong tác phẩm (cái góp phần bộc lộ nội dung t tởng của câu chuyện) là mối quan hệ giữa ông lão với cá vàng. Vì thế nếu thay đổi tên của câu chuyện nh đã nêu lµ kh«ng hîp lÝ.. Thø tù kÓ trong v¨n tù sù I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Em hãy tóm tắt các sự việc trong truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng. a) Các sự kiện trong truyện đã đợc sắp xếp theo thứ tự nh thế nào? b) Thứ tự các sự kiện ấy có ý nghĩa gì trong việc thể hiện chủ đề của truyện? Gîi ý: - Tãm t¾t c¸c sù viÖc: + Giới thiệu hai vợ chồng ông lão đánh cá; + Ông lão đánh đợc cá vàng, cá vàng xin thả và hứa giúp ông toại nguyện mọi ớc muốn; + ¤ng l·o th¶ c¸ vµng mµ ch¼ng cÇu xin g×;.

(55) + Lần thứ nhất ông lão ra biển xin cá vàng cái máng lợn mới theo đòi hỏi của vợ; + Lần thứ hai ông lão ra biển xin cá vàng cái nhà rộng theo đòi hỏi của vợ; + Lần thứ ba ông lão ra biển xin cá vàng cho vợ đợc làm nhất phẩm phu nhân theo đòi hỏi của mụ; + Lần thứ t ông lão ra biển xin cá vàng cho vợ làm nữ hoàng theo đòi hỏi của mụ; + Lần thứ năm ông lão ra biển theo đòi hỏi của mụ vợ xin cá vàng cho mụ ta làm Long V ơng, bắt c¸ vµng ph¶i hÇu h¹. + Vî chång «ng l·o trë l¹i c¶nh nghÌo khæ. - Các sự việc trong truyện đã đợc sắp xếp theo thứ tự tăng tiến, thể hiện ở năm lần ông lão ra biển cầu xin cá vàng: mỗi lần đòi hỏi của mụ vợ lại tăng thêm lên, ông lão tội nghiệp hơn, biển phản ứng dữ déi dÇn lªn,... - Thø tù t¨ng tiÕn cña c¸c sù viÖc lÆp l¹i cã t¸c dông kh¾c ho¹ râ nÐt tÝnh c¸ch nh©n vËt, nhÊt lµ nh©n vËt mô vî tham lam, béi b¹c. 2. §äc bµi v¨n sau vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu: Cái tin thằng Ngỗ bị chó cắn rách cả bắp chân, đợc băng bó ở trạm y tế xã đến chiều nay đã truyÒn ®i kh¾p xãm. Sè lµ tra nay, khi xãm lµng ®ang yªn tÜnh, th× vang lªn tiÕng kªu thÊt thanh, mçi lóc mét râ: "Chã d¹i! Chã d¹i! Cøu t«i víi!". NhiÒu ngêi nghe, nhËn ra tiÕng th»ng Ngç, nªn ch¼ng ai ch¹y ra cøu. Bëi dân trong xóm đã một lần mắc lừa thằng Ngỗ. Ngç må c«i cha mÑ tõ sím, hiÖn sèng víi bµ ngo¹i, mét ngêi quanh n¨m èm yÕu, nhµ l¹i nghÌo. Thiếu sự rèn cặp của bố mẹ, Ngỗ đi học bữa đực bữa cái, rồi cuối cùng bỏ học luôn, suốt ngày lêu læng. Ngêi trong xãm kh«ng ai muèn cho con c¸i m×nh ch¬i víi Ngç. Mét h«m, ch¼ng biÕt buån t×nh thế nào, đang giữa tra yên ắng, Ngỗ ta vun một đống tớng vừa cỏ, vừa rạ ở đầu làng, rồi đốt lên, gió từ cánh đồng làm cho lửa cháy rùng rùng. Thằng Ngỗ vừa chạy vừa la: "Cháy! Cháy! Cứu với!". Nhiều ngời tởng thật chạy ra, có ngời còn xách cả xô nớc, cầm câu liêm. Ngỗ thấy đánh lừa đợc nhiều ngời, cêi khanh kh¸ch råi bá ch¹y. Mäi ngêi tøc giËn l¾m. Cã ngêi nãi víi bµ l·o: "Bµ ph¶i ®e ch¸u bµ, cø thế này rồi thì không hay đâu!". Bà ngoại đã khóc nhiều lần với cháu mà Ngỗ vẫn chứng nào tật ấy. Ngêi trong xãm cßn lo, chuyÖn chã d¹i c¾n ®©u chØ b¨ng bã mµ xong, cßn ph¶i tiªm nhiÒu mòi v¾c-xin mới yên đợc. Liệu thằng bé có rút đợc bài học hày không? (Phãng t¸c theo truyÖn cæ) a) Tãm t¾t l¹i c¸c sù viÖc chÝnh cña c©u chuyÖn. b) Thứ tự thực tế của các sự việc có trùng với thứ tự đợc kể của các sự việc không? c) KÓ theo thø tù nh vËy cã t¸c dông g×? Gîi ý: - Tãm t¾t c¸c sù viÖc chÝnh: (1) Ngç må c«i cha mÑ tõ nhá, kh«ng cã ngêi rÌn cÆp, d¹y dç nªn lªu læng, h háng, mäi ngêi xa l¸nh; (2) Ngç nghÞch ngîm trªu chäc, lµm mÊt lßng tin cña mäi ngêi; (3) Ngỗ bị chó dại cắn, kêu cứu nhng không ai đến cứu; (4) Ngç ph¶i b¨ng bã, tiªm v¾c-xin trõ bÖnh d¹i. §©y lµ thø tù diÔn biÕn c¸c sù viÖc trªn thùc tÕ cña c©u chuyÖn. - Thø tù thùc tÕ cña c¸c sù viÖc kh«ng trïng víi thø tù xuÊt hiÖn sù viÖc trong lêi kÓ. TruyÖn b¾t đầu kể từ sự việc (4), ngợc lên sự việc (3), đến sự kiện (1), tiếp diễn sự việc (2) và kết thúc lại quay trở về thực tại gần nhất là sự việc (4). Ngời kể muốn nhấn mạnh ý nghĩa bài học của câu chuyện nên đã kể.

(56) từ hậu quả xấu ngợc lại đến nguyên nhân. 3. Trong văn tự sự, các sự việc đợc kể theo thứ tự nh thế nào? Qua các ví dụ về thứ tự kể trong văn tự sự, chúng ta có thể rút ra nhận định: Ngời ta có thể kể chuyÖn theo thø tù diÔn biÕn thùc tÕ cña c©u chuyÖn: viÖc x¶y ra tríc kÓ tríc, viÖc x¶y ra sau kÓ sau; còng cã thÓ kÓ kh«ng theo tr×nh tù x¶y ra trong thùc tÕ cña c¸c sù viÖc mµ kÓ ng îc tõ thùc t¹i råi quay ngîc l¹i qu¸ khø,... II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. §äc c©u chuyÖn sau ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái: Tôi và Liên là bạn thân cùng lớp, nhng hồi Liên mới từ quê đến khu tập thể ở với bố bên cạnh nhà t«i, th× kh«ng hiÓu sao t«i l¹i rÊt ghÐt Liªn. Cã thÓ lµ Liªn míi ë quª ra mµ biÕt ¨n mÆc lÞch sù, l¹i hay giÆt giò ph¬i phãng, ra ®iÒu ta ®©y ch¨m chØ, ngoan ngo·n, lµm cho t«i nh bÞ kÐm c¹nh! T«i nhí nh in lÇn va ch¹m ®Çu tiªn víi Liªn. LÇn Êy, ngµy ®Çu tiªn n¾ng to sau mét tuÇn ma dÇm dÒ, mäi ngêi ai còng giÆt giò, ph¬i phãng ®Çy c¶ s©n. Khi t«i giÆt xong quÇn ¸o ®em ph¬i, th× sîi d©y phơi áo nhà tôi đã phơi đầy quần áo của Liên. Tôi bực mình lùa một cách thô bạo áo quần của Liên vµo mét ®Çu, råi ph¬i ¸o quÇn cña m×nh vµo phÇn d©y cßn l¹i, xong viÖc t«i ®i vµo nhµ. Liªn nh×n thÊy nhng không nói gì. Cô đi tìm sợi dây khác buộc làm dây phơi rồi phơi áo quần của mình lên đó. Hôm ấy tôi cùng mẹ đi phố, nhân thể ghé thăm bà ngoại, đến chiều mới về. Không ngờ đến chiều thì trời đổ ma to. Nhìn trời ma tôi nghĩ, chắc áo quần của mình phơi đã ớt sạch rồi. Nhng khi về nhà thì quần áo đã đợc ai thu dọn. Tôi đang đa mắt nhìn quanh, thì Liên sang bảo, khi trời sắp ma, cô đã kịp rút hộ vào và đem trả lại cho tôi. Nhìn xấp quần áo khô đã gấp gọn gàng, tôi thực sự ngạc nhiên và cảm động. Tôi cảm thấy mặt mình nóng bừng lên. Thì ra tôi đã nghĩ xấu cho Liên. Từ đó tôi và Liên trở thành đôi bạn thân trong khu tập thể, vui buồn có nhau... (Tù thuËt cña mét häc sinh) a) Truyện đợc kể theo ngôi nào? b) Sự việc trong câu chuyện đã đợc kể theo thứ tự nào? c) YÕu tè håi tëng cã t¸c dông g× trong c©u chuyÖn? Gîi ý: - Tãm t¾t c¸c sù viÖc theo thø tù tù nhiªn, thùc tÕ: (1) Liªn míi ë quª ra, sèng cïng khu tËp thÓ víi t«i; (2) T«i ghÐt Liªn v× c« lµm t«i kÐm c¹nh; (3) Tôi nghĩ xấu về Liên và đã có hành động không đẹp; (4) Khi tôi vắng nhà, trời ma, Liên đã rút hộ quần áo vào và đem trả lại; (5) Tôi và Liên trở thành đôi bạn thân. - Truyện đợc kể theo ngôi thứ nhất, ngời kể chuyện - nhân vật xng "tôi". - Sự việc trong câu chuyện đợc kể ngợc: (5) - (2) - (3) - (4) - (5) - Yếu tố hồi tởng tạo nên mạch kể ngợc của câu chuyện, là cơ sở hợp lí cho thứ tự đảo ngợc của c¸c sù viÖc. 2. Hãy lập dàn ý cho đề văn sau: "Kể câu chuyện lần đầu tiên em đợc đi chơi xa". Gîi ý: A. Më bµi: - Lần đầu tiên em đợc đi xa trong trờng hợp nào? đi đến đâu và đi cùng ai? B. Th©n bµi:.

(57) - Nơi xa mà em đến đó là nơi nào? (nông thôn hay thành phố). - Chuyến đi đó nhằm mục đích gì? (tham quan hay về nghỉ hè,…) - Em đã trông thấy những gì trong chuyến đi xa ấy? (con ngời, phong cảnh ra sao? Nơi ấy có điểm gì đặc biệt?) - §iÒu g× khiÕn em ghi nhí vµ thÝch thó nhÊt trong chuyÕn ®i xa Êy? - Chuyến đi ấy đã giúp em học đợc điều gì? C. KÕt bµi: - ChuyÕn ®i kÕt thóc ra sao? - Em mong ớc hoặc hi vọng có đợc một chuyến đi nh thế nào?. ViÕt bµI tËp lµm v¨n sè 2 - v¨n kÓ chuyÖn (lµm t¹i líp) I. §Ò bµI tham kh¶o. Đề 1: Kể về một việc tốt mà em đã làm. §Ò 2: KÓ vÒ mét lÇn em m¾c lçi (bá häc, nãi dèi, kh«ng lµm bµi,…). §Ò 3: KÓ vÒ mét thÇy gi¸o hay mét c« gi¸o mµ em quý mÕn. §Ò 4: KÓ vÒ mét kØ niÖm håi Êu th¬ lµm em nhí m·i. Đề 5: Kể về một tấm gơng tốt trong học tập hay trong việc giúp đỡ bạn bè mà em biết. II. Gîi ý Dµn bµI. §Ò 1: A. Më bµi. - Nªu hoµn c¶nh, thêi gian diÔn ra sù viÖc. B. Th©n bµi. - KÓ l¹i diÕn biÕn sù viÖc: + Việc tốt đó là gì? Xảy ra ở đâu? + Gặp công việc đó, em đã suy nghĩ nh thế nào? + Hành động cụ thể của em khi đó là gì? - Việc làm của em đã mang lại ích lợi nh thế nào cho ngời khác? C. KÕt bµi. - Sau khi làm đợc một việc tốt, em cảm giác ra sao? §Ò 2: A. Më bµi. - Nªu hoµn c¶nh m¾c lçi. B. Th©n bµi. - Kể lại việc sai trái mà mình đã mắc phải. + M¾c lçi khi nµo? Víi ai? + Nguyªn nh©n m¾c lçi lµ do chñ quan hay kh¸ch quan?.

(58) + Lỗi lầm ấy gây hậu quả nh thế nào? (với lớp, với gia đình hay với bản thân,…). - Sau khi mắc lỗi, em đã ân hận và sửa chữa ra sao? C. KÕt luËn. - Bµi häc rót ra sau lÇn m¾c lçi Êy lµ g×? - Lêi khuyªn cña b¹n dµnh cho c¸c b¹n kh¸c ra sao? §Ò 3: A. Më bµi. - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ ngêi thÇy (hay c« gi¸o) mµ em s¾p kÓ. - Giới thiệu hoàn cảnh (hoặc một đặc điểm nào đó của ngời thầy hoặc cô giáo) để lại cho bản thân Ên tîng s©u ®Ëm nhÊt. B. Th©n bµi. - Miªu t¶ mét vµi nÐt vÒ ngêi thÇy (hoÆc ngêi c«) mµ em yªu quý (chó ý nhÊn m¹nh nh÷ng nÐt riªng, nh÷ng nÐt g©y Ên tîng). - Kể về một nét nào đó đặc biệt trong tính cách (hoặc tác phong, hoặc tình thơng yêu đối với học trß,…). - Đối với riêng bản thân em, kỉ niệm sâu sắc nhất đối với ngời thầy (hay ngời cô giáo) đó là gì? - Tình cảm của em đối với thầy giáo hay cô giáo đó ra sao? C. KÕt bµi. - Nay tuy không còn đợc học thầy (cô) đó nữa nhng em vẫn nhớ về thầy (cô) đó bằng một sự kính träng vµ yªu mÕn s©u s¾c ra sao? §Ò 4: A. Më bµi. - Kỉ niệm tuổi thơ đó xảy ra khi nào? Với ai? (hoặc với vùng quê nào, con vật nào,…). B. Th©n bµi. - Kể lại diến biến chi tiết về kỉ nệm tuổi thơ đó. + KØ niÖm b¾t ®Çu trong hoµn c¶nh nµo? §ã lµ mét kØ niÖm buån hay vui? + Sù viÖc (c©u chuyÖn) x¶y ra vµ diÔn biÕn ra sao? - Kỉ niệm đó để lại trong lòng mình một ấn tợng sâu sắc ra sao? C. KÕt bµi. - Trong kí ức của bản thân, kỉ niệm vừa nêu có vị trí nh thế nào? Nó có là một động lực giúp cho việc học hành hay giúp cho cuộc sống của bản thân trở nên tốt đẹp hơn không? §Ò 5: A. Më bµi. - Giíi thiÖu vÒ ngêi b¹n tèt mµ em s¾p kÓ. - Giới thiệu khái quát về thành tích trong học tập hay việc tốt mà bạn ấy đã làm để giúp đỡ những b¹n bÌ cïng líp. B. Th©n bµi. - KÓ vÒ ngêi b¹n tèt cña em. + Hoàn cảnh gia đình. + Lèi sèng..

(59) + Thµnh tÝch häc tËp. + Quan hÖ víi c¸c b¹n trong líp, trong trêng, víi c¸c thÇy c« gi¸o vµ méi ngêi ra sao? - Kể về một kỉ niệm sâu sắc (nếu có) của bản thân với ngời bạn đó. - Chơi với ngời bạn đó, em học đợc điều gì? C. KÕt bµi. - Suy nghĩ của em về ngời bạn đó nh thế nào? (tự hào, thán phục). - Nêu bài học về việc giao kết bạn bè. (Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng). III. Bµi viÕt tham kh¶o. Bµi 1. Hôm đó, tan học tôi và Linh còn rủ nhau ở lại làm nốt mấy bài toán khó vì sợ về nhà không có ngời trao đổi sẽ không làm đợc. Bởi vậy ra khỏi trờng đã gần 12 giờ tra, vừa đói vừa mệt, tôi chỉ muốn mau chóng về đến nhà để đợc ngồi vào mâm đánh chén một bữa no nê, ngủ một giấc chiÒu cßn ®i häc tiÕp. Buổi tra, trời nắng, nóng nên đờng vắng tanh, tôi mải miết đi về phía nhà mình. Bỗng từ xa, tôi thấy một em bé đứng ở giữa đờng khóc và gọi mẹ. Lúc đó quên cả mệt và đói tôi lại gần và hái: - Làm sao mà em lại khóc? Sao em lại đứng ở giữa trời nắng nh vậy? §øa bÐ cµng khãc to h¬n, trong tiÕng khãc nã nãi: - Em đi chơi nên bị lạc mất đờng về. Em sợ lắm. Em muốn về với mẹ cơ. T«i thÊy th¬ng nã qu¸ nhng biÕt nã lµ con nhµ ai mµ ®a vÒ b©y giê. T«i hái: - Thế mẹ em tên gì? Nhà em ở đâu để chị đa về? Nghe t«i nãi vËy th»ng bÐ mõng l¾m nhng vÉn cßn mÕu m¸o: - Chị nói thật đấy nhé! Mẹ em tên là Lan, nhà em ở mãi đằng kia kìa... - ThÕ em kh«ng nhí nhµ em ë xãm g× µ? - Em kh«ng nhí ®©u. Nãi xong cËu bÐ l¹i oµ khãc vµ gäi: MÑ ¬i! MÑ ¬i! T«i l¹i ph¶i dç dµnh: - Em nín đi, đừng khóc nữa chị sẽ đa em về với mẹ. Chị em mình vừa đi vừa hỏi vậy. T«i dÉn em bÐ ®i vÒ phÝa em võa chØ, trong lßng lo l¾ng bëi biÕt nhµ em ë ®©u mµ t×m. Hai chÞ em t«i ®i lßng vßng mÊt gÇn mét tiÕng th× thÊy mét ngêi phô n÷ tÊt t¶ ®i vÒ phÝa t«i, dáng nh tìm kiếm một ai đó, tôi hỏi em: - Kia cã ph¶i mÑ em kh«ng? Đúng lúc đó cô đã nhận ra con trai mình đang ở trớc mặt, cô mừng rỡ chạy lại ôm đứa bé vµo lßng. Th»ng bÐ vui síng reo lªn: - MÑ! MÑ ¬i! Nh×n hai mÑ con c« vui mõng t×m thÊy nhau, t«i còng c¶m thÊy v« cïng h¹nh phóc. C« quay sang b¶o t«i: - May quá, cháu đã đa em về cho cô, cô cám ơn cháu. Cháu hãy vào nhà cô chơi đã! - Dạ, cháu xin phép cô cháu phải về để chiều còn đi học. Tạm biệt mẹ con cô tôi vội vã về nhà, đến bây giờ tôi mới thấy bụng đói thế nhng tôi lại cảm.

(60) thấy vui vì đã làm đợc một việc có ý nghĩa. Về đến nhà, mẹ tôi chạy ra đón và hỏi: - Sao con vÒ muén thÕ? MÑ lo qu¸. T«i kÓ cho mÑ nghe c©u chuyÖn x¶y ra võa råi, mÑ «m t«i vµo lßng vµ nãi: - Con gái của mẹ ngoan quá. Con đã biết giúp đỡ ngời khác lúc gặp khó khăn là điều rất tốt con ạ. Chắc con đã đói lắm, hãy vào ăn cơm đi! C¸c b¹n cã biÕt kh«ng, cha bao giê t«i l¹i ¨n mét b÷a c¬m ngon nh h«m Êy.. Bµi 2. Trong lớp tôi thuộc một trong số con nhà giàu, với tôi mọi thứ đều dễ dàng muốn áo quần míi t«i chØ cÇn nãi mét tiÕng lµ bè mÑ lËp tøc mua cho, muèn cã tiÒn mua s¸ch mÑ còng cho ngay, tóm lại tôi chẳng bao giờ thiếu bất cứ thứ gì. Và cũng bởi quá đầy đủ nên tôi chẳng bao giờ để ý đến nỗi khó khăn của các bạn xung quanh. Cũng vì bản tính ích kỉ đó mà tôi đã gây ra một sai lầm mà đến tận bây giờ nghĩ lại tôi vẫn cảm thấy ân hận. T«i vèn lµ tæ trëng cña tæ 1, nªn t«i ph¶i thêng xuyªn b¸o c¸o t×nh h×nh cña líp m×nh víi c« giáo chủ nhiệm: nào ai đi muộn, nào ai ăn mặc không đúng quy định … Và điều đó ảnh hởng đến kết quả thi đua của toàn lớp. Tổ tôi luôn dẫn đầu trong việc thực hiện nội quy, tổ tôi luôn đợc bầu lµ tæ xuÊt s¾c. Vµo ®Çu häc k× hai, líp t«i cã mét b¹n míi chuyÓn vÒ tªn lµ Nam, Nam míi chuyÓn vÒ khu tôi ở. Vừa bớc vào lớp tôi đã phì cời khi thấy Nam ăn mặc vô cùng tuềnh toàng, áo còn có mảnh v¸. Buæi ®Çu vµo líp c« gi¸o ph©n c«ng Nam vÒ tæ cña t«i, dï ch¼ng nãi ra nh ng t«i kh«ng mÊy hµi lßng v× t«i c¶m thÊy Nam sÏ lµm xÊu ®i bé mÆt s¸ng sña cña tæ t«i. Tæ t«i vèn thêng dÉn ®Çu trong mäi phong trµo thi ®ua, Êy vËy mµ chØ sau mét thêi gian Nam đã mấy lần làm ảnh hởng đến thành tích của tổ tôi. Lần thì Nam đi học muộn, lần thì không mặc đồng phục,... Và cho đến một lần, buổi sáng hôm ấy chúng tôi đến lớp và ngồi bàn với nhau xem có cách nào khắc phục đợc tình trạng của tổ không. Lúc đó tôi lên tiếng: - Tất cả là do bạn Nam làm ảnh hởng đến phong trào thi đua của tổ mình, bạn ấy chuyên đi muộn, vi phạm nội quy của lớp. Theo tớ bạn ấy không xứng đáng làm thành viên tổ mình. Đúng lúc đó Nam xuất hiện và có lẽ bạn đã nghe thấy lời nói của tôi, tôi cũng hơi ngại nh ng t«i tù nghÜ: "MÆc kÖ! Nãi cho mµ biÕt". Trớc sự phản ứng gay gắt của nhiều bạn tỏ ra không đồng tình nhng tôi vẫn khăng khăng giữ ý kiến của mình. Xong đó, quay sang Nam tôi tiếp: - Này tớ nói cho bạn biết, bạn làm ảnh hởng đến tổ quá nhiều đấy! Nói xong câu đó tôi chợt nhận ra mình đã quá lời. Nam im lặng cúi đầu, không nói đi nói lại câu nào. Vừa lúc đó cô giáo chủ nhiệm bớc vào lớp. Cô đa ánh mắt về phía Nam và nói: - Trong lớp mình có bạn Nam hoàn cảnh vô cùng khó khăn, các em phải giúp đỡ bạn nhé! Bố bạn ấy mất sớm nhà chỉ có hai mẹ con, mẹ bạn ấy phải bán hàng rong để kiếm sống và nuôi bạn đi học. Thế nhng dạo này mẹ bạn ấy lại bị ốm phải nằm viện nên Nam đã có vài buổi đi học muén. C¸c em h·y th«ng c¶m cho b¹n! Suốt cả buổi học hôm đó, tôi ân hận và chỉ mong đến cuối buổi học để nói lời xin lỗi Nam. Nhng buổi học đó Nam phải nghỉ giữa chừng vì mẹ bạn ấy lại phải cấp cứu. Sau đó bạn chuyển về quê học, thế là tôi vẫn không kịp nói ra lời xin lỗi với Nam. Tôi mong rằng sau này sẽ có dịp về quê thăm bạn, và có lẽ lúc đó bạn đã tha lỗi cho tôi. Và đây cũng là một bµi häc cho sù Ých kØ cña t«i.. Bµi 3..

(61) Nếu ai đó hỏi em: Từ lúc đi học đến giờ, em học qua bao nhiêu thầy cô giáo - chắc chắn em không thể nào nhớ đợc. Nhng nếu hỏi: Thầy cô nào để lại cho em nhiều ấn tợng nhất? Em sẽ ngay lËp tøc nªu ra nh÷ng c¸i tªn. Song trong suèt s¸u n¨m c¾p s¸ch tíi trêng, em cha bao giê dám nghĩ rằng, có một thầy giáo chỉ dạy em mỗi một tiết văn thôi mà để lại cho em một ấn tợng khó phai về sự kính yêu đến vậy. ChuyÖn x¶y ra vµo tuÇn ®Çu tiªn cña n¨m häc líp s¸u nµy. Bíc vµo ng«i trêng míi, l¹ thÇy, lạ bạn, chúng em hồi hộp đợi mong những tiết học đầu tiên trong một cảm giác vui mừng xen lÉn nh÷ng ®iÒu bÝ Èn. Sau mçi tiÕng trèng tïng vµ mçi trµng vç tay rén r·, chóng em l¹i ® îc lµm quen với một thầy giáo mới. Những ngời mà trớc đó chúng em cha bao giờ thấy mặt, biết tên, cha bao giờ đợc nghe lời giảng với bao kiến thức mới lạ và xa xôi. Ngµy häc thø nhÊt tr«i qua véi vµng vµ ån ·. Líp häc bíc vµo ngµy häc thø hai b»ng mét tiÕt ngữ văn. Tiếng trồng vào giờ cao điểm, thầy giáo bớc vào trong sự ngỡ ngàng của bao đôi mắt trẻ thơ. Chả là với hầu hết các bạn lớp em, đây là lần đầu tiên môn văn đợc một thầy giáo dạy . Thầy bớc vào giờ giảng nhẹ nhàng và trầm ấm vô cùng. Tiết dạy đầu tiên, thầy dành hơn m ời phút để giới thiệu toàn bộ chơng trình ngữ văn lớp sáu. Không khí lớp không hiểu tại sao tự nhiªn s«i næi h¼n lªn. ThÇy vÉn nãi vÒ bµi gi¶ng nhng l¹i gîi trong chóng em bao Ên tîng xèn xang. ThÇy kÓ vÒ kû niÖm ngµy ®Çu tiªn thÇy bíc vµo ng«i trêng häc cÊp hai. ThÇy míi, b¹n míi vµ nh÷ng b¶i gi¶ng míi nhanh chãng cuèn hót niÒm ®am mª v¨n häc cña thÇy. ThÕ lµ tõ ngµy đó lúc nào thầy cũng mơ ớc trở thành một thầy giáo dạy văn để đợc truyền dạy cho học sinh những cảm giác sâu lắng đợc dồn tụ qua từng trang sách. Chúng em tròn mắt hớp lấy từng lời giảng của thầy một cách say sa. Sao kỷ niệm của thầy giống tâm trạng của chúng em lúc này đến vËy. Chóng em cµng ngì ngµng, nhng còng ng©y ngÊt vµ vui mõng l¨m . Bµi gi¶ng cña thÇy cø diÔn ra trän vÑn mét giê tríc nh÷ng khu«n mÆt ng©y th¬ ®ang ngµy cµng trë nªn t¬i t¾n. ¤i! cuéc sèng sao cßn nhiÒu niÒm vui, nhiÒu m¬ íc, nhiÒu ch©n trêi l¹ thÕ. §ã còng lµ nh÷ng n¬i xa lạ, đẹp đẽ và huyền bí. Mảnh đất ấy chùng em cha từng đến bao giờ. Nhng những ớc mơ chinh phục của chúng em thì hình nh đang bắt đầu đợc thầy thắp sáng. Nhng đúng là tiếc nuối vô cùng! Không ngờ tiết văn ấy lại là tiết văn duy nhất thầy Bình dạy chúng em. Sau tuần ấy tuần đợc cử lên trờng của tỉnh. Thầy ơi! Bao giờ chúng em mới đợc gặp lại thầy. Ngời đã dạy chúng em bao điều mới lạ, dạy chúng em ớc mơ bằng chính những ớc mơ cã thùc cña thÇy.. ếch ngồi đáy giếng (TruyÖn ngô ng«n) I. VÒ thÓ lo¹i. 1. TruyÖn ngô ng«n lµ lo¹i truyÖn kÓ, b»ng v¨n xu«i hoÆc v¨n vÇn; Truyện ngụ ngôn mợn chuyện về loài vật, đồ vật hoặc về chính con ngời để nói bóng gió, kín đáo chuyện con ngời, nhằm khuyên nhủ, răn dạy con ngời ta bài học nào đó trong cuộc sống. 2. Trong lịch sử văn học, truyện ngụ ngôn ra đời từ rất sớm. Từ thời cổ đại đã có Ê-dốp – một nhà th¬ Hi L¹p chuyªn viÕt truyÖn ngô ng«n b»ng th¬. Sau nµy cã La Ph«ng-ten còng lµ mét t¸c gi¶ ngô ng«n næi tiÕng(1). (. 1) T¸c gi¶ TrÇn Gia Linh cho r»ng: "Truyện ngụ ngôn (còn gọi là truyên ngụ ý). Loại truyện chứa đựng những quan niệm về triết lí, đạo đức, những bài học đấu tranh giai cấp hay những kinh nghiệm sống đã đợc tổng kết trong những sự tích hoàn toàn tởng tợng. Các nhà t tởng trên thế giới từ lâu đã sáng tác ngụ ngôn để diễn đạt các quan niệm, các t tởng. Các nhà sáng tác ngụ ngôn nổi tiếng nh Ê-dốp (Hi Lạp cổ đại), Phe-đrơ (La Mã cổ đại), Trang Tử, Liệt Tử (Trung Hoa cổ đại, La Phông-ten (Pháp, thÕ kØ XVII), Cr-lèp (Nga, thÕ kØ XIX), v.v... ë ViÖt Nam, truyÖn ngô ng«n tiªu biÓu lµ cña d©n gian. Lµ nh÷ng Èn dô cã tính chất truyện, phần cốt truyện tởng tợng ra chỉ là phơng tiện, phần ý niệm rút ra từ cốt truyện đó mới là mục đích. Không nhất thiết sử dụng các yếu tố thần kì, nếu có cũng chỉ là nhằm giúp ta có thể diễn đạt một cách sinh động những.

(62) II. KIÕn thøc c¬ b¶n. 1. ếch nghĩ bầu trời chỉ bé nh một cái vung vì nó sống ở đáy giếng đã lâu ngày, xa nay cha từng ra khỏi miệng giếng. Khi nhìn qua miệng giếng hẹp, bầu trời đối với ếch chẳng khác gì một chiếc vung. Các con vật sống cùng với ếch dới đáy giếng nh nhái, cua, ốc đều bé nhỏ. Nó chỉ cần cất tiếng kêu ộp ộp cũng đủ làm cho chúng hoảng sợ. Vì cha từng gặp kẻ nào mạnh hơn mình nên ếch mới nghĩ nó lµ mét vÞ chóa tÓ. 2. ếch bị trâu đi qua giẫm bẹp vì nó đã quen thói chủ quan, kiêu ngạo nh khi còn ở trong đáy giếng, đi khắp nơi, kêu ồm ộp, nhâng nháo nhìn trời và không thèm để ý gì đến xung quanh. Việc ếch bị trâu giẫm bẹp chỉ là chuyện tình cờ nhng nếu ếch chịu khó để ý xung quanh thì đã không xảy ra tai ho¹. Ngîc l¹i, Õch kh«ng biÕt th©n biÕt phËn nh vËy th× nÕu kh«ng bÞ tr©u giÉm, nã còng sÏ gÆp ph¶i mét tai ho¹ kh¸c. 3. Những bài học từ câu chuyện ếch ngồi đáy giếng: - Mét m«i trêng nhá bÐ, h¹n hÑp, kh«ng cã sù giao lu sÏ lµm h¹n chÕ tÇm hiÓu biÕt thÕ giíi xung quanh. - Khi sèng l©u trong mét m«i trêng nh thÕ, sù hiÓu biÕt cña ngêi ta sÏ trë nªn n«ng c¹n, h¹n hÑp, tõ đó dễ nảy sinh tâm lí chủ quan, kiêu ngạo. - Sự kiêu ngạo, chủ quan rất dễ khiến cho ngời ta phải trả giá đắt, có khi mất mạng nh chú ếch kia. - Dù sống ở trong môi trờng nào cũng không nên bó hẹp suy nghĩ, phải chú ý học hỏi để mở rộng tÇm hiÓu biÕt. - Khi thay đổi môi trờng sống hoặc lĩnh vực nghề nghiệp quen thuộc phải thận trọng, khiêm tốn tìm hiểu để thích nghi. Tránh chủ quan, kiêu ngạo, suy nghĩ nông cạn, hạn hẹp. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Một con ếch sống trong giếng đã lâu ngày. Nó cứ nghĩ mình là chúa tể, còn bầu trời chỉ là chiếc vung. Đến khi ma to, nớc dâng lên, ếch ra khỏi giếng, đi lại nghênh ngang, không để ý đến xung quanh, nªn bÞ mét con tr©u ®i qua dÉm bÑp. 2. Lêi kÓ: Khi kể, cần chú ý đặc biệt đến hai câu văn quan trọng nhất trong việc thể hiện nội dung, ý nghĩa cña truyÖn: - C©u thø nhÊt nãi lªn hoµn c¶nh sèng khiÕn Õch chñ quan, kiªu ng¹o: Õch cø tëng bÇu trêi trªn ®Çu chØ bÐ b»ng chiÕc vung vµ nã th× oai nh mét vÞ chóa tÓ; - Câu thứ hai là hậu quả của thói chủ quan, kiêu ngạo đó: Nó nhâng nháo đa cặp mặt nhìn lên bầu trời, chả thèm để ý đến xung quanh nên đã bị một con trâu đi qua giẫm bẹp. Cã thÓ kÓ b»ng giäng ch©m biÕm, chÕ giÔu cho phï hîp víi giäng ®iÖu cña truyÖn. NhÊn giäng ë c¸c chi tiÕt cã tÝnh then chèt: "chØ cã vµi con nh¸i, cua, èc bÐ nhá", "®a Õch ta ra ngoµi", "nghªnh ngang", "åm ép", "nh©ng nh¸o", "giÉm bÑp". 3*. Nêu một số hiện tợng trong cuộc sống ứng với thành ngữ “ếch ngồi đáy giếng”. Gîi ý: cã thÓ nªu c¸c hiÖn tuîng sau. - Mét häc sinh häc rÊt giái ë trêng nµy vµ tù m·n nhng khi ®i thi cïng c¸c b¹n trêng kh¸c th× l¹i bÞ thÊt b¹i. - Mét ngêi tù cho lµ m×nh giái, ®Çu t kinh doanh vµo lÜnh vùc mµ m×nh cha tõng biÕt, kÕt côc bÞ khái niệm khô khan. Cùng với tục ngữ, truyện ngụ ngôn Việt Nam là pho tợng triết lí dân gian độc đáo" (Từ diển văn häc, tËp II, NXB Khoa häc x· héi, H., 1984)..

(63) ph¸ s¶n. - Nhiều ngời tuy không hiểu biết nhng lại huênh hoang, tự cho là mình có thể làm đợc tất cả. Song đến khi phải làm việc để chứng tỏ mình thì lại lúng túng hoặc tìm mọi cách để trốn tránh trách nhiệm.. thÇy bãi xem voi (TruyÖn ngô ng«n) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bài ếch ngồi đáy giếng). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. V× lµ thÇy bãi (mï) nªn c¸c thÇy kh«ng thÓ xem voi tËn m¾t mµ chØ cã thÓ sê b»ng tay. Con voi lại quá to nên mỗi thầy chỉ sờ đợc một bộ phận của nó, thế nên cùng xem một con voi mà ý các thầy không giống nhau: thầy sờ vòi bảo nó sun sun nh con đỉa, thầy sờ ngà bảo nó chần chẫn nh cái đòn càn, thầy sờ tai bảo nó bè bè nh cái quạt thóc, thầy sờ chân cãi nó nh cái cột đình, thầy sờ đuôi lại nói nó tun tủn nh cái chổi sể. Thái độ của các thầy ở đây không phải là tự tin mà chủ quan đến cực đoan: ai cũng cho là mình đúng nhất, ngời sau phản bác ý kiến của ngời trớc để khẳng định ý của mình, không ai chịu ai, cho nên từ bàn tán các thầy chuyển sang xô xát, dẫn đến kết cục là đánh nhau toác đầu, chảy m¸u. 2. Sai lầm của các thầy bói là ở chỗ: đáng lẽ phải xem cả con voi thì mỗi thầy lại chỉ sờ đợc một bộ phận của voi và bảo rằng đó là con voi. Vòi, chân, tai, ngà, đuôi đúng là của con voi thật, nh ng mới chØ lµ nh÷ng bé phËn riªng lÎ, cha ph¶i lµ c¶ con voi. NÕu c¸c thÇy chÞu khã l¾ng nghe ý kiÕn cña nhau, hái qu¶n tîng, kÕt hîp víi viÖc miªu t¶, nhËn thøc cña mçi ngêi, c¸c thÇy sÏ biÕt con voi lµ nh thÕ nµo. 3. Nh÷ng bµi häc tõ truyÖn ThÇy bãi xem voi: - Khi xem xÐt mét sù vËt (hoÆc sù viÖc) cÇn kÕt hîp c¸c gi¸c quan (tai nghe, m¾t thÊy...). - Nếu không có điều kiện xem xét bằng đầy đủ các giác quan thì phải xem xét một cách toàn diện, không lấy cái bộ phận, đơn lẻ thay cho cái toàn thể. - Cần phải biết lắng nghe ý kiến của ngời khác, vừa nghe vừa kết hợp với phân tích, đánh giá, tổng hợp của riêng mình để có đợc một cái nhìn chính xác, toàn diện và đầy đủ nhất. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Năm ông thầy bói rủ nhau chung tiền biếu ngời quản voi để xem con voi có hình thù thế nào. Mỗi «ng xem mét bé phËn, cuèi cïng c·i nhau, kh«ng «ng nµo chÞu «ng nµo: «ng xem vßi b¶o voi sun sun nh con đỉa; ông xem ngà bảo voi giống cái đòn càn; ông xem tai bảo nó giống cái quạt thóc; ông xem chân bảo voi sừng sững nh cái cột đình; ông cuối cùng xem đuôi, bảo voi tun tủn nh cái chổi sể cùn. Cãi nhau vì không thể phân thắng bại, năm ông đánh nhau toác đầu, chảy máu. 2. Lêi kÓ: Cũng nh ếch ngồi đáy giếng, truyện Thầy bói xem voi là truyện ngụ ngôn có xen các yếu tố gây cời. Cần thể hiện giọng kể làm nổi bật tính chất hài hớc của câu chuyện. Trong cuéc tranh luËn cña c¸c thÇy bãi, v× kh«ng chÞu nghe ý kiÕn cña nhau, ai còng cho m×nh lµ đúng nhất nên càng về sau các thầy càng to tiếng, kết cục là dẫn đến đánh lộn. Giọng kể cần thể hiện tính chất gay gắt, căng thẳng để thấy đợc không khí của cuộc tranh luận đó. Câu cuối cùng: "không ai chịu ai, thành ra xô xát, đánh nhau toác đầu, chảy máu" nên xuống giäng thÓ hiÖn sù mØa mai, ch©m biÕm..

(64) 3. Trong cuộc sống, ta gặp rất nhiều trờng hợp (đặc biệt ở những ngời trẻ tuổi) đánh giá về sự vật, hiện tợng hay con ngời một cách sai lầm phiến diện. Ví dụ: Lãnh đạo một cơ quan không đánh giá hết năng lực của nhân viên để phân công công việc cho phù hợp gây thiệt hại cho sản xuất; một bạn chỉ vì nh×n vµo mét sai lÇm hay mét khuyÕt tËt cña ngêi kh¸c mµ phñ nhËn tÊt c¶ nh÷ng mÆt tèt cßn l¹i;…. §eo nh¹c cho mÌo (TruyÖn ngô ng«n) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bài ếch ngồi đáy giếng). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Lúc đầu, sáng kiến "đeo nhạc cho mèo" do ông Cống đa ra đợc cả làng chuột đồng thanh ng thuận nên cuộc họp diễn ra trong không khí rất sôi nổi. Nhng khi bàn đến việc cử ngời thực hiện cái sáng kiến "tuyệt diệu" ấy thì ngợc lại, ai cũng chối đây đẩy, tìm đủ mọi lí do để trốn việc và đùn đẩy cái việc chết ngời ấy cho kẻ khác. Ông Cống đùn sang anh Nhắt, anh Nhắt láu lỉnh lại đẩy sang cho chuột Chù. Rốt cuộc chuột Chù, vì không chối vào đâu đợc nữa mà cũng không biết đẩy cho ai, nên đành phải nhận. 2. Sự đối lập giữa hai cảnh tợng ấy chứng tỏ làng chuột đa phần là những kẻ "khi vui thì vỗ tay vào", chỉ biết nói suông, khi cần bàn đến việc cụ thể, liên quan đến tính mạng của cá nhân thì "cháy nhà mới ra mặt chuột", từ ông Cống đến anh Nhắt, lộ nguyên hình là những kẻ chỉ biết chỉ tay sai khiến, đùn đẩy công việc cho ngời khác. 3*. Có thể nói: việc tả các loại chuột trong truyện rất sinh động, hóm hỉnh, vừa diễn tả đợc không khí chung của họ hàng nhà chuột vừa thể hiện đợc tính cách sắc nét của từng nhân vật. Mỗi nhân vật trong truyÖn l¹i t¬ng øng víi mét lo¹i ngêi trong lµng: - Ông Cống "rung rinh béo tốt" là bậc bề trên, có chút chữ nghĩa, kẻ cả, cậy thế cậy quyền, chỉ đòi "¨n trªn ngåi trèc". - Anh Nh¾t l¸u lØnh, kh«n ngoan, khÐo trèn tr¸nh c«ng viÖc t¬ng øng víi lo¹i chøc s¾c "dë «ng dë th»ng". - Anh Chï thËt thµ, chÊt ph¸c thuéc hµng ngò nh÷ng ngêi "thÊp cæ bÐ häng", thêng bÞ bän chøc s¾c b¾t n¹t. 4*. Trong cuéc häp cña lµng chuét (vµ còng lµ cña lµng x· tríc ®©y), ngêi cã quyÒn xíng viÖc vµ sai khiÕn ngêi kh¸c lµ nh÷ng vÞ cã vai vÕ hµng ®Çu nh «ng Cèng, ngêi tù cho m×nh c¸i quyÒn kh«ng ph¶i lµm nh÷ng viÖc nÆng nhäc, nguy hiÓm lµ nh÷ng vÞ chøc s¾c dë dë ¬ng ¬ng nh anh Nh¾t. Cßn nh÷ng ngêi cïng ®inh, ë díi cïng trong bËc thang ph©n cÊp x· héi nh anh Chï th× ph¶i g¸nh v¸c nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, nh÷ng kÕ ho¹ch nhiÒu khi rÊt viÓn v«ng do c¸c vÞ chøc s¾c xíng lªn. 5. Câu chuyện nêu lên những bài học ở đời: Thứ nhất, một sáng kiến hay kế hoạch tốt phải có điều kiện để thực hiện nó. Dù tốt đến mấy nhng không thể thực hiện đợc trong thực tiễn thì đó cũng chỉ là những kế hoạch, sáng kiến viển vông, không có giá trị. Thứ hai, ngời thực hiện kế hoạch phải có đủ phẩm chất, năng lực để thực hiện nó. Nếu chỉ đùn đẩy, trốn tránh trách nhiệm, bắt một ai đó phải nhận thì dù kế hoạch có tính thực tiễn cũng cha chắc đã thực hiện đợc. Thứ ba, một hội đồng toàn những kẻ chỉ biết nói cho sớng miệng rồi đùn đẩy trách nhiệm cho ngời khác chỉ có thể là hội đồng chuột, rất dễ đi đến những quyết định ảo tởng, phi thực tế. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t:.

(65) Bëi mÌo cø ¨n thÞt chuét m·i nªn chuét ph¶i t×m c¸ch b¶o vÖ gièng nßi. Cả làng chuột họp nhau lại. Ông Cống có sáng kiến đeo nhạc vào cổ mèo để mèo đi đâu cũng phát ra tiếng kêu, chuột nghe thấy biết đờng mà chạy. Cả làng chuột đều cho cách đó rất hay nhng khi cử ngời làm thì ai cũng chối đây đẩy. Rốt cuộc anh chuột Chù không biết chối vào đâu đợc đành phải nhận lời. Khi thấy chuột Chù rón rén đến, mèo nhe nanh, giơ vuốt khiến Chù vội vứt nhạc chạy về báo làng. Không ai dám bàn đến cái nhạc nữa. Bởi thế nên đến tận bây giờ, mèo vẫn cứ ăn thịt chuột. 2. Lêi kÓ: Trong truyện có nhiều câu đối thoại của các nhân vật, mỗi nhân vật lại có những đặc điểm khác nhau - do đó, khi kể cần thể hiện đợc sự khác nhau sinh động đó: - Giäng «ng Cèng: kÎ c¶, trÞch thîng (chËm r·i). - Giäng anh Nh¾t: l¸u lØnh, kh«n ngoan (liÕn l¸u). - Giäng anh Chï: cam chÞu (Ò µ, chËm ch¹p). Khi thuật lại chi tiết anh Chù đến đeo nhạc cho mèo, bị mèo doạ bỏ cả nhạc chạy cần kể bằng giäng hµi híc, mØa mai. 3. Phân tích, đánh giá tính cách chuột Cống. Trong làng chuột, chuột Cống đợc xếp vào bậc trởng thợng, ngồi ngất ngởng chiếu trên. Vì thế mà ch¬ng tr×nh nghÞ sù bµn chuyÖn ®eo nh¹c cho mÌo do «ng Cèng khëi xíng vµ tr×nh bµy. Hä hµng nhµ chuột cứ nghĩ đó là một cao kiến có thể cứu cả dòng tộc khỏi cái nỗi sợ hãi tồn tại bấy lâu nay. Nhng thật không ngờ, đến ngày phân công ngời đi đeo nhạc cho mèo, ông Cống mới lộ rõ bộ mặt nhút nhát cña m×nh. Cèng tù cho m×nh lµ bËc trëng thîng trong lµng nªn c¸i viÖc nhá nhoi kia ch¼ng xøng chót nµo víi c¸i danh hiÖu cao quý mµ ta ®©y hiÖn cã (mét c¸ch trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm rÊt gian ngoan cña những kẻ có quyền thế). Thế là cuối cùng, trách nhiệm nặng nề lại đặt lên đôi vai của những kẻ cùng ®inh. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, cã thÓ thÊy chuét Cèng lµ kÎ thÝch huyªnh hoang nhng l¹i lµ mét tªn nhút nhát. Chuột Cống đại diện cho những kẻ chức sắc trong làng xã ngày xa (gian ngoan và xảo trá).. Danh tõ (tiÕp theo) I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Danh tõ chung vµ danh tõ riªng a) Danh tõ chØ sù vËt gåm danh tõ chung vµ danh tõ riªng. Danh tõ chung lµ tªn gäi mét lo¹i sù vật. Danh từ riêng là tên riêng của từng ngời, từng vật, từng địa phơng, ... b) H·y ®iÒn c¸c danh tõ cã trong c©u sau vµo b¶ng ph©n lo¹i: Vua nhớ công ơn tráng sĩ, phong là Phù Đổng Thiên Vơng và lập đền thờ ngay ở làng Gióng, nay thuéc x· Phï §æng, huyÖn Gia L©m, Hµ Néi. (Theo Th¸nh Giãng) B¶ng ph©n lo¹i Danh tõ chung Danh tõ riªng Gợi ý: Dựa vào những kiến thức đã đợc học ở Tiểu học và gợi dẫn ở mục (a) để xác định loại danh tõ chØ sù vËt. Danh tõ chung nh: vua, tr¸ng sÜ,... Danh tõ riªng nh: Phï §æng Thiªn V¬ng, Giãng,... 2. Các danh từ riêng trong câu trên đã đợc viết hoa nh thế nào? Gợi ý: Danh từ riêng viết hoa, danh từ chung nếu đứng đầu câu thì viết hoa (Vua)..

(66) 3. Víi mçi quy t¾c viÕt hoa sau ®©y, h·y cho 3 vÝ dô minh ho¹: - Quy tắc viết hoa tên ngời, tên địa lí Việt Nam: Trần Hng Đạo, Nguyễn Trãi, Nguyễn Tất Thành,... (Nguyễn Trãi là nhà thơ, đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới.); Hà Nội, Hải Phòng, Tản Viên,... (Một ngời ở vùng núi Tản Viên có tài lạ: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi.) - Quy tắc viết hoa tên ngời, tên địa lí nớc ngoài: Mao Trạch Đông, Ken-nơ-đi, Bắc Kinh, Mát-xcơva,... - Quy t¾c viÕt hoa tªn c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸c danh hiÖu, gi¶i thëng, hu©n ch¬ng,...: Trêng Trung häc c¬ së Hai Bµ Trng, B¸o Hoa häc trß, Bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng,... 4. Em h·y tù rót ra quy t¾c viÕt hoa (xem l¹i phÇn Ghi nhí) II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. G¹ch mét g¹ch díi danh tõ chung, hai g¹ch díi danh tõ riªng trong c©u sau ®©y: Ngày xa, ở miền đất Lạc Việt, cứ nh bây giờ là Bắc Bộ nớc ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thÇn Long N÷, tªn lµ L¹c Long Qu©n. (Con Rång ch¸u Tiªn) Gîi ý: - Các danh từ chung nh: đất, nớc, thần,... - Danh tõ riªng nh: L¹c ViÖt, Long N÷,... 2. Các từ viết hoa trong câu sau đây đúng hay sai? Vì sao? a) Chim, Mây, Nớc và Hoa đều cho rằng tiếng hót kì diệu của Hoạ Mi đã làm cho tất cả bừng tỉnh giÊc. (Vâ Qu¶ng) b) Nµng ót bÏn lÏn d©ng lªn Vua m©m b¸nh nhá. (Nµng ót lµm b¸nh ãt) c) [...] Khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng Cháy. (Th¸nh Giãng) Gîi ý: - Câu (a): Các danh từ Chim, Mây, Nớc, Hoa, Hoạ Mi viết hoa là đúng, vì đây là các danh từ riêng. Th«ng thêng, c¸c tõ nµy lµ danh tõ chung. ë ®©y Chim, M©y, Níc, Hoa, Ho¹ Mi lµ tªn cña c¸c nh©n vật cụ thể nên đợc xem nh danh từ riêng. - C©u (b): ót lµ tªn riªng nªn viÕt hoa; vua lµ danh tõ chung, viÕt hoa lµ sai. - C©u (c): Ngùa lµ danh tõ chung, kh«ng viÕt hoa; Ch¸y lµ tªn lµng - danh tõ riªng, viÕt hoa lµ đúng. 3. Chép lại đoạn thơ sau đây và điều chỉnh cách viết hoa các danh từ cho đúng: Ai ®i Nam bé TiÒn giang, hËu giang Ai v« thµnh phè Hå chÝ Minh rùc rì tªn vµng. Ai về thăm bng biền đồng tháp ViÖt b¾c miÒn Nam, må ma giÆc ph¸p N¬i ch«n rau c¾t rèn cña ta!.

(67) Ai ®i Nam - Ng·i, B×nh - Phó, Kh¸nh hoµ Ai v« phan rang, phan thiÕt Ai lên tây nguyên, công tum, đắc lắc Khu N¨m d»ng dÆc khóc ruét miÒn trung Ai vÒ víi quª h¬ng ta tha thiÕt S«ng h¬ng, bÕn h¶i, cöa Tïng... Ai vô đó với đồng bào, đồng chí Nãi víi Nöa - ViÖt nam yªu quý R»ng níc ta lµ cña chóng ta Níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ! (Tè H÷u) Gợi ý: Các từ chỉ tên ngời, tên địa danh phải viết hoa tất cả chữ cái đầu của mỗi tiếng (Nam Bộ, TiÒn Giang, HËu Giang, Hå ChÝ Minh, §ång Th¸p, ViÖt B¾c, Ph¸p, Kh¸nh Hoµ, Phan Rang, Phan ThiÕt, T©y Nguyªn, C«ng Tum, §¾c L¾c, (miÒn) Trung, (s«ng) H¬ng, BÕn H¶i, Cöa Tïng, ViÖt Nam); viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña mçi bé phËn t¹o thµnh côm tõ (Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ). LuyÖn nãi kÓ chuyÖn I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. ChuÈn bÞ a) Tìm hiểu đề b) LËp dµn bµi 2. LuyÖn nãi tríc líp II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tham khảo các đề sau: a) KÓ vÒ mét chuyÕn vÒ quª. b) Kể về một cuộc thăm hỏi gia đình liệt sĩ neo đơn. c) KÓ vÒ mét cuéc ®i th¨m di tÝch lÞch sö. d) KÓ vÒ mét chuyÕn ra thµnh phè. 2. Lập dàn bài với một trong các đề trên. 3. Luyện nói trên lớp theo dàn bài đã chuẩn bị, chú ý nói to rõ, tự tin, nhìn thẳng vào ng ời nghe, tËp nãi diÔn c¶m, tr¸nh nãi nh häc thuéc lßng.. Ch©n, tay, tai, m¾t, miÖng (TruyÖn ngô ng«n) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bài ếch ngồi đáy giếng). II. KiÕn thøc c¬ b¶n.

(68) 1. LËp luËn cña c« M¾t, cËu Ch©n, cËu Tay, b¸c Tai xuÊt ph¸t tõ nh÷ng biÓu hiÖn bÒ ngoµi: M¾t phải nhìn, Tay phải làm, Chân phải đi, Tai phải nghe... Tất cả dờng nh đều phải phục vụ cho Miệng, và theo hä - MiÖng chØ viÖc hëng thô, ch¼ng ph¶i lµm g×. 2. Truyện mợn các bộ phận của cơ thể ngời để nói chuyện con ngời. Có thể ví cơ thể ngời nh một tổ chức, một cộng đồng,... mà Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng là những cá nhân trong tổ chức cộng đồng đó. Từ mối quan hệ này, truyện khuyên nhủ con ngời: - Mỗi cá nhân không thể tồn tại nếu tách khỏi mối quan hệ mật thiết với cộng đồng. Mỗi cộng đồng đều có tổ chức, mối quan hệ liên đới chặt chẽ, tự quy định chức năng thích hợp. - Sống trong cộng đồng, cần có tinh thần "mỗi ngời vì mọi ngời, mọi ngời vì mỗi ngời". III. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: C« M¾t, cËu Ch©n, cËu Tay vµ b¸c Tai v× ghen tÞ víi l·o MiÖng chØ ¨n mµ kh«ng lµm g× c¶ nªn bµn nhau để mặc lão Miệng, không cho lão ăn gì nữa. Mặc lão Miệng tha hồ ngạc nhiên, sửng sốt, sau khi th«ng b¸o cho l·o Miªng biÕt, c¶ bän kÐo nhau ra vÒ. Một ngày, hai ngày, ba ngày... cả bọn đã thấy mệt mỏi rã rời. Không ai làm nổi việc gì nữa. Đến ngµy thø b¶y th× kh«ng ai cßn chÞu næi. B¸c Tai lµ ngêi nhËn ra sai lÇm ®Çu tiªn, bÌn nãi râ ph¶i tr¸i, rñ cả bọn đến xin lỗi lão Miệng và lại cho lão ăn nh xa. Ăn xong ai nấy đều khoẻ trở lại. Chúng hiểu rằng lão Miệng tuy thế nhng cũng có công việc của lão, một công việc rất quan trọng, liên quan đến tính m¹ng cña c¶ bän. Từ đó lão Miệng, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai lại sống hoà thuận, ai làm việc nấy, không ai cßn ghen tÞ víi ai n÷a. 2. Lêi kÓ: Cần chú ý đến giọng thể hiện đặc điểm các nhân vật tuỳ theo lứa tuổi (căn cứ theo cách gọi: cô, b¸c, cËu, l·o). a) Lão Miệng già cả, chậm chạp, ít nói. Lần duy nhất lão nói là để bày tỏ sự ngạc nhiên khi thấy mọi ngời kéo đến nhà tuyên bố không cho lão ăn nữa. b) C« M¾t, cËu Ch©n, cËu Tay nhanh nhÈu nhng cßn trÎ ngêi non d¹, nãi n¨ng véi vµng, hÊp tÊp, kh«ng suy xÐt kÜ. c) Riªng b¸c Tai, giäng thÓ hiÖn ë hai lÇn kh¸c nhau: - Ban đầu, khi mới nghe chuyện và cha suy xét kĩ, bác đã vội vàng a dua theo bọn trẻ: "Phải, ph¶i... B¸c sÏ ®i víi c¸c ch¸u!". - Khi cả bọn đói lả, sắp chết đến nơi, bác là ngời đầu tiên nhận ra vấn đề. Bác đã nói với cô Mắt, cËu Ch©n, cËu Tay b»ng giäng ®Çy vÎ ©n hËn: "Chóng ta lÇm råi c¸c ch¸u ¹... c¸c ch¸u cã ®i kh«ng?". 3. Nhắc lại định nghĩa truyện ngụ ngôn và tên gọi những truyện ngụ ngôn đã học. - Về định nghĩa truyện ngụ ngôn (Xem trong bài ếch ngồi đáy giếng). - Về tên các truyện ngụ ngôn đã học (Xem lại mục lục và tự thống kê).. Côm danh tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Côm danh tõ lµ g×? Cho c©u sau: Ngày xa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển..

(69) (Ông lão đánh cá và con cá vàng) a) Các từ đứng trớc các danh từ nh hai (hai vợ chồng), một (một túp lều), có ý nghĩa nh thế nào đối với danh từ đứng sau nó? Gợi ý: Các từ này làm rõ nghĩa về số lợng, bổ sung ý nghĩa cho danh từ trung tâm đứng sau nó. b) Các từ đứng sau các danh từ nh xa (ngày xa), ông lão đánh cá (vợ chồng ông lão đánh cá), nát trên bờ biển (túp lều nát trên bờ biển), có ý nghĩa nh thế nào đối với danh từ trung tâm đứng trớc nó? Gợi ý: Các từ này cụ thể hoá ý nghĩa cho danh từ trung tâm đứng trớc nó. c) Ta có: Ngày xa; hai vợ chồng ông lão đánh cá; một túp lều nát trên bờ biển là các cụm danh từ. VËy côm danh tõ lµ g×? Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc (đứng trớc và đứng sau) nó t¹o thµnh. d) So sánh ý nghĩa của danh từ và cụm danh từ đã đợc mở rộng sau: - tóp lÒu / mét tóp lÒu; - mét tóp lÒu / mét tóp lÒu n¸t; - mét tóp lÒu n¸t / mét tóp lÒu n¸t trªn bê biÓn. Gîi ý: - Từ một danh từ, ngời ta thêm vào các từ ngữ phụ thuộc đứng trớc và sau nó để mở rộng ý nghĩa. - Cµng më réng, ý nghÜa cña danh tõ cµng cô thÓ h¬n. ®) Cho danh tõ häc sinh, h·y më réng thµnh côm danh tõ, thµnh c©u. Gợi ý: Thêm vào các từ ngữ phụ thuộc đứng trớc và đứng sau các danh từ đã cho để mở rộng thành cụm danh từ rồi đặt câu với cụm danh từ ấy, chẳng hạn: häc sinh / c¸c häc sinh / c¸c häc sinh giái / c¸c häc sinh giái cña tr êng THCS Lª Hång Phong / Các học sinh giỏi của trờng THCS Lê Hồng Phong đợc đi tham quan. 2. CÊu t¹o cña côm danh tõ Cho c©u sau: Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội. (Em bÐ th«ng minh) a) Xác định các cụm danh từ; b) Chỉ ra các từ ngữ phụ thuộc đứng trớc và đứng sau danh từ trung tâm trong các cụm ấy; c) Sắp xếp các từ ngữ phụ thuộc vừa liệt kê đợc thành từng loại; d) Dới đây là mô hình cấu tạo của cụm danh từ, hãy điền các cụm danh từ vừa tìm đợc vào những vị trí thích hợp (ví dụ cụm anh từ đầy đủ: tất cả những em học sinh chăm ngoan ấy):. PhÇn tríc. PhÇn trung t©m. PhÇn sau. t2. t1. T1. T2. s1. s2. tÊt c¶. nh÷ng. em. häc sinh. ch¨m ngoan. Êy. Gîi ý: - C¸c côm danh tõ:.

(70) + lµng Êy + ba thóng g¹o nÕp + ba con trâu đực + ba con tr©u Êy + chÝn con + n¨m sau + c¶ lµng - Các từ in nghiêng là phần trung tâm của cụm, các từ đứng trớc chúng là phần phụ thuộc đứng trớc, các từ đứng sau là phần phụ thuộc đứng sau. - Ph©n lo¹i c¸c tõ phô thuéc tríc vµ sau: + Có thể dựa vào đặc điểm từ loại để phân loại các từ ngữ phụ trớc và phụ sau của cụm danh từ. + Phần phụ trớc có hai loại: chỉ đơn vị ớc chừng (cả,...) và chỉ đơn vị chính xác (ba, chín,...). + Phần phụ sau có hai loại: nêu lên đặc điểm của sự vật (nếp, đực, sau,...) và xác định vị trí của sự vËt tong kh«ng gian hay thêi gian (Êy,...) - PhÇn trung t©m cña côm thêng gåm hai tõ: + T1 là trung tâm chỉ đơn vị tính toán hoặc chủng loại khái quát. + T2 là trung tâm chỉ đối tợng đợc đem ra tính toán, đối tợng cụ thể. e) NhËn xÐt vÒ c¸c côm: lµng Êy, chÝn con, n¨m sau, c¶ lµng. Gợi ý: Mô hình ở mục (d) là cấu tạo dạng đầy đủ của cụm danh từ. Cũng có thể cụm danh từ chỉ có phÇn phô tríc + trung t©m (vÝ dô: c¶ lµng, chÝn con) hay trung t©m + phÇn phô sau (vÝ dô: lµng Êy, năm sau). Phần trung tâm có thể đầy đủ hoặc không, ví dụ: cả làng (chỉ có T1), gạo nếp làng ta (chỉ có T2). II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. T×m côm danh tõ trong c¸c c©u sau: (1) Vua cha yêu thơng Mị Nơng hết mực, muốn kén cho con một ngời chồng thật xứng đáng. (S¬n Tinh, Thuû Tinh) (2) [...] Gia tài chỉ có một lỡi búa của ngời cha để lại. (Th¹ch Sanh) (3) §¹i bµng nguyªn lµ mét con yªu tinh ë trªn nói, cã nhiÒu phÐp l¹. (Th¹ch Sanh) Gợi ý: Các cụm danh từ: một ngời chồng thật xứng đáng; một lỡi búa của ngời cha để lại; một con yªu tinh ë trªn nói, cã nhiÒu phÐp l¹. C¸c tõ in ®Ëm lµ trung t©m cña côm. 2. Xếp các cụm danh từ vừa tìm đợc vào mô hình cụm danh từ.. Phô tríc t2. Trung t©m. Phô sau. t1. T1. T2. s1. mét. ngêi. chång. thËt xøng đáng. mét. lìi. bóa. của cha để l¹i. s2.

(71) mét. con. yªu tinh. ë trªn nói, cã nhiÒu phÐp l¹. 3. T×m phô ng÷ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng trong phÇn trÝch sau: Khi kéo lới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm đợc mẻ cá to. Nhng khi thò tay vào bắt cá, chµng chØ thÊy cã mét thanh s¾t. Chµng vøt lu«n thanh s¾t... xuèng níc, råi l¹i th¶ líi ë mét chç kh¸c. LÇn thø hai cÊt líi lªn còng thÊy nÆng tay, ThËn kh«ng ngê thanh s¾t ... l¹i chui vµo líi m×nh. Chµng l¹i nÐm nã xuèng s«ng. LÇn thø ba, vÉn thanh s¾t ... m¾c vµo líi. (Sù tÝch Hå G¬m) Gîi ý: C¸c phô ng÷: Êy; võa råi; cò. Luyện tập xây dựng bài tự sự kể chuyện đời thờng 1. Cho các đề văn tự sự sau: a) Kể về một kỉ niệm đáng nhớ. b) KÓ mét chuyÖn vui sinh ho¹t. c) KÓ vÒ ngêi b¹n míi quen. d) KÓ vÒ mét cuéc gÆp gì. đ) Kể về những đổi mới ở quê em. e) KÓ vÒ thÇy gi¸o (hoÆc c« gi¸o) cña em. g) KÓ vÒ mét ngêi th©n cña em. Em hãy tìm thêm 3 đề văn tự sự nh trên. Gîi ý: Tham khảo thêm các đề sau: - KÓ vÒ mét lÇn vÒ th¨m quª. - KÓ vÒ mét lÇn em m¾c lçi. - KÓ l¹i kØ niÖm ngµy th¬ Êu. 2. §äc c¸c bµi v¨n Nô cêi cña mÑ vµ Bµn tay yªu th¬ng råi cho biÕt: - Bµi v¨n gåm mÊy phÇn? - Sù viÖc chÝnh cña tõng phÇn? - ý nghÜa cña bµi v¨n?. Treo biÓn (TruyÖn cêi) I. VÒ thÓ lo¹i. 1. Truyện cời là loại truyện kể về những hiện tợng đáng cời trong cuộc sống nhằm tạo ra tiếng cời mua vui hoÆc phª ph¸n nh÷ng thãi h, tËt xÊu trong x· héi(1). (1). VÒ truyÖn cêi d©n gian, t¸c gi¶ Chu Xu©n Diªn cho r»ng: TruyÖn cêi d©n gian "cßn gäi lµ truyÖn tiÕu l©m (cã nghÜa lµ rõng cêi), lµ mét trong nh÷ng thÓ lo¹i tù sù tiªu biÓu cho dòng văn hài hớc dân gian, bao hàm những loại truyện khác nhau về tính chất của đối tợng phản ánh và do đó cả về.

(72) 2. Kho tµng truyÖn cêi cña níc ta rÊt phong phó víi nh÷ng c©u chuyÖn næi tiÕng nh Tr¹ng Quúnh, Tr¹ng Lîn, Ba Giai Tó XuÊt... §èi tîng chñ yÕu cña nh÷ng c©u chuyÖn nµy lµ giai cÊp thèng trÞ tham lam, kênh kiệu nhng dốt nát. Tiếng cời khi đó trở thành vũ khí sắc bén của nhân dân lao động chống lại giai cÊp thèng trÞ. Ngoài ra còn có một loại truyện cời khác mà đối tợng của nó chính là những thói h tật xấu, những hủ tục lạc hậu vẫn còn rơi rớt trong cuộc sống hằng ngày của nhân dân. Khi đó, tiếng cời có tác dụng khiÕn cho con ngêi trë nªn minh mÉn, s¸ng suèt, sèng lµnh m¹nh vµ khoÎ kho¾n h¬n. II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Nội dung tấm biển nhà hàng đã treo lên có bốn yếu tố: - "ở đây": chỉ địa điểm. - "Có bán": chỉ hoạt động kinh doanh của nhà hàng. - "C¸": chØ mÆt hµng ®ang kinh doanh. - "T¬i": chØ chÊt lîng, chñng lo¹i mÆt hµng, ph©n biÖt víi chñng lo¹i kh¸c (c¸ kh« ch¼ng h¹n). 2. Cã bèn ngêi gãp ý vÒ tÊm biÓn: - Ngêi thø nhÊt b×nh phÈm ch÷ "t¬i" (Nhµ nµy xa nay quen b¸n c¸ ¬n?) ý kiến này không thoả đáng. Nh trên đã phân tích, chữ tơi ở đây ngoài ý nghĩa chỉ phẩm chất (tơi) cßn cã ý nghÜa chØ chñng lo¹i (kh«ng ph¶i c¸ kh«), nªn ch÷ t¬i lµ cÇn thiÕt. - Ngêi thø hai b×nh phÈm hai ch÷ "ë ®©y" (Ch¼ng lÏ ra hµng hoa mua c¸). ý kiÕn nµy tho¹t nghe cã vÎ cã lÝ. Tuy nhiªn, trong nghÖ thuËt qu¶ng c¸o, hai ch÷ "ë ®©y" kh«ng thừa. Chúng có ý nghĩa tác động, tạo sự chú ý cho khách hàng (Ví dụ: A! Đây rồi. Cầy tơ bảy món). - Ngêi thø ba bµn vÒ hai ch÷ "cã b¸n". Có ý kiến cho rằng ý kiến này đúng một nửa (để chữ bán, bỏ chữ có). Chữ bán đúng là rất cần thiÕt, nã chØ tÝnh chÊt kinh doanh (b¸n chø kh«ng mua) Kh«ng cã ch÷ b¸n, e r»ng kh¸ch hµng kh«ng biết nơi này bán cá (hãy đến mua) hay là mua cá (mang cá đến mà bán). Tuy nhiên, cũng nh hai chữ "ở đây", chữ có cũng không thừa. Nó có ý nghĩa khẳng định, nhấn mạnh hoạt động kinh doanh của nhà hàng. Nếu bỏ chữ có, tấm biển vẫn đủ ý nhng sức tác động trong quảng cáo sẽ nhẹ đi rất nhiều (so sánh ë ®©y b¸n c¸ vµ ë ®©y cã b¸n c¸). - Ngêi cuèi cïng bµn vÒ ch÷ "c¸". ý kiến này vô lí nhất. Ai bán bất cứ mặt hàng gì, bằng cách này hay cách khác, cũng đều phải quảng cáo cho mặt hàng của mình. Không quảng cáo, ai biết nhà hàng có bán không mà đến mua, dù cá vẫn cứ bày ra đấy. Rất có thể đây cũng là cách chơi khăm của ng ời láng giềng. Thấy anh hàng xãm ai b¶o còng nghe, kh«ng cÇn suy xÐt ph¶i tr¸i, anh ta bÌn ®a ra lêi gãp ý phi lÝ nhÊt trong sè c¸c lêi gãp ý cña mäi ngêi. ThÕ mµ anh chñ cöa hµng vÉn cø nghe theo. 3. Nh vậy, cả bốn yếu tố trong tấm biển, ở mức độ này hay mức độ khác đều cần thiết, thậm chí có những yếu tố không thể lợc bỏ đi đợc (bán, cá, tơi ). Tiếng cời bật ra vì nhà hàng treo biển mà không hiểu ý nghĩa công việc mình đã làm, chỉ nghe ngời ta nói mà không cần suy xét, răm rắp làm theo, rốt cuộc là lãng phí tiền của, công sức mà không đợc việc gì, lại còn bị mọi ngời cời chê. tính chất hài hớc. ở truyện cời dân gian Việt Nam, đó là các loại truyện trào phúng. Trong loại truyện khôi hài, cái hài hớc nằm trong những hiện tợng trái tự nhiên. Nhng những hiện tợng trái tự nhiên này mang tính hài hớc chỉ ở mức độ gây nên những phản ứng về mặt t duy lô gích chứ cha phải là những phản ứng về mặt đạo đức – xã hội... Trong loại truyện trào phúng, cái hài hớc nằm trong những con ngời có những thói xấu đi ngợc lại những quan điểm đạo đức – xã hội của nhân dân, nh thói lời biéng, xu nịnh, hách dịch v.v... Truyện trào phúng do đó mang nhiều ý nghĩa xã hội và có gi¸ trÞ thÈm mÜ tÝch cùc h¬n so víi truyÖn kh«i hµi... Truyện cời dân gian là một biểu hiện của tính lạc quan, trí thông minh sắc sảo và tinh thần đấu tranh chống cái xấu của nhân dân lao động. Song trong truyện cời dân gian, cũng thấy biểu hiện cả tính không thuần nhất và những hạn chế vÒ t tëng nghÖ thuËt cña ngêi n«ng d©n thêi xa (Tõ ®iÓn v¨n häc, tËp II, S®d)..

(73) 4. Treo biển thuộc loại truyện cời nhằm phê phán những cái xấu, cái đáng cời ngay trong quần chúng nhân dân. ở đây là tính chất thụ động, ba phải "mời bảy cũng ừ, mời t cũng gật" của nhà hàng. Treo biển lên để quảng cáo là một công việc rất có ý nghĩa nhng chính ngời chủ cửa hàng bán cá cũng không nhận thức đợc ý nghĩa đó, không có chủ kiến của mình, rốt cuộc treo lên rồi lại cất đi chỉ vì những ý kiến vô thởng vô phạt. Việc làm khi đó vừa tốn công, phí sức lại vừa đáng chê cời. TruyÖn cho ta bµi häc bæ Ých: khi lµm viÖc g× còng ph¶i suy nghÜ tríc sau. Còng cã thÓ l¾ng nghe góp ý của ngời khác nhng phải cẩn trọng suy xét đúng sai, phải có chủ kiến khi làm việc kẻo phí công vô ích mà lại mang tiếng "Đẽo cày giữa đờng", bị thiên hạ cời chê mà vẫn không mang lại kết quả việc lµm nh mong muèn. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Một cửa hàng bán cá đề biển: "ở đây có bán cá tơi". Cứ nghe ngời đi qua bình phẩm, nhà hàng lại cất bớt đi một hai chữ, từ "ở đây có bán cá tơi", đến "ở đây có bán cá", rồi "Có bán cá". Còn một chữ "Cá" cuối cùng, thế mà vẫn có ngời đến góp ý. Thế là nhà hàng bèn cất nốt cả tấm biển. 2. Lêi kÓ: Cần chú ý thể hiện: giọng "nửa đùa nửa thật" của những ngời đến góp ý và giọng hài hớc, mỉa mai khi thuËt chuyÖn nhµ hµng cø mçi khi thÊy ngêi ta gãp ý th× l¹i cÊt ®i mét phÇn tÊm biÓn; cuèi cïng cÊt nèt tÊm biÓn lÏ ra nã cã thÓ gióp cho c«ng viÖc b¸n c¸ sÏ thuËn lîi h¬n. 3. Nếu cần treo một cái biển để quảng cáo bán hàng, nhà hàng nọ có thể chỉ cần trơng lên hai chữ Bán cá là đợc. Hai chữ này vừa giới thiệu đợc hình thức kinh doanh lại vừa ngầm xác định luôn địa điểm, vùa đảm bảo tính hàm xúc cô đọng lại vừa tránh đợc những góp ý rờm rà của ngời khác. Cái biển cũ mà nhà hàng treo lên vốn nó đã không chặt chẽ, vì thế mà ngời chủ nhà hàng này mới gặp phải những rắc rối nh đã biết. Cái biển ở đây có bán cá tơi có nhiều yếu tố d không cần thiết, bởi vậy những ngời đi đờng mới tham gia góp ý. Song nếu tiếp thu những ý kiến đã nêu của những ngời đi đờng để sửa vào cái biển nọ thì lại làm cho nó càng tối nghĩa hơn. Từ câu chuyện này, có thể rút ra bài học, khi sử dụng từ ngữ cần suy nghĩ cho kĩ càng để có thể lựa chọn đợc cách diễn đạt tối u, tránh những phiền hà không mong muốn.. Lîn cíi, ¸o míi (TruyÖn cêi) I. VÒ thÓ lo¹i. (Xem trong bµi Treo biÓn). II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Khoe khoang của cải là một thói xấu đôi khi khiến ngời khoe tự đẩy mình vào tình thế lố bịch, bị ngời đời cời chê. Những ngời khoe của thờng là những kẻ hợm hĩnh, coi của cải là trên hết, có chút gì mà ngời khác không có cũng khoe ra để chứng tỏ là mình hơn ngời. Loại ngời này thờng xuất hiện nhiều từ thời xa, khi cuộc sống còn khổ cực, giá trị vật chất đợc đặt lên hàng đầu, thậm chí là duy nhất. Kh«ng chØ ngêi giµu khoe cña mµ ngay c¶ ngêi nghÌo còng khoe. Ngêi giµu khoe cña v× hîm cña, ngêi nghèo khoe của vì họ cho đó là cách tốt nhất để khẳng định vị thế, che giấu hoàn cảnh thực của mình. Anh đi tìm lợn khoe của trong tình huống nhà sắp có đám cới mà lợn lại sổng mất. Lẽ ra trong câu hỏi của anh phải có những thông tin mà ngời đợc hỏi cần biết về con lợn (con lợn to hay nhỏ, màu lông ra sao, gầy béo thế nào...), anh lại hỏi về con lợn cới. Thông tin này là thừa với ngời đợc hỏi (Ai cần biết con lợn ấy anh để làm gì?). 2. Anh muốn khoe áo đứng hóng ở cửa, đợi đợc ngời ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều mà vẫn ch¼ng ¨n thua, ®ang ®Çy thÊt väng th× cã ngêi ch¹y qua, thÕ lµ kh«ng bá lì dÞp may – còng ch¼ng cÇn.

(74) biết ngời đó hỏi gì – liền vội khoe ngay: "Từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này...". "Chiếc áo mới" ở đây là mét th«ng tin thõa. Ngêi hái ®ang cÇn biÕt th«ng tin vÒ con lîn, chø ®©u cÇn biÕt chiÕc ¸o anh ®ang mÆc lµ míi hay cò vµ anh mÆc nã tõ bao giê! 3. Tình tiết gây cời bật ra ngay trong câu hỏi của anh đi tìm lợn. Mục đích của anh là hỏi để ngời ta gióp anh t×m con lîn. Thay v× cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ con lîn, anh l¹i nh»m vµo mét mục đích khác: khoe nhà giàu, cỗ cới to (Ngày xa, đám cới mà mổ cả một con lợn hẳn là to lắm). Anh đợc hỏi cũng chẳng vừa, lẽ ra chỉ cần thông báo điều mà ngời hỏi muốn biết (không nhìn thấy con lợn), anh l¹i còng tranh thñ khoe lu«n chiÕc ¸o míi cña m×nh. Nh thế gọi là "kẻ cắp bà già gặp nhau". Anh khoe của lại gặp đúng cái anh cũng thích khoe của, mµ anh kia khoe cña cßn tµi h¬n. Anh t×m lîn dï sao còng chØ cµi thªm th«ng tin vµo mét c¸ch khÐo léo (con lợn ấy là con lợn cới), từ đó khiến anh kia suy ra rằng nhà anh sắp có cỗ bàn to lắm. Anh khoe ¸o th× nãi huþch toÑt: Tõ lóc t«i mÆc c¸i ¸o míi nµy... th«ng tin cña anh hoµn toµn kh«ng liªn quan g× đến vấn đề mà anh kia quan tâm (con lợn bị sổng chuồng). 4. Qua truyÖn Lîn cíi, ¸o míi, nh©n d©n ta phª ph¸n tÝnh hay khoe khoang cña con ngêi, nhÊt lµ khoe khoang về của cải. Tính khoe của biến con ngời thành những kẻ lố bịch, hợm hĩnh, trở thành đối tîng cho mäi ngêi cêi chª. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Anh chàng hay khoe của vừa may đợc chiếc áo mới, đứng suốt từ sáng đến chiều cha khoe đợc thì gặp một anh chàng khác cũng đang tìm cơ hội khoe con lợn cới. Cuộc đối đáp giữa họ thật độc đáo: - B¸c cã thÊy con lîn cíi cña t«i ch¹y qua kh«ng? - Tõ lóc t«i mÆc c¸i ¸o míi nµy, t«i ch¼ng thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y c¶! 2. Lêi kÓ: Khi kÓ diÔn c¶m c©u chuyÖn nµy cÇn thÓ hiÖn râ giäng cña ba nh©n vËt: ngêi dÉn chuyÖn, ngêi khoe lîn cíi (vai hái) vµ ngêi khoe ¸o míi (vai tr¶ lêi). Chó ý nhÊn m¹nh c¸c chi tiÕt nh»m t« ®Ëm c¸c th«ng tin thõa: - lîn cíi - tõ lóc t«i mÆc chiÕc ¸o míi nµy để thấy rõ dụng ý gây cời của tác giả dân gian.. Sè tõ vµ lîng tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Sè tõ lµ g×? a) VÝ dô: (1) Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những thứ gì, vua bảo: "Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh trng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi". (S¬n Tinh, Thuû Tinh) (2) Tục truyền đời Hùng Vơng thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. b) Dùa vµo c¸c tõ in ®Ëm, h·y t×m c¸c côm danh tõ. Gîi ý: hai chµng, mét tr¨m v¸n c¬m nÕp, mét tr¨m nÖp b¸nh trng, chÝn ngµ, chÝn cùa, chÝn hång mao, một đôi; thứ sáu, hai vợ chồng ông lão..

(75) c) Các từ hai, một trăm, chín, một, sáu.. đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì? Gợi ý: Các từ trên là số từ, bổ sung ý nghĩa về số lợng cho danh từ đứng sau nó. d) Hãy mở rộng cụm từ một đôi về phía sau, ví dụ: một đôi đũa đ) Từ đôi trong các cụm từ trên có phải là số từ không? vì sao? Gợi ý: một đôi, một đôi đũa là các cụm danh từ. Phần trung tâm gồm có đôi là danh từ chỉ đơn vị, đũa là danh từ chỉ sự vật, một là số từ. e) Số từ là những từ chỉ số lợng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lợng sự vật, số từ thờng đứng trớc danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ, ví dụ: thứ sáu. Chú ý phân biệt giữa số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lợng, ví dụ một đôi: đôi không phải là số từ, là danh từ chỉ đơn vị (một đôi đũa). Các danh từ chỉ đơn vị có ý nghĩa gắn với số lợng thờng gặp nh: đôi, tá, cặp, chục,... f) LÊy vÝ dô vÒ côm danh tõ cã c¸c tõ t¸, cÆp, chôc. Gîi ý: - mét t¸ bót ch× - mét cÆp b¸nh giµy - mét chôc trøng gµ 2. Lîng tõ a) VÝ dô: [...] Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trËn. C¶ mÊy v¹n tíng lÜnh, qu©n sÜ thÊy Th¹ch Sanh chØ cho dän ra vÎn vÑn cã mét niªu c¬m bÐ tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa. (Th¹ch Sanh) b) Dựa vào các từ in đậm, hãy xác định các cụm danh từ. Gîi ý: c¸c hoµng tö; nh÷ng kÎ thua trËn; c¶ mÊy v¹n tíng lÜnh c) So s¸nh c¸c tõ in ®Ëm trªn víi sè tõ (vÒ vÞ trÝ so víi danh tõ, vÒ ý nghÜa). Gợi ý: Các từ in đậm trên là lợng từ, chúng giống với số từ ở vị trí cùng đứng trớc danh từ, khác với sè tõ ë ý nghÜa: - Sè tõ chØ sè lîng hoÆc thø tù cña sù vËt; - Lîng tõ chØ lîng Ýt hay nhiÒu cña sù vËt.. d) §Æt c¸c côm danh tõ cã c¸c lîng tõ trªn vµo m« h×nh côm danh tõ: Phô tríc t2. Trung t©m t1. T1. c¸c nh÷ng c¶. mÊy v¹n. T2. Phô sau s1. s2. hoµng tö kÎ. thua trËn tíng lÜnh, qu©n sÜ. ®) Ngêi ta chia lîng tõ thµnh hai nhãm: nhãm chØ ý nghÜa toµn thÓ (vÝ dô: c¶, tÊt c¶, tÊt th¶y,...) vµ nhãm chØ ý nghÜa tËp hîp hay ph©n phèi (vÝ dô: c¸c, nh÷ng, mäi, mÊy, mçi, tõng,...). f) Đặt 3 câu trong đó có lợng từ mang ý nghĩa toàn thể, 3 câu có lợng từ mang ý nghĩa tập hợp hay ph©n phèi..

(76) Gîi ý: - Câu có lợng từ mang ý nghĩa toàn thể nh: Tết nguyên đán, tất cả học sinh đợc nghỉ học một tuần. - C©u cã lîng tõ mang ý nghÜa tËp hîp hay ph©n phèi nh: C« gi¸o chñ nhiÖm c¨n dÆn tõng häc sinh tríc khi nghØ hÌ. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. T×m sè tõ cã trong bµi th¬ sau. Chóng thuéc lo¹i sè tõ nµo? Không ngủ đợc Mét canh... hai canh... l¹i ba canh, Tr»n träc b¨n kho¨n, giÊc ch¼ng thµnh; Canh bèn, canh n¨m võa chîp m¾t, Sao vµng n¨m c¸nh méng hån quanh. (Hå ChÝ Minh) Gîi ý: - Sè tõ chØ sè lîng: mét canh, hai canh, ba canh, n¨m c¸nh; - Sè tõ chØ thø tù: canh bèn, canh n¨m., 2. Các từ in đậm trong hai dòng thơ sau thuộc loại số từ nào? Chúng đợc dùng với ý nghĩa ra sao? Con ®i tr¨m nói ngµn khe Cha b»ng mu«n nçi t¸i tª lßng bÇm (Tè H÷u) Gîi ý: C¸c tõ tr¨m, ngµn, mu«n lµ sè tõ chØ sè lîng, cã ý nghÜa tîng trng cho sè lîng rÊt nhiÒu. 3. So s¸nh ý nghÜa cña tõ "tõng" vµ "mçi" trong hai c©u sau: a) Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi [...]. (S¬n Tinh, Thuû Tinh) b) Mét h«m, bÞ giÆc ®uæi, Lª Lîi vµ c¸c tíng rót lui mçi ngêi mét ng¶. (Sù tÝch Hå G¬m) Gîi ý: §iÓm gièng nhau vÒ ý nghÜa gi÷a hai tõ nµy lµ chØ sù t¸ch ra tõng sù vËt, tõng c¸ thÓ. Kh¸c nhau là: từng mang ý nghĩa lần lợt, có trình tự, hết cái này đến cái khác còn mỗi mang ý nghĩa nhấn m¹nh sù t¸ch biÖt, kh«ng cã nghÜa lÇn lît theo tr×nh tù.. ViÕt bµI tËp lµm v¨n sè 3 (lµm t¹i líp) I. đề bàI tham khảo. Đề 1: Kể về một kỉ niệm đáng nhớ (đợc khen, bị chê, gặp may, gặp rủi, bị hiểu lầm,…). §Ò 2: KÓ mét chuyÖn vui sinh ho¹t (nh nhËn lÇm, nh¸t gan,…). Đề 3: Kể về ngời bạn mới quen (do cùng hoạt đọng văn nghệ, thể thao mà quen, hoặc do tính tình cña b¹n,…). Đề 4: Kể về một cuộc gặp gỡ (đi thăm các chú bộ đội, gặp các thiếu niên vợt khó,…). Đề 5: Kể về những đổi mới ở quê em (có điện, có đờng, có trờng mới, cây trồng,…)..

(77) Đề 6: Kể về thày (cô giáo) của em (ngời quan tâm, lo lắng và động viên em học tập). §Ò 7: KÓ vÒ mét ngêi th©n cña em («ng bµ, bè mÑ, anh chÞ,…). II. Gîi ý dµn bµi. §Ò 1: Tham kh¶o phÇn gîi ý dµn bµi (Bµi tËp lµm v¨n sè 2). §Ò 2: A. Më bµi. - Giíi thiÖu hoµn c¶nh x¶y ra c©u chuyÖn. B. Th©n bµi. - KÓ l¹i diÕn biÕn cña c©u chuyÖn. + Thời gian địa điểm xảy ra câu chuyện? + Tình huống đáng cời trong câu chuyện là gì? + C©u chuyÖn kÕt thóc ra sao? - Em rút ra đợc điều gì từ câu chuyện đó? C. Kết bài: ấn tợng mà câu chuyện để lại trong em là gì? §Ò 3: A. Më bµi. - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ ngêi b¹n. - Hoµn c¶nh gÆp gì gi÷a hai ngêi ë ®©u? vµo lóc nµo? B. Th©n bµi. - Kể lại buổi gặp gỡ đó (do tình cờ hay do ngời khác giới thiệu). - Đặc điểm hay tính cách của ngời bạn đó có gì đặc biệt? - Em thích nét tính cách nào nhất ở ngời bạn đó? - Sau khi quen nhau, hai ngời đã đã cùng thi đua (hay giúp đỡ nhau) nh thế nào để cùng có thành tÝch tèt h¬n trong häc tËp. C. KÕt bµi. - T×nh b¹n míi gióp em nh thÕ nµo trong häc tËp vµ trong cuéc sèng? - Em suy nghÜ thÕ nµo vÒ t×nh b¹n? §Ò 4: A. Më bµi. - Cuéc gÆp gì diÔn ra khi nµo? ë ®©u? víi ai? B. Th©n bµi. - KÓ c¸c chi tiÕt trong buæi gÆp gì Êy. + Më ®Çu cuéc gÆp gì nh thÕ nµo? + DiÕn biÕn cuéc gÆp gì ra sao? (c¸c sù viÖc, kh«ng khÝ, quang c¶nh,…). + Cuéc gÆp gì kÕt thóc trong kh«ng khÝ nh thÕ nµo? - ý nghÜa cña cuéc gÆp gì lµ g×? C. KÕt bµi. - Cuộc gặp gỡ để lại trong em những ấn tợng gì? Giúp em mở rộng hiểu biết và quan hệ ra sao?.

(78) §Ò 5: A. Më bµi. - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ quª em. B. Th©n bµi. - Quª em trong qu¸ khø nh thÕ nµo? - Quê em ngày nay đã đổi mới ra sao? + Quang c¶nh? + NhÞp sèng? + Tinh thần hăng say lao động? - Nhìn quê hơng đổi mới, cảm giác của em thế nào? C. KÕt bµi. - Em mong íc nh thÕ nµo vÒ quª h¬ng trong t¬ng lai? §Ò 6: Tham kh¶o phÇn gîi ý dµn bµi (Bµi tËp lµm v¨n sè 2). §Ò 7: A. Më bµi. - Giíi thiÖu s¬ lîc vÒ ngêi mµ em sÏ kÓ (tªn, tÝnh c¸ch,…). B. Th©n bµi. - §Æc ®iÓm vµ tÝnh c¸ch næi bËt cña ngêi mµ em ®ang kÓ lµ g×? - Ngời mà em đang kể đã giúp đỡ bảo ban em nh thế nào trong học tập và trong cuộc sống? - Tình cảm của em và ngời đó ra sao? - Có thể kể thêm về một kỉ niệm nào đó đáng nhớ nhất của em và ngời đó. C. KÕt bµi. - Niềm hạnh phúc của bản thân khi có đợc một ngời ông (bà, cha mẹ, anh chị,..) tốt. III. Bµi viÕt tham kh¶o. Bµi 1. Ngày ấy, nhà tôi ở ven một con suối nhỏ nớc trong veo, vào những hôm trời nắng đẹp đứng trên bờ suối, tôi có thể nhìn thấu xuống tận dới đáy, ở đó có những viên sỏi trắng tinh và cả những đàn cá trắng tung tăng bơi lội. Hàng ngày, tôi cùng lũ bạn lại rủ nhau ra suối, đi men theo mép của con suối bắt ốc, nhặt đá trắng về để chơi đồ hàng. Và vui nhất là vào những ngày hè, chúng tôi thờng trốn mẹ ra suối tắm. Thực ra con suối nhỏ nhng có những đoạn rất sâu có thể ngập đầu ngời lớn. Và ở trên đó là chiếc cầu của nhà dân bắc qua để lấy lối đi vào nhà. Nh thêng lÖ, buæi tra Êy, chê cho mÑ ngñ say t«i liÒn ch¹y sang nhµ mÊy th»ng b¹n häc cïng lớp rủ chúng ra chỗ cầu nhà ông Quân (chúng tôi thờng đặt tên những chiếc cầu bằng chính tên nhà chủ đó). Buổi tra trời nắng nóng nh lửa đốt, đợc đắm mình trong dòng nớc mát thì còn gì b»ng. Bëi vËy nªn võa nghe tiÕng huýt s¸o b¸o hiÖu quen thuéc cña t«i, mÊy th»ng còng véi v· l¸ch cöa sau, nhanh chãng ra chç hÑn. Võa ra khái nhµ, c¶ lò chóng t«i ch¹y thËt nhanh v× sî cha mÑ ph¸t hiÖn ra, bëi chóng t«i đều biết rằng nếu bị bại lộ chắc chắn đứa nào đứa nấy sẽ no đòn. Năm phút sau, cây cầu và dòng nớc mát đã hiện ra trớc mắt chúng tôi. Tôi có ý kiến hôm nay sẽ không bơi bình thờng nh mọi khi nữa mà thi nhảy xa, tức là đứng trên cầu nhảy xuống, ai.

(79) nhảy xa nhất sẽ là ngời thắng cuộc. ì oàm một hồi lâu đã chán, chúng tôi trèo lên một mỏm đá n»m nghØ ng¬i ng¾m m©y trêi. Lóc nµy Th¾ng - th»ng cha gan l× cãc tÝa nhÊt lªn tiÕng: - Tí nghÜ ra trß míi n÷a råi. - Trß g× vËy? C¶ lò nhao nhao lªn tiÕng hái. - Chơi lặn, đứa nào lặn đợc lâu nhất tuần sau đi học sẽ không phải đeo cặp. C¶ lò reo hß hëng øng nhiÖt liÖt. Trë l¹i chç ch¬i cò, t«i nãi: - Bây giờ sẽ thi lần lợt từng đứa một, những đứa còn lại đứng trên bờ theo dõi bấm giờ. Vµ t«i ph©n c«ng lu«n v× Th¾ng lµ ngêi ®Çu tªu nªn sÏ lµ ngêi thö søc ®Çu tiªn, c¶ bän vç tay hởng ứng. Quả thật trong nhóm Thắng luôn tỏ ra đàn anh hơn cả, hắn không những học giỏi mµ mäi trß ch¬i h¾n còng ch¼ng bao giê chÞu thua ai. Th¾ng chuÈn bÞ tinh thÇn xong, t«i h«: - Mét. Hai. Ba. B¾t ®Çu… ùm…Thắng đã nhảy khỏi cây cầu mất tăm trong dòng nớc. Lũ chúng tôi reo hò tán thởng và b¾t ®Çu bÊm giê: 1,2, 3, phót tr«i qua sang phót qua vÉn cha thÊy Th¾ng næi lªn. Chóng t«i trÇm trồ khen ngợi sự tài ba của Thắng. Sang đến phút thứ 4, tôi bỗng cảm thấy nóng ruột bởi bình th ờng nhiều lắm thì chỉ đến phút thứ ba là chúng tôi đã chẳng thể nào chịu nổi. Thế mà đến giờ vẫn cha thấy Thắng, mấy đứa kia cũng bắt đầu lo lắng, chỉ trong nháy mắt chẳng kịp bảo nhau câu nào mấy đứa bơi giỏi liền nhảy xuống, vừa lúc đó chúng tôi đã thấy Thắng trồi lên, khuôn mặt tái nhợt, thở lấy thở để, chúng tôi vội vàng dìu Thắng vào bờ. Ng ời Thắng lúc này đã gần nh l¶ ®i. Ph¶i mêi phót sau Th¾ng míi lªn tiÕng: - ChØ cÇn mét tÝch t¾c n÷a th«i lµ tao ®i chÇu thuû thÇn chóng mµy ¹. - Sao vËy, mäi ngµy mµy b¬i, lÆn giái l¾m c¬ mµ. - ừ, thì tao vẫn tự tin nh vậy, nhng đúng lúc sắp chịu không nổi định trồi lên thì tao bị vớng vào chùm rễ cây mọc lan từ rừng ra cuốn chặt vào chân, tao cứ định trồi lên thì nó lại kéo tao xuống, may quá đúng lúc nghĩ rằng chết thật rồi thì bỗng dng chân tao lại giật ra đợc và cố sức ngoi lªn. Nghe tiếng Thắng hổn hển kể, chúng tôi đứa nào đứa nấy đều khiếp sợ. Chờ cho Thắng đỡ mệt chúng tôi mới dám về nhà và câu chuyện này vẫn mãi là bí mật của lũ chúng tôi. Và đó là kỉ niệm sâu sắc nhất mà tôi nhớ mãi đấy các bạn ạ.. Bµi 2. Vì hoàn cảnh gia đình em phải theo bố mẹ chuyển về thành phố sống. Vậy là mấy năm liền em vẫn cha có dịp về thăm quê. Đến hè vừa rồi vì đạt giải Toán thành phố nên bố mẹ em thởng cho em mét chuyÕn vÒ quª. Ngåi trªn xe em v« cïng håi hép vµ tù hái sau mÊy n¨m xa c¸ch không biết bây giờ quê của em có gì thay đổi không, những ngời bạn của em ra sao có ai phải bỏ học không. Vì quê em ngày xa nghèo lắm, rất nhiều bạn chỉ học hết cấp một đã phải bỏ học đi ch¨n tr©u. Chiếc xe đa em từ từ rẽ phải, đờng vẫn êm ru, em cứ ngỡ vẫn là con đờng của phố huyện nhng bất chợt em nhìn thấy cây đa cổ thụ ở đầu đờng. Ôi con đờng của quê mình đây mà. Em sung síng reo lªn: - Bố ơi, đờng về quê không còn ổ gà nh trớc nữa nhỉ. Bè gËt ®Çu. mØm cêi: - Con đờng này làm từ năm ngoái con ạ..

(80) Bất giác tôi nhớ lại cách đây mấy năm, ngày đó mỗi khi trời ma, ngời dân làng tôi rất ngại ra phố huyện vì con đờng sẽ vô cùng lầy lội, khó đi, có những đoạn phải dắt xe. Đi ra đợc đến phố thì ngời đã lấm lem đầy bùn đất. Thế mà bây giờ con đờng ấy đã đợc thay thế bằng một con đờng nhựa đen bóng láng. Tôi thấy ngời và xe qua lại có vẻ đông hơn trớc rất nhiều. Từng đoàn xe đạp xe máy nối đuôi nhau, nhìn ai cũng tơi vui hớn hở. Càng về gần làng tôi càng ngạc nhiên vì sự thay đổi đến bất ngờ. Những ngôi nhà lá năm xa giờ đợc thay thế bằng những ngôi nhà ngói sáng sủa đủ màu sắc, đây đó còn có những ngôi nhà hai, ba tầng nh ở thành phố. Trong nhà cũng đầy đủ sa lông, tủ tờng và trên tờng cũng có những chùm đèn đủ màu sắc. Và đằng trớc là những sân xi măng sạch bong phơi đầy lúa. Tôi nhớ trớc đây ngời ta thờng phơi lúa bằng sân đất cho nên dù có quét sạch đến mấy thóc vẫn đầy sạn và lúa phơi ở sân đất rất khó khô. Chiếc xe bon bon đa tôi về đến tận sân nhà bác trai tôi. Căn nhà lá năm xa cũng đợc thay thế bằng ngôi nhà hai tầng đồ sộ. Nhí l¹i c¸ch ®©y chØ vµi n¨m, lµng t«i vÉn thuÇn n«ng nghiÖp. Mäi thø ngêi ta chØ biÕt tr«ng vào ruộng lúa, luống rau. Nhìn khắp nơi chỉ thấy những cánh đồng lúa xanh mát thẳng cánh cò bay, mở mắt họ đã ra đồng, cặm cụi làm cho đến khi mặt trời lặn, sơng đã vơng áo họ mới trở về. Về đến nhà ai nấy lùa vội bát cơm là lên giờng ngủ, chẳng biết đến xem phim, nghe ca nhạc là gì. Trẻ con nh chúng tôi cũng phải làm, cứ đi học về ăn cơm xong lại theo đàn trâu, đàn bò lên rừng. Tối về chỉ còn xếp sách vở vào cặp là đi ngủ nên chẳng mấy đứa học giỏi. Cuộc sống lúc đó bình yªn nhng nghÌo qu¸. Nhng bây giờ, tôi thấy mọi chuyện đã thay đổi, nhà nào cũng có tivi đầu đĩa. Ngay từ đầu xóm ngời ta đã nghe rộn rã tiếng hát từ những chiếc đài catxets, từ chiếc đầu đĩa phát ra. Thôn xóm trở nên rộn rã. Và tôi nghe bác tôi kể lại cứ đến mùa bóng đá thì xóm làng càng rộn rã hơn. Trai tráng trong làng tụ tập nhau ngồi xem bóng đá. Họ xem rất vô t vì không có cá độ nh ở thµnh phè. Phơng tiện đi lại cũng hiện đại hơn trớc rất nhiều, trớc đây khắp đờng làng chỉ thấy toàn xe đạp, vậy mà nay hầu nh nhà nào cũng có xe máy để đi lại, có ngời còn đi xe máy khi ra ngoài đồng làm, họ dựng xe ở trên bờ. Tôi rất vui khi thấy các bạn của mình đều học lên lớp 6, các bạn ấy cũng rất chú tâm vào chuyện học hành với mơ ớc sau này đỗ đại học và đợc lên thành phố học. Tôi thầm nghĩ: Nếu sau này chúng tôi lại đợc học đại học cùng nhau thì vui biết mấy... Quê hơng tôi mọi thứ đã đổi thay, trong bóng chiều thớt tha từng đàn trâu no tròn đủng đỉnh về chuồng, đằng xa từng đoàn ngời gánh lúa về, bớc chân thoăn thoắt, tiếng cời nói râm ran. Phong cảnh ngày càng tơi đẹp hơn khi xen lẫn những cánh đồng xanh bao la, những vờn cây đầy hoa trái là những ngôi nhà xây đủ màu sắc. Xa xa, từng đàn cò trắng bay trong ánh nắng vµng rùc rì. Nh×n quª h¬ng ®i lªn nhanh chãng, t«i còng thÊy r¹o rùc v« cïng. T«i chØ mong häc hµnh thật tốt để nhanh chóng trở về làm giàu đẹp hơn cho quê hơng.. Bµi 3. Quê tôi ở nông thôn nhng tôi lớn lên ở thành phố. Từ bé đến giờ, tôi mới chỉ đợc về quê có một lần. Nhng lần ấy đã xa xôi lắm rồi, tôi chẳng còn nhớ điều gì nữa. Chả là lúc ấy tôi còn quá bé mà. Tuần vừa qua, tôi thật bất ngờ khi đợc bố mẹ cho về quê chơi ngày chủ nhật. Chuyến đi đã để lại trong tôi bao kỷ niệm khó quên. Suốt đêm hôm trớc, tôi gần nh không ngủ. Tôi cứ nằm mà tởng tợng về quê nội. Tôi chỉ nhớ mang máng đó là một vùng quê nghèo ở miền trung du. Sáng sớm tàu đã chạy, tôi nghủ lăn.

(81) trong lßng mÑ v× mÖt qu¸. Lóc tØnh dËy bíc ch©n ®Çu tiªn tõ tµu bíc xuèng lµ bíc ch©n t«i ®i vµo nhà nội. Ngôi nhà nằm ngay cạnh đờng tàu, ba gian cũ kỹ, đợc xây bằng thứ gạch mà lâu ngày đã bị đám rêu làm cho ngả màu xanh. Trớc mặt ngôi nhà là cánh đồng lúa mới gặt xong, những gèc lóa tr¬ ra ph¬i m×nh díi nh÷ng c¬n giã heo may. Ăn cơm tra xong, bố mẹ bắt tôi đi ngủ nh ở trên thành phố. Đến chiều, tôi mới đợc mẹ cho đi chơi cùng các anh chị ở ngoài đồng. Một khung cảnh rộng mênh mông bát ngát nhìn mỏi mắt ở phÝa xa còng chØ thÊy nói vµ m©y tr¾ng chø kh«ng nh thµnh phè chØ thÊy toµn nhµ tÇng vµ cao ốc. Đang cắm đầu đuổi theo con cào cào có cặp cánh màu xanh đỏ, tôi bỗng lao sầm vào một cậu bÐ tr«ng ngêi nhá nh¾n h¬n t«i khiÕn cËu bËt ph¨ng chiÕc ch¹t bß. T«i véi vµng: - Xin lçi cËu! CËu cã sao kh«ng? - Kh«ng! Em kh«ng sao! Cßn anh? - M×nh còng kh«ng sao B©y giê t«i míi cã dÞp quan s¸t kü ngêi b¹n: cËu ngêi nhá nh¾n nhng nh×n khu«n mÆt xem chừng không ít tuổi hơn tôi. Nớc da cậu đen nhém nhng đôi mắt sáng có vẻ rất thông minh. Tôi chủ động làm quen: - M×nh tªn lµ H¶i, míi vÒ ®©y th¨m «ng bµ néi. Cßn b¹n tªn g×? B¹n bao nhiªu tuæi? - Em tªn lµ Minh, em 12 tuæi. - VËy h¶? ThÕ lµ chóng m×nh cïng tuæi víi nhau. Sự niềm nở của Minh không ngờ đã khiến một cậu bé khó tính nh tôi nhanh chóng hoà nhập với đồng quê. Minh đã chỉ cho tôi bao thú chơi ttong buổi chiều ngắn ngủi. Những thú chơi ấy đến trong mơ tôi cũng chẳng bao giờ có thể nghĩ ra. Phải chăng vì thế mà tôi đã trở thành khó tÝnh. Vµ v× thÕ mµ giê ®©y t«i míi ph¶i ®eo cÆp kÝnh cËn nÆng nÒ víi mét mí kiÕn thøc kh«ng sao tiªu thô næi. Minh kÓ cho t«i biÕt, cËu còng lµ häc sinh giái toµn diÖn cña trêng nhng so víi tôi, Minh còn biết bao nhiêu thứ khác. Minh dạy tôi biết bắt dế đồng rồi cho một cái hộp đề chơi trò chọi dế, dạy cách thả diều, dạy cách nghe tiếng sáo để phân biệt diều nhỏ, diều to … Tóm lại ë Minh, t«i thÊy nh cã mét kho nh÷ng trß ch¬i mµ tuæi th¬ nh÷ng ai lín lªn ë thµnh phè kh«ng bao giờ biết đợc. Buổi chiều ngắn ngủi trôi đi nhanh chóng. Tôi chia tay ngời bạn mới quen để về thành phố. Tríc khi ®i Minh cßn cho t«i mét chiÕc diÒu. T«i cÇm chiÕc diÒu lÊy lµm thÝch thó mÆc dï ®em vÒ thµnh phè nhµ m×nh ch¼ng biÕt sÏ th¶ ë ®©u. Về đến nhà, thỉnh thoảng tôi lại viết th về quê hỏi thăm Minh. Tôi hay kể cho Minh nghe chuyện phố phờng, còn Minh lại bù đắp cho tôi những trống rỗng của tuổi thơ. Minh là ngời bạn mà tôi quen gần đây nhất. Tôi thật không ngờ ở cái nơi xa xôi ấy, tôi lại có đợc một tình bạn sâu sắc và thân thơng đến vậy!. KÓ chuyÖn tëng tîng I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. KÓ chuyÖn tëng tîng lµ g×? a) Kể tóm tắt truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng và cho biết những gì đợc tởng tợng trong c©u chuyÖn nµy? Gîi ý: - Tãm t¾t c©u chuyÖn: C« M¾t, cËu Ch©n, cËu Tay, b¸c Tai tÞ víi l·o MiÖng r»ng l·o ch¼ng lµm g× mà lại đợc ăn ngon. Họ quyết định không làm gì nữa, để lão Miệng không có gì ăn cả. Qua ba ngày, cả bọn thấy mệt mỏi, rã rời. Đến ngày thứ bảy, không thể chịu đợc nữa, Chân, Tay, Tai, Mắt mới vỡ lẽ ra là.

(82) lão Miệng có ăn thì chúng mới khoẻ khoắn đợc. Cuối cùng, chúng cho lão Miệng ăn và cả bọn lại sống víi nhau g¾n bã, hoµ thuËn nh xa. - Tõ c¸c bé phËn cña c¬ thÓ, ngêi ta tëng tîng thµnh nh÷ng nh©n vËt cã tªn riªng, biÕt ®i l¹i, nãi n¨ng nh nh÷ng con ngêi hoµn chØnh, cã nhµ ë. C©u chuyÖn tÞ n¹nh gi÷a Ch©n, Tay, Tai, M¾t víi MiÖng còng kh«ng thÓ cã thËt. b) H cấu, tởng tợng chỉ có giá trị khi nó nhằm thể hiện điều gì đó có ý nghĩa đối với cuộc sống thực, làm rõ sự thật nào đó của cuộc sống con ngời. Em hãy chỉ ra điều này trong truyện Chân, Tay, Tai, M¾t, MiÖng. Gợi ý: Từ câu chuyện bịa đặt, tởng tợng dựa trên sự thực các bộ phận trong cơ thể là một thể thống nhất, tất cả các bộ phận đều liên quan, phụ thuộc lẫn nhau, ngời ta muốn khẳng định rằng: trong cuộc sèng, con ngêi ph¶i n¬ng tùa lÉn nhau, kh«ng thÓ sèng mµ t¸ch rêi víi nh÷ng ngêi kh¸c. c) Nh vậy, kể chuyện tởng tợng là dựa trên một phần sự việc có thật, có ý nghĩa nào đó ngời kể dïng trÝ tëng tîng cña m×nh s¸ng t¹o ra c©u chuyÖn míi mÎ, kh«ng cã thùc nhng hîp lÝ, thó vÞ, cã ý nghĩa đối với cuộc sống. Nhìn chung, kể chuyện bao giờ cũng cần đến trí tởng tợng. Tuy nhiên, tuỳ theo từng chủ đề cụ thể, với dụng ý cụ thể mà tởng tợng, h cấu đợc sử dụng với mức độ khác nhau. 2. C¸ch kÓ mét c©u chuyÖn tëng tîng a) §äc truyÖn S¸u con gia sóc so b× c«ng lao vµ cho biÕt: - Ngời ta đã tởng tợng những gì trong truyện này? - Dựa trên cơ sở sự thật nào để tởng tợng? - Tởng tợng nh vậy để làm gì? Gîi ý: - Yếu tố tởng tợng: sáu con gia súc nói đợc tiếng ngời, chúng kể công và kể khổ. - Câu chuyện tởng tợng dựa trên sự thực: đặc điểm riêng về cuộc sống, hoạt động của mỗi giống gia sóc. - Câu chuyện tởng tợng về sự so bì của các giống gia súc nhằm: khẳng định về ích lợi riêng của mỗi giống gia súc đối với cuộc sống con ngời; ngầm khuyên răn con ngời không nên cho mình là quan träng h¬n ngêi kh¸c, trong cuéc sèng mçi ngêi mçi viÖc, kh«ng nªn so b×. b) C¸c truyÖn Ch©n, Tay, Tai, M¾t, MiÖng, S¸u con gia sóc so b× c«ng lao, GiÊc m¬ trß chuyÖn víi Lang Liªu cã bè côc nh thÕ nµo, cã gièng víi mét bµi tù sù th«ng thêng kh«ng? c) Nh vậy, kể chuyện tởng tợng, ngời kể một mặt vẫn phải đảm bảo bố cục ba phần của một bài văn tự sự; mặt khác, dựa trên một phần sự thực nhất định nào đó, phát huy trí tởng tợng để sáng tạo ra nhân vật, sự việc, câu chuyện không có thực nhằm hấp dẫn ngời đọc (ngời nghe), thể hiện ý nghĩa nào đó đối với con ngời trong đời sống thực. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. §äc bµi GiÊc m¬ trß chuyÖn víi Lang Liªu vµ thùc hiÖn yªu cÇu sau: a) Tãm t¾t nh÷ng sù viÖc chÝnh cña bµi v¨n; b) Tác giả đã tởng tợng ra những gì trong bài văn này? c) Tởng tợng nh vậy nhằm mục đích gì? 2. Tham khảo một số đề văn, lập dàn ý cho một đề tuỳ chọn. Lu ý: - Bè côc cña bµi v¨n: bè côc ba phÇn (Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi).

(83) - Tëng tîng ra c¸c nh©n vËt. - Tëng tîng ra c©u chuyÖn: c¸c sù viÖc, diÔn biÕn c¸c sù viÖc, kÕt qu¶. - Chủ đề của câu chuyện mà mình tởng tợng: nhằm khẳng định điều gì, phê phán điều gì, ca ngợi ai, c¸i g×? - Yêu cầu chung: mặc dù có thể phát huy tối đa khả năng tởng tợng nhng vẫn phải đảm bảo sự hợp lí, chẳng hạn: trâu, chó, ngựa, dê, gà, lợn thì không thể biết nói tiếng ngời (ngời kể đã tởng tợng ra) nhng rõ ràng mỗi con vật đã thể hiện đúng đặc điểm thực của chúng nh chúng ta vẫn thấy hàng ngày (ví dụ đặc điểm cuộc sống của trâu: Sớm tinh mơ đã bị gọi dậy đi cày, đi bừa, ách khoác lên vai, dây chão sâu đằng mũi,...) 3. Tham kh¶o bµi viÕt sau: Đề bài: Trong nhà em có ba phơng tiện giao thông: xe đạp, xe máy và ô tô. Chúng cãi nhau, so bì hơn thua kịch liệt. Hãy tởng tởng và kể lại cuộc cãi nhau đó. Bµi lµm Trong nhà tôi có ba phơng tiện giao thông là bác ô tô, chú xe máy và anh xe đạp. Một hôm, trời nóng bức, tôi leo lên ngời bác ô tô mở tung hết cánh cửa xe ra để nằm cho mát. Tôi chợt nghe thấy có tiÕng rªn rØ cña b¸c « t«: "KÝt! KÝt! §au qu¸! §au qu¸!". Nghe thấy tiếng bác ô tô rên rỉ, anh xe đạp ở bên cạnh thì thầm với chú xe máy: - B¸c « t« síng thËt, suèt ngµy n»m ë nhµ, ch¼ng vÊt v¶ g×. ThØnh tho¶ng, nhµ chñ ph¶i ®i bèc hàng thì mới phải đi còn những ngày thờng thì đợc tắm rửa sạch sẽ, có khi còn đợc mua quần áo mới cho n÷a. Ch¼ng bï cho t«i, t«i lµ ngêi khæ nhÊt, ngêi t«i gÇy gß, èm yÕu nhÊt trong ba ngêi, thÕ mµ ngµy nµo còng ph¶i cïng «ng chñ tËp thÓ dôc vµo buæi chiÒu, ngµy nµo còng ph¶i ®i bèn, n¨m c©y sè chø Ýt g× ®©u. Ch©n tay t«i lóc nµo còng ra rêi. Cã lÇn ch©n tay cßn bÞ ch¶y m¸u v× dÉm ph¶i ®inh hay vấp hòn đá nhọn giữa đờng, ông chủ phải mang tôi đi băng bó vết thơng cho lành lại. Bác ô tô mới có thế mà đã kêu toáng cả lên. B¸c « t« nghe thÊy nhng vÉn lê ®i, coi nh kh«ng cã chuyÖn g× c¶. §îc thÓ, chó xe m¸y lªn tiÕng: - ừ, chẳng bù cho tôi suốt ngày phải làm việc, luôn chân luôn tay, chẳng mấy khi đợc nghỉ ngơi. Buổi sáng thì chở cô chủ đến trờng, tra về lại cùng bà chủ ra chợ, đến chiều bà chủ lại bắt mang hàng đi cất. Đợt vừa rồi, chắc làm việc quá sức nên tôi bị ốm, ông chủ bà chủ không mang hàng đi cất đợc, buộc phải chờ tôi khoẻ hẳn. Tuy tôi to hơn anh thật đấy nhng lại phải làm việc nặng hơn, nhiều hơn. Trong sè chóng ta, t«i míi lµ ngêi khæ nhÊt. Bác ô tô nghe thấy hết, không chịu đợc nữa, định cho mỗi ngời một cái bạt tai nhng may là bác ấy trấn tĩnh lại đợc, chứ không thì... Bác nghĩ mình là ngời có tuổi, không nên làm nh vậy, chi bằng giải thích để mọi ngời hiểu. Bác ô tô cất giọng từ tốn và nghiêm khắc nói: - Các anh vừa nói gì với nhau tôi đều đã nghe thấy cả. Nhng tôi thắc mắc là, chẳng hiểu các nhà nghiên cứu đã phát minh ra chúng ta làm gì cơ chứ? Họ bỏ công sức và tiền của làm ra chúng ta là để lµm c¶nh hay sao? Ch¼ng nhÏ chóng ta l¹i lµ mét lò v« tÝch sù? Sau những câu hỏi của ô tô đa ra, xe đạp và xe máy liếc nhìn nhau, mặt ngời nào ngời nấy đỏ bừng, không nói đợc câu nào. Bác ô tô lại nói tiếp: - Các nhà nghiên cứu phát minh ra chúng ta để phục vụ cho cuộc sống con ngời, giúp con ngời thuËn tiÖn h¬n khi ®i l¹i, mua b¸n, giao tiÕp. Cßn b¶n th©n t«i, t«i còng ph¶i lµm viÖc, thËm chÝ lµ nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, nhiÒu h¬n c¸c anh. Mµ nµo t«i cã hÐ r¨ng kªu ca víi ai, thØnh tho¶ng cã đau mỏi quá thì kêu lên một mình đấy thôi! Phải biết rằng con ngời vất vả lắm mới kiếm ra đợc hạt c¬m h¹t g¹o chø ch¼ng ai kh«ng dng l¹i cã mµ ¨n! Nói xong, bác ô tô ho lấy ho để. Thấy thế, anh xe đạp và chú xe máy vội chạy lại xoa bóp cho bác « t« vµ xin lçi rèi rÝt..

(84) Từ đó họ không còn kêu ca, phàn nàn nữa, ai cũng cố gắng làm việc. (NguyÔn ThÞ Nh NguyÖt). ChØ tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. ChØ tõ lµ g×? a) Xác định các cụm danh từ có các từ in đậm trong những câu sau: Ngày xa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nớc tìm ngời tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi ngời. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhng viªn quan vÉn cha thÊy cã ngêi nµo thËt lçi l¹c. Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đờng có hai cha con nhà nọ ®ang lµm ruéng [...] (Em bÐ th«ng minh) Gợi ý: ông vua nọ, viên quan ấy, một cánh đồng làng kia, hai cha con nhà nọ b) C¸c tõ in ®Ëm bæ sung ý nghÜa cho tõ nµo trong côm danh tõ? C¸c tõ in ®Ëm bæ sung ý nghÜa cho c¸c danh tõ: «ng vua, viªn quan, lµng, nhµ. C¸c tõ nä, Êy, kia có vai trò xác định không gian cụ thể cho các sự vật đợc biểu thị bằng danh từ mà nó đi kèm, nhằm ph©n biÖt sù vËt Êy víi sù vËt kh¸c. c) Hãy so sánh các từ và cụm từ sau để rút ra đợc ý nghĩa mà các chỉ từ bổ sung cho danh từ. - «ng vua / «ng vua nä; - viªn quan / viªn quan Êy; - lµng / lµng kia; - nhµ / nhµ nä. Gợi ý: Nếu nh thiếu đi các từ in đậm thì các danh từ ông vua, viên quan, làng, nhà không đợc xác định cụ thể trong không gian, không biết ngời nói chỉ ông vua, viên quan nào, làng ở đâu, nhà nào, mặc dù các từ đợc gọi là chỉ từ nh nọ, kia, ấy,... cũng có độ chính xác tơng đối, phải đợc hiểu trong ngữ c¶nh cô thÓ. d) NghÜa cña c¸c tõ Êy, nä trong nh÷ng c©u sau cã g× gièng vµ kh¸c so víi c¸c tõ in ®Ëm ë trªn? Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một ngời làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lới ở mét bÕn v¾ng nh thêng lÖ. (Sù tÝch Hå G¬m) Gîi ý: C¸c tõ Êy, nä trong c©u trªn bæ sung ý nghÜa cho tõ nµo? Các từ này có tác dụng xác định cụ thể các danh từ hồi, đêm, là những từ chỉ thời gian, khác với các từ in đậm mang ý nghĩa định vị về không gian ở các câu trớc. Các từ này đều là chỉ từ, chỉ khác nhau vÒ ý nghÜa mµ nã bæ sung cho danh tõ ®i kÌm. ®) Nh vËy, chØ tõ cã t¸c dông g×? Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian và thời gian. 2. Hoạt động của chỉ từ trong câu a) H·y nhËn xÐt vÒ chøc vô cña chØ tõ trong c¸c vÝ dô ë phÇn trªn. Gợi ý: Đặt các cụm danh từ có chỉ từ vào mô hình để xác định vị trí của chỉ từ. Ta sẽ thấy chúng.

(85) đứng ở vị trí phụ ngữ sau, cùng với danh từ trung tâm và phụ ngữ trớc tạo thành cụm danh từ: ông vua nọ, viên quan ấy, cánh đồng làng kia,... b) T×m c¸c chØ tõ trong nh÷ng c©u sau: (1) Cuéc chèng MÜ cøu níc cña nh©n d©n ta dï ph¶i kinh qua gian khæ, hi sinh nhiÒu h¬n n÷a, song nhất định thắng lợi hoàn toàn. §ã lµ mét ®iÒu ch¾c ch¾n. (Hå ChÝ Minh) (2) Từ đấy, nớc ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chng, bánh giầy. (B¸nh chng, b¸nh giÇy) Gợi ý: Các chỉ từ: Đó, đấy c) Xác định chủ ngữ của câu: Đó là một điều chắc chắn. Gợi ý: Trong câu này, chỉ từ đó giữ chức vụ chủ ngữ, nó thay thế cho nội dung đã đợc đề cập ở phÇn tríc. Khi lµm chñ ng÷ trong c©u, chØ tõ ®i kÌm víi tõ "lµ". d) "Từ đấy" trong câu (2) là thành phần gì của câu? Hãy rút ra nhận định về chức vụ của chỉ từ trong c©u nµy. Gợi ý: "Từ đấy" là thành phần trạng ngữ của câu, xác định về thời điểm cho hành động tiếp theo. Nh vËy, chØ tõ cßn cã thÓ cã mÆt trong thµnh phÇn tr¹ng ng÷ cña c©u. ®) Nh vËy, trong c©u, chØ tõ thêng gi÷ chøc vô g×? ChØ tõ thêng lµm phô ng÷ sau cho côm danh tõ. ChØ tõ còng cã thÓ lµm chñ ng÷, hay tr¹ng ng÷ trong c©u. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. T×m chØ tõ trong c¸c c©u sau ®©y: a) Vua cha xem qua mét lît råi dõng l¹i tríc chång b¸nh cña Lang Liªu, rÊt võa ý, bÌn gäi lªn hái. Lang Liªu ®em giÊc méng gÆp thÇn ra kÓ l¹i. Vua cha ngÉm nghÜ rÊt l©u råi chän hai thø b¸nh Êy ®em tÕ Trêi, §Êt cïng Tiªn v¬ng. (B¸nh chng, b¸nh giÇy) b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen §Êy hoa thiªn lÝ, ®©y sen T©y Hå. (Ca dao) c) Nay ta ®a n¨m m¬i con xuèng biÓn, nµng ®a n¨m m¬i con lªn nói, chia nhau cai qu¶n c¸c ph¬ng. (Con Rång, ch¸u Tiªn) d) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng. (Sù tÝch Hå G¬m) Các chỉ từ: hai thứ bánh ấy (a); đấy vàng, đây cũng, đấy hoa, đây sen (b); Nay ta (c); Từ đó (d). 2. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ vừa tìm đợc. Gợi ý: Để xác định đợc ý nghĩa cũng nh chức vụ của các chỉ từ, cần phải đặt chúng trong cụm, trong câu để phân tích. - Chỉ từ làm phụ ngữ cho danh từ: hai thứ bánh ấy; chỉ từ định vị sự vật trong không gian, làm phụ ng÷ sau cho danh tõ b¸nh;.

(86) - Chỉ từ làm chủ ngữ: đấy, đây; định vị sự vật trong không gian; ngôn ngữ thơ thờng giản lợc, ở đây lợc bỏ từ "là" (đầy đủ phải là: Đấy là vàng, đây cũng là đồng đen; Đấy là hoa thiên lí, đây là sen T©y Hå) 3. Hãy nhận xét về các cụm từ đợc in đậm dới đây. Có nên thay thế chúng không? Thay thế nh thế nµo? a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả ngời lẫn ngùa tõ tõ bay lªn trêi. (Th¸nh Giãng) b) Ngời ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu ch¸y vÒ sau gäi lµ lµng Ch¸y. (Th¸nh Giãng) Gợi ý: Các cụm từ in đậm trên có nội dung ý nghĩa trùng với cụm đứng trớc nó, nên thay thế các cụm từ này bằng các chỉ từ để câu văn khỏi rờm rà, lặp thừa (thay Đến chân núi Sóc bằng Đến đó hoặc Đến đây, thay làng bị lửa thiêu cháy bằng làng ấy hoặc làng đó) 4. T×m chØ tõ trong c¸c c©u sau. Cã thÓ thay thÕ c¸c chØ tõ nµy b»ng c¸c tõ hoÆc côm tõ kh¸c kh«ng? T¹i sao? Năm ấy, đến lợt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chê Th¹ch Sanh kiÕm cñi vÒ, LÝ Th«ng dän mét m©m rîu thÞt ª hÒ mêi ¨n, råi b¶o: - Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rợu, em chịu khó thay anh, đến sáng th× vÒ. (Th¹ch Sanh) Gợi ý: Không thể thay thế các chỉ từ trong đoạn văn này. Vai trò quan trọng của chỉ từ là định vị chính xác sự vật trong không gian và thời gian, nhất là khi các địa điểm, thời điểm không thể gọi ra bằng tên cụ thể đợc cho nên không thể thay thế.. LuyÖn tËp kÓ chuyÖn tëng tîng I. KiÕn thøc c¬ b¶n. ở bài trớc, chúng ta đã bàn đến tởng tợng - vai trò, biểu hiện của nó trong văn tự sự; cách kể một c©u chuyÖn tëng tîng. CÇn n¾m ch¾c nh÷ng kiÕn thøc nµy tríc khi tiÕn hµnh luyÖn tËp. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. Tãm t¾t truyÖn Con cß víi truyÖn ngô ng«n vµ tr¶ lêi c©u hái sau: - Ngời ta đã tởng tợng ra những gì trong câu chuyện này? - Các yếu tố tởng tợng đã dựa trên sự thực nào? - Mục đích của tởng tợng trong câu chuyện?. Con hæ cã nghÜa (Vò Trinh) I. VÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm. 1. Trong lịch sử văn học Việt Nam, thời trung đại (thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX), thể loại truyện văn.

(87) xuôi chữ Hán đã ra đời có nội dung phong phú và thờng mang tính chất giáo huấn, có cách viết không giống hẳn với truyện hiện đại. 2. Truyện trung đại Việt Nam vừa có loại truyện h cấu (tởng tợng nghệ thuật) vừa có loại truyện gần với kí (ghi chép sự việc), với sử (ghi chép chuyện thật); cốt truyện hầu hết còn đơn giản; nhân vật thờng đợc miêu tả chủ yếu qua ngôn ngữ trực tiếp của ngời kể chuyện, qua hành động và ngôn ngữ đối tho¹i cña nh©n vËt(1). 3. T¸c gi¶ Vò Trinh (1759 - 1828) cã tªn tù lµ Duy Chu, hiÖu lµ Lai S¬n, Nguyªn Hanh, Lan Tr× ng giả; ngời làng Xuân Lan, huyện Lơng Tài, trấn Kinh Bắc (nay là tỉnh Bắc Ninh). Ông đỗ Hơng cống năm 17 tuổi, làm quan dới triều Lê. Khi nhà Nguyễn lên ngôi, ông đợc triệu ra làm quan, từng đợc phong chức Thị trung học sĩ, Hữu tham tri bộ Hình, có thời kì bị Gia Long đày vào Quảng Nam. II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Văn bản này thuộc thể loại truyện trung đại. Truyện có hai đoạn. Đoạn một kể chuyện xảy ra giữa hổ và một bà đỡ, đoạn thứ hai kể chuyện con hổ với bác tiều phu. 2. Biện pháp nghệ thuật chủ yếu đợc sử dụng trong Con hổ có nghĩa là biện pháp nhân hoá. Kể chuyện loài hổ có nghĩa là để tạo ra sự so sánh tơng phản, nâng cao hiệu quả giáo dục. Con hổ vốn là loµi cÇm thó rÊt hung d÷, vËy mµ trong c¸ch c xö cßn cã nghÜa t×nh. Con ngêi h¬n h¼n loµi cÇm thó, trong cuéc sèng cµng ph¶i c xö cã nghÜa h¬n. 3. Trong truyện thứ nhất, bà đỡ Trần đỡ đẻ cho hổ nên đợc hổ biếu cục bạc, lại còn đa ra tận cửa rõng. Trong truyÖn thø hai, b¸c tiÒu gì x¬ng cho hæ, hæ kh«ng nh÷ng biÕu b¸c nai mµ khi b¸c mÊt cßn về viếng, mỗi ngày giỗ còn đem thú rừng đến biếu gia đình bác. Bà đỡ Trần nửa đêm bị hổ cõng đi, tởng bị hổ ăn thịt, té ra là hổ nhờ bà giúp hổ cái sinh con. Hổ biếu bà cục bạc, tiễn bà ra tận cửa rừng. Bác tiều phu sau khi gỡ xơng cho hổ, chỉ nói chơi rằng: "hễ đợc miếng gì lạ thì nhớ nhau nhé", không ngờ hổ mang nai đến thật, lại còn đến viếng và nhớ đến bác mỗi khi đến ngày giỗ. Đó là những chi tiết hay, thú vị, có tính chất gợi mở cho câu chuyện. Con hổ thứ nhất chỉ trả ơn bà đỡ Trần có một lần, con hổ thứ hai mang ơn nghĩa và trả nghĩa suốt đời, ngay cả khi bác tiều đã mất. 4. Truyện Con hổ có nghĩa đề cao cách sống nghĩa tình trong cuộc sống của con ngời. Làm ngời phải biết giúp đỡ nhau khi hoạn nạn, ngợc lại, khi đợc ngời khác giúp đỡ phải biết ghi nhớ ơn nghĩa, tìm cách báo đáp ơn nghĩa ấy. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: TruyÖn Con hæ cã nghÜa gåm hai c©u chuyÖn vÒ loµi hæ. Truyện thứ nhất: Một bà đỡ họ Trần ngời huyện Đông Triều một đêm nọ đợc hổ cõng vào rừng. (. 1) Trong bài Khái quát về văn học trung đại Việt Nam, tác giả Bùi Duy Tân cho rằng: "Văn học trung đại Việt Nam, từng đợc gọi là Văn học cổ Việt Nam, từng đợc gọi là Văn học cổ Việt Nam, Văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX, Văn học Hán Nôm, hoặc Văn học viết hay Văn học thành văn Việt Nam... thời trung đại. Dòng văn học này, có tác giả là trí thức thời phong kiến (nhà s , vua, quan, tớng lĩnh, nhiều nhất là nho sĩ) chính thức ra đời từ thế kỉ X, khi dân tộc ta khôi phục đ ợc nền độc lập tự chủ. Sau đó, văn học ngày càng phát triển với nhiều danh gia kiệt tác qua các triều đại phong kiến. Văn học viết có hai bộ phận: văn häc ch÷ H¸n vµ v¨n häc ch÷ N«m, ¶nh hëng lÉn nhau, hç trî nhau cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. V¨n häc ch÷ N«m tuy xuất hiện muộn và không có đợc vị thế nh văn học chữ Hán, song với tính chất của một bộ phận văn học tiếng Việt, văn học chữ Nôm ngày càng phát triển mạnh mẽ, giành đ ợc vị trí quan trọng và cuối cùng chiếm đợc vị thế u việt trên văn đàn. Về nội dung, văn học viết chịu sự chi phối của ý thức hệ phong kiến, của tinh thần dân tộc qua thùc tiÔn ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh dùng n íc vµ gi÷ níc. V¨n häc viÕt chÞu ¶nh hëng cña t tëng Nho, PhËt, L·o, cña quan niệm Tam giáo hoà hỗn, có đặc điểm và tính chất của một dòng văn học thuộc hệ thống thi pháp văn học phơng Đông trung đại . Nh vậy là, từ sự hình thành đén quá trình phát triển, từ diện mạo đến tính chất, từ thể loại đến văn tự, văn học viết đều có những nét riêng của một dòng văn học cổ truyền thống" ( Khảo và luận một số thể loại, tác gia, tác phẩm văn học trung đại Việt Nam , NXB Đại học Quốc gia, H., 2001)..

(88) Đến nơi bà thấy một con hổ cái đang sinh nở rất khó khăn bèn giúp hổ cái sinh con trót lọt. Hổ đực mừng rỡ đào lên một cục bạc biếu bà. Nhờ có cục bạc của hổ mà bà sống qua đ ợc năm mất mùa đói kém. TruyÖn thø hai: B¸c tiÒu ë huyÖn L¹ng Giang ®ang bæ cñi ë sên nói thÊy mét con hæ bÞ hãc x¬ng bèn giúp hổ lấy xơng ra. Để tạ ơn, hổ biếu bác một con nai. Khi bác tiều mất, hổ đến viếng. Từ đó, mỗi lần giỗ bác, hổ lại đa dê hoặc lợn về biếu gia đình bác. 2. Lêi kÓ: Kể câu chuyện Con hổ có nghĩa cần chú ý phân biệt lời dẫn chuyện với lời của nhân vật bà đỡ Trần và nhân vật ngời kiếm củi; diễn tả sinh động các chi tiết li kì: - "Hổ dùng một chân ôm lấy bà chạy nh bay... Bà cho là hổ định ăn thịt mình, run sợ không giám nhóc nhÝch"; - "Khi chôn cất, hổ bỗng nhiên đến trớc mộ nhảy nhót...". 3. KÓ vÒ mét con chã cã nghÜa. Gợi ý: Phát huy những điều đã biết nhất là trên phim ảnh. Có thể kể theo cốt truyện sau đây. - Giới thiều về con chó (tên con chó, nó đợc bố mẹ em mua về hay ai mang cho hoặc nó là con chó của ai mà em đợc biết chẳng hạn,…). - Kể về hành động “có nghĩa” của con chó mà em từng đợc chứng kiến hoặc nghe kể lại. Ví dụ: + Cøu c« (cËu chñ) khái bän b¾t cãc trÎ em. + Con chó đợc nuôi dỡng chu đáo, đến khi bị bán đi, nó vẫn nhớ về chủ cũ và một hôm nó đã cứu ngời chủ cũ thoát khỏi một tai nạn ở giữa đờng,… - Suy nghÜ vÒ t×nh c¶m cña nh÷ng con vËt ®ang sèng ë quanh ta. Tham kh¶o thªm truyÖn ng¾n TiÕng gäi n¬i hoang d·, tiÓu thuyÕt Nanh tr¾ng cña Jack Lon Don.. §éng tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Động từ có những đặc điểm gì? a) Tìm động từ trong các câu dới đây: (1) Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra câu đố oái oăm để hỏi mọi ngời. (Em bÐ th«ng minh) (2) Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo. [...] Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vơng. (B¸nh chng, b¸nh giÇy) (3) Biển vừa treo lên, có ngời qua đờng xem, cời bảo: - Nhà này xa quen bán cá ơn hay sao mà bây giờ phải đề biển là cá "tơi"? (Treo biÓn) Gîi ý: Các động từ: đi, đến, ra, hỏi (1); lấy, làm, lễ (2); treo, có, xem, cời, bảo, bán, phải, đề (3) b) Các động từ vừa tìm đợc có gì giống nhau về ý nghĩa? Các động từ có đặc điểm giống nhau về nghĩa là: chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật. c) Hãy rút ra đặc điểm về khả năng kết hợp của động từ. Động từ có khả năng kết hợp với các từ sẽ, đang, cũng, vẫn, hãy, chớ, đừng ở phía trớc để tạo.

(89) thành cụm động từ. Nhận xét về chức vụ của các động từ trong các ví dụ (1), (2), (3). Gợi ý: Phân tích thành phần câu để xác định chức vụ ngữ pháp của động từ. Động từ thờng làm vị ngữ trong câu. Khi làm chủ ngữ động từ thờng đi kèm với từ "là" và chúng mất khả năng kết hợp với các từ sẽ, đang, cũng, vẫn, hãy, chớ, đừng. Ví dụ: Viết là việc học sinh phải luyện tập thờng xuyên. 2. Phân loại động từ a) Hãy xếp những động từ sau vào bảng phân loại: buồn, chạy, cời, dám, đau, đi, định, đọc, đứng, g·y, ghÐt, hái, ngåi, nhøc, nøt, toan, vui, yªu.. Động từ đòi hỏi động từ kh¸c ®i kÌm phÝa sau. đi, chạy, cời, đọc, hỏi, ngồi, đứng. Tr¶ lêi c©u hái Lµm g×? Tr¶ lêi c¸c c©u hái. Động từ không đòi hỏi động tõ kh¸c ®i kÌm phÝa sau. dám, toan, định. Lµm sao?, ThÕ nµo?. buån, g·y, ghÐt, ®au, nhøc, nøt, vui, yªu. b) Loại động từ nào không đòi hỏi động từ khác đi kèm phía sau? Gợi ý: Nhận xét về nghĩa khái quát của các động từ đi, chạy, cời, đọc, hỏi, ngồi, đứng; buồn, gãy, ghét, đau, nhức, nứt, vui, yêu. Đây là những động từ chỉ hành động, trạng thái của sự vật. c) Những động từ luôn đòi hỏi có động từ khác đi kèm phía sau có ý nghĩa khái quát nh thế nào? Gợi ý: Nhận xét về nghĩa khái quát của các động từ dám, toan, định. Loại động từ này đợc gọi là động từ tình thái. d) Nh vậy, động từ có những loại chính nào? (xem lại phần ghi nhớ trong bài học). II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tìm và phân loại động từ trong truyện Lợn cới, áo mới. Gîi ý: - Động từ chỉ hoạt động: may, mặc, đem, đi, hỏi, chạy, giơ, bảo,... - §éng tõ chØ tr¹ng th¸i: thÊy, tøc tèi, tÊt tëi, ... - §éng tõ t×nh th¸i: ®em, hay, ... 2. §äc truyÖn Thãi quen dïng tõ vµ tr¶ lêi c©u hái. a) Tìm các động từ. b) §éng tõ ®a vµ cÇm kh¸c nhau vÒ ý nghÜa nh thÕ nµo? c) C©u chuyÖn buån cêi ë chç nµo? Gîi ý: - Các động từ: có, đi, qua, khát, bèn, cúi, lấy, vục, quá,... - Động từ đa và cầm đều là động từ chỉ hành động nhng đối lập nhau về nghĩa: đa nghĩa là trao cái gì đó cho ngời khác; còn cầm là nhận, giữ cái gì đó của ngời khác. - TÝnh c¸ch tham lam, keo kiÖt cña anh nhµ giµu béc lé râ nÐt qua ph¶n øng cña anh ta tr íc hai tõ ®a vµ cÇm. Anh nhµ giµu chØ quen cÇm cña ngêi kh¸c mµ kh«ng quen ®a cho ngêi kh¸c, nªn c¶ khi s¾p chÕt ®uèi anh ta còng kh«ng ®a, dï chØ lµ ®a tay m×nh cho ngêi ta cøu..

(90) Cụm động từ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Cụm động từ là gì? a) C¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong c©u sau bæ sung ý nghÜa cho tõ nµo? Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi ngời. (Em bÐ th«ng minh) Gîi ý: Các từ ngữ in đậm là phụ ngữ của các động từ đi, ra: đã, nhiều nơi bổ sung ý nghĩa cho động từ đi; cũng, những câu đố oái oăm để hỏi mọi ngời bổ sung ý nghĩa cho động từ ra. b) Thö lîc bá c¸c tõ ng÷ in ®Ëm nãi trªn råi rót ra nhËn xÐt vÒ vai trß cña chóng. Lợc bỏ các phụ ngữ, câu trên sẽ thành: Viên quan đi, đến đâu cũng ra. Với hình thức câu nh thế, ngời đọc sẽ không thể hiểu đợc nội dung ý nghĩa mà ngời kể muốn biểu đạt. Nh vậy, các từ ngữ bổ sung ý nghĩa cho động từ có một vai trò quan trọng, giúp biểu đạt trọn vẹn ý nghĩa. c) Với cụm động từ "đã đi nhiều nơi", hãy: - §Æt mét c©u cã côm tõ nµy lµm vÞ ng÷; - §Æt mét c©u cã côm tõ nµy lµm chñ ng÷. VÝ dô: Hồi còn trẻ, ông nội tôi đã đi nhiều nơi. (cụm động từ làm vị ngữ, giống nh động từ đây là chức vụ ngữ điển hình của cụm động từ). Đi nhiều nơi là đặc điểm của nghề phóng viên. (cụm động từ làm chủ ngữ; khi đảm nhiệm chức vụ này trong câu, cụm động từ không kèm theo phụ ngữ trớc). 2. Cấu tạo của cụm động từ a) Hãy đặt các cụm đã đi nhiều nơi, cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi ngời vào mô hình cụm động từ sau đây: Phô ng÷ tríc. Trung t©m. Phô ng÷ sau. đã. ®i. nhiÒu n¬i. Cũng ra những câu đố oái oăm để. hái. mäi ngêi. b) Cụm động từ đợc cấu tạo nh thế nào? Cụm động từ gồm động từ trung tâm và các từ ngữ phụ thuộc đứng trớc, sau bổ sung ý nghĩa cho động từ trung tâm. c) Các phụ ngữ trớc và sau động từ bổ sung ý nghĩa gì cho động từ trung tâm? Hãy kể ra các từ ngữ thờng làm thành phần phụ cho động từ để tạo thành cụm động từ. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tìm các cụm động từ trong các câu sau: a) Em bé còn đang đùa nghịch ở sau nhà. (Em bÐ th«ng minh) b) Vua cha yêu thơng Mị Nơng hết mực, muốn kén cho con một ngời chồng thật xứng đáng. (S¬n Tinh, Thuû Tinh) c) Cuối cùng, triều đình đành tìm cách giữ sứ thần ở công quán để có thì giờ đi hỏi ý kiến em bé.

(91) th«ng minh nä. (Em bÐ th«ng minh) Gợi ý: Xác định động từ trung tâm trớc, sau đó mới xác định các từ ngữ phụ trớc và sau. Các cụm động từ là: còn đang đùa nghịch ở sau nhà; yêu thơng Mị Nơng hết mực; muốn kén cho con một ngời chồng thật xứng đáng; đành tìm cách giữ sứ thần ở công quán để có thì giờ đi hỏi ý kiến em bé thông minh nä. 2. Đặt các cụm động từ vừa tìm đợc vào mô hình cấu tạo cụm động từ. Lu ý khi xác định động từ trung tâm của những cụm có nhiều động từ, chẳng hạn: đành tìm cách giữ sứ thần ở công quán để có thì giờ đi hỏi ý kiến em bé thông minh nọ. Trong trờng hợp cụm động từ làm vị ngữ thì động từ nào là trung tâm của vị ngữ sẽ là động từ trung tâm của cụm động từ. Phô tríc đành. Trung t©m t×m c¸ch gi÷. Phô sau sứ thần ở công quán để cã th× giê ®i hái ý kiÕn em bÐ th«ng minh nä. ... 3. a) Xác định cụm động từ có phụ ngữ đợc in đậm sau: Ngời cha đứng ngẩn ra cha biết trả lời thế nào thì đứa con chừng bảy, tám tuổi nhanh miệng hỏi vặn lại quan [...]. Viên quan nghe cậu bé hỏi lại nh thế thì há hốc mồm sửng sốt, không biết đáp sao cho ổn. Quan thầm nghĩ, nhất định nhân tài ở đây rồi, chả phải tìm đâu mất công. (Em bÐ th«ng minh) Gợi ý: cha, không là phụ ngữ trớc của các động từ biết trả lời, biết đáp. b) ViÖc sö dông c¸c phô ng÷ cha, kh«ng trong ®o¹n v¨n trªn cã t¸c dông g×? Gợi ý: Tra từ điển để biết nghĩa của các từ cha và không. Cả hai từ này đều mang nghĩa phủ định, chỉ khác nhau về mức độ: cha có ý nghĩa phủ định điều gì đó tính đến thời điểm hiện tại, không hàm nghĩa phủ định hoàn toàn. Hai từ này có tác dụng tô đậm sự thông minh, nhanh trí của em bé: cha còn cha nghĩ ra thì em đã đáp khiến viên quan không biết trả lời thế nào. 4. Viết một câu trình bày ý nghĩa của truyện Treo biển. Chỉ ra các cụm động từ có trong đoạn văn đó. Gîi ý: cã thÓ viÕt c©u v¨n sau. Treo biÓn mang ý nghÜa phª ph¸n nhÑ nhµng nh÷ng ngêi thiÕu chñ kiÕn khi lµm viÖc, kh«ng suy xÐt kÜ khi nghe nh÷ng ý kiÕn cña bªn ngoµi. - Cụm động từ chính trong câu văn trên là: mang ý nghĩa phê phán nhẹ nhàng. Trong đó phê phán là động từ trung tâm.. MÑ hiÒn d¹y con (TrÝch LiÖt n÷ truyÖn) I. VÒ thÓ lo¹i. Truyện Mẹ hiền dạy con (trích Liệt nữ truyện) của Trung Quốc tuy ra đời sớm hơn các truyện Con hổ có nghĩa và Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng nhng cũng đợc xếp vào cụm bài truyện trung đại, vì cách diễn đạt có những điểm giống nhau. II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. C©u chuyÖn kÓ vÒ qu¸ tr×nh d¹y con cña M¹nh mÉu, tr¶i qua n¨m sù viÖc nh sau:.

(92) Sù viÖc. Hành động của con. Suy nghĩ và hành động của mẹ. 1. ở gần nghĩa địa, bắt chớc "Chỗ này không phải chỗ con ta ở đào, chôn, lăn, khóc. đợc" - Chuyển nhà ra gần chợ.. 2. ë gÇn chî, b¾t chíc c¸ch n« "Chç nµy còng kh«ng ph¶i chç con nghịch, buôn bán điên đảo. ta ở đợc" - Chuyển nhà ra gần trờng häc.. 3. ở gần trờng, bắt chớc học "Chỗ này là chỗ con ta ở đợc đây" tập lễ phép, cắp sách vở. Yªn t©m vÒ chç ë.. 4. Hỏi: "Ngời ta giết lợn làm Nói đùa: "Để cho con ăn đấy", rồi g×?". hèi hËn, ®i mua thÞt lîn vÒ cho con ăn thật để giữ lời.. 5. Bá häc vÒ nhµ ch¬i.. Cầm dao cắt đứt tấm vải và bảo: "Con ®ang ®i häc mµ bá häc, th× còng nh ta ®ang dÖt tÊm v¶i nµy mµ cắt đứt đi vậy".. 2. Ba sù viÖc ®Çu cho thÊy: viÖc lùa chän m«i trêng sèng cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong viÖc hình thành nhân cách trẻ thơ. Ngời Việt Nam có câu: "Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng" phần nào thÓ hiÖn ý nghÜa t¬ng tù. Hai sù viÖc sau, bµ mÑ còng thÓ hiÖn nh÷ng quan ®iÓm døt kho¸t trong c¸ch dạy con: Thứ nhất, không đợc nói dối trẻ; thứ hai, kiên quyết hớng trẻ vào việc học tập – kể cả phải chấp nhận tốn kém về của cải vật chất. Mạnh Tử học tập chuyên cần, sau trở thành một bậc đại hiền, nổi tiếng về đạo đức và hiểu biết rộng chính là nhờ cách dạy con nh thế của ngời mẹ. 3. Vì thơng con rất mực, Mạnh mẫu sẵn sàng chuyển nhà để chọn cho con môi trờng học tập thuận lîi, còng nh s½n sµng söa ch÷a sai lÇm cña chÝnh m×nh; nhng còng kiªn quyÕt rÌn luyÖn ý thøc häc tËp cho con. 4. Cũng nh truyện Con hổ có nghĩa, truyện Mẹ hiền dạy con mang những đặc điểm tiêu biểu của truyện trung đại: cốt truyện đơn giản, nội dung mang tính giáo huấn, nhân vật đợc miêu tả chủ yếu qua ngôn ngữ trực tiếp của ngời kể chuyện và hành động, ngôn ngữ đối thoại của nhân vật. Điểm khác với truyÖn Con hæ cã nghÜa lµ truyÖn MÑ hiÒn d¹y con kh«ng nghiªng vÒ tÝnh h cÊu (tëng tîng) mµ gÇn víi kÝ (ghi chÐp sù viÖc) vµ gÇn víi sö (ghi chÐp chuyÖn thËt). IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Thầy Mạnh Tử lúc nhỏ hay bắt chớc, nên ngời mẹ đã phải chuyển nhà tới ba lần (từ vị trí gần nghĩa địa chuyển đến gần chợ, rồi đến gần trờng học) để có chỗ ở phù hợp với việc học tập của con. M¹nh mÉu gi÷ lêi, tr¸nh cho con hiÓu lÇm nhng còng rÊt c¬ng quyÕt trong d¹y con. 2. Lêi kÓ: Muèn kÓ diÔn c¶m c©u chuyÖn nµy cÇn chó ý tíi t©m tr¹ng, giäng ®iÖu cña nh©n vËt chÝnh - ngêi mẹ. Mỗi sự việc xảy ra đều biểu hiện qua giọng điệu, thái độ và hành động khác nhau: - Hai lần thấy con bắt chớc những việc không phù hợp với việc học ở ngoài đời, bà mẹ rất băn khoăn: "Chỗ này không phải chỗ con ta ở đợc", "Chỗ này cũng không phải chỗ con ta ở đợc". Nhng lần thứ ba, ngời mẹ nói: "Chỗ này là chỗ con ta ở đợc đây". Hai câu đầu cần thể hiện với giọng điệu băn khoăn, không yên tâm của bà mẹ. Câu sau cùng nhẹ nhàng nh trút đợc mối lo về tơng lai của con qua môi trờng sống mà bà đã lựa chọn. - Trong sự việc thứ t, ban đầu bà mẹ chỉ muốn nói đùa với con. Ngay sau đó bà đã ân hận, cần thể hiện bằng giọng điệu ân hận, sau đó là hành động dứt khoát..

(93) - Lần thứ năm, kể về hành động cắt tấm vải và lời nói của bà với đứa con, cần thể hiện bằng giọng ®iÖu kiªn quyÕt, døt kho¸t. 3. Bà mẹ thầy Mạnh Tử đang ngồi dêt vải trông thấy con bỏ học về nhà chơi, liền cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung. Cử chỉ của bà mẹ thể hiện thái độ rất giận trớc ý thức kém cỏi của con. Tấm vải đang dệt là công sức lao động bao ngày nhng bà mẹ sẵn sàng huỷ nó đi để biến thành một lời dạy rất nghiêm và sâu sắc. Nhờ bài học đầy ý nghĩa đó, Mạnh Tử đã trở nên nghiêm túc và chăm chỉ hơn trong học tập. Hành động của Mạnh mẫu vừa thể hiện sự thơng yêu, vừa thể hiện trí tuệ và sự kiên quyết trong việc dạy con của ngời mẹ. Đúng là nếu không có một bà mẹ vĩ đại, thầy Mạnh Tử sẽ không bao giờ có thể trở thành một nhà hiến triết vĩ đại đợc. 4. Chuyện mẹ con thầy Mạnh Tử khiến chúng ta phải suy nghĩ về đạo làm con. Làm con, thiết nghĩ trớc hết phải lấy việc tôn kính cha mẹ làm đầu. Không những thế, để làm vui lòng cha mẹ, mỗi chúng ta cần phải ra sức học hành. Con cái học hành chăm chỉ, giỏi giang, đó cũng là ớc nguyện, là niềm hi vọng trọn đời của cha mẹ. Học hành chăm chỉ, giỏi giang, thiết nghĩ đó cũng là cách đến đáp công ơn có ý nghĩa nhất của con cái đối với cha mẹ của mình. 5. Có hai yếu tố Hán Việt đồng âm: - tö: chÕt - tö: con Cho biết các kết hợp sau đợc sử dụng với nghĩa nào? Công tử, tử trận, bất tử, hoàng tử, đệ tử, cảm tử. Gợi ý: Trong các từ: tử trận, bất tử, cảm tử (từ tử đợc dùng với nghĩa chết). Các từ còn lại, từ tử đợc dïng víi nghÜa lµ con.. TÝnh tõ vµ côm tÝnh tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. §Æc ®iÓm cña tÝnh tõ a) Trong c©u sau, nh÷ng tõ nµo lµ tÝnh tõ: (1) Õch cø tëng bÇu trêi trªn ®Çu chØ bÐ b»ng chiÕc vung vµ nã th× oai nh mét vÞ chóa tÓ. (ếch ngồi đáy giếng) (2) N¾ng nh¹t ng¶ mµu vµng hoe. Trong vên l¾c l nh÷ng chïm qu¶ xoan vµng lÞm [...]. Tõng chiÕc lá mít vàng ối. Tàu đu đủ, chiếc lá sắn héo lại mở năm cánh vàng tơi. (T« Hoµi) - C¸c tÝnh tõ: bÐ, oai (1); vµng hoe, vµng lÞm, vµng èi, vµng t¬i (2). b) KÓ thªm mét sè tÝnh tõ mµ em biÕt vµ nªu nhËn xÐt vÒ ý nghÜa kh¸i qu¸t cña chóng. Gîi ý: - Dựa theo chủ đề để kể các tính từ, chẳng hạn: chỉ tính tình (nóng nảy, nết na, thuỳ mị,...), chỉ âm thanh (nhẹ, êm đềm, vang, chói,...), bộc lộ sự đánh giá (xấu, đẹp, ác, hiền,...), chỉ sắc thái (tơi tắn, ủ rũ, hín hë,...),.... - Về ý nghĩa khái quát của tính từ: chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật, hành động, trạng thái,... c) Thử cho hai từ "đi" và "đẹp" kết hợp với các từ đã, sẽ, đang, cũng, vẫn rồi rút ra nhận xét so sánh về khả năng kết hợp của động từ, tính từ với các từ này. Gîi ý:.

(94) - Có thể kết hợp: đã, sẽ, đang, cũng, vẫn + đi; đã, sẽ, đang, cũng, vẫn + đẹp - Nh vậy, tính từ và động từ đều có khả năng kết hợp đợc với các từ đã, sẽ, đang, cũng, vẫn. d) Thử lấy những tính từ và động từ mà em biết rồi cho chúng kết hợp với các từ hãy, chớ, đừng. So với động từ, khả năng kết hợp của tính từ với các từ này thế nào? Gợi ý: Tính từ hạn chế hơn so với động từ về khả năng kết hợp với các từ hãy, chớ, đừng. đ) Cho các từ Bông hoa, Cô bé, tím, múa, ngoan ngoãn, rụng. Hãy ghép các từ để tạo thành câu hoàn chỉnh. Từ đó nhận xét về khả năng làm vị ngữ trong câu của tính từ so với động từ. Gîi ý: - Cã thÓ ghÐp thµnh c¸c c©u: + C« bÐ móa. + B«ng hoa rông. Cả hai trờng hợp ghép các từ thành câu đều có động từ làm vị ngữ mà không cần thêm từ. Còn nếu ghép các tính từ tím, ngoan ngoãn mà không thêm từ thì chúng ta chỉ đợc các cụm từ: Bông hoa tím; C« bÐ ngoan ngo·n. §Ó c¸c côm nµy thµnh c©u, ph¶i cã thªm c¸c tõ kh¸c n÷a, ch¼ng h¹n: B«ng hoa tím rất đẹp; Cô bé này rất ngoan ngoãn. Nh vậy, so với động từ, khả năng làm vị ngữ của tính từ hạn chÕ h¬n. e) TÝnh tõ cã thÓ lµm chñ ng÷ kh«ng? H·y lÊy vÝ dô mét c©u cã tÝnh tõ lµm chñ ng÷. Tính từ có thể đảm nhiệm chức vụ chủ ngữ trong câu, ví dụ: Hấp tấp là nhợc điểm của nhiều học sinh. 2. Ph©n lo¹i tÝnh tõ a) Trong các tính từ bé, oai; vàng hoe, vàng lịm, vàng ối, vàng tơi, từ nào có thể kết hợp đợc với c¸c tõ rÊt, h¬i, kh¸, l¾m, qu¸,... tõ nµo kh«ng? Gîi ý: - Các từ kết hợp đợc với từ chỉ mức độ là: bé, oai; - Các từ không kết hợp đợc với từ chỉ mức độ: vàng hoe, vàng lịm, vàng ối, vàng tơi. b) Nhận xét về những đặc điểm mà hai nhóm tính từ trên chỉ ra. Nhóm có thể kết hợp với từ chỉ mức độ là những tính từ chỉ đặc điểm tơng đối. Các tính từ không thể kết hợp với từ chỉ mức độ là loại tính từ chỉ mức độ tuyệt đối. Đây là hai loại cơ bản của tính từ. 3. Côm tÝnh tõ a) Căn cứ vào các từ in đậm, hãy xác định cụm tính từ trong các câu sau: (1) Cuối buổi chiều, Huế thờng trở về trong một vẻ yên tĩnh lạ lùng đến nỗi tôi cảm thấy hình nh có một cái gì đang lắng xuống thêm một chút nữa trong thành phố vốn đã rất yên tĩnh này. (Theo Hoµng Phñ Ngäc Têng) (2) [...] Trêi b©y giê trong v¾t, th¨m th¼m vµ cao, mÆt tr¨ng nhá l¹i, s¸ng v»ng vÆc ë trªn kh«ng. (Th¹ch Lam) Gợi ý: vốn đã rất yên tĩnh; nhỏ lại; sáng vằng vặc ở trên không. b) Xếp các cụm tính từ vừa tìm đợc vào mô hình sau:. .... Phô tríc. Trung t©m. vốn đã rất. yªn tÜnh. Phô sau.

(95) c) C¸c tõ ng÷ phô tríc vµ sau bæ sung ý nghÜa g× cho tÝnh tõ trung t©m? II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Xác định các cụm tính từ trong các câu sau và đặt chúng vào mô hình: a) Nó sun sun nh con đỉa. b) Nó chần chẫn nh cái đòn càn. c) Nã bÌ bÌ nh c¸i qu¹t thãc. d) Nó sừng sững nh cái cột đình. ®) Nã tun tñn nh c¸i chæi sÓ cïn. Gîi ý: Phô tríc. Trung t©m. Phô sau. sun sun. nh con đỉa. chÇn chÉn. nh cái đòn càn. bÌ bÌ. nh c¸i qu¹t thãc. sõng s÷ng. nh cái cột đình. tun tñn. nh c¸i chæi sÓ cïn. 2. Những câu có cụm tính từ trên đợc trích trong truyện Thầy bói xem voi, hãy nhận xét về sức gây cêi cña c¸c côm tõ nµy. Gợi ý: Các tính từ đều là từ láy - lớp từ có sức gợi tả hình ảnh rất tinh tế trong tiếng Việt - cho thấy, các ông thầy bói đều nhận xét rất "chính xác" những gì mình sờ đợc. Tuy nhiên, những hình ảnh chân thực đợc gợi ra bởi các cụm tính từ có phụ ngữ so sánh lại gây buồn cời, bởi vì chúng chỉ là những bộ phận của con voi, không thể lấy để thay thế cho hình ảnh của một con voi hoàn chỉnh. Các cụm tính từ đã góp phần đắc lực vào việc biểu đạt sự phê phán nhận thức hạn hẹp, phiến diện, chủ quan của năm «ng thÇy bãi mï. 3. Hãy nhận xét về năm câu văn tả cảnh biển tơng ứng với năm lần ông lão đánh cá ra biển, xin cá vàng làm thoả mãn lòng tham không đáy của mụ vợ trong truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng. Các động từ và tính từ đã đợc sử dụng nh thế nào? (1) BiÓn gîn sãng ªm ¶. (2) Biển xanh đã nổi sóng. (3) BiÓn xanh næi sãng d÷ déi. (4) BiÓn næi sãng mï mÞt. (5) Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm. Gợi ý: Các động từ và tính từ đã đợc dùng theo mức độ tăng tiến nh thế nào? Sắc thái của các động tõ vµ tÝnh tõ cã t¸c dông g× trong viÖc thÓ hiÖn diÔn biÕn cña c©u chuyÖn? Lu ý m¹ch ph¸t triÓn: gîn sãng ªm ¶ - næi sãng - næi sãng d÷ déi - næi sãng mï mÞt - næi sãng Çm Çm. 4. Quá trình thay đổi từ không đến có, rồi từ có trở lại không trong đời sống của vợ chồng ngời đánh cá (truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng) thể hiện qua cách dùng các tính từ trong những cụm danh tõ sau ®©y nh thÕ nµo? a) cái máng lợn đã sứt mẻ  một cái máng lợn mới  cái máng lợn sứt mẻ. b) một túp lều nát  một ngôi nhà đẹp  một toà lâu đài to lớn  một cung điện nguy nga  túp lều nát ngµy xa. Gợi ý: Xác định các tính từ, so sánh nghĩa, sắc thái của các tính từ. Lu ý đến sự lặp lại các tính từ.

(96) dïng lÇn ®Çu ë lÇn cuèi. ViÖc lÆp l¹i c¸c tÝnh tõ nµy cã gi¸ trÞ kh¾c ho¹, t« ®Ëm h×nh ¶nh biÓu tîng, thÓ hiện chủ đề của truyện ra sao?. thÇy thuèc giái cèt nhÊt ë tÊm lßng (Hå Nguyªn Trõng) I. VÒ t¸c gi¶. Hå Nguyªn Trõng (1374-1446) tù M¹nh Nguyªn, biÖt hiÖu Nam ¤ng, ngêi DiÔn Ch©u, NghÖ An, con trëng cña Hå Quý Ly, lµm quan díi triÒu vua cha, tõng h¨ng h¸i chèng giÆc Minh x©m lîc, bÞ giÆc Minh bắt (cùng cha, em và cháu) đem về Trung Quốc. Nhờ có tài chế tạo vũ khí (súng thần) nên ông đợc làm quan trong triều nhà Minh tới chức Thợng th. Ông mất tại Trung Quốc. II. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Truyện kể về Phạm Bân - một lơng y chân chính, nhân đức. Ông không những đã đem hết của c¶i trong nhµ ra mua c¸c lo¹i thuèc tèt vµ tÝch tr÷ thãc g¹o, ch÷a trÞ, cÊp c¬m ch¸o cho kÎ tËt bÖnh c¬ khổ mà còn dựng nhà cho những ngời đói khát và bệnh tật, cứu sống hơn nghìn ngời. Trong hoàn cảnh cụ thể, ông không ngại nguy hiểm đến tính mạng, đi chữa cho ngời đàn bà bệnh nặng trớc, cho quý nhân ở trong cung sau, không ngại mắc tội với Trần Anh Vơng. Bởi thế, ông đã không bị trách mắng mà còn đợc Trần Anh Vơng khen ngợi. ViÖc Th¸i y lÖnh tõ chèi vµo cung, ®i kh¸m vµ ch÷a cho ngêi bÖnh nÆng tríc, bÊt chÊp lêi ®e do¹ của quan Trung sứ thật đáng cảm phục. Với ông, việc cứu cho ngời bệnh nặng phải đợc đặt lên hàng ®Çu; cßn sù nguy hiÓm cho b¶n th©n, Th¸i y lÖnh tù chÞu tr¸ch nhiÖm, «ng hi väng lµ V¬ng sÏ hiÓu vµ tha thứ. Ông đã dám nhận phần nguy hiểm về mình để cứu ngời bệnh, không vin cớ "trọn đạo làm tôi" để bỏ mặc ngời bệnh. 2. Trớc cách xử sự của Thái y lệnh, thái độ của Trần Anh Vơng từ chỗ quở trách, chuyển sang mừng rỡ, khen ngợi: "Ngơi thật là bậc lơng y chân chính, đã giỏi về nghề nghiệp lại có lòng nhân đức, thơng xót con đỏ của ta, thật xứng với lòng ta mong mỏi". Sự việc này cho thấy: Trần Anh Vơng là một ngời sáng suốt, rộng lợng. Đồng thời, những ngời làm nghề y hôm nay và mai sau đọc truyện này có thể rút ra cho mình những bài học bổ ích về lòng tận tuỵ thơng yêu, ý thức cứu ngời nh cứu mình, cần u tiên chữa trị ngời bệnh nặng - bất kể địa vị của họ nh thế nào. 3. Qua c©u chuyÖn ThÇy thuèc giái cèt nhÊt ë tÊm lßng cã thÓ rót ra cho nh÷ng ngêi lµm nghÒ y h«m nay vµ mai sau sau bµi häc: Mét thÇy thuèc giái kh«ng ph¶i lµ ngêi chØ cã tµi ch÷a bÖnh mµ quan trọng hơn là phải có lòng yêu thơng sâu sắc và quyết tâm hết mức để cứu chữa cho ngời bệnh. 4*. So víi c©u chuyÖn vÒ TuÖ TÜnh, truyÖn ThÇy thuèc giái cèt nhÊt ë tÊm lßng tuy cã mét vµi chi tiết khác nhau nhng đều khắc hoạ nổi bật hình ảnh của một vị lơng y chân chính, hết lòng vì ngời bệnh. Trong cả hai trờng hợp, ngời nào bệnh nặng cần giúp thì đợc u tiên chữa trớc, khi cứu giúp ngời bệnh kh«ng mong tr¶ ¬n. Tuy nhiªn, truyÖn ThÇy thuèc giái cèt nhÊt ë tÊm lßng cßn cã t×nh huèng vÞ l¬ng y bị đặt trong hoàn cảnh ngặt nghèo hơn do trái lệnh vua có thể nguy hại đến tính mạng nh ng ông vẫn kiên quyết đặt nhiệm vụ cứu sống ngời bệnh lên trên hết. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. Tãm t¾t: Ông Phạm Bân có nghề y gia truyền, giữ chức Thái y lệnh, phụng sự vua Trần Anh Vơng. Ông thờng đem tiền bạc mua thuốc tốt và tích trữ thóc gạo giúp đỡ ngời nghèo. Một hôm có ngời dân đến xin ông chữa bệnh gấp cho ngời nhà đang nguy kịch. Đúng lúc đó thì sứ giả của vua đến triệu ông vào cung chữa bệnh cho một quý nhân bị sốt. Thấy không gấp, ông đã đi chữa bệnh cho ngời đàn bà kia, sau đó đến tỏ lòng thành với vua. Khi hiểu rõ ý ông, vua từ quở trách chuyển sang khen ngợi ông "đã giỏi nghề nghiệp lại có lòng nhân đức"..

(97) 2. Lêi kÓ: Kể câu chuyện này, cần chú ý sắc thái lời nói của các nhân vật vì nó gắn với tính cách, thái độ của từng ngời. Ngoài giọng kể, khi đọc các câu đối thoại: - Giọng của ngời đến cầu cứu: cầu khẩn, van nài. - Giäng sø gi¶ (quan Trung sø): h¸ch dÞch, do¹ n¹t. - Giäng Th¸i y: kh¶ng kh¸i, kiªn quyÕt. - Giäng TrÇn Anh V¬ng: mõng rì, ch©n thµnh. 3. Một lơng y chân chính theo mong mỏi của Trần Anh Vơng phải là ngời “đã giỏi về nghề nghiệp lại có lòng nhân đức, thơng xót đám con đỏ của ta”. So sánh nội dung này với nội dung trong lời thề của Hi-pô-cờ-rát (một dang y nổi tiếng của Hi Lạp thời cổ đại) thì quả thức đã có sự gặp nhau về t tởng giữa các bậc đại danh y trên thế giới. Dù có những khoảng cách về không gian và thời gian nhng giữa họ có một điểm chung đó là sự thơng yêu ngời bệnh, sự đùm bọc đối với những ngời nghèo. 4. Chữ Hán vốn rất hàm súc và cô đọng. Cụm từ Y thiện dụng tâm nếu đợc dịch thành Thầy thuốc giái ë tÊm lßng th× cha râ nghÜa. ViÖc thªm vµo trong c©u hai tõ cèt nhÊt sÏ lµm cho c©u râ nghÜa h¬n. Bởi để trở thành một thầy thuốc giỏi, ngời ta phải cần rất nhiều phẩm chất tốt (ví dụ nếu nh tay nghề không giỏi thì chắc chắn không thể trở thành thầy thuốc giỏi đợc). Song phẩm chất cần đợc nhấn mạnh nhất đó là cái tâm của ngời chữa bệnh. Nh thế, cách dịch Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng rõ ràng là chÝnh x¸c h¬n.. chơng trình địa phơng (phần tiếng việt) rÌn luyÖn chÝnh t¶ i. Néi dung luyÖn tËp. 1. Đọc và viết đúng các cặp phụ âm đầu dễ mắc lỗi. - C¸c cÆp phô ©m: tr/ ch, s/ x, r/ d/ gi, l/ n, v/ d. - C¸c vÝ dô (xem SGK). 2. Đọc và viết đúng các vần và các thanh. - C¸c vÇn: -ac, -at, -ang, -an, -¬c, -¬t, -¬ng, -¬n. - C¸c thanh hái / ng·. - C¸c vÝ dô (xem SGK). II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng. 1. §iÒn tr/ ch, s/ x, r/ d/ gi, l/ n vµo chç trèng. Gîi ý: - Trái cây, chờ đợi, chuyển chỗ, trải qua, trôi chảy, trơ trụi, nói chuyện, chơng trình, chẻ tre. - SÊp ngöa, s¶n xuÊt, s¬ sµi, bæ sung, xung kÝch, xua ®uæi, c¸i xÎng, xuÊt hiÖn, chim s¸o, s©u bä. - Rò rîi, r¾c rèi, gi¶m gi¸, gi¸o dôc, rung rinh, rïng rîn, gang s¬n, rau diÕp, dao kÐo, giao kÌo, gi¸o m¸c. - L¹c hËu, nãi liÒu, gian nan, nÕt na, l¬ng thiÖn, ruéng n¬ng, lç chç, lÐn lót, bÕp nóc, lì lµng. 2. Lùa chän tõ ®iÒn vµo chç trèng. a) V©y, d©y, gi©y … c¸, sîi …, … ®iÖn, … c¸nh, … da, … phót, bao … Gîi ý:.

(98) - C¸c tõ cÇn ®iÒn lÇn lît lµ: v©y, d©y, d©y, v©y, d©y, gi©y, v©y. b) ViÕt, diÕt, giÕt … giÆc, da…, …v¨n, ch÷ …, … chÕt. Gîi ý: - C¸c tõ cÇn ®iÒn lÇn lît lµ: giÕt, diÕt, viÕt, viÕt, giÕt. c) VÎ, dÎ, giÎ hạt …, da …, … vang, văn …, … lau, mảnh …, … đẹp, … rách. Gîi ý: - C¸c tõ cÇn ®iÒn lÇn lît lµ: dÎ, dÎ, vÎ, vÎ, giÎ, dÎ, vÎ, giÎ. 3. Chọn s hoặc x để điền vào chỗ trống cho thích hợp: Bầu trời …ám xịt nh sà xuống …át mặt đất. …ấm rền vang, chớp loé …áng rạch …é cả không gian. C©y …ung giµ tríc cöa …æ trót l¸ theo trËn lèc, tr¬ l¹i nh÷ng cµnh …¬ …¸c, kh¼ng khiu. §ét nhiên, trận ma dông …ầm …ập đổ, gõ lên mái tôn loảng …oảng. Gîi ý: - Theo thø tù lÇn lît, cÇn ®iÒn lµ: x¸m, s¸t, sÊm, s¸ng, xÐ, sung, sæ, x¬, x¸c, sÇm, sËp, xo¶ng. 4. §iÒn tõ thÝch hîp cã vÇn –u«c hoÆc –u«t vµ chç trèng: Th¾t lng … bông, … miÖng nãi ra, cïng mét …, con b¹ch …, th¼ng ®uån …, qu¶ d a …, bÞ … rót, tr¾ng …, con chÉu … Gîi ý: - C¸c tõ cÇn ®iÒn lÇn lît lµ: buéc, buét, duéc (hay giuéc), tuéc, ®uét, chuét, chuét, muèt, chuéc. 5. §iÒn c¸c dÊu phï hîp (hái hoÆc ng·) vµo c¸c ch÷ in nghiªng: Gợi ý: Đáp án đúng là. VÏ tranh, biÓu quyÕt, dÌ bØu, bñn rñn, dai d¼ng, hëng thô, tëng tîng, ngµy giç, lç m·ng, cæ lç, ngÉm nghÜ. 6. Ch÷a lçi chÝnh t¶ cã trong nh÷ng c©u sau: - Tía đã nhiều lần căng dặng rằn không đợc kiêu căn. - Một cây che chắng ngan đờng chẳn cho ai vô dừng chặc cây, đốn gỗ. - Cã ®au th× c¾ng r¨ng mµ chÞu nghen. Gợi ý: Các câu đợc sửa nh sau. - Tía đã nhiều lần căn dặn rằng không đợc kiêu căng. - Một cây tre chắn ngang đờng chẳng cho ai vô rừng chặt cây, đốn gỗ. - Cã ®au th× c¾n r¨ng mµ chÞu nghen.. «n tËp tiÕng viÖt 1. CÊu t¹o tõ a) Từ đơn: bàn, ghế, xanh, đỏ. b) Tõ phøc: - Từ ghép: xe đạp, bàn ghế. - Từ láy: mênh mông, lác đác, sạch sành sanh..

(99) 2. NghÜa cña tõ a) NghÜa gèc: - l¸: mét bé phËn cña c©y, thêng mäc ë cµnh hay th©n, thêng cã h×nh dÑt, mµu lôc, cã vai trß chñ yÕu trong viÖc t¹o chÊt h÷u c¬ nu«i c©y: VÝ dô: l¸ chuèi, v¹ch l¸ t×m s©u. b) NghÜa chuyÓn: - lá: từ dùng để chỉ từng đơn vị vật có hình tấm, mảnh nhẹ hoặc giống nh hình cái lá. Ví dụ: lá cờ, l¸ th, buång gan l¸ phæi. 3. Ph©n lo¹i tõ theo nguån gèc a) Tõ thuÇn ViÖt: - bàn, ghế, xinh, đẹp. b) Tõ mîn: - Tõ mîn tiÕng H¸n: gia s, thÝnh gi¶ + Tõ gèc H¸n: chÐm (tr¶m), ngùa (m·). + Tõ H¸n ViÖt: thñ khoa, anh hïng. - Tõ mîn c¸c ng«n ng÷ kh¸c: + Ph¸p: cµ phª, xi m¨ng. + Nga: m¸c-xÝt + Anh: fan (ngêi h©m mé). 4. Lçi dïng tõ a) LÆp tõ: - ngµy sinh nhËt - đề cập đến b) LÉn lén c¸c tõ gÇn ©m: - bàng quan (thái độ thờ ơ, đứng ngoài cuộc) và bàng quang (một bộ phận trong cơ thể ngời). - x¸n l¹n (rùc rì) vµ s¸ng l¹ng (kh«ng co nghÜa). c) Dïng tõ kh«ng dóng nghÜa: - Ngêi l¹ m¾t (nh×n rÊt l¹, cha tõng thÊy). - Cậu bé có những đồ chơi rất lạ mặt (không ai quen biết, không ai rõ tung tích). 5. Tõ lo¹i vµ côm tõ a) Tõ lo¹i: - Danh tõ: mÌo, giã - §éng tõ: ®i, häc - Tính từ: xanh, đẹp - Sè tõ: ba, b¶y - Lîng tõ: c¸c, c¶ - ChØ tõ: nµy, Êy b) Côm tõ: - Côm danh tõ: TÊt c¶ nh÷ng chiÕc l¸ mµu xanh Êy - Cụm động từ: Hãy học bài.

(100) - Côm tÝnh tõ: Giái cù k×.. MêI HîP T¸C Kính chào quý thầy cô và các bạn. Lời đầu tiên cho phép tôi được gửi tới quý thầy cô và các bạn lời chúc tốt đẹp nhất. Khi thầy cô và các bạn đọc bài viết này nghĩa là thầy cô và các bạn đã có thiên hướng làm kinh doanh Nghề giáo là một nghề cao quý, được xã hội coi trọng và tôn vinh. Tuy nhiên, có lẽ cũng như tôi thấy rằng đồng lương của mình quá hạn hẹp. Nếu không phải môn học chính, và nếu không có dạy thêm, liệu rằng tiền lương có đủ cho những nhu cầu của thầy cô. Còn các bạn sinh viên…với bao nhiêu thứ phải trang trải, tiền gia đình gửi, hay đi gia sư kiếm tiền thêm liệu có đủ? Bản thân tôi cũng là một giáo viên dạy môn Ngữ Văn. vì vậy thầy cô sẽ hiểu tiền lương mỗi tháng thu về sẽ được bao nhiêu. Vậy làm cách nào để kiếm thêm cho mình 4, 5 triệu mỗi tháng ngoài tiền lương. Thực tế tôi thấy rằng thời gian thầy cô và các bạn lướt web trong một ngày cũng tương đối nhiều. Ngoài mục đích kiếm tìm thông tin phục vụ chuyên môn, các thầy cô và các bạn còn sưu tầm, tìm hiểu thêm rất nhiều lĩnh vực khác. Vậy tại sao chúng ta không bỏ ra mỗi ngày 5 đến 10 phút lướt web để kiếm cho mình 4, 5 triệu mỗi tháng. Điều này là có thể?. Thầy cô và các bạn hãy tin vào điều đó. Tất nhiên mọi thứ đều có giá của nó. Để quý thầy cô và các bạn nhận được 4, 5 triệu mỗi tháng, cần đòi hỏi ở thầy cô và các bạn sự kiên trì, chịu khó và biết sử dụng máy tính một chút. Vậy thực chất của việc này là việc gì và làm như thế nào? Quý thầy cô và các bạn hãy đọc bài viết của tôi, và nếu có hứng thú thì hãy bắt tay vào công việc ngay thôi. Thầy cô chắc đã nghe nghiều đến việc kiếm tiền qua mạng. Chắc chắn là có. Tuy nhiên trên internet hiện nay có nhiều trang Web kiếm tiền không uy tín ( đó là những trang web nước ngoài, những trang web trả thù lao rất cao...). Nếu là web nước ngoài thì chúng ta sẽ gặp rất nhiều khó khăn về mặt ngôn ngữ, những web trả thù lao rất cao đều không uy tín, chúng ta hãy nhận những gì tương xứng với công lao của chúng ta, đó là sự thật. Ở Việt Nam trang web thật sự uy tín đó là : .Lúc đầu bản thân tôi cũng thấy không chắc chắn lắm về cách kiếm tiền này. Nhưng giờ tôi đã hoàn toàn tin tưởng, đơn giản vì tôi đã được nhận tiền từ công ty.( thầy cô và các bạn cứ tích lũy được 50.000 thôi và yêu cầu satavina thanh toán bằng cách nạp thẻ điện thoại là sẽ tin ngay).Tất nhiên thời gian đầu số tiền kiếm được chẳng bao nhiêu, nhưng sau đó số tiền kiếm được sẽ tăng lên. Có thể thầy cô và các bạn sẽ nói: đó là vớ vẩn, chẳng ai tự nhiên mang tiền cho mình. Đúng chẳng ai cho không thầy cô và các bạn tiền đâu, chúng ta phải làm việc, chúng ta phải mang về lợi nhuận cho họ. Khi chúng ta đọc quảng cáo, xem video quảng cáo nghĩa là mang về doanh thu cho Satavina, đương nhiên họ ăn cơm thì chúng ta cũng phải có cháo mà ăn chứ, không thì ai dại gì mà làm việc cho họ. Vậy chúng ta sẽ làm như thế nào đây. Thầy cô và các bạn làm như này nhé: 1/ Satavina.com là công ty như thế nào: Đó là công ty cổ phần hoạt động trong nhiều lĩnh vực, trụ sở tại tòa nhà Femixco, Tầng 6, 231-233 Lê Thánh Tôn, P.Bến Thành, Q.1, TP. Hồ Chí Minh..

(101) GPKD số 0310332710 - do Sở Kế Hoạch và Đầu Tư TP.HCM cấp. Giấy phép ICP số 13/GP-STTTT do Sở Thông Tin & Truyền Thông TP.HCM cấp.quận 1 Thành Phố HCM. Khi thầy cô là thành viên của công ty, thầy cô sẽ được hưởng tiền hoa hồng từ việc đọc quảng cáo và xem video quảng cáo( tiền này được trích ra từ tiền thuê quảng cáo của các công ty quảng cáo thuê trên satavina) 2/ Các bước đăng kí là thành viên và cách kiếm tiền: Để đăng kí làm thành viên satavina thầy cô làm như sau: Bước 1: Nhập địa chỉ web: vào trình duyệt web( Dùng trình duyệt firefox, không nên dùng trình duyệt explorer) Giao diện như sau:. Để nhanh chóng quý thầy cô và các bạn có thể coppy đường linh sau: ( Thầy cô và các bạn chỉ điền thông tin của mình là được. Tuy nhiên, chức năng đăng kí thành viên mới chỉ được mở vài lần trong ngày. Mục đích là để thầy cô và các bạn tìm hiểu kĩ về công ty trước khi giới thiệu bạn bè ) Bước 2: Click chuột vào mục Đăng kí, góc trên bên phải( có thể sẽ không có giao diện ở bước 3 vì thời gian đăng kí không liên tục trong cả ngày, thầy cô và các bạn phải thật kiên trì). Bước 3: Nếu có giao diện hiện ra. thầy cô khai báo các thông tin:.

(102) Thầy cô khai báo cụ thể các mục như sau: + Mail người giới thiệu( là mail của tôi, tôi đã là thành viên chính thức): + Mã số người giới thiệu( Nhập chính xác) : 00022077 Hoặc quý thầy cô và các bạn có thể coppy Link giới thiệu trực tiếp: + Địa chỉ mail: đây là địa chỉ mail của thầy cô và các bạn. Khai báo địa chỉ thật để còn vào đó kích hoạt tài khoản nếu sai thầy cô và các bạn không thể là thành viên chính thức. + Nhập lại địa chỉ mail:..... + Mật khẩu đăng nhập: nhập mật khẩu khi đăng nhập trang web satavina.com + Các thông tin ở mục: Thông tin chủ tài khoản: thầy cô và các bạn phải nhập chính xác tuyệt đối, vì thông tin này chỉ được nhập 1 lần duy nhất, không sửa được. Thông tin này liên quan đến việc giao dịch sau này. Sai sẽ không giao dịch được. + Nhập mã xác nhận: nhập các chữ, số có bên cạnh vào ô trống + Click vào mục: tôi đã đọc kĩ hướng dẫn..... + Click vào: ĐĂNG KÍ Sau khi đăng kí web sẽ thông báo thành công hay không. Nếu thành công thầy cô và các bạn vào hòm thư đã khai báo để kích hoạt tài khoản. Khi thành công quý thầy cô và các bạn vào web sẽ có đầy đủ thông tin về công ty satavina và cách thức kiếm tiền. Hãy tin vào lợi nhuận mà satavina sẽ mang lại cho thầy cô. Hãy bắt tay vào việc đăng kí, chúng ta không mất gì, chỉ mất một chút thời gian trong ngày mà thôi. Kính chúc quý thầy cô và các bạn thành công. Nếu quý thầy cô có thắc mắc gì trong quá trình tích lũy tiền của mình hãy gọi trực tiếp hoặc mail cho tôi: Dương Văn Dũng Email người giới thiệu: Mã số người giới thiệu: 00022077 Quý thầy cô và các bạn có thể coppy Link giới thiệu trực tiếp:.

(103) Di động: 0168 8507 456 2/ Cách thức satavina tính điểm quy ra tiền cho thầy cô và các bạn: + Điểm của thầy cô và các bạn được tích lũy nhờ vào đọc quảng cáo và xem video quảng cáo. Nếu chỉ tích lũy điểm từ chính chỉ các thầy cô và các bạn thì 1 tháng chỉ được khoảng 1tr.Nhưng để tăng điểm thầy cô cần phát triển mạng lưới bạn bè của thầy cô và các bạn. 3/ Cách thức phát triển mạng lưới: - Xem 1 quảng cáo video: 10 điểm/giây. (có hơn 10 video quảng cáo, mỗi video trung bình 1 phút) - Đọc 1 tin quảng cáo: 10 điểm/giây. (hơn 5 tin quảng cáo) _Trả lời 1 phiếu khảo sát.:100,000 điểm / 1 bài. _Viết bài.... Trong 1 ngày bạn chỉ cần dành ít nhất 5 phút xem quảng cáo, bạn có thể kiếm được: 10x60x5= 3000 điểm, như vậy bạn sẽ kiếm được 300đồng . - Bạn giới thiệu 10 người bạn xem quảng cáo (gọi là Mức 1 của bạn), 10 người này cũng dành 5 phút xem quảng cáo mỗi ngày, công ty cũng chi trả cho bạn 300đồng/người.ngày. - Cũng tương tự như vậy 10 Mức 1 của bạn giới thiệu mỗi người 10 người thì bạn có 100 người (gọi là mức 2 của bạn), công ty cũng chi trả cho bạn 300đồng/người.ngày. - Tương tự như vậy, công ty chi trả đến Mức 5 của bạn theo sơ đồ sau : - Nếu bạn xây dựng đến Mức 1, bạn được 3.000đồng/ngày → 90.000 đồng/tháng. - Nếu bạn xây dựng đến Mức 2, bạn được 30.000đồng/ngày → 900.000 đồng/tháng. - Nếu bạn xây dựng đến Mức 3, bạn được 300.000đồng/ngày → 9.000.000 đồng/tháng. - Nếu bạn xây dựng đến Mức 4, bạn được 3.000.000đồng/ngày → 90.000.000 đồng/tháng. - Nếu bạn xây dựng đến Mức 5, bạn được 30.000.000đồng/ngày → 900.000.000 đồng/tháng. Tuy nhiên thầy cô và các bạn không nên mơ đạt đến mức 5. Chỉ cần cố gắng để 1tháng được 1=>10 triệu là quá ổn rồi. Như vậy thầy cô và các bạn thấy satavina không cho không thầy cô và các bạn tiền đúng không. Vậy hãy đăng kí và giới thiệu mạng lưới của mình ngay đi. Lưu ý: Chỉ khi thầy cô và các bạn là thành viên chính thức thì thầy cô và các bạn mới được phép giới thiệu người khác. Hãy giới thiệu đến người khác là bạn bè thầy cô và các bạn như tôi đã giới thiệu và hãy quan tâm đến những người mà bạn đã giới thiệu và chăm sóc họ( khi là thành viên thầy cô và các bạn sẽ có mã số riêng).Khi giới thiệu bạn bè hãy thay nội dung ở mục thông tin người giới thiệu là thông tin của thầy cô và các bạn. Chúc quý thầy cô và các bạn thành công và có thể kiếm được 1 khoản tiền cho riêng mình. Nếu có gì cần hỗ trợ quý thầy cô và các bạn hãy gọi điện, hay gửi Email cho tôi, tôi sẽ giải đáp và hỗ trợ sớm nhất. Dương Văn Dũng Email người giới thiệu: Mã số người giới thiệu: 00022077 Quý thầy cô và các bạn có thể coppy Link giới thiệu trực tiếp: Di động: 0168 8507 456.

(104) Website: Cảm ơn các bạn đã cùng hợp tác. Xin lỗi đã làm phiền nếu bạn thấy không cần thiết..

(105) môc lôc STT. Néi dung. 1. Lêi nãi ®Çu. 2. Con Rång ch¸u Tiªn. 3. B¸nh chng, b¸nh giÇy. 4. Tõ vµ cÊu t¹o cña tõ tiÕng ViÖt. 5. Giao tiếp, văn bản và phơng thức biểu đạt. 6. Th¸nh Giãng. 7. Tõ mîn. 8. T×m hiÓu chung vÒ v¨n tù sù. 9. S¬n Tinh, Thuû Tinh. 10. NghÜa cña tõ. 11. Sù viÖc vµ nh©n vËt trong v¨n tù sù. 12. Sù tÝch Hå G¬m. 13. Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự. 14. Tìm hiểu đề và cách làm bài văn tự sự. 15. Sä Dõa. 16. Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ. 17. Lêi v¨n, ®o¹n v¨n tù sù. 18. Th¹ch Sanh. 19. Ch÷a lçi dïng tõ. 20. Em bÐ th«ng minh. 21. Ch÷a lçi dïng tõ (tiÕp theo). 22. LuyÖn nãi kÓ chuyÖn. 23. C©y bót thÇn. 24. Danh tõ. 25. Ng«i kÓ trong v¨n tù sù. 26. Ông lão đánh cá và con cá vàng. 27. Thø tù kÓ trong v¨n tù sù. 28. ếch ngồi đáy giếng. 29. ThÇy bãi xem voi. 30. §eo nh¹c cho mÌo. 31. Danh tõ (tiÕp theo). 32. LuyÖn nãi kÓ chuyÖn. 33. Ch©n, Tay, Tai, M¾t, MiÖng. 34. Côm danh tõ. 35. Luyện tập xây dựng bài tự sự – Kể chuyện đời thờng. 36. Treo biÓn. 37. Lîn cíi, ¸o míi. Trang.

(106) 38. Sè tõ vµ lîng tõ. 39. KÓ chuyÖn tëng tîng. 40. ChØ tõ. 41. LuyÖn tËp kÓ chuyÖn tëng tîng. 42. Con hæ cã nghÜa. 43. §éng tõ. 44. Cụm động từ. 45. MÑ hiÒn d¹y con. 46. TÝnh tõ vµ côm tÝnh tõ. 47. ThÇy thuèc giái cèt nhÊt ë tÊm lßng. 48. Chơng trình địa phơng (phần tiếng Việt): RÌn luyÖn chÝnh t¶. 49. ¤n tËp tiÕng ViÖt.

(107) häc tèt ng÷ v¨n 6 (tËp mét) Ph¹m TuÊn Anh, Thanh Giang, NguyÔn Träng Hoµn _____________________. Nhà xuất bản đại học quốc gia tp. hồ chí minh 03 C«ng trêng Quèc tÕ, QuËn 3 – TP. Hå ChÝ Minh §T: 8239 170 – 8239 171; Fax: 8239 172 Email: *****. ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n PGS, TS. nguyÔn Quang §iÓn. Biªn tËp néi dung. Tr×nh bµy b×a. Söa b¶n in. _________________________________________ In lÇn thø nhÊt... cuèn (khæ 17 cm x 24 cm) t¹i XÝ nghiÖp in.... GiÊy phÐp xuÊt b¶n sè: cÊp ngµy. th¸ng. n¨m 2004. In xong vµ nép lu chiÓu quý IV n¨m 2004..

(108)

Hoc tot Ngu van 6 Tap 1

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về