Tài liệu Nguyễn Trung Trực và trận Nhật Tảo ppt

Nguyễn Trung Trực & trận Nhật Tảo
Trận Nhật Tảo do Nguyễn Trung Trực tổ chức tấn công, đã diễn ra vào
ngày 10 tháng 12 năm 1861
[1]
tại vàm Nhật Tảo (hay còn gọi Nhựt Tảo), là
nơi giao hội giữa sông Vàm Cỏ Đông và sông Nhật Tảo, nay thuộc xã An
Nhật Tân, huyện Tân Trụ, tỉnh Long An. Chiến thắng này cùng với trận đồn
Kiên Giang, cũng do ông Trực tổ chức tấn công, đã được danh sĩ Huỳnh
Mẫn Đạt ca ngợi trong hai câu thơ sau:
Hỏa hồng Nhật Tảo oanh thiên địa
Kiếm bạt Kiên Giang khắp quỷ thần.
[2]

Trước trận đánh
Sau khi Đại đồn Chí Hòa thất thủ (25 tháng 2 năm 1861), Nguyễn Trung
Trực về Tân An. Ngày 23 tháng 6 cùng năm trên, quân Pháp chiếm luôn Gò
Công (trước thuộc Định Tường, nay thuộc Tiền Giang), rồi cho tiểu hạm
Espérance (Hy Vọng), đến án ngữ nơi vàm Nhựt Tảo. Quyền quản cơ
Nguyễn Trung Trực liền ra lệnh cho Phó quản binh Huỳnh Khắc Nhượng
cùng Võ Văn Quang
[3]
chuẩn bị kế hoạch tấn công chiếc tiểu hạm này.
Lực lượng đôi bên
Bên quân Pháp: Tiểu hạm Espérance là một tàu gỗ có chỗ được bọc đồng
chạy bằng hơi nước, có thể ra vào những luồng lạch cạn, được trang bị
một đại bác cùng nhiều vũ khí đa năng. Đây là một trong những tàu
thuộc hàng bậc nhất của hải quân Pháp lúc bấy giờ. Chỉ huy tàu là
Parfait, một trung úy
[4]
hải quân trẻ tuổi, cùng 42 lính thủy.
Bên quân Việt: Khoảng 150 nghĩa quân tham gia trận này dưới quyền chỉ huy

của Nguyễn Trung Trực cùng các thành viên khác là: Võ Văn Quang,
Huỳnh Khắc Nhượng, Nguyễn Học, Nguyễn Văn Điền (hay Điều) và
hương thôn Hồ Quang Chiêu
[5]
...
Diễn biến trận
Trận Nhật Tảo hiện tồn tại hai ý kiến khác nhau:
 Thứ nhất, Nguyễn Trung Trực cho giả làm thuyền đám cưới, thừa lúc
áp sát tàu Espérance rồi đánh úp.
 Thứ hai là ông Trực cho giả làm thuyền buôn lúa, để đánh chìm tàu.
Ý kiến này được nhiều người chấp nhận, trong đó có sự đồng thuận của một
số người tác giả người Pháp như Paulin Vial, Alfred Schreiner...
Nhưng dù theo ý kiến nào, thì trận ác chiến đã diễn ra đại để như sau:
Khoảng trưa ngày 10 tháng 12 năm 1861, sau khi bố trí xong lực lượng phục
kích trên bờ, tức thì 5 chiếc ghe chở Nguyễn Trung Trực cùng 59 nghĩa quân
giả làm đoàn ghe buôn lúa (hoặc đoàn ghe đám cưới) tiến sát tiểu hạm
Espérance. Viên sĩ quan trực tưởng là đoàn ghe ghé xin phép lưu thông, nên
nghiêng mình ra cửa sổ tàu thì bất ngờ bị vũ khí của nghĩa quân đâm trúng
ngực. Liền khi ấy, nghĩa quân tay cầm gươm giáo và đuốc, từ các ghe nhảy
lên, vừa la hét, vừa đánh xáp lá cà với lính thủy Pháp.
Ở hai bên bờ, các nghĩa quân cũng nhanh chóng đến tiếp chiến. Nguyễn
Học, Hồ Quang Chiêu lấy búa sắt phá tàu không vỡ nên đã cho phóng lửa
đốt tàu, đánh chìm.
Giám đốc Nội vụ Pháp ở Nam Kỳ là Paulin Vial, đã thuật lại sự kiện này
như sau:
Lúc giữa trưa ngày 10 tháng 12, (Nguyễn Trung) Trực lợi dụng viên sĩ
quan chỉ huy chiếc tiểu hạm L’Espérance đang đuổi theo bọn gian phi
cách tàu khoảng 2 dặm. Bốn hoặc năm chiếc ghe lớn có mui thả trôi
theo hông tàu. Đoàn thủy thủ nghỉ ngơi trên sàn tàu không nghi ngờ gì.
Viên sĩ quan giữ chức vụ phụ tá, thò mình ra cửa sổ vì tưởng rằng

người buôn bán muốn xin thị nhận giấy phép lưu thông. Tên vô phước
này đã bị giết bằng một mũi giáo vào ngực. (Rồi) đoàn người đột kích
(bỗng) la hét khủng khiếp, (và) vài phút đồng hồ sau, (thì) sàn tàu tràn
ngập hơn một trăm năm chục người Việt Nam cầm giáo, gươm và
đuốc. Một cuộc giáp chiến (giữa) lực lượng không tương xứng (đã)
diễn ra. Trong vài phút đồng hồ, lửa bắt qua mái rơm của chiếc tiểu
hạm và cháy lan mau chóng. Bị lửa táp, những người giao chiến nhảy
bổ xuống sông hay chạy thoát vào trong những chiếc ghe. Năm người
trong đoàn thủy thủ: 2 người Pháp và 3 người Tagal không khí giới
trốn trên một chiếc ghe, chèo thục mạng. Từ xa họ thấy chiếc
L’Espérance nổ tung mà những mảnh vỡ văng ra đến tận hai bờ sông,
chôn vùi xác chết của 17 người Pháp và Tagal bị giết trong tai biến
này.
Thuyền trưởng Parfait (một sĩ quan trẻ tuổi, hoạt động và can đảm đã
được tuyên dương vì chỉ huy xuất sắc trong nhiều trận chiến) được
chiếc ghe thoát hiểm báo tin, ông ta đến xin vài người tiếp viện ở tàu
Garonne và trở lại chỗ xảy ra thảm kịch cùng ngày. Ông ta gặp 3 tên
Tagal bị địch quân bắt, ( nhưng) nhờ lúc tàu nổ mà trốn thoát. Những
tên bất hạnh này trốn sau những bụi rậm và ở yên trong một cái đầm
nước sâu tới miệng chờ cứu viện...
[6]
.
Do bị tấn công bất ngờ nên quân Pháp bị thiệt hại lớn: tiểu hạm Espérance bị
đánh chìm, 17 lính và 20 cộng sự người Việt bị giết, chỉ có 8 người trốn
thoát, gồm 2 lính Pháp và 6 lính Tagal (tức lính đánh thuê Philippines, cũng
còn gọi là lính Ma Ní). Viên sĩ quan chỉ huy tàu là Parfait vì vắng mặt, nên
cũng thoát chết.
[7]
Bên quân Việt toàn thắng, nhưng có 4 nghĩa quân hy sinh. Theo tác giả Paul
Vial, sau khi nghe tin tàu mình cai quản bị đánh chìm, trung úy Parfait tức

tốc dẫn quân tiếp viện đến làng Nhật Tảo để trả thù. Họ đã đốt phá nhiều nhà
cửa (thiệt hại về người không rõ), rồi sau đó còn cho xây một bia tưởng
niệm ở bên bờ sông.
Sau trận đánh
Chiến thắng này đã làm nức lòng nhân dân Việt. Và khi tin ra đến Huế, vua
Tự Đức liền cho ban lệnh thưởng. Sử nhà Nguyễn chép: Vua phong thưởng
cho Lịch làm chức Quản cơ..., Nguyễn Văn Quang, Huỳnh Khắc Nhượng
cùng hai mươi người nữa làm cai đội (và) đều được (thưởng) ngân tiền. Binh
lính tham gia được thưởng chung một ngàn quan tiền. Bốn người bị chết đều
được cấp cho tiền tuất gấp hai...
[8]
Ngoài ra, nhà vua cũng chuẩn cấp cho
những nhà trong làng bị đốt cháy.
Đối với Pháp, viên thanh tra bản xứ tại Nam Kỳ tên Paulin Vial gọi đây
là:một sự kiện đau đớn làm người An Nam phấn chấn và gây xúc động, đau
lòng sâu sắc trong lòng người Pháp.
[9]
Còn Alfred Schreiner gọi chiến thắng Nhật Tảo, là khúc nhạc mở đầu cho
một cuộc tổng công kích hầu như toàn bộ các đồn lũy của người Pháp...(Và)
Cuộc đốt cháy tàu Espérance là một biến cố bi thảm đã gây nên một nỗi xúc
động sâu sắc nơi người Pháp và kích thích một cách lạ lùng trí tưởng tượng
của người Annam...
[10]
Theo sau chiến thắng trên, nhiều cuộc tấn công quân Pháp trên sông, trên bộ
đã liên tiếp diễn ra, như: nghĩa quân Nguyễn Trung Trực tấn công tàu tuần
tiểu Pháp trên vàm sông Bến Lức (tháng 12 năm 1862) và trên Sông
Tra
[11]
ngày 16 tháng 12 năm 1862 (có sách ghi ngày 17) gây nhiều thiệt hại
cho đối phương. Paulin Vial kể:

Ba chiếc tiểu hạm (Iorcha) đậu trên sông Vaico Đông (tức Vàm Cỏ
Đông) nhằm kiểm soát sự lưu thông đường thủy, bị tấn công hết sức dữ
dội bởi những nhóm người đông đảo, do họ được cổ vũ bởi trận đốt
tàu Espérance...Một trong ba chiếc đó, chiếc tiểu hạm số 3. Viên sĩ
quan chỉ huy tàu này đã bị thương.

Bùi Thụy Đào Nguyên, biên soạn và tải lên.
Chú thích
1. ^ Ngày xảy ra trận Nhật Tảo, các nguồn ghi không giống nhau. GS.
Nguyễn Phan Quang, ghi ngày 12. Hỏi đáp về cuộc khởi nghĩa
Nguyễn Trung Trực ghi ngày 11. Ở đây ghi theo Từ điển nhân vật lịch
sử Việt Nam, Hỏi đáp lịch sử tập 4 , sách của Paul Vial và nơi trưng
bày mảnh ván tàu Espérance ở Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - Thành
phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, thời điểm khai trận cũng không giống
nhau; có sách ghi sáng, có sách ghi trưa.
2. ^ Thái Bạch dịch: Lửa bừng Nhựt Tảo rêm trời đất - Kiếm tuốt Kiên
Giang rợn quỷ thần.
3. ^ Ghi theo Hỏi đáp lịch sử Việt Nam tập 4. Phan Thành Tài ghi tên là
Nguyễn Văn Quang.
4. ^ Căn cứ vào các sách ghi ở mục tham khảo, thì Phạm Văn Sơn ghi
Trung tướng là sai, vì Espérance chỉ là một tiểu hạm; không cần một
sĩ quan chỉ huy có cấp bực cao đến vậy.
5. Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam ghi: Hồ Quang, Hỏi đáp về cuộc
khởi nghĩa Nguyễn Trung Trực ghi là Hồ Quang Minh.
6. ^ Paulin Vial, Les premières années de la Cochinchine, Colonie
Francaise, 2 quyển, Challamet Ainé, Libraire Editeru, Paris, 1874.
Dẫn lại theo sách Hỏi đáp về cuộc khởi nghĩa Nguyễn Trung Trực
(Nxb QĐND, 2008, tr. 138)
7. ^ Theo Phan Thành Tài, sách đã dẫn và Hỏi đáp lịch sử tập 4, sách đã
dẫn.

8. ^ Dẫn lại theo sách Hỏi đáp về cuộc khởi nghĩa Nguyễn Trung Trực,
tr. 26.
9. ^ Paul Vial: “Les premières années de la Cochinchine, Colonie
Francaise”, 2 quyển, Challamet Ainé, Libraire Editeru, Paris, 1874,
tr.124
10. ^ Alfred Schreiner: “ Abrégéde I’histoire D’ An nam”, 2è Éd. Sài
Gòn, 1906, tr.223-224
11. ^ Sông Tra, nay thuộc xã Hựu Thạnh, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An.
Tham khảo
 Nhóm Nhân văn trẻ, Hỏi đáp lịch sử tập 4. Nxb Trẻ, 2007, tr. 42-45.
 Nguyễn Q. Thắng & Nguyễn Bá Thế, Từ điển nhân vật lịch sử Việt
Nam. Nxb KHXH, 1992, tr. 674.
 Nhiều người soạn, Hỏi đáp về cuộc khởi nghĩa Nguyễn Trung Trực.
Nxb Q ĐND, 2008, tr. 26 và 40-46.
 Nguyễn Phan Quang, Việt Nam thế kỷ 19. TP. HCM, 2002, tr. 303.
 Phan Thành Tài, bài viết về Nguyễn Trung Trực in trong Nam Bộ - đất
và người, do Hội Khoa học lịch sử TP. HCM biên soạn, NXB Trẻ ấn
hành, tr. 159.
 Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập thượng), Sài Gòn, 1962,
tr. 196.