Điều tra, đánh giá tiềm năng và hoạt động khai thác thủy sản, đề xuất mô hình quản lý khai thác bền vững tại đầm An Khê, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi

�ch phát triển hiện có tổng số lượng hộ nghề là 180 (chiếm
54,4% tổng số lượt nghề), sản lượng khai thác năm 2015 đạt 171 tấn (chiếm 40,8% tổng
sản lượng khai thác), đến năm 2020 đạt 240 hộ nghề (chiếm 96% tổng số lượt nghề) và sản
lượng đến 2020 đạt 500 tấn (chiếm 94,9% tổng sản lượng khai thác).
Nhóm nghề hạn chế phát triển (lồng xếp, đăng, nò, cào) hiện có tổng số lượng hộ nghề
là 87 (chiếm 26,3% tổng số lượt nghề), sản lượng khai thác năm 2015 đạt 79,9 tấn (chiếm
19,1% tổng sản lượng khai thác). Thời gian đến cần có giải pháp giảm dần số lượng hộ nghề
qua từng năm, đến năm 2020 chỉ còn khoảng 10 hộ làm nghề cào (chiếm 4,1% tổng số lượt
nghề) và sản lượng đến 2020 đạt 27 tấn (chiếm 5,2% tổng sản lượng khai thác).
b. Các nghề cấm phát triển
Nhóm nghề cấm phát triển (châm điện, tè điện, lưới quét), nhóm nghề này có số lượng
hộ nghề khơng nhiều, nhưng sản lượng khai thác chiếm tỷ lệ lớn. Nhóm nghề này có tính
hủy hoại nguồn lợi thủy sản lớn. Thời gian đến cần có giải pháp nhằm loại hẳn để khơng còn
sử dụng nghề này trên đầm từ năm 2017.
Đồng thời duy trì và phát triển các nghề khai thác truyền thống theo hướng tăng dần năng
suất khai thác của các loại nghề. Kết hợp với công tác tái tạo nguồn lợi thủy sản cho đầm, cần
có biện pháp quản lý chặt chẽ mùa vụ khai thác của các loại nghề: Lồng xếp, nghề nò nhằm
tránh đánh bắt cá non, từng bước khôi phục nguồn lợi. Cần thiết phải quản lý khai thác thông
qua việc giao quyền khai thác cho hộ dân gắn với trách nhiệm đóng góp kinh phí tái tạo nguồn
lợi thủy sản hàng năm cho đầm An Khê.
2.3. Kế hoạch tái tạo nguồn lợi thủy sản đầm An Khê
Mục tiêu cần đạt được trong việc tái tạo nguồn lợi: Khơi phục các lồi cá bản địa q hiếm
(cá úc), bổ sung một số đối tượng thủy sản có giá trị kinh tế, tạo sự cân bằng hợp lý giữa các
quần đàn thủy sản, từng bước hạn chế sự phát triển quần đàn cá rô phi trong đầm.
a. Đối tượng thủy sản cần tái tạo: Các đối tượng tái tạo nguồn lợi đa phần có giá trị kinh
tế cao, có tập tính sống, dinh dưỡng phù hợp với đặc điểm môi trường đầm An Khê là cá úc, cá
lăng nha, cá bống tượng, cá thát lát, cá chạch, lươn. Tuy nhiên, cần thiết phải thả cá trắm cỏ vào
đầm vì đầm nước An Khê thường sinh rong, cần thiết phải có cá trắm cỏ sử dụng rong làm thức
LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN

33

KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020

ăn sẽ hạn chế hiện tượng ô nhiễm đầm khi rong tàn.
b. Thời gian thực hiện: Việc tái tạo nguồn lợi nên được thực hiện mỗi năm một lần, bắt đầu
thực hiện từ năm 2017 và kết thúc vào năm 2020.
c. Biện pháp quản lý bảo vệ nguồn lợi:
Cần có biện pháp ngừng sử dụng các nghề lồng xếp, nghề nò để khai thác thủy sản trong
khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 hàng năm, đến đầu tháng 7 dương dịch bắt đầu khai
thác và phải ngừng việc khai thác cho đến khi thả cá tái tạo nguồn lợi cho năm sau. Như vậy
cần có qui định về cấp quyền khai thác cho hộ dân sống quanh đầm với cơ cấu nghề đã được
đề xuất ở trên.
2.4. Đề xuất mơ hình đồng quản lý nghề cá đầm An Khê: Mơ hình đồng quản lý đầm An
Khê là sự tham gia của cộng đồng địa phương và những hộ dân có tham gia khai thác, ni trồng
thủy sản tại đầm của 4 thôn là thôn Phú Long, thôn Diên Trường, thôn Long Thạnh 1, thôn Long
Thạnh 2 thuộc 2 xã Phổ Khánh và Phổ Thạnh huyện Đức Phổ, thống nhất chia sẻ trách nhiệm
và lợi ích trong quản lý tài nguyên môi trường theo hướng nhà nước và nhân cùng làm, cùng
hưởng lợi theo quy định của pháp luật, hay đó là mơ hình quản lý có sự tham gia của người dân,
lấy quyền lợi, trách nhiệm của người dân làm mục tiêu và nguyên tắc cho hoạt động quản lý.
Mơ hình đồng quản lý nguồn lợi, môi trường đầm An Khê được gắn kết vững chắc bởi
2 trục, trục liên kiết ngang giữa những người dân hưởng lợi đầm, trục liên kiết dọc với các cơ
quan quản lý nhà nước, các tổ chức chuyên ngành trong và ngồi nhà nước có liên quan.
IV. KẾT LUẬN
Thiên nhiên ban tặng cho địa phương một tài sản vô giá - Đầm An Khê - với một cảnh
quan tuyệt đẹp và hiền hịa, đã ni sống bao thế hệ người dân địa phương, họ gắn bó với đầm
và sống dựa vào đầm. Nguồn lợi thủy sản thu được từ đầm An Khê là rất lớn. Tuy nhiên thời
gian qua việc khai thác sử dụng đầm chưa hiệu quả. Do đó, Ban quản lý cộng đồng đầm An Khê
cần tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của cộng đồng trong công tác bảo vệ môi trường,
nguồn lợi thủy sản trong đầm, hiểu rõ tính năng của từng loại nghề từ đó có nhận thức đúng đắn,

tự giác ngưng sử dụng các nghề cấm, từng bước giảm dần các nghề hạn chế phát triển, chuyển
đổi từ nghề cấm sang các nghề khuyến khích phát triển; Tổ chức tuần tra kiểm sốt hoạt động
khai thác thủy sản, có biện pháp xử lý nghiêm với các hành vi sử dụng nghề cấm (châm điện,
tè điện), hành vi sử dụng lưới có kích thước mắt lưới nhỏ hơn qui định trong khai thác thủy sản
trên đầm An Khê

34

LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN