Luận văn thạc sĩ giải pháp chuyển đổi cơ cấu giống lúa nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa ở huyện gia bình tỉnh bắc ninh

...

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
------------***----------NGUYỄN KHẮC DUY

GIẢI PHÁP CHUYỂN ðỔI CƠ CẤU GIỐNG LÚA NHẰM
NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA Ở HUYỆN
GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 60.31.10
Người hướng dẫn: TS. VŨ THỊ PHƯƠNG THỤY

HÀ NỘI - 2009
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………II


LỜI CAM ðOAN
Luận văn thạc sĩ: “Giải pháp chuyển ñổi cơ cấu giống lúa nhằm
nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa ở huyện Gia Bình tỉnh Bắc
Ninh” là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tơi. Luận văn có sử
dụng một số thơng tin từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, các thơng tin
này đều đã được chỉ rõ nguồn gốc trích dẫn.
Tơi xin cam đoan: Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực
và chưa từng ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào khác, hoặc chưa
từng được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình khoa học nào khác.

Hà Nội, ngày 10 tháng 10 năm 2009

Tác giả luận văn

Nguyễn Khắc Duy

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………I


LỜI CẢM ƠN
ðể hoàn thành tốt luận văn thạc sĩ kinh tế, tơi đã nhận được sự
giúp đỡ của các cán bộ, các nhà khoa học, các cơ quan chức năng của
huyện Gia Bình và các thầy cơ giáo trường đại học nơng nghiệp Hà Nội.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới ban giám hiệu, khoa sau ñại học,
khoa kinh tế & PTNN ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ tơi hồn thành luận văn.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới phịng kinh tế nơng nghiệp, phịng
tài ngun mơi trường, phòng thống kê, trạm bảo vệ thực vật, trạm
khuyến nông và các hộ sản xuất lúa của huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh
đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong q trình thu thập thơng tin.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới cơ giáo trực tiếp hướng dẫn TS. Vũ
Thị Phương Thụy, người ñã ñịnh hướng và chỉ dẫn rất tận tình để tơi
hồn thành tốt luận văn.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới gia đình và bạn bè đã động viên
giúp đỡ tơi hồn thành tốt luận văn.

Hà Nội, ngày 10 tháng 10 năm 2009
Tác giả luận văn

Nguyễn Khắc Duy

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………II

MỤC LỤC
Trang
Lời cam ñoan …………………………………………………………….. I
Lời cảm ơn ………………………………………………………………..II
Mục lục …………………………………………………………………... III
Danh mục chữ viết tắt …………………………………………………….V
Danh mục các bảng ………………………………………….................... VII
Danh mục các hình vẽ …………………………………………................ VIII
1. MỞ ðẦU ….…………………………………………………………... 1
1.1 Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ……………………………….....1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu …………………………………………………. 3
1.2.1 Mục tiêu chung …………………………………………………….. 3
1.2.2 Mục tiêu cụ thể …………………………………………………….. 3
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu …………………………………… 3
1.3.1 ðối tượng nghiên cứu ……………………………………………… 3
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu ………………………………………………... 4
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ðỀ TÀI …………………. 5
2.1 Cơ sở lý luận ………………………………………………………….5
2.1.1 Cơ sở khoa học về cơ cấu cây trồng và cơ cấu giống lúa …………..5
2.1.2 Lý luận về hiệu quả kinh tế trong chuyển ñổi cơ cấu giống lúa ……13
2.2 Cơ sở thực tiễn của ñề tài nghiên cứu ……………………………….. 19
2.2.1 Tổng quan về sản xuất và chuyển ñổi cơ cấu giống lúa ở các nước …. 19
2.2.2 Tổng quan về sản xuất và chuyển ñổi cơ cấu giống lúa ở Việt Nam ... 23
2.2.3 Kinh nghiệm chuyển ñổi cơ cấu giống lúa và các cơng trình nghiên
cứu có liên quan …………………………………………………………..25
3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……..... 28
3.1 ðặc ñiểm chủ yếu của ñịa bàn nghiên cứu …………………………... 28
3.1.1 ðặc điểm về tự nhiên của huyện Gia Bình ……………………….. 28
3.1.2 ðiều kiện kinh tế - xã hội huyện Gia Bình .......................................33

Trường ðại học Nơng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………III


3.1.3 ðánh giá chung tình hình kinh tế và cơ cấu cây trồng của huyện
Gia Bình ..................................................................................................... 37
3.2 Phương pháp nghiên cứu ….................................................................. 41
3.2.1 Phương pháp chọn ñịa ñiểm, chọn mẫu, thu thập tài liệu ................. 41
3.2.2 Phương pháp phân tích và dự báo tài liệu …..................................... 43
3.2.3 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu của ñề tài ............................................ 46
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................... 48
4.1 Thực trạng chuyển đổi cơ cấu giống lúa ở huyện Gia Bình ................. 48
4.1.1 Tình hình trí sản xuất lúa ở huyện Gia Bình ..................................... 48
4.1.2 Tình hình sản xuất lúa của hộ điều tra ...............................................57
4.1.3 Tình hình thực hiện các giải pháp chuyển ñổi cơ cấu giống lúa trên
ñịa bàn huyện Gia Bình ….......................................................................... 63
4.2 ðánh giá kết quả, hiệu quả kinh tế và khả năng chuyển ñổi cơ cấu
giống lúa ở huyện Gia Bình ........................................................................69
4.2.1 Kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất lúa ở huyện Gia Bình ............. 69
4.2.2 Ảnh hưởng của thay ñổi cơ cấu giống lúa tới kết quả và hiệu quả
sản xuất lúa ở huyện Gia Bình ................................................................... 82
4.2.3 ðánh giá khả năng chuyển đổi cơ cấu giống lúa ở huyện Gia Bình ... 87
4.3 ðịnh hướng và giải pháp thúc ñẩy chuyển ñổi cơ cấu giống lúa nhằm
ñạt hiệu quả kinh tế cao tại huyện Gia Bình ...............................................92
4.3.1 Cơ sở định hướng và giải pháp ..........................................................92
4.3.2 ðịnh hướng cơ cấu giống lúa trong thời gian từ năm 2010 tới năm
2015 của huyện Gia Bình ........................................................................... 95
4.3.3 Giải pháp thực hiện thúc ñẩy chuyển ñổi cơ cấu giống lúa ...............95
5. KẾT LUẬN …………………………………………………………… 117
Tài liệu tham khảo ……………………………………………………….. 120

Phụ lục …………………………………………………………………… i

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………IV


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BQ
BVTV
CC
CLC
CN
CPTG
DT
DV
ðVT
FAO
GTGT
GTSX
GHH
HQKT
HTX
Lð
LðGð
L.thuần
L.lai
L.CLC
NS
SL
SWOT
TB

TNHH
TN
TSCð
TTCN
Tương.ð
Tuyệt.ð
XDCB

Bình qn
Bảo vệ thực vật
Cơng cụ
Chất lượng cao
Cơng nghiệp
Chi phí chung gian
Diện tích
Dịch vụ
ðơn vị tính
Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc
Giá trị gia tăng
Giá trị sản xuất
Giá hàng hóa
Hiệu quả kinh tế
Hợp tác xã
Lao động
Lao động gia đình
Lúa thuần
Lúa lai
Lúa chất lượng cao
Năng suất
Sản lượng

ðiểm mạnh, ñiểm yếu, cơ hội, thách thức
Trung bình
Thu nhập hỗn hợp
Thu nhập
Tài sản cố định
Tiểu thủ cơng nghiệp
Tương đối
Tuyệt đối
Xây dựng cơ bản

Ngồi ra cịn một số ký hiệu khi sử dụng toán kinh tế.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………V


DANH MỤC CÁC BẢNG
STT

TÊN BẢNG

Trang

Bảng 2.1 Tổng hợp sản lượng lúa các Châu lục giai ñoạn 2001- 2005 ….. 19
Bảng 2.2 Thống kê sản xuất lúa ở việt Nam 2000-2008 …………………. 23
Bảng 2.3 Thống kê sản xuất lúa ở ðBSH 2000-2008 ……………………. 24
Bảng 3.1 Tình hình khí hậu của huyện Gia Bình ………………………… 30
Bảng 3.2 Phân loại đất chính huyện Gia Bình ............................................ 31
Bảng 3.3 Tổng hợp diện tích đất tự nhiên huyện Gia Bình .........................34
Bảng 3.4 Thống kê trạm bơm của huyện Gia Bình ......................................... 36
Bảng 3.5 Hệ thống thủy lợi của huyện Gia Bình ............................................. 36
Bảng 3.6 Giá trị sản xuất nông nghiệp ........................................................ 40

Bảng 3.7 Cơ cấu diện tích nhóm cây trồng của huyện Gia Bình ................ 41
Bảng 4.1 Tình hình diện tích, năng suất, sản lượng lúa theo vụ, 2003-2008 ....49
Bảng 4.2 Tình hình diện tích, năng suất, sản lượng theo giống lúa, 20072008 ............................................................................................. 50
Bảng 4.3 Sự thay đổi cơ cấu diện tích giống lúa của huyện, 2004-2008 .... 55
Bảng 4.4 Bảng 4.4 Sự thay ñổi cơ cấu diện tích lúa theo thời vụ, 20042008 ............................................................................................. 56
Bảng 4.5 Quan hệ trình độ học vấn với ñiều kiện sản xuất của hộ, 2008 ....... 58
Bảng 4.6 Quan hệ thu nhập với ñiều kiện sản xuất của hộ, 2008 ............... 60
Bảng 4.7 Quan hệ diện tích đất lúa với ñiều kiện sản xuất của hộ, 2008 ....... 62
Bảng 4.8 Bố trí cây trồng trên địa hình đất lúa, 2008 ................................. 64
Bảng 4.9 ðầu tư chi phí và năng suất lúa trên 1 sào vụ xuân, 2008 ........... 72
Bảng 4.10 ðầu tư chi phí và năng suất lúa trên 1 sào vụ mùa, 2008 ........... 73
Bảng 4.11 Ước lượng năng suất lúa thuần theo hàm Cobb-Douglas, 2008 ....74
Bảng 4.12 Bảng 4.12 Ước lượng năng suất lúa lai theo hàm Cobb-Douglas,
2008 .............................................................................................. 76
Bảng 4.13 Xác ñịnh mức hiệu quả kỹ thuật của các hộ trồng lúa từ hàm
Cobb-Douglas, 2008 ............................................................................... 78

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………VI


Bảng 4.14 Hiệu quả kinh tế sản xuất từng nhóm giống lúa trên 1 sào của hộ
80
ñiều tra - huyện Gia Bình, 2008 ..........................................................
Bảng 4.15 Ảnh hưởng của tổng diện tích, giá trị sản xuất cá biệt và cơ cấu
giống ñến giá trị sản xuất lúa của ba xã ñiều tra, 2006 - 2007 ... 82
Bảng 4.16 Ảnh hưởng của tổng diện tích, giá trị sản xuất cá biệt và cơ cấu
giống ñến giá trị sản xuất lúa của ba xã ñiều tra, 2007 – 2008 .... 82
Bảng 4.17 Hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tính chung của huyện Gia Bình,
2006 – 2008 ....................................................................................... 86
Bảng 4.18 Bảng 4.18 Sự ra quyết ñịnh của hộ sản xuất lúa chất lượng cao

qua kết quả hàm logit, 2008 ......................................................... 90
Bảng 4.19 Phân tích SWOT trong chuyển đổi cơ cấu giống lúa của huyện ..... 94
Bảng 4.20 Dự tốn chi phí thực hiện dồn ñiền ñổi thửa …........................... 97
Bảng 4.21 Dự kiến năng suất lúa thuần tăng thêm …....................................105
Bảng 4.22 Dự kiến năng suất lúa lai tăng thêm …........................................ 105
Bảng 4.23 Hạch toán lãi, lỗ từ ñầu tư thêm kali….........................................107
Bảng 4.24 Dự kiến ảnh hưởng của tổng diện tích, giá trị sản xuất cá biệt và
cơ cấu giống lúa tới giá trị sản xuất lúa, năm dự báo 2015 ............. 111
Bảng 4.25 Dự kiến chuyển ñổi cơ cấu giống lúa ảnh hưởng ñến hiệu quả
kinh tế sản xuất lúa của huyện Gia Bình, năm dự báo 2015 ……113
Bảng 4.26 Dự kiến hiệu quả của đầu tư hợp lý phân bón và chuyển đổi cơ
cấu giống lúa, ñến hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của huyện Gia
Bình, năm dự báo 2015 ………………………………………… 115

Ngồi ra còn các phụ bảng trong phụ lục

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…….. ………………………VII