BD HSG

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (451.38 KB, 68 trang )

(1)Tiết 1,2,3,4 Ngày dạy : 6/1/2011. 1.Các khái niệm cơ bản 1.Tính trạng: Là đặc điểm về hình thái, cấu tạo, sinh lý của cơ thể nhờ đó có thể phân biệt đợc cơ thể này với cơ thể khác. - Cã hai lo¹i tÝnh tr¹ng: + TÝnh tr¹ng t¬ng øng: lµ nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c nhau cña cïng mét tÝnh tr¹ng. + TÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n: lµ hai tÝnh tr¹ng t¬ng øng cã biÓu hiÖn tr¸i ngîc nhau. 2.Cặp gen tơng ứng: Là cặp gen nằm ở vị trí tơng ứng trên cặp NST tơng đồng và qui định mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng øng hoÆc nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng kh«ng t¬ng øng ( di truyÒn ®a hiÖu). 3.Alen: Lµ nh÷ng tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña cïng mét gen. 4.Gen alen: Là các trạng thái khác nhau của cùng một gen tồn tại trên một vị trí nhất định của cặp NST tơng đồng có thể giống nhau hoặc khác nhau về số lợng thành phần, trình tự phân bố các Nuclª«tÝt. 5.Gen kh«ng alen: Lµ c¸c tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña c¸c cÆp gen kh«ng t¬ng øng tån t¹i trªn các NST không tơng đồng hoặc nằm trên cùng một NST thuộc một nhóm liên kết. 6.KiÓu gen: Lµ tæ hîp toµn bé c¸c gen trong tÕ bµo cña c¬ thÓ thuéc mét loµi sinh vËt. 7.Kiểu hình: Là tập hợp toàn bộ các tính trạng của cơ thể. Kiểu hình thay đổi theo giai đoạn phát triển và điều kiện của môi trờng. Trong thực tế khi đề cập đến kiểu hình ngời ta chỉ quan tâm đến một hay một số tính trạng. 8.Giống thuần chủng: Là giống có đặc tính di truyền đồng nhất và ổn định, thế hệ con không ph©n li vµ cã kiÓu h×nh gièng bè mÑ. 9.Tính trạng trội: Là tính trạng biểu hiện khi có kiểu gen ở dạng đồng hợp tử trội hoặc dị hîp tö. + Trội hoàn toàn: Là hiện tợng gen trội át chế hoàn toàn gen lặn dẫn đến thể dị hợp biểu hiện kiểu h×nh tréi. + Trội không hoàn toàn: Là hiện tợng gen trội át chế không hoàn toàn gen lặn dẫn đến thể dị hợp biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng trung gian. 10. Tính trạng lặn: Là tính trạng chỉ xuất hiện khi kiểu gen ở trạng thái đồng hợp tử lặn 11.§ång hîp tö: Lµ kiÓu gen cã hai gen t¬ng øng gièng nhau. 12.DÞ hîp tö: Lµ kiÓu gen cã hai gen t¬ng øng kh¸c nhau. 13.Di truyền: Là hiện tợng truyền đạt các đặc tính của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con ch¸u. 14. Biến dị: Là hiện tợng con sinh ra khác bố mẹ và khác nhau ở nhiều chi tiết, đôi khi có thêm những đặc điểm mới hoặc không biểu hiện những đặc điểm của bố mẹ. 15.Giao tö thuÇn khiÕt: Lµ giao tö chØ chøa mét nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyền đợc hình thành trong quá trình phát sinh giao tử. 2.Tóm tắt các quy luật di truyền. Tªn luËt. quy Néi dung. Ph©n li. Do sù ph©n li cña cÆp nh©n tè di truyÒn trong sù h×nh thµnh giao tö chØ chøa mét nh©n tè trong cÆp.. Phân li độc lËp Di truyÒn liªn kÕt. Phân li độc lập của các cặp nh©n tè di truyÒn trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö. C¸c tÝnh tr¹ng do nhãm nhãm gen liên kết quy định đợc di truyÒn cïng nhau.. Gi¶i thÝch. ý nghÜa. C¸c nh©n tè di truyÒn kh«ng hoµ trén vµo nhau. - Ph©n li vµ tæ hîp cña cÆp gen t¬ng øng. F2 cã tØ lÖ mçi kiÓu h×nh b»ng tÝch tØ lÖ cña c¸c tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã. C¸c gen liªn kÕt cïng ph©n li víi NST trong ph©n bµo.. - Xác định tÝnh tréi (thêng lµ tÝnh tr¹ng tèt). T¹o biÕn dÞ tæ hîp. T¹o sù di truyÒn æn định của cả nhãm tÝnh.

(2) Di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh. tr¹ng cã lîi. ở các loài giao phối tỉ lệ đực; Phân li và tổ hợp của cặp Điều khiển tỉ c¸i xÊp xØ 1:1 NST giíi tÝnh. lệ đực: cái.. 3.Gv hướng dẫn hs trả lòi các câu hỏi SGK và sách tham khảo Câu 1 : Phát biểu nội dung định luật 1,2 của men đen? Điều kiện nghiệm đúng của định luật ? Câu 2 : Lai phân tích là gì ? cho VD minh hoạ ?Trong Dt trội ko hoàn toàn có cần dùng lai phân tích để xác định KG của cơ thể mang tính trạng trội ko ? Câu 3 : Phân biệt: tính trạng trội và tính trạng lặn, trội hoàn toàn và trội ko hoàn toàn ? Tính traïng troäi Tính traïng laën Là tính trạng của một bên bố hoặc mẹ biểu hiện kiểu hình ở F1 Do gen trội qui định , biểu hiện ra ngoài cả ở thể đồng hợp và dị hợp Ko thể biết được ngay kiểu gen của cơ thể mang tính traïng troäi. Là tính trạng của một bên bố hoặc mẹ ko được biểu hiện kiểu hình ở F1 Do gen lặn qui định , biểu hiện ra ngoài chỉ ở thể đồng hợp lặn Có thể biết được ngay kiểu gen của cơ thể mang tính trạng trội ( đồng hợp lặn ). Câu 4 : Trong lai một cặp tính trạng có những phép lai nào cho kết quả đồng tính ? phép lai naøo cho keát quaû phaân tính ? TL : Con lai đồng tính có thể: - đồng tính trội - đồng tính lặn Để F1 đồng tính trội Chỉ cần 1 bên bố hoặc men có KG đồng hợp trội ( t/c ) P: AA x AA P: AA x Aa P: AA x aa Để F1 đồng tình trạng lặn: cả bố và mẹ có KG đồng hợp lặn. Ngày dạy: Tiết : CÁC THÍ NGHIỆM CỦA MENDEN. THÍ NGHIỆM LAI 1 CẶP TÍNH TRẠNG Ptc AA (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A a F1 xF1 Aa ( Hoa đỏ ) x Aa ( hoa đỏ ).

(3) GF1 A,a A,a KG F2 : 1AA : 2 Aa : 1aa KH F2 : 3 Hoa đỏ : 1 Hoa trắng * Giaûi thích TNo cuûa Menden Gen quy định tính trạng luôn tồn tại thành từng cặp, phân li khi hình thành giao tử rồi lại tái tổ hợp qua thụ tinh. * Lai phân tích : Là phép lai giữa cá thể trội với cá thể lặn nhằm xác định kiểu gen của cá thể trội. Nếu kết quả phép lai là đồng tính thì cá thể trội đem lai có kiểu gen đồng hợp, nếu kết quả phép lai là phân tính thì cá thể trội đem lai có kiểu gen dị hợp. - P AA (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A a F1 100% Aa ( Hoa đỏ ) - P Aa (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A , a a F1 1Aa ( Hoa đỏ ) : 1 aa ( Hoa trắng ) * Trội không hoàn toàn: Ptc AA (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A a F1 xF1 Aa ( Hoa hoàng ) x Aa ( hoa hoàng ) GF1 A,a A,a KG F2 : 1AA : 2 Aa : 1aa KH F2 : 1 Hoa đỏ : 2 Hoa hồng : 1 Hoa trắng - Trội không hoàn toàn là hiện tợng di truyền trong đó kiểu hình của F1 biểu hiện tính trạng trung gian gi÷a bè vµ mÑ, cßn tØ lÖ kiÓu h×nh F2 lµ: 1:2:1 Giải thích : Do gen trội không hoàn toàn lấn át gen lặn. Khi hai kiểu gen này đứng cạnh nhau seõ bieåu hieän tính traïng trung gian. Ý nghĩa : tạo ra kiểu hình mới. - Thuyết giao tử thuần khiết : mỗi gen quy định 1 tính trạng, gen luôn tồn tại thành 1 cặp và chỉ phân li trong quá trình phát sinh giao tử. Dù đứng 1 mình hay đứng thành cặp thì nó vẫn giữ nguyeân baûn chaát cuûa mình. - Điều kiện nghiệm đúng định luật của Menden: + P thuaàn chuûng. + Số lượng cá thể thống kê phải đủ lớn. + Moät gen quy ñònh 1 tính traïng. *Ñònh luaät phaân tính : Khi lai hai boá meï khaùc nhau veà moät caëp tính traïng thuaàn chuûng töông phản thì F1 đồng tính về tính trạng của bố hoặc mẹ còn F2 có sự phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 troäi : 1 laën. * Di truyeàn ña gen Ptc Quaû troøn ( AABB ) x Quaû deït ( aabb ) Gp AB ab F1 xF1 100% AaBb ( Quaû troøn ) x AaBb ( Quaû troøn ) GF1 AB,Ab,aB,ab AB,Ab,aB,ab.

(4) F2 : 9A_B_ : 3 A_bb : 3 aaB_ : 1aabb 9 Quaû troøn : 6 quaû baàu duïc : 1 quaû deït * Phương pháp nghiên cứu di truyền của Menden : - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c thÕ hÖ lai : + Men den tiến hành lai giữa những bố mẹ khác nhau về 1 hoặc 1 số cặp tính trạng thuần chuûng töông phaûn. + Theo dõi sự di truyền riêng rẽ từng cặp tính trạng ở thế hệ con cháu của từng cặp bố mẹ đó . + Dùng toán thống kê để phân tích số liệu  Rút ra quy luật . THÍ NGHIỆM LAI 2 CẶP TÍNH TRẠNG - Thí nghiệm : Menden lai hai thứ đậu Hà lan thuần chủng khác nhau về hai cặp tính trạng tương phản : Hạt màu vàng, vỏ trơn và hạt màu xanh, vỏ nhăn được F1 toàn hạt màu vàng, vỏ trơn. Sau đó ông cho 15 cây F1 tự thụ phấn thu được ở F2 556 hạt thuộc 4 loại kiểu hình 315 Vµng, tr¬n : 101 Vµng, nh¨n : 108 Xanh, tr¬n : 32 Xanh, nh¨n Sơ đồ lai Ptc : Vµng, tr¬n AABB x Xanh, nh¨n aabb F1x F1 15 caây vµng, tr¬n ( AaBb ) x caây vµng, tr¬n ( AaBb ) F2: 9 V-T; 3 V-N; 3 X-T; 1 X-N * Biến dị tổ hợp : BiÕn dÞ tỉ hỵp lµ sù tỉ hỵp l¹i c¸c tÝnh tr¹ng cđa bè mĐ làm xuất hiện kiểu hỡnh khaực boỏ meù dửùa treõn sửù phân li độc lập & tổ hợp lại các tính trạng. Câu 1 : Biến dị tổ hợp là gì ? Vì sao ở những loài sinh sản hữu tính biến dị lại phong phú hơn nhiều so với những loài sinh sản vô tính ? Trả lời : Sinh sản hữu tính là sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái hình thành hợp tử . Bản chất : Vật chất di truyền của thế hệ con là sự kết hợp giữa 1 nửa vật chất di truyền của bố và 1 nửa vật chất di truyền của mẹ  ở thế hệ con có rất nhiều biến dị tổ hợp, làm cho thế hệ con cái rất đa dạng, khác nhau và khác nhiều so với thế hệ bố mẹ. Những loài sinh sản vô tính : Cơ thể con có bộ vật chất di truyền giống hoàn toàn với cơ thể bố (mẹ ) nên hầu như không có biến dị tổ hợp. Câu 2 : Nêu nội dung của quy luật phân li độc lập ?Giải thích và nêu ý nghĩa của quy luật? Trả lời : Nội dung : Các cặp gen đã phân li độc lập trong quá trình phát sinh giao tử . Giải thích : Các nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp trong tế bào trên các nhiễm sắc thể khác nhau . Khi phát sinh giao tử chúng phân li về các giao tử khác nhau, tổ hợp một cách tự do qua thụ tinh và vẫn giữ nguyên bản chất như ở cơ thể bố mẹ ban đầât5 Ý nghĩa : Giải thích được một trong những nguyên nhân làm xuất hiện biến dị tổ hợp, đó là sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp gen. Trong sản xuất xác định được các tính trạng trội và tập trung nhiều gen trội quý vào cùng một kiểu gen để có giống có năng suất kinh tế cao. Ngoài ra để tránh sự phân li tính trạng xấu ảnh hưởng tới phẩm chất và năng suất của vật nuôi cây trồng , ta cần kiểm tra được độ thuần chủng của giống..

(5) KIỂM TRA KIẾN THỨC Tn0 lai 1 caëp tính traïng cuûa Menden Tn0 lai 2 caëp tính traïng cuûa Menden Lai phaân tích Trội không hoàn toàn Biến dị tổ hợp Định luật đồng tính, phân tính Quy luaät phaân li Quy luật phân li độc lập Thuyết giao tử thuần khiết. Ngày dạy : 10/10/2009 Tiết : 45,46,47,48 BÀI TẬP LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG. * Bài toán thuận: * Là dạng bài đã biết tính trội lặn, kiểu hình của P . Từ đó tìm kiểu gen, kiểu hình của F và lập sơ đồ lai. 1) Cách giải: Có 3 bước giải: Bước 1: Dựa vào đề bài quy ước gen trội, lặn ( có thể khong có bước này nếu như bài đã cho).

(6) Bước 2: Từ kiểu hình của bố, mẹ, biện luận để xác định kiểu gen của bố mẹ. Bước 3: Lập sơ đồ lai, xác định kết quả của kiểu gen, kiểu hình ở con lai. 2) Thí duï: Giải BT SGK trang 10: Cho hai giống cá kiếm mắt đen thuần chủng và mắt đỏ thuần chủng giao phối với nhau được F1 toàn cá mắt đen .Khi cho các con cá F1 giao phối với nhau thì tỉ lệ về kiểu hình ở F2 sẽ như thế nào? Cho biết màu mắt chỉ do một nhân tố di truyền quy định . Giaûi Pt/c: cá kiếm mắt đen x cá kiếm mắt đỏ F1 toàn cá kiếm mắt đen => mắt đen là kiểu hình trội ( ĐL đồng tính của Menden) : Quy ửụực gen : - Gọi A là gen qui định caự kieỏm maột ủen (tính trội) - Gọi a là gen qui định caự kieỏm maột ủoỷ ( tính lặn) - KiĨu gen cđa cá kiếm mắt đen thuÇn chđng: AA, cá kiếm mắt đỏ aa Ta cã s¬ đồ sau: Pt/c: AA (maét ñen) x aa (mắt đỏ ) GP: A a F1: Aa KÕt qu¶: - KiÓu gen: 100% Aa - KiÓu h×nh: 100% maét ñen * Bài tập tự giải Bài tập 1 : Cho chó lông vàng trội hoàn toàn so với chó lông đen. Chó lông vàng lai với chó loâng vaøng. Cho bieát F1 nhö theá naøo ? Bieát maøu loâng choù do 1 gen quy ñònh. Bài tập 2 : ở người A(mắt đen ), a (mắt xanh ). Mắt đen trội hoàn toàn so với mắt xanh. Mẹ và bố phải có kiểu gen như thế nào để con sinh ra toàn mắt đen ? Bài tập 3 : màu lông gà do 1 gen quy định. Khi lai gà lông trắng (aa) với gà mái lông đen (AA) thu được F1tàon gà lông xanh da trời. Cho F1 giao phối với gà lông đen . Xác định F2 ? Bài tập 4: 1 người làm vườn trồng những cây cà chua quả đỏ với mong muốn thu được toàn cây cà chua quả đỏ nhưng khi thu hoạch lại có cà chua quả vàng. Giải thích vì sao? Biết màu sắc quaû caø chua do 1 gen quy ñònh. Bài toán nghịch: *Là dạng bài tập dựa vào kết quả lai để suy ra kiểu gen của bố mẹ và lập sơ đồ lai Thường gặp 2 trường hợp sau đây: 1) -Trường hợp 1: Nếu đề bài cho tỉ lệ phân tính ở con lai: Có 2 bước giải: + Bước 1: Căn cứ vào tỉ lệ phân tính ở con lai để suy ra kiểu gen của bố mẹ. ( Rút gọn tỉ lệ đã cho ở con lai thành tỉ lệ quen thuộc để dễ nhận xét) + Bước 2: Lập sơ đồ lai và nhận xét kết quả ( Lưu ý: Nếu đề bài chưa xác định gen trội lặn thì có thể căn cứ vào tỉ lệ phân tính ở con để quy ước gen) THÍ DUÏ:.

(7) Ơû cà chua, quả đỏ trội so với quả vàng, lai 2 thứ cà chua tương phản thu được F1, cho F1 tự thụ thu được ở F2 915 cây quả đỏ, 307 cây quả vàng . Hãy biện luận và lập sơ đồ lai cho pheùp lai treân. Giaûi : Quy ước gen : - Gọi A là gen qui định quaỷ ủoỷ (tính trội) - Gọi a là gen qui định quaỷ vaứng ( tính lặn). Xét tỉ lệ từng cặp tính trạng ở F2 : quả đỏ 705 3,14 3 quaû vaøng 224 1 1 => P thuần chủng tương phản 9 ĐL đồng tính của Menden ) Pt/c: AA (quả đỏ) x aa (quaû vaøng ) GP: A a F1 x F1 GF1 F2 KG : 1AA : 2 Aa : 1aa KH : 3 Quả đỏ : 1 Quả vàng. 100% Aa quả đỏ x Aa quả đỏ A, a A, a. 2) TRƯỜNG HỢP 2: Nếu đề bài không cho tỉ lệ phân tính ở con lai: * Để giải dạng này, dựa vào cơ chế phân li và tổ hợp NST trong quá trình giảm phân và thụ tinh. Cụ thề là căn cứ vào kiểu gen của F để suy ra giao tử mả F có thể nhận từ bố và mẹ. Sau đó lập sơ đồ lai kiểm nghiệm * THÍ DUÏ: Ở người , màu mắt nâu là tính trạng trội so với màu mắt đen là tính trạng lặn. Trong 1 gia đình, bố mẹ đều mắt nâu. Trong số các con sinh ra thấy có đứa con gái mắt đen. Hãy biện luận và lập sơ đồ lai giải thích. B/ BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG BAØI 1: Ở cà chua, Qủa đỏ làtính trạng trội hoàn toàn so với quả vàng . Hãy lập sơ đồ lai để xác định kết quả về kiểu gen, và kiểu hình của con lai F1 trong các trưng hợp sau: -P quả đỏ x quả đỏ -P quả đỏ x quả vàng -P quaû vaøng x quaû vaøng. BAØI 2: Cho biết ruồi giấm gen quy định độ dài cánh nằm trên NST thường và cánh dài là trội so với cánh ngắn. Khi cho giao phối 2 ruồi giấm P đều có cánh dài với nhau và thu được các con lai F1 a) Hãy lập sơ đồ lai nói trên. b) Neáu tieáp tuïc cho caùnh daøi F1 Lai phaân tích . keát quaû seõ nhö theá naøo? BAØI 3:.

(8) Ở ruồi giấm, gen quy định chiều dài đốt thân nằm trên NST thường và đốt thân dài là tính trạng trội hoàn toàn so với đốt thân ngắn. Dưới đây là kết quả của 1 số phép lai:. H giaûi vaø laäp lai?. TAÄP. Kieåu hình cuûa P. Số cá thể ở F1 thu được Đốt thaân Đốt thân ngắn daøi. a) ngaén b) daøi c) ngaén d) ngaén. Đốt thân dài x Đốt thân. 390. O. Đốt thân dài x đốt thân. 262. 87. Đốt thân dài x đốt thân. 150. 148. aõy thích sơ đồ. BAØI 4 Toùc laø troäiä toàn toùc. quaên Đốt thân dài x đốt thân 350 0 hoàn so với thaúng. - Một cặp vợ chồng sinh được 2 đứa con: đứa con gái có tóc quăn, đứa con trai có tóc thẳng. Biết rằng người cha có tóc thẳng. Hãy tìm kiểu gen của mẹ và lập sơ đồ lai - Một phụ nũ mang kiểu gen dị hợp muốn chắc chắn sinh con đều có tóc quăn thì kiểu gen và kiểu hình của người chồng phải như thế nào? BAØI TAÄP SOÁ5 Có 2 đứa trẻ sinh đôi: 1 đứa tóc quăn và 1 đứa tóc thẳng. Biết rằng quá trình giảm phân và thụ tinh của tế bào sinh dục ở cha và mẹ diễn ra bình thường. -Đây là trường hợp sinh đôi cùng trứng hay khác trứng? Giải thích và lập sơ đồ lai sinh ra 2 đứa trẻ trên. - Đứa con tóc qưăn nói trên lớn lên cưới vợ cũng tóc quăn thì thế hệ con tiếp theo sẽ như thế naøo? BAØI TAÄP SOÁ 6 Khi lai 2 gà trống trắng với 1 gà mái đen đều thuần chủng, nhười ta đã thu được các con lai đồng loạtcó màu xanh da trời. a) Tính trạng trên được di truyền thao kiểu nào? b) Cho các con gà lông da trời này giao phối với nhau, sự phân li của những tính trạng trong quaàn theå con gaø seõ nhö theá naøo? c) Cho lai con gà xanh da trời với con gà lông trắng, sự phân li ở đời con sẽ như thế nào? Có cần kiểm tra độ thuần chủng ban đầu økhông?.

(9) Tiết 5,6,7,8 Ngày dạy : 8/1/2011. 1.TNo : Lai 1 caëp tính traïng Ptc AA (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A a F1 xF1 Aa ( Hoa đỏ ) x Aa ( hoa đỏ ) GF1 A,a A,a KG F2 : 1AA : 2 Aa : 1aa KH F2 : 3 Hoa đỏ : 1 Hoa trắng * Giaûi thích TNo cuûa Menden Gen quy định tính trạng luôn tồn tại thành từng cặp, phân li khi hình thành giao tử rồi lại tái tổ hợp qua thụ tinh. * Lai phân tích : Là phép lai giữa cá thể trội với cá thể lặn nhằm xác định kiểu gen của cá thể trội. Nếu kết quả phép lai là đồng tính thì cá thể trội đem lai có kiểu gen đồng hợp, nếu kết quả phép lai là phân tính thì cá thể trội đem lai có kiểu gen dị hợp. - P AA (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A a F1 100% Aa ( Hoa đỏ ) - P Aa (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A , a a F1 1Aa ( Hoa đỏ ) : 1 aa ( Hoa trắng ) * Trội không hoàn toàn: Ptc AA (hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) Gp A a F1 xF1 Aa ( Hoa hoàng ) x Aa ( hoa hoàng ) GF1 A,a A,a KG F2 : 1AA : 2 Aa : 1aa KH F2 : 1 Hoa đỏ : 2 Hoa hồng : 1 Hoa trắng - Trội không hoàn toàn là hiện tợng di truyền trong đó kiểu hình của F1 biểu hiện tính trạng trung gian gi÷a bè vµ mÑ, cßn tØ lÖ kiÓu h×nh F2 lµ: 1:2:1 Giải thích : Do gen trội không hoàn toàn lấn át gen lặn. Khi hai kiểu gen này đứng cạnh nhau seõ bieåu hieän tính traïng trung gian..

(10) Ý nghĩa : tạo ra kiểu hình mới. - Thuyết giao tử thuần khiết : mỗi gen quy định 1 tính trạng, gen luôn tồn tại thành 1 cặp và chỉ phân li trong quá trình phát sinh giao tử. Dù đứng 1 mình hay đứng thành cặp thì nó vẫn giữ nguyeân baûn chaát cuûa mình. - Điều kiện nghiệm đúng định luật của Menden: + P thuaàn chuûng. + Số lượng cá thể thống kê phải đủ lớn. + Moät gen quy ñònh 1 tính traïng. *Ñònh luaät phaân tính : Khi lai hai boá meï khaùc nhau veà moät caëp tính traïng thuaàn chuûng tương phản thì F1 đồng tính về tính trạng của bố hoặc mẹ còn F2 có sự phân li tính trạng theo tỉ leä trung bình 3 troäi : 1 laën. * Di truyeàn ña gen Ptc Quaû troøn ( AABB ) x Quaû deït ( aabb ) Gp AB ab F1 xF1 100% AaBb ( Quaû troøn ) x AaBb ( Quaû troøn ) GF1 AB,Ab,aB,ab AB,Ab,aB,ab F2 : 9A_B_ : 3 A_bb : 3 aaB_ : 1aabb 9 Quaû troøn : 6 quaû baàu duïc : 1 quaû deït * Phương pháp nghiên cứu di truyền của Menden : - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c thÕ hÖ lai : + Men den tiến hành lai giữa những bố mẹ khác nhau về 1 hoặc 1 số cặp tính trạng thuaàn chuûng töông phaûn. + Theo dõi sự di truyền riêng rẽ từng cặp tính trạng ở thế hệ con cháu của từng cặp bố mẹ đó . + Dùng toán thống kê để phân tích số liệu  Rút ra quy luật .. 2.Bµi tËp vËn dông Bài 1: ở lúa, hạt đục trội hoàn toàn so với hạt trong. Cho lúa hạt đục thuần chủng thụ phấn với lúa h¹t trong a. Xác định kết quả thu đợc ở F1 và F2 b. Nếu cho cây F1 và F2 có hạt gạo đực nói trên lai với nahu thì kết quả nh thế nào? Gi¶i: Qui íc A : đục a : trong a. C©y P cã g¹o h¹t trong cã kiÓu gen: aa C©y P cã g¹o h¹t trong cã kiÓu gen: AA Sơ đồ lai: P Gạo hạt đục x G¹o h¹t trong AA aa G A a F1 Gạo hạt đục Aa F1 x F1 Gạo hạt đục x Gạo hạt đục Aa Aa G F1 A,a A, a F2 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 đục : 1 trong b. C©y F1 cã kiÓu gen: Aa, F2 cã kiÓu gen: AA, Aa Sơ đồ lai: P Gạo hạt đục x Gạo hạt đục.

(11) G F1. AA A. Aa A, a. Gạo hạt đục AA : Aa P Gạo hạt đục x Gạo hạt đục Aa Aa G A,a A, a F1 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 đục : 1 trong Bài 2: ở cà chua, tính trạng thân cao là trội hoàn toàn so với tính trạng thân thấp. Hãy xác định: a. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải nh thế nào để có F1 phân li theo tỉ lệ 1 cao : 1 thấp? b. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải nh thế nào để có F1 phân li theo tỉ lệ 3 cao : 1 thấp? c. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải nh thế nào để có F1 đồng tính cây cao? Gi¶i: Qui íc A: cao a : thÊp a. F1 phân tính theo tỉ lệ 1 cao : 1 thấp suy ra F1 có 2 kiểu tổ hợp gen do đó 1 cơ thể P cho ra hai giao tö A vµ a , 1 c¬ thÓ cho ra 1 giao tö lÆn a KiÓu gen t¬ng øng cña P lµ Aa vµ aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y thÊp Aa aa G A, a a F1 KG Aa : aa KH 1 cao : 1 thÊp b. F1 phân tính theo tỉ lệ 3 cao : 1 thấp suy ra F 1 có 4 kiểu tổ hợp gen do đó P cho ra hai giao tử A và a tơng đơng ơ r cả hai cơ thể KiÓu gen t¬ng øng cña P lµ Aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y thÊp Aa Aa G A, a A, a F1 KG 1AA : 2Aa : aa KH 3 cao : 1 thÊp c. F1 đồng tính cây cao KH c©y cao cã kiÓu gen t¬ng øng lµ AA, Aa, cã 3 kh¶ n¨ng: Kh¶ n¨ng 1: KiÓu gen cña F1 lµ AA , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y cao AA AA G A A F1 KG AA KH 100% cao Kh¶ n¨ng 2: KiÓu gen cña F1 lµ Aa , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA vµ aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y thÊp AA aa G A a F1 KG Aa KH 100% cao Kh¶ n¨ng 3: KiÓu gen cña F1 lµ AA : Aa , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA vµ Aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y cao AA Aa G A A, a F1 KG 1AA : 1Aa KH 100% cao.

(12) Bài 3: ở một loài đậu có hai kiểu hình hoa đỏ và hoa trắng. Tính trạng này đợc qui định bởi 1 cặp gen alen trên NST thờng. Khi lai hai cây đậu hoa đỏ với nhau, F 1 toàn hoa đỏ. Cho F1 tạp giao thì F2 nh thÕ nµo? Gi¶i: - Tính trạng màu sắc đợc qui định bởi 1 cặp gen alen nằm trên NST thờng mà chỉ có hai kiểu hình nªn tÝnh tr¹ng nµy tu©n thep qui luËt tréi lÆn hoµn toµn - Qui íc: A : hoa đỏ a : hoa tr¾ng Cã hai trêng hîp - TH 1: Nếu kiểu hình hoa đỏ là trội + Kiểu gen tơng ứng của KH hoa đỏ là AA hoặc Aa + KG t¬ng øng cña P, F1 , F 2 cã thÓ cã hai kh¶ n¨ng  Kh¶ n¨ng 1: Sơ đồ lai: P Hoa đỏ x Hoa đỏ AA AA G A A F1 KG AA KH 100% Hoa đỏ Sơ đồ lai: F1 xF1 Hoa đỏ x Hoa đỏ AA AA G A A F2 KG AA KH 100% Hoa đỏ  Kh¶ n¨ng 2 Sơ đồ lai: P Hoa đỏ x Hoa đỏ AA Aa G A A, a F1 KG 1AA : 1Aa KH 100% Hoa đỏ F1 x F1 C¸c phÐp lai §ùc C¸i AA x AA AA x Aa Aa x AA Aa x Aa. TØ lÖ phÐp lai 1 2 1 2 1 2 1 2. TØ lÖ kiÓu gen F2. 1 1 x = 2 4 1 1 x = 2 4 1 1 x = 2 4 1 1 x = 2 4. Tæng céng : - TØ lÖ KG:. 1 4 1 8 1 8 1 16 9 6 1 AA : Aa: aa 16 16 16. AA 1 Aa 8 1 AA : Aa 8 2 1 AA : Aa : aa 16 16. AA :. - Tỉ lệ KH: 15 đỏ : 1 trắng. Bài 4: ở đậu hà lan, đặc điểm tính trạng hình dạng của hạt do một gen qui định. Cho giao phấn hai cây đậu thu đợc F1, cho F1 tiếp tục gia phấn với nhau thu đợc 3 kết quả: - PL 1: F1 hạt trơn x hạt trơn thu đợc F2: 735 hạt trơn : 247 hạt nhăn - PL 2: F1 hạt trơn x hạt trơn thu đợc F2: 100% hạt trơn - PL 1: F1 hạt trơn x hạt nhăn thu đợc F2: 100% hạt trơn a. Biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp trên b. Rút ra nhận xét về kiểu hình và kiểu gen của P? Viết sơ đồ lai và giải thích? Gi¶i: 1. Sơ đồ lai từ F1 đến F2: a. Trêng hîp 1:.

(13) F2 cho tØ lÖ 735 h¹t tr¬n : 247 h¹t nh¨n = 3 : 1 suy ra h¹t tron lµ tréi so víi h¹t nh¨n. Qui íc: A: h¹t tr¬n a: h¹t nh¨n F2 cho tØ lÖ 3 : 1 suy ra F1 cã kiÓu gen dÞ hîp Aa Sơ đồ lai: F1 xF1 H¹t tr¬n x H¹t tr¬n Aa Aa G A,a A, a F2 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 tr¬n : 1 nh¨n b. Trêng hîp 2: F2 đều có hạt trơn, F2 đồng tính trội suy ra hai cây F1 mang kiểu gen AA hoặc Aa Sơ đồ lai 1: F1 xF1 H¹t tr¬n x H¹t tr¬n AA AA G A A F2 KG AA KH 100% H¹t tr¬n Sơ đồ lai 2: F1 xF1 H¹t tr¬n x H¹t tr¬n AA Aa G A A, a F2 KG 1AA : 1Aa KH 100% H¹t tr¬n c. Trêng hîp 3: F2 đều có hạt trơn, F2 đồng tính trội suy ra hai cây F1 mang kiểu gen AA và aa Sơ đồ lai: F1 xF1 H¹t tr¬n x H¹t nh¨n AA aa G A a F2 KG Aa KH 100% h¹t tr¬n 2. NhËn xÐt vÒ P: F1 xuất hiện các kiểu gen AA, Aa, aa. Suy ra hai cơ thể P tạo đợc 3 kiểu gen nên P có kiểu gen Aa. Sơ đồ lai: P H¹t tr¬n x H¹t tr¬n Aa Aa G A,a A, a F1 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 tr¬n : 1 nh¨n.

(14) Ngày dạy: 12/10/2009 Tiết : 49,50,51,52. Quy luËt tréi lÆn hoµn toµn vµ quy luËt tréi lÆn kh«ng hoµn toµn I. Qui luËt tréi lÆn hoµn toµn. Quy luật này đợc phản ánh qua định luật 1 và 2 của Men Đen - Néi dung: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau bëi mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n th× F1 đồng tính về tính trạng trội và F2 phân tính 3 trội : 1 lặn HoÆc: Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö , mçi nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn sÏ ph©n li vÒ mçi giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt nh thÕ hÖ P. - Thí nghiệm: Khi lai đậu Hà Lan thuần chủng hạt với hạt xanh đợc F1 toàn hạt vàng, F2 thu đợc tỉ lệ 3 vµng : 1 xanh P §Ëu h¹t vµng x §Ëu h¹t xanh AA aa F1 §Ëu h¹t vµng Aa F1 x F1 §Ëu h¹t vµng x §Ëu h¹t vµng Aa Aa F2 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 vµng 1 xanh - C¬ chÕ: + Gen A đứng cạnh gen a trong thể dị hợp không bị hoà lẫn mà vẫn giữ nguyên bản chất, khi giảm ph©n sÏ cho hai giao tö A vµ a + Sù tæ hîp ngÉu nhiªn cña c¸c lo¹i giao tö F1 sÏ cho F2 víi tØ lÖ kiÓu gen lµ 1AA : 2Aa : 1aa + Do A át hoàn toàn a nên KG AA và Aa đều có KH trội - Điều kiện nghiệm đúng: + P thuÇn chñng + 1 gen qui định 1 tính trạng + Tréi hoµn toµn + Số cá thể lai đủ lớn II. Quy luËt tréi lÆn kh«ng hoµn toµn - Néi dung: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t ¬ng ph¶n th× F1 biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng trung gian gi÷a bè vµ mÑ cßn F2 ph©n tÝnh víi tØ lÖ 1 tréi : 2 trung gian : 1 lÆn P Hoa đỏ x Hoa tr¾ng AA aa F1 Hoa hång.

(15) Aa Hoa hång x Hoa hång Aa Aa KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 1 đỏ : 2 hồng : 1 trắng. F1 x F1 F2. III. C©u hái lý thuyÕt 1. Trình bày thí nghiệm của MenĐen về lai một cặp tính trạng? Viết sơ đồ lai và giải thích theo quan điểm của MenĐen và theo quan điểm của di truyền học hiện đại? Nêu nội dung và điều kiện nghiệm đúng của qui luật phân li? 2. Nêu ví dụ về hiện tợng trội không hoàn toàn? Viết sơ đồ lai và nêu nội dung của qui luật trội kh«ng hoµn toµn? 3. So s¸nh quy luËt tréi lÆn hoµn toµn vµ quy luËt tréi kh«ng hoµn toµn?.

(16) Ngày dạy : 15/10/2009 Tiết : 53,54,55,56,57,58,59,60. Quy luËt tréi lÆn hoµn toµn vµ quy luËt tréi lÆn kh«ng hoµn toµn IV. Ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp 1. NhËn d¹ng c¸c bµi to¸n thuéc c¸c qui lô©t Men §en a. Trêng hîp 1: - Nếu đề bài đã nêu điều kiện nghiệm đúng của định luật Menđen: + 1 gen qui định 1 tính trạng + Tréi hoµn toµn + Các cặp gen nằm trên các cặp NST tơng đồng khác nhau b. Trêng hîp 2: - Nếu đề bài đã xác định tỉ lệ phân li kiểu hình ở đời con + NÕu lai mét cÆp tÝnh tr¹ng cho kiÓu h×nh cã c¸c tØ lÖ sau ®©y: 100%; 1 : 1; 3 :1; 2 : 1 (tØ lÖ gen g©y chÕt); 1 : 2 :1 (di truyÒn trung gian) + Khi lai hai hay nhiÒu tÝnh tr¹ng cho kiÓu h×nh cã c¸c tØ lÖ sau (1 : 1)n , (3 : 1)n, (1 : 2 : 1)n … c. Trêng hîp 3: - Nếu đề bài không cho xác đinh tỉ lệ phân li kiểu hình mà chỉ cho một kiểu hình nào đó ở con lai + Khi lai một cặp tính trạng, tỉ lệ kiểu hình đợc biết bằng hoặc là bội số của 25% (hoặc 1/4) + Khi lai hai hay nhiều cặp tính trạng, tỉ lệ kiểu hình đợc biết bằng hoặc là bội số của 6,25% (hoặc 1/16) 2. Cách giải bài tập thuộc định luật MenĐen Thêng qua 3 bíc: - Bíc 1: Qui íc gen + Nếu đề bài cha qui ớc gen thì cần xác định tính trội lặn dựa vào các tỉ lệ quen thuộc rồi qui ớc - Bớc 2: Biện luận để xác định KG, KH của cặp bố mẹ - Bớc 3: Lập sơ đồ lai, nhận xét tỉ lệ KG, KH và giải quyết các yêu cầu khác của bài 3. Bµi tËp vËn dông Bài 1: ở lúa, hạt đục trội hoàn toàn so với hạt trong. Cho lúa hạt đục thuần chủng thụ phấn với lúa h¹t trong a. Xác định kết quả thu đợc ở F1 và F2 b. Nếu cho cây F1 và F2 có hạt gạo đực nói trên lai với nahu thì kết quả nh thế nào? Gi¶i: Qui íc A : đục a : trong a. C©y P cã g¹o h¹t trong cã kiÓu gen: aa C©y P cã g¹o h¹t trong cã kiÓu gen: AA Sơ đồ lai: P Gạo hạt đục x G¹o h¹t trong AA aa G A a F1 Gạo hạt đục Aa F1 x F1 Gạo hạt đục x Gạo hạt đục Aa Aa G F1 A,a A, a F2 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 đục : 1 trong b. C©y F1 cã kiÓu gen: Aa, F2 cã kiÓu gen: AA, Aa Sơ đồ lai: P Gạo hạt đục x Gạo hạt đục AA Aa G A A, a F1 Gạo hạt đục.

(17) AA : Aa Gạo hạt đục x Gạo hạt đục Aa Aa G A,a A, a F1 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 đục : 1 trong Bài 2: ở cà chua, tính trạng thân cao là trội hoàn toàn so với tính trạng thân thấp. Hãy xác định: d. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải nh thế nào để có F1 phân li theo tỉ lệ 1 cao : 1 thấp? e. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải nh thế nào để có F1 phân li theo tỉ lệ 3 cao : 1 thấp? f. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải nh thế nào để có F1 đồng tính cây cao? Gi¶i: Qui íc A: cao a : thÊp a. F1 phân tính theo tỉ lệ 1 cao : 1 thấp suy ra F1 có 2 kiểu tổ hợp gen do đó 1 cơ thể P cho ra hai giao tö A vµ a , 1 c¬ thÓ cho ra 1 giao tö lÆn a KiÓu gen t¬ng øng cña P lµ Aa vµ aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y thÊp Aa aa G A, a a F1 KG Aa : aa KH 1 cao : 1 thÊp b. F1 phân tính theo tỉ lệ 3 cao : 1 thấp suy ra F 1 có 4 kiểu tổ hợp gen do đó P cho ra hai giao tử A và a tơng đơng ơ r cả hai cơ thể KiÓu gen t¬ng øng cña P lµ Aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y thÊp Aa Aa G A, a A, a F1 KG 1AA : 2Aa : aa KH 3 cao : 1 thÊp c. F1 đồng tính cây cao KH c©y cao cã kiÓu gen t¬ng øng lµ AA, Aa, cã 3 kh¶ n¨ng: Kh¶ n¨ng 1: KiÓu gen cña F1 lµ AA , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y cao AA AA G A A F1 KG AA KH 100% cao Kh¶ n¨ng 2: KiÓu gen cña F1 lµ Aa , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA vµ aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y thÊp AA aa G A a F1 KG Aa KH 100% cao Kh¶ n¨ng 3: KiÓu gen cña F1 lµ AA : Aa , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA vµ Aa Sơ đồ lai: P C©y cao x C©y cao AA Aa G A A, a F1 KG 1AA : 1Aa KH 100% cao Bài 3: ở một loài đậu có hai kiểu hình hoa đỏ và hoa trắng. Tính trạng này đợc qui định bởi 1 cặp gen alen trên NST thờng. Khi lai hai cây đậu hoa đỏ với nhau, F 1 toàn hoa đỏ. Cho F1 tạp giao thì F2 nh thÕ nµo? Gi¶i: P.

(18) - Tính trạng màu sắc đợc qui định bởi 1 cặp gen alen nằm trên NST thờng mà chỉ có hai kiểu hình nªn tÝnh tr¹ng nµy tu©n thep qui luËt tréi lÆn hoµn toµn - Qui íc: A : hoa đỏ a : hoa tr¾ng Cã hai trêng hîp - TH 1: Nếu kiểu hình hoa đỏ là trội + Kiểu gen tơng ứng của KH hoa đỏ là AA hoặc Aa + KG t¬ng øng cña P, F1 , F 2 cã thÓ cã hai kh¶ n¨ng  Kh¶ n¨ng 1: Sơ đồ lai: P Hoa đỏ x Hoa đỏ AA AA G A A F1 KG AA KH 100% Hoa đỏ Sơ đồ lai: F1 xF1 Hoa đỏ x Hoa đỏ AA AA G A A F2 KG AA KH 100% Hoa đỏ  Kh¶ n¨ng 2 Sơ đồ lai: P Hoa đỏ x Hoa đỏ AA Aa G A A, a F1 KG 1AA : 1Aa KH 100% Hoa đỏ F1 x F1 C¸c phÐp lai §ùc C¸i AA x AA AA x Aa Aa x AA Aa x Aa. TØ lÖ phÐp lai 1 2 1 2 1 2 1 2. TØ lÖ kiÓu gen F2. 1 1 x = 2 4 1 1 x = 2 4 1 1 x = 2 4 1 1 x = 2 4. Tæng céng : - TØ lÖ KG:. 1 4 1 8 1 8 1 16 9 6 1 AA : Aa: aa 16 16 16. AA 1 Aa 8 1 AA : Aa 8 2 1 AA : Aa : aa 16 16. AA :. - Tỉ lệ KH: 15 đỏ : 1 trắng. Bài 4: ở đậu hà lan, đặc điểm tính trạng hình dạng của hạt do một gen qui định. Cho giao phấn hai cây đậu thu đợc F1, cho F1 tiếp tục gia phấn với nhau thu đợc 3 kết quả: - PL 1: F1 hạt trơn x hạt trơn thu đợc F2: 735 hạt trơn : 247 hạt nhăn - PL 2: F1 hạt trơn x hạt trơn thu đợc F2: 100% hạt trơn - PL 1: F1 hạt trơn x hạt nhăn thu đợc F2: 100% hạt trơn a. Biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp trên b. Rút ra nhận xét về kiểu hình và kiểu gen của P? Viết sơ đồ lai và giải thích? Gi¶i: 1. Sơ đồ lai từ F1 đến F2: a. Trêng hîp 1: F2 cho tØ lÖ 735 h¹t tr¬n : 247 h¹t nh¨n = 3 : 1 suy ra h¹t tron lµ tréi so víi h¹t nh¨n. Qui íc: A: h¹t tr¬n a: h¹t nh¨n F2 cho tØ lÖ 3 : 1 suy ra F1 cã kiÓu gen dÞ hîp Aa Sơ đồ lai:.

(19) F1 xF1. H¹t tr¬n x H¹t tr¬n Aa Aa G A,a A, a F2 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 tr¬n : 1 nh¨n b. Trêng hîp 2: F2 đều có hạt trơn, F2 đồng tính trội suy ra hai cây F1 mang kiểu gen AA hoặc Aa Sơ đồ lai 1: F1 xF1 H¹t tr¬n x H¹t tr¬n AA AA G A A F2 KG AA KH 100% H¹t tr¬n Sơ đồ lai 2: F1 xF1 H¹t tr¬n x H¹t tr¬n AA Aa G A A, a F2 KG 1AA : 1Aa KH 100% H¹t tr¬n c. Trêng hîp 3: F2 đều có hạt trơn, F2 đồng tính trội suy ra hai cây F1 mang kiểu gen AA và aa Sơ đồ lai: F1 xF1 H¹t tr¬n x H¹t nh¨n AA aa G A a F2 KG Aa KH 100% h¹t tr¬n 2. NhËn xÐt vÒ P: F1 xuất hiện các kiểu gen AA, Aa, aa. Suy ra hai cơ thể P tạo đợc 3 kiểu gen nên P có kiểu gen Aa. Sơ đồ lai: P H¹t tr¬n x H¹t tr¬n Aa Aa G A,a A, a F1 KG 1AA : 2Aa : 1aa KH 3 tr¬n : 1 nh¨n Bµi tËp vÒ nhµ: Bài 1: ở bò, tính trạng không sừng là trội so với tính trạng có sừng. Cho bò đực không sừng giao phối với 3 bò cái A, B, C đợc kết quả sau: - Víi bß c¸i A cã sõng sinh ra bª A cã sõng - Víi bß c¸i B kh«ng sõng sinh ra bª B cã sõng - Víi bß c¸i C cã sõng sinh ra bª C kh«ng sõng Hãy xác định kiểu di truyền của bò đực, 3 bò cáI, 3 bê con Bài 2: ở dâu tây, tính trạng màu quả có 3 KH là Đỏ, hồng, trắng. Khi lai cây quả đỏ với nhau thu đ ợc thế hệ sau toàn quả đỏ. Khi lai quả hồng với nhau thu đợc 1 đỏ : 2 hồng : 1 trắng a. Cã thÓ gi¶i thÝch phÐp lai trªn nh thÕ nµo? b. KG vµ KH ë F1 nh thÕ nµo khi cho: - Quả hồng x quả đỏ - Qu¶ hång x qu¶ tr¾ng - Quả đỏ x quả trắng c. Kiểu gen và kiểu hình ở F2 nh thế nào khi cho F1 của phép lai (Hồng x đỏ) tạp giao với nhau? d. Kiểu gen và kiểu hình ở F2 nh thế nào khi cho F1 của phép lai (Hồng x đỏ) tự thụ phấn với nhau? Bài 3: ở cá chép có hai KH là cá chép trần và cá chép vảy. Khi lai cá chép vảy với cá chép vảy thu đ ợc toàn cá chép vảy. Khi lai cá chép trần với cá chép vảy thu đợc 1 trần : 1 vảy. Khi lai các chép trần với nhau luôn thu đợc tỉ lệ phân tính(2trần : 1 vảy). Có thể giải thích các phép lai trên nh thế nào? Bài 4: ở hoa mõm chó, tính trạng màu sắc hoa có 3 KH là Đỏ, hồng, trắng. Khi lai hoa đỏ với nhau thu đợc thế hệ sau toàn hoa đỏ. Khi lai hoa trắng với nhau thu đợc thế hệ sau toàn hoa trắng. Khi lai hoa hồng với nhau thu đợc 1 đỏ : 2 hồng : 1 trắng a. Cã thÓ gi¶i thÝch phÐp lai trªn nh thÕ nµo? b. Kiểu gen và kiểu hình ở F2 nh thế nào khi cho F1 của phép lai (Hồng x đỏ) tạp giao với nhau?.

(20) c. Kiểu gen và kiểu hình ở F 2 nh thế nào khi cho F1 của phép lai (Hồng x đỏ) tự thụ phấn với nhau? Bài 5: ở cà chua, quả đỏ là trội so với quả vàng. Đem lai 2 thứ cà chua với nhau đợc F1 đồng nhất về màu quả. Lấy F1 giao phấn với cây cà chua cha biết kiểu gen đợc F2 cho tỉ lệ 63 đỏ : 60 vàng a. Xác định KG của cây cà chua đem lai với cây F1 b. Viết sơ đồ lai từ P đến F2 Bài 6: ở một loài thực vật gen A qui định tính trạng hạt vàng là trội so với gen a qui định tính trạng hạt xanh là lặn. Cho cây hạt vàng dị hợp tử tự thụ phấn đợc 241 cây lai F1 a. Xác định tỉ lệ và số lợng các loại kiểu hình ở F1 . Tính trạng màu sắc của hạt lai F 1 đợc thể hiÖn trªn c©y thuéc thÕ hÖ nµo? b. Trung bình mỗi quả có 5 hạt, tỉ lệ các quả đậu có tất cả hạt vàng hoặc đều xanh là bao nhiêu? TØ lÖ c¸c qu¶ cã c¶ h¹t xanh , h¹t vµng lµ bao nhiªu? Bài 7: ở cà chua, màu quả đợc qui định bởi một cặp gen và tính trạng quả đỏ là trội so với quả vàng. Cho giao phấn hai cây P thu đợc F1, cho F1 tiếp tục gia phấn với nhau thu đợc 3 kết quả: - PL 1: F1 quả đỏ x quả đỏ thu đợc F2: 289 quả đỏ : 96 quả vàng - PL 2: F1 quả đỏ x quả đỏ thu đợc F2: 320 quả đỏ - PL 3: F1 quả đỏ x quả vàng thu đợc F2: 315 quả đỏ a. Biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp trên b. Rút ra nhận xét về kiểu hình và kiểu gen của P? Viết sơ đồ lai và giải thích? Bài 8: Cho chuột đuôI thẳng giao phối với chuột duôI cong. F 1 thu đợc tỉ lệ chuột đuôI thẳng và chuét ®u«I cong ngang nhau. TiÕp tôc cho F1 t¹p giao víi nhau. a. Lập sơ đồ lai từ P đến F1 b. Cã bao nhiªu kiÓu giao phèi cã thÓ cã vµ tØ lÖ % cña tõng kiÓu giao phèi trren tæng sè c¸c phÐp lai F1 lµ bao nhiªu? c. TØ lÖ % tõng kiÓu gen xuÊt hiÖn ë F2 lµ bao nhiªu?. Tiết 9,10,11,12 Ngày dạy : 13/1/2011. 1.Lai 2 caëp tính traïng : - Thí nghiệm : Menden lai hai thứ đậu Hà lan thuần chủng khác nhau về hai cặp tính trạng tương phản : Hạt màu vàng, vỏ trơn và hạt màu xanh, vỏ nhăn được F1 toàn hạt màu vàng, vỏ.

(21) trơn. Sau đó ông cho 15 cây F1 tự thụ phấn thu được ở F2 556 hạt thuộc 4 loại kiểu hình 315 Vµng, tr¬n : 101 Vµng, nh¨n : 108 Xanh, tr¬n : 32 Xanh, nh¨n Sơ đồ lai Ptc : Vµng, tr¬n AABB x Xanh, nh¨n aabb F1x F1 15 caây vµng, tr¬n ( AaBb ) x caây vµng, tr¬n ( AaBb ) F2: 9 V-T; 3 V-N; 3 X-T; 1 X-N * Biến dị tổ hợp : BiÕn dÞ tỉ hỵp lµ sù tỉ hỵp l¹i c¸c tÝnh tr¹ng cđa bè mĐ làm xuất hiện kiểu hỡnh khaực boỏ meù dửùa treõn sửù phân li độc lập & tổ hợp lại các tính trạng. Câu 1 : Biến dị tổ hợp là gì ? Vì sao ở những loài sinh sản hữu tính biến dị lại phong phú hơn nhiều so với những loài sinh sản vô tính ? Trả lời : Sinh sản hữu tính là sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái hình thành hợp tử . Bản chất : Vật chất di truyền của thế hệ con là sự kết hợp giữa 1 nửa vật chất di truyền của bố và 1 nửa vật chất di truyền của mẹ  ở thế hệ con có rất nhiều biến dị tổ hợp, làm cho thế hệ con cái rất đa dạng, khác nhau và khác nhiều so với thế hệ bố mẹ. Những loài sinh sản vô tính : Cơ thể con có bộ vật chất di truyền giống hoàn toàn với cơ thể bố (mẹ ) nên hầu như không có biến dị tổ hợp. Câu 2 : Nêu nội dung của quy luật phân li độc lập ?Giải thích và nêu ý nghĩa của quy luật? Trả lời : Nội dung : Các cặp gen đã phân li độc lập trong quá trình phát sinh giao tử . Giải thích : Các nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp trong tế bào trên các nhiễm sắc thể khác nhau . Khi phát sinh giao tử chúng phân li về các giao tử khác nhau, tổ hợp một cách tự do qua thụ tinh và vẫn giữ nguyên bản chất như ở cơ thể bố mẹ ban đầât5 Ý nghĩa : Giải thích được một trong những nguyên nhân làm xuất hiện biến dị tổ hợp, đó là sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp gen. Trong sản xuất xác định được các tính trạng trội và tập trung nhiều gen trội quý vào cùng một kiểu gen để có giống có năng suất kinh tế cao. Ngoài ra để tránh sự phân li tính trạng xấu ảnh hưởng tới phẩm chất và năng suất của vật nuôi cây trồng , ta cần kiểm tra được độ thuần chủng của giống.. 2.Bài tập vận dụng Bài 1: Cho các thỏ có cùng KG giao phối với nhau, thu đợc F1 nh sau: 57 thá ®en, l«ng th¼ng : 20 thá ®en, l«ng xï : 18 thá tr¾ng l«ng th¼ng: 6 thá tr¾ng l«ng xï . BiÕt mçi gen qui định một tính trạng và phân li độc lập a. Xác định tính trội lặn và lập sơ đồ lai b. Cho thá tr¾ng, l«ng th¼ng giao phèi víi thá tr¾ng l«ng xï th× kÕt qu¶ nh thÕ nµo? Gi¶i: a. Xác định tính trội lặn: - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ mµu s¾c cña l«ng: §en : tr¾ng = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra l«ng ®en lµ tréi so víi l«ng tr¾ng. Qui íc : A l«ng ®en a l«ng tr¾ng - Xét tính trạng về độ thẳng của lông: Th¼ng : xï = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra l«ng th¼ng lµ tréi so víi l«ng xï. Qui íc : B l«ng th¼ng b l«ng xï F1 thu đợc tỉ lệ xấp xỉ 9:3:3:1 là tỉ lệ của phân li độc lập về hai cặp tính trạng do đó P dị hợp về hai cÆp gen AaBb vµ KH lµ l«ng ®en th¼ng Sơ đồ lai: P AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F1 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 ®en th¼ng : 3 ®en xï : 3 tr¾ng th¼ng : 1 tr¾ng xï.

(22) b. Thá l«ng tr¾ng th¼ng P cã KG: aaBB hay aaBb Thá l«ng tr¾ng xï cã KG : aabb - TH 1: P aaBB x aabb - TH 2: P aaBb x aabb Bài 2: Cho F1 giao phấn với 3 cây khác, thu đợc kết quả nh sau - Với cây 1 thu đợc 6,25% cây thấp , quả vàng - Với cây 2 thu đợc 75% cây cao quả đỏ và 25% cây cao quả vàng - Với cây 3 thu đợc 75% cây cao quả đỏ và 25% cây thấp quả đỏ Cho biết mỗi gen qui định một tính trạng và các gen nằm trên các NST thờng khác nhau. Hãy biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp Gi¶i: XÐt tÝnh tr¹ng tréi lÆn - XÐt PL 2: đỏ : vàng = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó đỏ là trội so với vàng. Qui ớc: A đỏ a vµng - XÐt PL 3: Cao : thấp = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó cao là trội so với thấp. Qui ớc: B cao b thÊp 1. XÐt phÐp lai F1 víi c©y thø nhÊt: F2 có tỉ lệ 6,25% = 1/16 cây thấp, quả vàng do đó F 2 có 16 tổ hợp = 4 x 4 suy ra F 1 và cây 1 dị hợp về hai cặp gen AaBb và có KH cây cao, quả đỏ Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 cao đỏ : 3 cao vàng : 3 thấp đỏ : 1 thấp vàng 2. XÐt phÐp lai víi c©y 2 F2 cho tØ lÖ 100% c©y cao. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Aa nªn phÐp lai nµy chØ cã thÓ lµ AA x Aa F2 cho tỉ lệ 3 đỏ : 1 vàng nên phép lai là Bb x Bb Vậy cây thứ 2 có KG là AABb . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AABb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab F2 KG AABB : AABb : AaBB : AaBb : AABb : AAbb : AaBb : Aabb KH 3 cao đỏ : 1 cao vàng 3. XÐt phÐp lai víi c©y 3 F2 cho tỉ lệ 100% quả đỏ. Do F1 dị hợp về cặp gen Bb nên phép lai này chỉ có thể là BB x Bb F2 cho tØ lÖ 3 cao : 1 thÊp nªn phÐp lai lµ Aa x Aa Vậy cây thứ 2 có KG là AaBB . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBB G AB, Ab, aB, ab AB, aB F2 KG AABB : AaBB : AABb : AaBb : AaBB : aaBB : AaBb : aaBb KH 3 cao đỏ : 1 thấp đỏ Bài 3: ở đậu Hà Lan, cho 10 cây đậu có kiểu hình hoa đỏ, mọc ở thân, kiểu gen giống nhau tự thụ phấn. Đời F1 thu đợc 210 cây hoa đỏ, mọc ở thân : 72 cây hoa trắng, mọc ở thân : 69 cây hoa đỏ , mäc ë ngän : 24 c©y hoa tr¾ng, mäc ë ngän a. GiảI thích kết quả và lập sơ đồ lai b. Nếu cây hoa đỏ, mọc ở thân của F 1 sinh ra từ phép lai trên lai phân tích thì đời con lai sẽ nh thÕ nµo vÒ KG vµ KH? Gi¶i: a. GiảI thích và lập sơ đồ lai: - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ mµu s¾c cña hoa: Đỏ : trắng = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li suy ra hoa đỏ là trội so với hoa trắng. Qui ớc : A hoa đỏ a hoa tr¾ng - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ c¸ch mäc cña hoa: Mäc ë th©n : mäc ë ngän = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra tÝnh tr¹ng mäc ë th©n lµ tréi so víi mäc ë ngän. Qui íc : B mäc ë th©n b mäc ë ngän.

(23) F1 thu đợc tỉ lệ xấp xỉ 9:3:3:1 là tỉ lệ của phân li độc lập về hai cặp tính trạng do đó P dị hợp về hai cÆp gen AaBb Sơ đồ lai: P AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F1 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 hoa đỏ, mọc ở thân 3 hoa tr¾ng, mäc ë th©n 3 hoa đỏ, mọc ở ngọn 1 hoa tr¾ng, mäc ë ngän Bài 4: ở một loài côn trùng, cho F1 giao phối với 3 cơ thể khác, thu đợc kết quả nh sau: - Với cá thể 1 thu đợc 6,25% thân đen, lông ngắn - Với các thể 2 thu đợc 75% thân xám lông dài và 25% thân xám lông ngắn - Với các thể 3 thu đợc 75% thân xám lông dài và 25% thân đen lông dài Cho biết mỗi gen qui định một tính trạng và các gen nằm trên các NST thờng khác nhau. Hãy biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp Gi¶i: XÐt tÝnh tr¹ng tréi lÆn - XÐt PL 2: Lông dài : lông ngắn = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó dài là trội so với ngắn. Qui ớc: A lông dài a l«ng ng¾n - XÐt PL 3: Xám : đen = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó xám là trội so với đen. Qui ớc: B x¸m b ®en 1. XÐt phÐp lai F1 víi c©y thø nhÊt: F2 có tỉ lệ 6,25% = 1/16 thân đen, lông ngắn do đó F 2 có 16 tổ hợp = 4 x 4 suy ra F 1 và cây 1 dị hîp vÒ hai cÆp gen AaBb Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 X¸m Dµi : 3 X¸m Ng¾n : 3 §en dµi : 1 ®en ng¾n 2. XÐt phÐp lai víi c©y 2 F2 cho tØ lÖ 100% th©n x¸m. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Aa nªn phÐp lai nµy chØ cã thÓ lµ AA x Aa F2 cho tØ lÖ 3 dµi : 1 ng¾n nªn phÐp lai lµ Bb x Bb Vậy cá thể thứ 2 có KG là AABb . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AABb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab F2 KG AABB : AABb : AaBB : AaBb : AABb : AAbb : AaBb : Aabb KH 3 cao đỏ : 1 cao vàng 3. XÐt phÐp lai víi c©y 3 F2 cho tØ lÖ 100% l«ng dµi. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Bb nªn phÐp lai nµy chØ cã thÓ lµ BB x Bb F2 cho tØ lÖ 3 x¸m : 1 ®en nªn phÐp lai lµ Aa x Aa Vậy các thể thứ 3 có KG là AaBB . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBB G AB, Ab, aB, ab AB, aB F2 KG AABB : AaBB : AABb : AaBb : AaBB : aaBB : AaBb : aaBb KH 3 cao đỏ : 1 thấp đỏ Bài 5: Tiến hành lai hai thứ lúa thuần chủng: thân cao, hạt tròn với thân thấp, hạt dài, ngời ta thu đợc F1 toàn thân cao hạt dài. Cho F 1 tự thụ phấnđợc F2 có kiểu hình thân thấp hạt tròn chiếm tỉ lệ 1/16. Biện luận và viết sơ đồ lai từ P đến F2. Trong các kiểu hìnởp F2 thì kiểu hình nào là biến dịi tổ hợp? Gi¶i: P thuần chủng thân cao, hạt tròn lai thân thấp hạt dài đợc F1 toàn thân cao, hạt dài suy ra thân cao hạt dµi lµ tréi so víi th©n thÊp h¹t trßn. Quy íc: A th©n cao a th©n thÊp B h¹t dµi b h¹t trßn F2 thu đợc kiểu hình thân thấp hạt tròn chiếm tỉ lệ 1/16 chứng tỏ F 2 có 16 tổ hợp giao tử = 4 x 4 loại giao tö suy ra F1 dÞ hîp vÒ hai cÆp gen vµ cã kiÓu gen AaBb Sơ đồ lai P AAbb x aaBB.

(24) G F1 F1 G F2. Ab. AaBb x. aB. AaBb AaBb AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 cao dµi : 3 cao trßn : 3 thÊp dµi : 1 thÊp trßn KiÓu h×nh : cao dµi vµ thÊp trßn lµ biÕn dÞ tæ hîp Bài tâp 6: ở một loài thực vật gồm 4 thứ hoa: 3 thứ hoa trắng, 1 hoa đỏ - TH 1: hoa đỏ x hoa trắng, đợc F1 có tỉ lệ 36 hoa đỏ : 60 hoa trắng - TH 2: hoa trắng x hoa trắng, đợc F1 toàn hoa đỏ. Tiếp tục cho F1 tự thụ phấn đợc F2 gồm 225 hoa trắng và 175 hoa đỏ - TH 3: cho hai cây giao phấn với nhau đợc F1 có tỉ lệ 75% hoa trắng và 25% hoa đỏ Biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp. Cho biết gen nằm trên NST thờng Gi¶i: 1. XÐt TH 2: F2 có tỉ lệ 225 hoa đỏ : 175 hoa trắng = 9 : 7 , là tỉ lệ của tơng tác gen kểu bổ trợ F2 cã 16 tæ hîp giao tö suy ra F1 dÞ hîp hai cÆp gen AaBb Sơ đồ lai F1 AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb : 1 AAbb : 2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb KG: 9(A-B-) : 3 (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb KH 9 đỏ : 7 trắng Suy ra: KG (A-B-) quy định hoa đỏ KG (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb qui định hoa trắng Vậy sơ đồ lai từ P đến F1 là P AAbb (tr¾ng) x aaBB (Tr¾ng) G Ab aB F1 AaBb 100% hoa đỏ 2. XÐt TH 1: F1 cho tỉ lệ 36 hoa đỏ : 60 hoa trắng = 3 : 5 = 8 tổ hợp = 4 x 2 giao tử suy ra cơ thể P tạo ra 4 loại giao tö cã kiÓu gen AaBb cßn c¬ thÓ P cßn l¹i t¹o ra 2 lo¹i giao tö cã KG Aabb hoÆc aaBb Sơ đồ lai 1 P AaBb x Aabb G AB, Ab, aB, ab Ab, ab F1 KG AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb KH 3 đỏ : 5 trắng Sơ đồ lai 2 P AaBb x aaBb G AB, Ab, aB, ab aB, ab F1 KG AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb KH 3 đỏ : 5 trắng 3. XÐt TH 3 F1 có tỉ lệ 75% trắng : 25 % đỏ = 3 : 1 = 4 tổ hợp - Nếu F1 = 4 tổ hợp = 2 x 2 suy ra cơ thể dem lai đều dị hợp 1 cặp gen. sơ đồ lai phù hợp: P aaBb x Aabb G aB, ab Ab, ab F1 KG AaBb : aaBb : Aabb : aabb KH 3 trắng : 1 đỏ - Nếu F1 = 4 tổ hợp = 4 x 1 suy ra cơ thể dem lai một bên dị hợp 2 cặp gen, một bên đồng hợp tủ. sơ đồ lai phù hợp: P AaBb x aabb G AB, Ab, aB, ab ab F1 KG AaBb : Aabb : aaBb : aabb KH 3 trắng : 1 đỏ Bài tập 7: Cho F1 lai với 3 các thể khác để xét hình dạng quả thu đợc:.

(25) - Với cá thể 1: thu đợc 24 cây có quả dẹt : 32 cây có quả tròn : 8 cây có quả dài - Với cá thể 2: thu đợc 16 cây có quả dẹt : 32 cây có quả tròn : 16 cây có quả dài - Với cá thể3: thu đợc 36 cây có quả dẹt : 24 cây có quả tròn : 4 cây có quả dài Biện luận và lập sơ đồ lai cho mỗi phép lai trên. Gi¶i: 1. XÐt TH 3: F2 cã tØ lÖ 36 c©y cã qu¶ dÑt : 24 c©y cã qu¶ trßn : 4 c©y cã qu¶ dµi = 9 : 6 : 1 , lµ tØ lÖ cña t ¬ng t¸c gen kÓu bæ trî F2 cã 16 tæ hîp giao tö suy ra F1 dÞ hîp hai cÆp gen AaBb Sơ đồ lai F1 AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb : 1 AAbb : 2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb KG: 9(A-B-) : 3 (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb KH 9 dÑt : 6 trßn : 1 dµi Suy ra: KG (A-B-) quy định quả dẹt KG (A-bb) : (aaB-) qui định quả tròn KG aabb qui định quả dài 2. XÐt TH 1: F2 cho tØ lÖ 24 c©y cã qu¶ dÑt : 32 c©y cã qu¶ trßn : 8 c©y cã qu¶ dµi = 3 : 4 : 1 = 8 tæ hîp = 4 x 2 giao tö suy ra c¬ thÓ P t¹o ra 4 lo¹i giao tö cã kiÓu gen AaBb cßn c¬ thÓ P cßn l¹i t¹o ra 2 lo¹i giao tö cã KG Aabb hoÆc aaBb Sơ đồ lai 1 P AaBb x Aabb (qu¶ trßn) G AB, Ab, aB, ab Ab, ab F1 KG AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb KH 3 dÑt : 4 trßn : 1 dµi Sơ đồ lai 2 P AaBb x aaBb (qu¶ trßn) G AB, Ab, aB, ab aB, ab F1 KG AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb KH 3 dÑt : 4 trßn : 1 dµi 3. XÐt TH 2: F2 cho tØ lÖ 16 c©y cã qu¶ dÑt : 32 c©y cã qu¶ trßn : 16 c©y cã qu¶ dµi = 1 : 2 : 1 = 4 tæ hîp suy ra c¬ thể đem lai với F1 chỉ tạo ra 1 loại giao tử. Sơ đồ lai phù hợp P AaBb x aabb G AB, Ab, aB, ab ab F1 KG AaBb : Aabb : aaBb : aabb KH 1 dÑt : 2 trßn : 1 dµi Bài tập 8: Cho chuột F1 có KG giống nhau giao phối với 3 các thể khác để xét hình dạng quả thu đợc: - Với cá thể 1: thu đợc 75% chuột lông đen : 12,5% chuột lông xám: 12,5% chuột lông trắng - Với cá thể 2: thu đợc 75% chuột lông đen : 18,75% chuột lông xám: 6,25% chuột lông trắng - Với cá thể 3: thu đợc 50% chuột lông đen : 37,5% chuột lông xám: 12,5% chuột lông trắng Biện luận và lập sơ đồ lai cho mỗi phép lai trên. Gi¶i: 1. XÐt TH 2: F2 cã tØ lÖ 75% chuét l«ng ®en : 18,75% chuét l«ng x¸m: 6,25% chuét l«ng tr¾ng = 12 : 3 : 1 , lµ tØ lÖ cña t¬ng t¸c gen kÓu ¸t chÕ F2 cã 16 tæ hîp giao tö suy ra F1 dÞ hîp hai cÆp gen AaBb Sơ đồ lai F1 AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb : 1 AAbb : 2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb KG: 9(A-B-) : 3 (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb Qui ớc: A: át chế đồng thời qui định lông đen a kh«ng ¸t chÕ.

(26) B : l«ng x¸m b : l«ng tr¾ng Suy ra: KG (A-B-), (A-bb) : quy định lông đen KG (aaB-) qui định xám KG aabb qui định lông trắng TØ lÖ ë F2 lµ 12 ®en : 3 x¸m : 1 tr¾ng 2. XÐt TH 1: F2 cho tØ lÖ 75% chuét l«ng ®en : 12,5% chuét l«ng x¸m: 12,5% chuét l«ng tr¾ng = 6 : 1 : 1 = 8 tæ hîp = 4 x 2 giao tö suy ra c¬ thÓ ®em lai víi F 1 t¹o ra 2 lo¹i giao tö cã KG Aabb (phï hîp) Sơ đồ lai 1 P AaBb x Aabb (l«ng ®en) G AB, Ab, aB, ab Ab, ab F1 KG AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb KH 6 ®en : 1 x¸m : 1 trt¾ng 3. XÐt TH 3: F2 cho tØ lÖ 50% chuét l«ng ®en : 37,5% chuét l«ng x¸m: 12,5% chuét l«ng tr¾ng = 4 : 3 : 1 = 8 tổ hợp suy ra cơ thể đem lai với F1 tạo ra 2 loại giao tử. Sơ đồ lai phù hợp Sơ đồ lai 2 P AaBb x aaBb (l«ng x¸m) G AB, Ab, aB, ab aB, ab F1 KG AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb KH 4 ®en : 3 x¸m : 1 tr¾ng. Ngaøy daïy : 17/10/2009 Tieát : 61,62,63,64. BÀI TẬP LAI HAI CẶP TÍNH TRẠNG. Phöông phaùp giaûi: 1) Biết P, xác định kết quả lai ở F1 F2 . Cách làm tương tự lai 1 cặp tính trạng. Chú ý cách viết các loại giao tử. Trong tế bào sinh dưỡng, NST tồn tại thành từng cặp nên gen cũng tồn tại thành từng cặp. Ví duï: Aa, Bb. Khi giảm phân hình thành giao tử: + Do sự phân li của cặp NST trong cặp tương đồng, mỗi giao tử chỉ chứa 1 NST của cặp, do đó giao tử chỉ chứa 1 gen của cặp tương ứng: A hoặc a B hoặc b + Sự tổ hợp tự do của các NST trong các cặp tương đồng dẫn đến sự tổ hợp tự do giữa các gen trong cặp gen tương ứng: Acó thể tổ hợp tự do với B hay b, a có thể tổ hợp với B hay b.

(27) nên kiểu gen AaBb sẽ cho ra 4 loại giao tử là AB, Ab, aB, ab, với tỉ lệ ngang nhau ( trên số lượng lớn) Trường hợp dị hợp về nhiều cặp gen. Ví dụ: AaBbCc có thể viết các loại giao tử theo kiểu nhaùnh caønh caây: Ví duï: GIAÛI BAØI TAÄP : Ở 1 loài, gen A quy định lông đen trội hoàn toàn so với gen a quy định lông trắng, gen B quy định lông xoăn trội hoàn toàn so với gen b quy định lông thẳng. Các gen này phân li độc lập với nhau và đều nằm trên NST thường. Cho nòi lông đen, xoăn thuần chủng lai với nòi lông trắng, thẳng được F 1. Cho F1 lai phaân tích thì keát quaû veà kieåu gen, vaø kieåu hình cuûa pheùp lai seõ nhö theá naøo? GIAÛI P: Loâng ñen, xoaên x Loâng traéng , thaúng AABB aabb GP : AB ab F1 AaBb ( Loâng ñen, xoaên) F1 lai phaân tích P: AaBb x aabb GP: AB, Ab, aB, ab ab FB: 1AaBb : 1Aabb :1aaBb :1aabb 1 Loâng ñen, xoaên : 1 Loâng ñen, thaúng : 1 Loâng traéng, xoaên : 1 Loâng traéng thaúng BAØI TOÁN NGHỊCH: Bieát keát quaû lai, xaùc ñònh kieåu gen, vaø kieåu hình cuûa P - Trường hợp đơn giản nhất là: + Kết quả lai cho 4 kiểu hình với tỉ lệ 9:3:3:1. Từ tỉ lệ này có thể suy ratổng số kiểu tổ hợp giao tử là: 9+3+3+1= 16= 4x4. Chứng tỏmỗi bên bố mẹđãcho ra 4 loại giao tử với tỉ lệ ngang nhau, các gen phân li độc lập, bố mẹ là dị hợp về 2 cặp gen, kiểu gen AaBb. + Thường ta xét kết quả lai của từng cặp tính trạng ở con lai, sau đó tổ hợp kết quả của các kết quảlai 1 cặp tính trạng lại ta xác định được kiểu gen của bố mẹ. * Ví dụ: Menđen cho lai 2 cây đậu hà lan bố mẹ dều có chung 1 kiểu gen, thu được kết quả ở thế hệ con như sau: - Vaøng trôn : 315 haït,- vaøng nhaên 101 haït, - xanh trôn : 108 haït, -xanh nhaên : 32 haït a) Keát quaû lai tuaân theo quy luaät di truyeàn naøo? b) Xaùc ñònh kieåu gen cuûa caùc caây boá meï vaø caùc con. GIAÛI a) Xét sự phân tính của từng cặp tính trạng: Trôn = 315+ 108 = 3 Nhaên 101 + 32 1 -Suy ra trơn (A) là trội hoàn toàn so với nhăn (a) Vaøng = 315 + 101 = 3 Xanh 108 + 32 1.

(28) - Suy ra vàng (B) là trội hoàn toàn so với xanh (b). - Như vây khi lai 2 cặp tính trạng thì sự phân tính của mỗi cặp diển ra giống như lai 1 cặp tính trạng. Điều này chứng tỏ có sự di truyền riêng rẽ của mỗi cặp tính trạng. Nói cách khác sự di truyền 2 cặptính trạng này tuân theo quy luật phân li độclập của Menđen. b) - Đời con lai có hạt nhăn( kểu gen là aa), suy ra mỗi bên bố mẹ có 1 gen a. Tỉ kệ 3:1 cho phép kết luận bố mẹ dị hợp về cặp gen này: Aa x Aa - đời con có hạt xanh ( kiểu gen là bb) , suy ra bố mẹ mỗi bên có 1 gen b. Tỉ lệ 3:1 cho phép kết luận bố mẹ dị hợp về cặp gen này : Bb x Bb. - Tổ hợp các kiểu gen lại ta có kiểu gen của bố mẹ là : AaBb x AaBb. + Kieåu gen cuûa caùc con: P: AaBb x AaBb Gp AB, Ab, aB, ab AB, Ab, Ab, ab Keû khung pennet -.> F1 Coù 9 kieåu gen laø: 1 AABB, 2 AABb, 2 AaBB, 4 AaBb, 1 AAbb, 2 Aabb, 1 aaBB, 2 aa Bb , 1 aabb Vaø coù 4 kieåu hình laø: 9 vaøng trôn : 3 vaøng nhaên : 3 xanh trôn : 1 xanh nhaên. BAØI TẬP TỰ GIẢI : BAØI TAÄP 1: Dựa vào kết quả của các phép lai dưới đây, hãy xác định xem tính trạng nào là trội, tính trạng nào là lặn, đồng thời xác định kiểu gen của các cậy bố mẹ và đời con trong mỗi phép lai.  Phép lai 1: cho 12 cây cà chua lai với nhau, người ta thu được F 1 : 75% cây quả đỏ, daïng baàu duïc; 25% quaû vaøng , daïng baàu duïc.  Phép lai 2: cho 2 cây cà chua lai với nhau, thu được ở F 1 75% cây có quả màu vàng, daïng troøn; 25% caây coù quaû maøu vaøng daïng baàu duïc. cho bieát moãi tính traïng do 1 gen quy ñònh BAØI TAÄP 2: Cho 1 cá thể F1 lai với 3 cá thể khác: a) Với cá thể thứ nhất đượcthế hệ lai, trong đó có 6, 25% kiểu hình cây thấp hạt dài b) Với cá thể thứ hai được thế hệ lai trong đó có 12,5% cây thấp hạt dài. c) Với cá thể thứ ba được thế hệ lai, trong đó có 25% cây thấp hạt dài. Cho biết mỗi gen nằm trên 1 NST và quy định 1 tính trạng. Các cây cao là trội so với cây thấp, hạt tròn là trội so với hạt dài. Biện luận và viết sơ đồ lai 3 trường hợp trên BAØI TAÄP SOÁ 3 Ở ruồi giấmthân xám là tính trạng trội hoàn toàn so với thân đen, lông ngắn là tính trạng trội hoàn toàn so với lông dài. các gen qui định tính trạng nằm trên các nhiễm sắc thể thường khaùc nhau . a)Xác định kiểu gen và kiểu số hình có thể có khi tổ hợp 2 tính trạng nói trên và liệt kê. b)Viết các loại giao tử có thể được tạo ra từ mỗi kiểu gen.

(29) Ngày dạy : 19/10/2009 Tiết : 65,66,67,68,69,70,71,72. QUY LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP I. Quy luật phân li độc lập - ThÝ nghiÖm: Men §en cho lai 2 dßng ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng vÒ 2 cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n h¹t vàng trơn với hạt xanh nhăn thu đợc F1 toàn hạt vàng trơn, cho F1 tự thụ phấn đợc F2 với tỉ lệ 9 vảng tr¬n : 3 vµng nh¨n : 3 xanh tr¬n : 1 xanh nh¨n - C¬ chÕ: + Có sự phân li độc lập của các gen trong giảm phân tạo giao tử + Cã sù tæ hîp tù do cña c¸c giao tö trong thô tinh - Sơ đồ lai: P Vµng tr¬n x Xanh nh¨n AABB aabb GP AB ab F1 AaBb 100% Vµng tr¬n F1 x F1 Vµng tr¬n x Vµng tr¬n AaBb AaBb G F1 AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 KG 9 (A-B-) : 3 (A-bb) : 3 (aaB-) : 1aabb KH 9 vµng tr¬n : 3 vµng nh¨n : 3 xanh tr¬n : 1 xanh nh¨n - Néi dung: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng t ¬ng ph¶n th× sù di truyÒn cña cÆp tÝnh tr¹ng nµy kh«ng phô thuéc vµo sù di truyÒn cña cÆp tÝnh tr¹ng kh¸c Hoặc: Các nhân tố di tryền đã phân li độc lập trong quá trình phát sinh giao tử - Điều kiện nghiệm đúng: + P thuÇn chñng + Mỗi gen qui định 1 tính trạng + Tréi hoµn toµn.

(30) + Sè c¸ thÓ ph¶i lín + Các cặp gen nằm trên các cặp NST tơng đồng khác nhau - C«ng thøc c¬ b¶n: + Sè kiÓu giao tö do F1 t¹o ra: 2n + Sè hîp tö ë F2: 4n + Sè lo¹i kiÓu h×nh ë F2: 2n + Sè lo¹i kiÓu gen ë F2: 3n + TØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh ë F2: (3 : 1)n + TØ lÖ ph©n li kiÓu gen ë F2: (1 : 2 : 1)n II. C©u hái lý thuyÕt 1. Tr×nh bµy thÝ nghiÖm cña Men§en vÒ lai hai cÆp tÝnh tr¹ng? Gi¶I thÝch theo quan ®iÓm cña Men Đen và di truyền học hiện đại? Viết sơ đồ lai và nêu nội dung qui luật? Qui luật đúng trong trờng hợp nµo? 2. So sánh định luật phân li và định luật phân li độc lập? IIi. Bµi tËp Bài 1: Cho các thỏ có cùng KG giao phối với nhau, thu đợc F1 nh sau: 57 thá ®en, l«ng th¼ng : 20 thá ®en, l«ng xï : 18 thá tr¾ng l«ng th¼ng: 6 thá tr¾ng l«ng xï . BiÕt mçi gen qui định một tính trạng và phân li độc lập a. Xác định tính trội lặn và lập sơ đồ lai b. Cho thá tr¾ng, l«ng th¼ng giao phèi víi thá tr¾ng l«ng xï th× kÕt qu¶ nh thÕ nµo? Gi¶i: a. Xác định tính trội lặn: - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ mµu s¾c cña l«ng: §en : tr¾ng = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra l«ng ®en lµ tréi so víi l«ng tr¾ng. Qui íc : A l«ng ®en a l«ng tr¾ng - Xét tính trạng về độ thẳng của lông: Th¼ng : xï = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra l«ng th¼ng lµ tréi so víi l«ng xï. Qui íc : B l«ng th¼ng b l«ng xï F1 thu đợc tỉ lệ xấp xỉ 9:3:3:1 là tỉ lệ của phân li độc lập về hai cặp tính trạng do đó P dị hợp về hai cÆp gen AaBb vµ KH lµ l«ng ®en th¼ng Sơ đồ lai: P AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F1 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 ®en th¼ng : 3 ®en xï : 3 tr¾ng th¼ng : 1 tr¾ng xï b. Thá l«ng tr¾ng th¼ng P cã KG: aaBB hay aaBb Thá l«ng tr¾ng xï cã KG : aabb - TH 1: P aaBB x aabb - TH 2: P aaBb x aabb Bài 2: Cho F1 giao phấn với 3 cây khác, thu đợc kết quả nh sau - Với cây 1 thu đợc 6,25% cây thấp , quả vàng - Với cây 2 thu đợc 75% cây cao quả đỏ và 25% cây cao quả vàng - Với cây 3 thu đợc 75% cây cao quả đỏ và 25% cây thấp quả đỏ Cho biết mỗi gen qui định một tính trạng và các gen nằm trên các NST thờng khác nhau. Hãy biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp Gi¶i: XÐt tÝnh tr¹ng tréi lÆn - XÐt PL 2: đỏ : vàng = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó đỏ là trội so với vàng. Qui ớc: A đỏ a vµng - XÐt PL 3: Cao : thấp = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó cao là trội so với thấp. Qui ớc: B cao b thÊp 1. XÐt phÐp lai F1 víi c©y thø nhÊt: F2 có tỉ lệ 6,25% = 1/16 cây thấp, quả vàng do đó F 2 có 16 tổ hợp = 4 x 4 suy ra F 1 và cây 1 dị hợp về hai cặp gen AaBb và có KH cây cao, quả đỏ Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBb.

(31) G F2. AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 cao đỏ : 3 cao vàng : 3 thấp đỏ : 1 thấp vàng 2. XÐt phÐp lai víi c©y 2 F2 cho tØ lÖ 100% c©y cao. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Aa nªn phÐp lai nµy chØ cã thÓ lµ AA x Aa F2 cho tỉ lệ 3 đỏ : 1 vàng nên phép lai là Bb x Bb Vậy cây thứ 2 có KG là AABb . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AABb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab F2 KG AABB : AABb : AaBB : AaBb : AABb : AAbb : AaBb : Aabb KH 3 cao đỏ : 1 cao vàng 3. XÐt phÐp lai víi c©y 3 F2 cho tỉ lệ 100% quả đỏ. Do F1 dị hợp về cặp gen Bb nên phép lai này chỉ có thể là BB x Bb F2 cho tØ lÖ 3 cao : 1 thÊp nªn phÐp lai lµ Aa x Aa Vậy cây thứ 2 có KG là AaBB . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBB G AB, Ab, aB, ab AB, aB F2 KG AABB : AaBB : AABb : AaBb : AaBB : aaBB : AaBb : aaBb KH 3 cao đỏ : 1 thấp đỏ Bài 3: ở đậu Hà Lan, cho 10 cây đậu có kiểu hình hoa đỏ, mọc ở thân, kiểu gen giống nhau tự thụ phấn. Đời F1 thu đợc 210 cây hoa đỏ, mọc ở thân : 72 cây hoa trắng, mọc ở thân : 69 cây hoa đỏ , mäc ë ngän : 24 c©y hoa tr¾ng, mäc ë ngän c. GiảI thích kết quả và lập sơ đồ lai d. Nếu cây hoa đỏ, mọc ở thân của F 1 sinh ra từ phép lai trên lai phân tích thì đời con lai sẽ nh thÕ nµo vÒ KG vµ KH? Gi¶i: a. GiảI thích và lập sơ đồ lai: - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ mµu s¾c cña hoa: Đỏ : trắng = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li suy ra hoa đỏ là trội so với hoa trắng. Qui ớc : A hoa đỏ a hoa tr¾ng - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ c¸ch mäc cña hoa: Mäc ë th©n : mäc ë ngän = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra tÝnh tr¹ng mäc ë th©n lµ tréi so víi mäc ë ngän. Qui íc : B mäc ë th©n b mäc ë ngän F1 thu đợc tỉ lệ xấp xỉ 9:3:3:1 là tỉ lệ của phân li độc lập về hai cặp tính trạng do đó P dị hợp về hai cÆp gen AaBb Sơ đồ lai: P AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F1 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 hoa đỏ, mọc ở thân 3 hoa tr¾ng, mäc ë th©n 3 hoa đỏ, mọc ở ngọn 1 hoa tr¾ng, mäc ë ngän Bài 4: ở một loài côn trùng, cho F1 giao phối với 3 cơ thể khác, thu đợc kết quả nh sau: - Với cá thể 1 thu đợc 6,25% thân đen, lông ngắn - Với các thể 2 thu đợc 75% thân xám lông dài và 25% thân xám lông ngắn - Với các thể 3 thu đợc 75% thân xám lông dài và 25% thân đen lông dài Cho biết mỗi gen qui định một tính trạng và các gen nằm trên các NST thờng khác nhau. Hãy biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trờng hợp Gi¶i: XÐt tÝnh tr¹ng tréi lÆn - XÐt PL 2: Lông dài : lông ngắn = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó dài là trội so với ngắn. Qui ớc: A lông dài a l«ng ng¾n - XÐt PL 3: Xám : đen = 3 : 1 . Đây là tỉ lệ của quy luật phân li do đó xám là trội so với đen. Qui ớc: B x¸m b ®en 1. XÐt phÐp lai F1 víi c©y thø nhÊt:.

(32) F2 có tỉ lệ 6,25% = 1/16 thân đen, lông ngắn do đó F 2 có 16 tổ hợp = 4 x 4 suy ra F 1 và cây 1 dị hîp vÒ hai cÆp gen AaBb Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 X¸m Dµi : 3 X¸m Ng¾n : 3 §en dµi : 1 ®en ng¾n 2. XÐt phÐp lai víi c©y 2 F2 cho tØ lÖ 100% th©n x¸m. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Aa nªn phÐp lai nµy chØ cã thÓ lµ AA x Aa F2 cho tØ lÖ 3 dµi : 1 ng¾n nªn phÐp lai lµ Bb x Bb Vậy cá thể thứ 2 có KG là AABb . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AABb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab F2 KG AABB : AABb : AaBB : AaBb : AABb : AAbb : AaBb : Aabb KH 3 cao đỏ : 1 cao vàng 3. XÐt phÐp lai víi c©y 3 F2 cho tØ lÖ 100% l«ng dµi. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Bb nªn phÐp lai nµy chØ cã thÓ lµ BB x Bb F2 cho tØ lÖ 3 x¸m : 1 ®en nªn phÐp lai lµ Aa x Aa Vậy các thể thứ 3 có KG là AaBB . Sơ đồ lai: F1 AaBb x AaBB G AB, Ab, aB, ab AB, aB F2 KG AABB : AaBB : AABb : AaBb : AaBB : aaBB : AaBb : aaBb KH 3 cao đỏ : 1 thấp đỏ Bài 5: Tiến hành lai hai thứ lúa thuần chủng: thân cao, hạt tròn với thân thấp, hạt dài, ngời ta thu đợc F1 toàn thân cao hạt dài. Cho F 1 tự thụ phấnđợc F2 có kiểu hình thân thấp hạt tròn chiếm tỉ lệ 1/16. Biện luận và viết sơ đồ lai từ P đến F2. Trong các kiểu hìnởp F2 thì kiểu hình nào là biến dịi tổ hợp? Gi¶i: P thuần chủng thân cao, hạt tròn lai thân thấp hạt dài đợc F1 toàn thân cao, hạt dài suy ra thân cao hạt dµi lµ tréi so víi th©n thÊp h¹t trßn. Quy íc: A th©n cao a th©n thÊp B h¹t dµi b h¹t trßn F2 thu đợc kiểu hình thân thấp hạt tròn chiếm tỉ lệ 1/16 chứng tỏ F 2 có 16 tổ hợp giao tử = 4 x 4 loại giao tö suy ra F1 dÞ hîp vÒ hai cÆp gen vµ cã kiÓu gen AaBb Sơ đồ lai P AAbb x aaBB G Ab aB F1 AaBb F1 AaBb x AaBb G AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab F2 9(A-B-) : 3(A-bb) : 3(aaB-) : 1aabb 9 cao dµi : 3 cao trßn : 3 thÊp dµi : 1 thÊp trßn KiÓu h×nh : cao dµi vµ thÊp trßn lµ biÕn dÞ tæ hîp Bµi tËp vÒ nhµ Bài 1: Cho hai dòng lúa thuần chủng thân cao hạt bầu lai với thân thấp hạt dài thu đợc F1 toàn thân cao hạt dài. Cho F1 lai phân tích kết quả thu đợc FB có 10000 cây trong đó có 2498 cây thân thấp hạt bÇu. a. Biện luận và viết sơ đồ lai từ P đến F2 b. Cho F1 giao phÊn víi nhau th× kÕt qu¶ F2 nh thÕ nµo Bài 2: ở một loài, P thuần chủng cây cao, quả dài lai với cây thấp quả tròn. F 1 thu đợc toàn cây cao quả tròn. Cho F1 tự thụ phấn đợc F2 36000 cây trong đó có kiểu hình thân cao quả dài là 8640 cây. Biết mỗi gen qui định một tính trạng, gen nằm trên NST thờng,quá trình GP bình thờng. Biện luận và viết sơ đồ lai. Bµi 3: Cho hai c¬ thÓ thùc vËt cïng loµi kh¸c nhau vÒ 3 cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n thuÇn chñng, F1 thu đợc 100% cây cao, quả đỏ hạt tròn. Sau đó cho cây F1 lai với cây khác cùng loài thu đợc thế hệ lai gồm : 802 cao vàng dài : 199 cao vàng tròn : 798 thấp đỏ tròn : 201 thấp đỏ dài, Biết mỗi gen qui định một tính trạng a. Hãy xác định quy luật di truyền chi phối đồng thời 3 tính trạng trên b. Viết các kiẻu gen có thể có của P và F1 (không cần viết sơ đồ lai).

(33) Bài 4: Khi lai cà chua quả đỏ tròn với cà chua quả vàng bầu, F 1 thu đợc 100% đỏ tròn. Cho F1 tự thụ phấn thu đợc 1500 cây trong đó có 990 cấy đỏ tròn. Hãy giảI thích và viết sơ đồ lai từ P đến F 2 biết mỗi gen qui định một tính trạngvà các cây F1 có quá trình giảm phân tạo giao tử giống nhau Bài 5: Xét các gen nằm trên NSt thờng, mỗi gen qui định một tính trạng. Khi tiến hành lai 2 cá thể với nhau thu đợc kết quả: 136 lông đen dài : 45 lông đen ngắn : 44 lông nâu dài : 15 lông nâu ngắn. Biết không có hiện tợng hoán vị gen với tần số 50%. GiảI thích và xác định kiểu gen của 2 cá thể ®em lai Bµi 6: a. Trong một phép lai giữa hai con chuột lông dài , màu xám với nhau , qua nhiều lứa đẻ, ngời ta thu đợc thế hệ F1 có tỉ lệ phân li KH nh sau: 88 con có lông dài : 29 con lông dài mầu trắng : 28 lông ngắn màu xám : 9 con lông ngắn màu trắng. Hãy xácđịnh xem kiểu hình nào là trội, lặn. Viết sơ đồ lai vµ gi¶i thÝch b. Trong một phép lai khác giữa hai con chuột lông dài màu xám với nhau ngời ta thu đợc thế hệ lai F1 có tỉ lệ KH : 90 dài xám : 27 dài trắng. Biện luận và viết sơ đồ lai. Ngày dạy : 23/10/2009 Tiết : 73,74,75,76. NHIỄM SẮC THỂ. I. Khái niệm nhiễm sắc thể, cấu trúc, chức năng và tính đặc trng của nhiễm sắc thể.

(34) 1. Kh¸i niÖm nhiÔm s¾c thÓ: - Nhiễm sắc thể là vật chất di truyền tồn tại trong nhân tế bào có khả năng nhuộm màu đặc tr ng bởi thuốc nhuộm kiềm tính, đợc tập trung thành những sợi ngắn, có số lợng, hình dạng, kích thớc, cấu trúc đặc trng cho mỗi loài. - NST có khả năng tự nhân đôi, phân li, tổ hợp ổn định qua các thế hệ. - NST có khả năng bị đột biến thay đổi cấu trúc, số lợng tạo ra những đặc tng di truyền mới 2. CÊu tróc cña NST: a. H×nh th¸i nhiÔm s¾c thÓ - ở kì giữa của quá trình phân bào, NST ở trạng thái co xoắn cực đại và có hình dạng đặc tr ng, có chiều dài từ 0,2 – 50 micrômet, đờng kính từ 0,2 – 2 micrômet. Có nhiều hình dạng khác nhiều: h×nh h¹t, h×nh que, h×nh ch÷ V, h×nh mãc b. CÊu t¹o cña NST: * CÊu t¹o hiÓn vi: - ở kì giữa của quá trình phân bào, NST đóng xoắn cực đại và có hình dạng đặc tr ng bao gồm hai crômatít dính nhau ở tâm động tại eo sơ cấp, tâm động là trung tâm vận động và là điểm trợt của NST trªn thoi ph©n bµo gióp NST ph©n li vÒ c¸c cùc cña tÕ bµo trong qu¸ tr×nh ph©n bµo - Mét sè NST cã thªm eo thø cÊp lµ n¬i tæng hîp rARN, c¸c rARN tÝch tô l¹i t¹o thµnh nh©n con * CÊu t¹o siªu hiÓn vi; - NST đợc cấu tạo từ chất nhiễm sắc bao gồm ADN và prôtêin lại histôn, phân tử AND quấn quanh khối cầu prôtêin tạo nên nuclêôxôm là đơn vị cấu trúc cơ bản theo chiều dọc của NST. Mỗi nuclêôxôm gồm 8 phân tử histôn đợc quấn quanh bởi một đoạn AND chứa khoảng 146 cặp nuclêôtít. Các Nuclêôxom nối với nhau bằng các đoạn AND và một phân tử prôtêin histôn, mỗi đạon có khảng 15 – 100 cÆp nuclª«ttÝt - Tổ hợp AND với prôtêin loại histôn trong chuỗi nuclêôxôm tạo thành sợi cơ bản có đờng kính khoảng 100 Ao, sợi cơ bản xoắn lại một lần nữ tạo nên sợi nhiễm sắc có đờng kính 300 Ao , sợi nhiễm s¾c cuén xo¾n h×nh thµnh nªn cÊu tróc cr«matÝt cã dêng kÝnh kho¶ng 7000 Ao - Nhờ có cấu trúc cuộn xoắn mà chiều dài của NST đợc rút ngắn 15000 – 20000 lần so với chiều dµi cña ph©n tö AND thuËn lîi cho sù ph©n li vµ tæ hîp NST trong qu¸ tr×nh ph©n bµo. 3. Chøc n¨ng cña NST - NST lµ cÊu tróc mang gen nªn NST cã chøc n¨ng b¶o qu¶n th«ng tin di truyÒn - NST có khả năng truyền đạt thông tin di truyền qua các thế hệ nhờ quá trình tự nhân đôi của AND, sù ph©n li vµ tæ hîp cña c¸c gen n»m trªn NST trong nguyªn ph©n, gi¶m ph©n vµ thô tinh 4. Tính đặc trng của NST: - Bộ NST trong mỗi loài sinh vật đợc đặc trng bởi số lợng, hình dạng và cấu trúc, dây là đặc trng để phân biệt các loài với nahu không phản ánh trnhf độ tiến hoá cao hay thấp, ở những loài giao phối, tế bào sinh dỡng mang bộ NST lỡng bội 2n, NST luôn tồn tại thành từng cặp tơng đồng, một NST có nguồn gốc từ bố, một NST có nguồn gốc từ mẹ, tếbào giao tử chứa bộ NST đơn bội n VD: - Ngêi: 2n = 46, n = 23 - Chã: 2n = 78, n = 39 - §Ëu hµ Lan: 2n = 14, n = 7 - Ruåi giÊm: 2n = 8, n = 4 - §Æc trng vÒ sè lîng, thµnh phÇn, tr×nh tù ph©n bè c¸c gen trªn mçi NST II. Các đặc tính cơ bản của NST mà có thể đợc coi là cơ sở vật chất của di truyền ở cấp đọ tế bµo: 1. NST lµ cÊu tróc mang gen: - NST chøa AND, AND mang thån tin di truyÒn, gen ph©n bè trªn NST, mçi gen chiÕm mét vÞ trÝ nhất định gọi là locut, nời ta xây dựng đợc bản đồ di truyền của các gen trên từng NST của nhiều loài - Những biến đổi về mặt số lợng và cấu trúc của NST sẽ gây ra những biến đổi về các tính trạng 2. NST có khả năng tự nhân đôi: - Thực chất của sự nhân đôi NST là sự nhân đôi của AND vào kì trung gian của quá trình phân bào nguyên phân và giảm phân đảm bảo ổn định vật chất di truyền qua các thế hệ tế bào và cơ thể - Sự nhân đôI của NST kết hợp với sự phân li và tổ hợp của NST trong nguyên phân, giảm phân và thụ tinh là cơ chế duy trì ổn định bộ NST đặc trng cho loài qua các thế hệ tế bào và cơ thể III. Nguyªn ph©n, gi¶m ph©n vµ thô tinh – ý nghÜa vµ mèi liªn hÖ cña chóng trong ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh 1. Nguyªn ph©n: a. Kh¸i niÖm:.

(35) - Nguyªn ph©n lµ h×nh thøc ph©n bµo nguyªn nhiÔm x¶y ra ë hÇu hÕt c¸c tÕ bµo trong c¬ thÓ, trõ c¸c tÕ bµo sinh dôc ë vïng chÝn - Nguyªn ph©n lµ h×nh thøc ph©n bµo tõ mét tÕ bµo ¹e t¹o ra hai tÕ bµo con cã bé nhiÔm s¾c thÓ gièng nhau vµ gièng víi tÕ bµo mÑ b. C¬ chÕ: - Nguyên phân diễn biến qua 5 kỳ: Kỳ trung gian, kỳ đầu, kỳ giữa, kỳ sau và kỳ cuối trong đó kỳ trung gian còn gọi là giai đoạn chuẩn bị, các kỳ còn lại đợc coi là giai đoạn phân bào chính thức * Kú trung gian: - Trung tử tự nhân đôi và di chuyển dần về hai cực của tế bào - NST ở dạng sợi mảnh, tự nhân đôI tạo thành NST kép gồm hai crômatít giống hệt nhau dính với nhau ở tâm động - Cuèi kú trung gian th× mµng nh©n vµ nh©n con b¾t ®Çu tiªu biÕn * Kú ®Çu: - Hai trung tö ë hai cùc cña tÕ bµo h×nh thµnh nªn thoi ph©n bµo - Các NST kép bắt đầu đóng xoắn và trợt trên thoi phân bào ở tâm động - Mµng nh©n vµ nh©n con tiªu biÕn hoµn toµn * Kú gi÷a: - Các NST kép đóng xoắn cực đại và dàn thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào * Kú sau: - Hai crômatít trong NST kép tách nhau ra ở tâm động thành 2 NST đơn và dàn thành hai nhóm t ơng đơng phân li về hai cực của tế bào - NST b¾t ®Çu duçi xo¾n * Kú cuèi: - Thoi ph©n bµo biÕn mÊt - NST ë tr¹ng th¸I sîi m¶nh vµ duçi xo¾n hoµn toµn - Mµng nh©n vµ nh©n con h×nh thµnh, tÕ bµo chÊt ph©n chia t¹o thµnh hai tÕ bµo con cã bé NST 2n gièng nhau vµ gièng tÕ bµo mÑ c. ý nghÜa: - Nguyªn ph©n lµ ph¬ng thøc sinh s¶n cña tÕ bµo, gióp c¬ thÓ lín lªn - Là phơng thức duy trì ổn định bộ NST đặc trng cho loài qua các thế hệ tế bào ở những loài sinh sản h÷u tÝnh vµ qua c¸c thÕ hÖ c¬ thÓ ë nh÷ng loµi sinh s¶n v« tÝnh 2. Gi¶m ph©n: a. Kh¸i niÖm - Gi¶m ph©n lµ h×nh thøc ph©n bµo gi¶m nhiÔm x¶y ra ë tÕ bµo sinh dôc t¹i vïng chÝn cña èng dÉn sinh dôc - Gi¶m ph©n lµ h×nh thøc ph©n bµo tõ mét tÕ bµo mÑ t¹o ra 4 tÕ bµo con cã bé NST gi¶m ®i mét nöa so víi tÕ bµo mÑ b. C¬ chÕ: - Giảm phân diễn ra qua hai lần phân bào liên tiếp nhng chỉ có một lần NST tự nhân đôi, mỗi lần phân bào đều gồm có giai đoạn chuẩn bị và giai đoạn phân bào chính thức <> LÇn ph©n bµo I: * Kú trung gian I: - Trung tử tự nhân đôi và di chuyển dần về hai cực của tế bào - NST ở dạng sợi mảnh, tự nhân đôi tạo thành NST kép gồm hai crômatít giống hệt nhau dính với nhau ở tâm động - Cuèi kú trung gian th× mµng nh©n vµ nh©n con b¾t ®Çu tiªu biÕn * Kú ®Çu I: - Hai trung tö ë hai cùc cña tÕ bµo h×nh thµnh nªn thoi ph©n bµo - Các NST kép bắt đầu đóng xoắn, có hiện tợng tiếp hợp và trao đổi chéo giữa các đoạn tơng ứng của hai NST kép tơng đồng. Kết thúc quá trình trao đỏi chéo thì NST đính vào thoi phân bào và trợt trên thoi phân bào ở tâm động - Mµng nh©n vµ nh©n con tiªu biÕn hoµn toµn * Kú gi÷a I: - Các NST kép đóng xoắn cực đại và dàn thành hai hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào * Kú sau I: - Các NST kép không tách nhau ở tâm động, mỗi NST kép trong cặp NST kép tơng đồng phân li về hai cùc cña tÕ bµo - NST vẫn đóng xoắn cực đại * Kú cuèi I:.

(36) - Thoi ph©n bµo biÕn mÊt - NST vẫn ở trạng thái kép và đóng xoắn cực đại - Mµng nh©n vµ nh©n con h×nh thµnh, tÕ bµo chÊt ph©n chia t¹o thµnh hai tÕ bµo con cã bé NST ®on béi kÐp <> LÇn ph©n bµo II * Kú trung gian II: - Trung tử tự nhân đôi và di chuyển dần về hai cực của tế bào - NST vẫn ở trạng thái kép và đóng xoắn cực đại - Cuèi kú trung gian th× mµng nh©n vµ nh©n con b¾t ®Çu tiªu biÕn * Kú ®Çu II: - Hai trung tö ë hai cùc cña tÕ bµo h×nh thµnh nªn thoi ph©n bµo - Các NST kép vẫn đóng xoắn cực đại và trợt trên thoi phân bào ở tâm động - Mµng nh©n vµ nh©n con tiªu biÕn hoµn toµn * Kú gi÷a II: - Các NST kép vẫn đóng xoắn cực đại và dàn thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bµo * Kú sau II: - Hai crômatít trong NST kép tách nhau ra ở tâm động thành 2 NST đơn và dàn thành hai nhóm t ơng đơng phân li về hai cực của tế bào - NST b¾t ®Çu duçi xo¾n * Kú cuèi II: - Thoi ph©n bµo biÕn mÊt - NST ë tr¹ng th¸i sîi m¶nh vµ duçi xo¾n hoµn toµn - Màng nhân và nhân con hình thành, tế bào chất phân chia tạo thành bốn tế bào con có bộ NST đơn béi n gièng nhau vµ gi¶m mét nöa so víi tÕ bµo mÑ c. ý nghÜa: - Là cơ chế tạo ra bộ NST đơn bội trong giao tử, Cơ chế này kết hợp với cơ chế tổ hợp NST trong thụ tinh sÏ t¹o t¸I t¹o bé NST lìng béi cña loµi trong c¸c hîp tö - Sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các NST trong giảm phân, sự tiếp hợp dẫn đến trao đổi chéo của từng cặp NST kép tơng đồng ở kỳ đầu I của giảm phân góp phần tạo sự đa dạng ở giao tử làm xuÊt hiÖn nhiÒu biÕn dÞ tæ hîp, cã ý nghÜa trong tiÕn ho¸ vµ chän gièng. Tiết 17,18,19,20 Ngày dạy : 20/1/2011. 1.Kiến thức cơ bản. .Tính ñaëc tröng cuûa boä NST - Ñaëc tröng veà thaønh phaàn, soá löông vaø caáu truùc NST. * Caáu truùc NST : - Gồm 1 phân tử AND quấn quanh 1 phân tử Prôtêin. - có 4 kiểu tâm động : tâm cân, tâm lệch, tâm mút và tâm đầu . - Hình dạng : Hình hạt, hình chữ V, hình que, hình que có móc… - Kích thước :.

(37) + Đường kính : 0.2  2 micromet. + Chieàu daøi : 0.5  50 micromet. - Số lượng: thay đổi từ vài NST  hàng ngàn NST. Số lượng NST không phản ánh trình độ tiến hoá cuỷa sinh vật. * Phân loại : có 2 loại NST là : - NST giới tính ( sex chromosome) chỉ có 1 cặp , khác nhau giữa giới đực và giới cái : XX  cái ; XY  đực .riêng châu chấu, bọ ngựa… thì ngược lại. - NST thường ( Còn gọi laØ NST A : AUTOSOME) : có nhiều cặp ( tuỳ theo loài ), giống nhau giữa giới đực và giới cái. - NST B (NST boå sung ). - Chức năng : NST giới tính mang gen quy định tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính. NST thường mang gen quy đinh tính trạng thường. * Biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào : có 2 dạng hình thái : - Duỗi xoắn : dạng sợi ( kì trung gian ) - Đóng xoắn : dạng đặc trưng ( kì giữa ). * Kì trung gian : chieám 90 % chu kì teá baøo, goàm 3 pha: + Pha G1: NST ở dạng duỗi xoắn, AND sao mã, tổng hợp prôtêin. + pha S : AND nhân đôi dẫn đến NST nhân đôi thành sợi kép dính nhau ở tâm động. + Pha G2: NST ko có hoạt động biến đổi hình thái. * Nguyeân phân :. C¸c k×. Nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña nhiÔm s¾c thÓ. K× ®Çu. - NST bắt đầu đóng xoắn. - Các NST kép dính vào các sợi tơ của thoi phân bào tâm động. K× gi÷a. - Các NST kép đóng xoắn cực đại - Các NST kép xép thành 1 hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào. K× sau. - Từng NST kép chẻ dọc ở tâm động thành 2 NST đơn phân li. K× cuèi. - Các NST đơn dãn xoắn dài ra, ở dạng sụùi mảnh dần thành NS chất - Keát quaû : Tõ 1 TB 2n ban ®Çu t¹o ra 2 TB con 2n cã bé NST gièng nhau vµ gièng TB mÑ - YÙ nghóa : - Nguyªn ph©n lµ h×nh thøc sinh s¶n cña TB vµ sù lín lªn cña c¬ thÓ - Nguyên phân duy trì sự ổn định bộ NST đặc trng của loài qua các thế hệ TB *Giaûm phaân : Nh÷ng diÓn biÕn c¬ b¶n cua NST ë c¸c k× C¸c k× LÇn ph©n bµo I K× ®Çu. LÇn ph©n bµo II. - C¸c NST xo¾n, co l¹i - C¸c cÆp NST kÐp trong cÆp t¬ng - NST co l¹i cho thÊy sè lîng đồng tiếp hợp bắt chéo vaứ trao ủoồi NST kép trong bộ đơn bội ủoaùn, sau đó tách rời nhau ..

(38) -NST kÐp xÕp thµnh 1 hµng ë - Các cặp NST keựp tơng đồng tập Kì giữa trung và xếp song song thành 2 hàng ở maởt phẳng xích đạo của thoi phân bµo mặt phaỳng xích đạo của thoi phân bào.. K× sau. - Tõng NST kÐp chÎ däc ë t©m - Cặp NST kép tơng đồng phân li độc động thành 2 NST đơn phân li veà 2 lËp víi nhau vÒ 2 cùc cña TB cực TB. - C¸c NST kÐp n»m gän trong 2 nh©n - Các NST đơn nằm goùn trong míi đợc tạo thành với số lợng là đơn bội nhân mới tạo thành với số lợng là K× cuèi keùp (n) đơn bội ( n ). - KÕt qu¶: Tõ mét TB mĐ (2n) ban đầu qua 2 lÇn ph©n bµo liªn tiÕp t¹o ra 4 TB con mang bé NST đơn bội (n) - YÙ nghóa : +Giảm phân giúp giảm bộ NST đi một nửa  phục hồi qua thụ tinh. Nhờ đó duy trì sự ổn định của bộ NST qua các thế hệ của loài. +Tạo ra các TB con có bộ NST đơn bội khác nhau về nguồn gốc NST  laứ cụ sụỷ ủeồ taùo ra bieỏn dị tổ hợp, tạo ra sự đa dạng phong phú của sinh vật.. 2.Câu hỏi vận dụng:. Câu 1 : Tại sao nói bộ NST của mỗi loài có tính đặc trưng ỗn định ? Cơ chế đảm bảo cho các đặc tính đó ? TL 1. Tính đặc trưng bộ NST của mỗi loài thể hiện ở: – Số lượng NST : mỗi loài sinh vật có số lượng NST đặc trưng. VD người 2n = 46, ruồi giấm 2n = 8 – Hình dạng NST : hình dạng bộ NST có tính đặc trưng cho loài 2. Tính oån ñònh cuûa boä NST Bộ NST của mỗi loài luôn được ổn định về hình dạng, cấu trúc qua các thế hệ tiếp theo 3. Cơ chế bảo đảm cho tính đặc trưng ổn định của bộ NST - Ở loài sinh sản vô tính : sự nhân đôi và phân li đồng đèu của NST trong qt nguyên phân là cơ chế bảo đảm cho bộ NST đặc trưng của mỗi loài được duy trì qua caùc theá heä teá baøo vaø cô theå - Ở loài sinh sản hữu tính: sự phối hợp của 3 cơ chế nguyên phân, giảm phân, thụ tinh đảm bảo cho bộ NST của loài được duy trì qua các thé hệ TB và cơ thể. Trong đó NP:sự phân li đồng đèu của các NST về 2 TB con là cơ chế duy trì bộ NST đặc trưng của loài qua caùc theá heä TB cuûa cô theå GP: hình thành bộ NST đơn bội trong giao tử ♀ , ♂ TT: sự kết hợp giao tử ♀ , ♂ hình thành hợp tử mang bộ NST lưỡng bội (2n) . Đây là cơ chế phục hồi bộ NST đặc trưng của loài qua các thế hệ cơ thể.

(39) Câu 2: Tại sao nói ‘ trong GP thì GP1 mói thực sự là phân boà giảm nhiễm còn GP 2 là phaân baøo nguyeân nhieãm ‘ Ta nói GP 1 mới thực sự là phân bào giảm nhiễm vì : khi kết thúc GP 1 bộ NST trong TB giảm đi một nửa về nguồn gốc NST so với TB ban đầu GP 2 là phân bào nguyên nhiễm vì :ở lần phân bào này chỉ xảy ra sự phân chia các cromatit trong các NST đơn bội kép đi về 2 cực TB. Nguồn gốc NST trong các TB con không thay đổi vẫn gioáng nhö khi keát thuùc GP 1 -> GP 2 laø phaân baøo nguyeân nhieãm Câu 3: Tại sao nói sinh sản hữu tính tiến hoá hơn sinh sản vô tính ?( -> tại sao biến dị tổ hợp xuất hiện phong phú ở loài sinh sản hữu tính ) + Sinh sản hữu tính được thực hiện qua con đường giảm phân tạo giao tử và thụ tinh. Trong quá trình đó có xảy ra sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các NST -> tạo ra nhiều loại giao tử-> hình thành nhiều hợp tử khác nhau về nguồn gốc, chất lượng. Đó là nguồn nguyên liệu cho tiến hoá => sinh sản hữu tính vừa duy trì bộ NST đặc trưng của loài vừa tạo ra các biến dị đảm bảo tính thích ứng của SV trong quá trình chọn lọc tự nhiên + Sinh sản vô tính : là hình thứuc sinh sản theo cơ chế nguyên phân -> tạo ra các thế hệ con giống mẹ -> không có biến dị để chọn lọc khi điều kiện sống thay đổi Caâu 4: so saùnh quaù trình nguyeân phaân vaø giaûm phaân? Gioáng nhau : - Quá trình phân bào đèu diễn ra qua 4 kì ( kì đầu, kì giữa, kì TG , kì cuối ) - NST đều trải qua các biến đổi : nhân đôi , đóng xoắn, tập hợp ở mặt phẳng xích đạo thoi phaân baøo, thaùo xoaén... -. Đều là cơ cheá duy trì ổn định bộ NST. Nguyeân phaân - Xảy ra ở TB sinh dưỡng và TB sinh dục maàm - Goàm 1 laàn phaân baøo - Chæ coù 1 laàn NST taäp trung treân maët phaúng xích đạo của thoi phân bào ( NST xếp thành 1 haøng). Giaûm phaân - Xảy ra ở TB sinh dục chín( noãn bào, tinh baøo baäc 1 ) - Goàm 2 laàn phaân baøo - Coù 2 laàn NST taäp trung treân maët phaúng xích đạo của thoi phân bào ( NST xếp thành 2 hàng ở lần phân bào 1, xếp thành 1 hàng ở lần phân bào 2 ) - Kq: taïo ra 2 TB con gioáng meï (2n) - Kq: taïo ra 4TB con khaùc meï , mang boä NSTn - Duy trì ổn định bộ NST của loài qua các - Kết hợp với thụ tinh duy trì ổn định bộ theá heä TB NST qua caùc theá heä cô theå Câu 5: giao tử là gì? Trình bày quá trình phát sinh giao tử ? so sánh giao tử đực và giao tử cái ? + Giao tử là TB có bộ NST đơn bội được hình thành trong quá trình giảm phân Có 2 loại giao tử: gt đực và gt cái + Quaù trình phaùt sinh GT + So sánh gt đực và cái.

(40) - Gioáng: Đều hình thành qua GP Đều chứa bộ NST đơn bội Đều trải qua các giai đoạn phân chia giống nhau( NP, GP1, GP2 ) Đều có khả năng tham gia thụ tinh - Khaùc. Giao tử đực - Sinh ra từ các tinh nguyên bào - Kích thước nhỏ hơn GT cái - 1 tinh nguyeân baøo taïo ra 4 tinh truøng - Mang 1 trong 2 loại NST giới tính X hoặc Y. Giao tử cái - Sinh ra từ các noãn nguyên bào - Kích thước lớni - 1 noãn nguyên bào tạo ra 1 trứng - Chỉ mang 1 NST giới tính X. Câu 6: So sánh sự khác nhau giữa NST thường và NST giưói tính ? NST thường NST giới tính - Goàm nhieàu caëp - Chæ coù 1 caëp - Các cặp luôn tương đồng, giống nhau ở cả - Có thể tương đồng ( XX ) hoặc không giới đực và cái tương đồng ( XY ), khác nhau ở 2 giới - Mang gen qui định các tính trạng không - Mang gen qui định giớùi tính và các tính liên quan đến giới tính trạng liên quan đến giới tính Câu 7: Sinh trai gái có phải do người vợ ? Tại sao tỉ lệ nam nữ xấp xỉ 1 : 1 ? Sinh trai gái không phải do người vợ Ơû nữ qua giảm phân cho 1 loại trứng mang NST X Ơû nam qua giảm phân cho 2 loại tinh trùng mang NST X hoặc Y Nếu tinh trùng X kết hợp với trứng sẽ tạo ra hợp tử mang NST XX -> phát triển thành con gái Nếu tinh trùng Y kết hợp với trứng sẽ tạo ra hợp tử mang NST XY -> phát triển thành con trai Như vâïy sinh trai hay gái do tinh trùng người bố quyết định SÑL: P: XX x XY Gp X X , Y F1: XX : XY Tỉ lệ nam nữ xấp xỉ 1 : 1 Ơû nữ qua giảm phân cho 1 loại trứng mang NST X Ơû nam qua giảm phân cho 2 loại tinh trùng mang NST X hoặc Y với tỉ lệ ngang nhau, Khả năng tham gia thụ tinh của hai loại tinh trùng X,Y với trứng diễn ra với xác suất ngang nhau -> tạo ra 2 loại tổ hợp XX, XY với tỉ lệ ngang nhau -> tỉ lệ nam nữ xấp xỉ 1 : 1.

(41) Ngày dạy: 24/10/2009 Tiết : 77,78,79,80 NHIỄM SẮC THỂ. 3. Sù ph¸t sinh giao tö: - Giao tử là tế bào sinh dục có bộ NST đơn bội đợc hình thành từ quá trình giảm phân của tế bào sinh giao tử có khả năng thụ tinh tạo thành hợp tử. Có hai loại giao tử đực (tinh trùng) và giao tử c¸i(trøng) - Quá trình phát sinh giao tử ở động vật: + Trong quá trình phát sinh giao tử đực: Các tế bào mầm nguyên phân liên tiếp nhiều lần tạo ra nhiÒu tinh nguyªn bµo, c¸c tinh nguyªn bµo ph¸t triÓn thµnh c¸c tinh bµo bËc I. Tinh bµo bËc I tham gia giảm phân, lần I tạo ra 2 tinh bào bậc 2, lần 2 tạo ra 4 tế bào con từ đó phát triển thành 4 tinh trùng đèu có kích thớc bằng nhau và đều tham gia vào quá trình thụ tinh + Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö c¸i: C¸c tÕ bµo mÇm nguyªn ph©n liªn tiÕp nhiÒu lÇn t¹o ra nhiÒu no·n nguyªn bµo, c¸c no·n nguyªn bµo ph¸t triÓn thµnh c¸c no·n bµo bËc I. No·n bµo bËc I tham gia gi¶m ph©n, lÇn I t¹o ra mét no·n bµo bËc 2 vµ mét thÓ cùc thø nhÊt, lÇn 2 t¹o ra 1 tÕ bµo trøng vµ thÓ cùc thø hai. KÕt qu¶ t¹o ra mét tÕ bµo trøng vµ 3 thÓ cùc, chØ cã tÕ bµo trøng tham gia thô tinh cßn 3 thÓ cùc bÞ tiªu biÕn - Qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö ë thùc vËt: + Trong quá trình phát sinh giao tử đực: mỗi tế bào mẹ tiểu bào tử giảm phân cho 4 tiểu bào tử đơn bội sau đó hình thành nên 4 hạt phấn. Trong hạt phấn, mỗi nhân đơn bội lại phân chia cho một nhân ống phấn và một nhân sinh sản, nhân sinh sản lại phân chia tạo ra 2 giao tử đực + Trong quá trình phát sinh giao tử cái: mỗi tế bào mẹ đại bào tử giảm phân cho 4 đại bào tử, nhng chỉ có một sống sót và lớn lên, nhân của nó nguyên phân liên tiếp 3 lần cho 8 nhân đơn bội đợc chứa trong tói ph«i. Trøng n»m ë phÝa cuãi lç no·n cña tói ph«i 4. Thô tinh - Thụ tinh là sự kết hợp giữa một giao tử đực và một giao tử cái tạo thành hợp tử - ý nghÜa: + Lµ c¬ chÕ t¹o ra hîp tö vµ t¸I tæ hîp bé NST lìng béi cña loµi, t¹o ®iÒu kÖn h×nh thµnh c¬ thÓ míi + Sù tæ hîp ngÉu nhiªn cña c¸c lo¹i giao tö trong thô tinh lµ t¨ng biÕn dÞ tæ hîp ë thÕ hÖ sau 5. Mèi liªn hÖ gi÷a nguyªn ph©n, gi¶m ph©n vµ thô tinh - Nhờ nguyên phân, các thế hệ tế bào khác nhau ở cùng một cơ thể vẫn chứa đựng thông tin di truyền đặc trng cho loài - Nhờ giảm phân tạo ra các giao tử mang bộ NST đơn bội - Nhờ thụ tinh, các giao tử đực và cái kết hợp với nhau tạo ra hợp tử có bộ NST lỡng bội đặc trng cho loµi - ë c¸c loµi sinh s¶n h÷u tÝnh, sù kÕt hîp 3 qu¸ tr×nh nguyªn ph©n, gi¶m ph©n, thô tinh lµ c¬ chÕ võa tạo ra sự ổn định vừa làm phong phú, đa dạng thông tin di truyền ở sinh vật C©u hái lý thuyÕt: 1. Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña NST?.

(42) 2. Trình bày các đặc tính cơ bản của NST mà có thể đợc coi là cơ sở vật chất của di truyền ở cấp đọ tế bµo? 3. Tr×nh bµy c¬ chÕ cña qu¸ tr×nh nguyªn ph©n? ý nghÜa cña nguyªn ph©n? 4. Tr×nh bµy c¬ chÕ cña qu¸ tr×nh gi¶m ph©n? ý nghÜa cña gi¶m ph©n? 5. So s¸nh nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n? 6. NST kép là gì? Cơ chế hình thành và và hoạt động của nó trong nguyên phân và giảm phân? 7 Cặp NST tơng đồng là gì? Nêu cơ chế hình thành cặp NST tơng đồng trong tế bào bình thờng? Phân biệt NST kép và cặp NST tơng đồng? IV. Ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp 1. C¬ chÕ nguyªn ph©n * D¹ng I: TÝnh sè tÕ bµo con sau nguyªn ph©n - NÕu sè lÇn nguyªn ph©n b»ng nhau: Tæng sè tÕ bµo con = a . 2x Trong đó: a là số tế bào mẹ tham gia nguyên phân x lµ sè lÇn nguyªn ph©n - NÕu sè lÇn nguyªn ph©n kh«ng b»ng nhau: Tæng sè tÕ bµo con = 2x1 + 2x2 + ..+ 2xa Trong đó: x1, x2,...,xa là số lần nguyên phân của từng tế bào * D¹ng 2: TÝnh sè nhiÔm s¾c thÓ m«i trêng cung cÊp vµ sè thoi v« s¾c h×nh thµnh trong nguyªn ph©n - Sè nhiÔm s¾c thÓ m«i trêng cung cÊp cho nguyªn ph©n: + Số NST tơng đơng với nguyên liệu môI trờng cung cấp: Tæng sè NST m«i trêng = (2x – 1) . a . 2n Trong đó: x là số lần nguyên phân hay là số lần nhân đôI của NST a lµ sè tÕ bµo tham gia nguyªn ph©n 2n lµ sè NST chøa trong mçi tÕ bµo + Sè NST míi hoµn toµn do m«i trêng cung cÊp: Tæng sè NST m«i trêng = (2x – 2) . a . 2n - Số thoi vô sắc đợc hình thành trong nguyên phân: Tæng sè thoi v« s¾c = (2x – 1) . a Trong đó: a là số tế bào mẹ tham gia nguyên phân x lµ sè lÇn nguyªn ph©n * D¹ng 3: TÝnh thêi gian nguyªn ph©n - Nếu tốc độ của các lần nguyên phân liên tiếp không đổi: Một tế bào nguyên phân x lần liên tiếp với tốc độ không đổi thì Thêi gian NP = thêi gian 1 lÇn nguyªn ph©n . x - Nếu tốc độ của các lần nguyên phân liên tiếp không bằng nhau: + Nếu tốc độ nguyên phân ở các lần giảm dần đều thì thời gian của các lần nguyên phân tăng dần đều + Nếu tốc độ nguyên phân ở các lần tăng dần đều thì thời gian của các lần nguyên phân giảm dần đều Gäi x lµ sè lÇn nguyªn ph©n U1, u2, …..ux lÇn lît lµ thêi gian cña mçi lÇn nguyªn ph©n thø 1, thø 2,….thø x th× thêi gian NP lµ: Thêi gian nguyªn ph©n =. ¿ x u1 + ux) ¿ 2. Gäi d lµ hiÖu sè thêi gian giòa lÇn nguyªn ph©n sau víi lÇn nguyªn ph©n liÒn tríc nã. + Nếu tốc độ nguyên phân giảm dần đều thì d > 0 + Nếu tốc độ nguyên phân tăng dần đều thì d < 0 Thêi gian nguyªn ph©n =. x 2. [2u1 + (x – 1)d ]. 2. C¬ chÕ gi¶m ph©n vµ thô tinh * D¹ng 1: TÝnh sè giao tö vµ sè hîp tö t¹o thµnh - Số giao tử đợc hình thành từ mỗi loại tế bào sinh giao tử + Sè tinh trïng t¹o ra = sè tÕ bµo sinh tinh x 4 + Sè trøng t¹o ra = sè tÕ bµo sinh trøng + Số thể định hớng = số tế bào sinh trứng x 3 - TÝnh sè hîp tö: Sè hîp tö = sè tinh trïng thô tinh = sè trøng thô tinh.

(43) - Hiệu suất thụ tinh là tỉ số % giữa số giao tử đợc thụ tinh trên tổng số giao tử đợc tạo ra * D¹ng 2: TÝnh sè lo¹i giao tö vµ hîp tö kh¸c nhau vÒ nguån gèc vµ cÊu tróc NST - TÝnh sè lo¹i giao tö kh¸c nhau vÒ nguån gèc vµ cÊu tróc NST Gọi n là số cặp NST của tế bào đợc xét + Nếu trong giảm phân không có hiện tợng tiếp hợp và trao đổi chéo thì: Sè lo¹i giao tö cã nguån gèc vµ cÊu tróc NST kh¸c nhau = 2n + Nếu trong giảm phân có hiện tợng tiếp hợp và trao đổi chéo dẫn đến hoán vị gen ở m cặp NST kép tơng đồng thì: Sè lo¹i giao tö cã nguån gèc vµ cÊu tróc NST kh¸c nhau = 2n + m - TÝnh sè kiÓu tæ hîp giao tö Số kiểu tổ hợp giao tử = số loại gt đực . số loại gt cái * D¹ng 3: TÝnh sè NST m«i trêng cung cÊp cho qu¸ tr×nh t¹o giao tö - Sè NST m«I trêng cung cÊp cho c¸c tÕ bµo sinh giao tö t¹o giao tö b»ng chÝnh sè NST chøa trong c¸c tÕ bµo sinh giao tö = a . 2n - Sè NST m«i trêng cung cÊp cho a tÕ bµo sinh dôc s¬ khai t¹o giao tö b»ng sè NST trong c¸c giao tö trõ cho sè NST chøa trong a tÕ bµo sinh dôc s¬ khai ban ®Çu Tæng sè NST m«I trêng = (2x+ 1 – 1). a . 2n. Ngày dạy: 26/10/2009 Tiết 81,82,83,84 NHIỄM SẮC THỂ. Bµi tËp vËn dông. 1. Bµi tËp vÒ nguyªn ph©n * Bµi tËp 1: Ba tế bào A, B, C có tổng số lần nguyên phân là 10 và đã tạo 36 tế bào con. Biết số lần nguyên phân của tế bào B gấp đôi số lần nguyên phân của tế bào A. Tính số lần nguyên phân và số tế bào con tạo ra tõ mçi tÕ bµo A, B, C. Gi¶i: Gäi a, b, c lÇn lît lµ sè lÇn nguyªn ph©n cña c¸c tÕ bµo A, B, C víi a,b, c nguyªn d¬ng Theo đề bài: b = 2a suy ra c = 10 – (a + b) = 10 – 3a.

(44) Tæng sè tÕ bµo con t¹o ra lµ: 2a + 2b + 2c = S = 36 => 2a + 22a + 210-3a = 36 GiảI phơng trình ta đợc a = 2, b = 4, c = 4 VËy sè lÇn nguyªn ph©n cña tÕ bµo A lµ 2 vµ sè tÕ bµo con t¹o ra lµ: 4 sè lÇn nguyªn ph©n cña tÕ bµo B lµ 4 vµ sè tÕ bµo con t¹o ra lµ: 16 sè lÇn nguyªn ph©n cña tÕ bµo C lµ 4 vµ sè tÕ bµo con t¹o ra lµ: 16 * Bµi tËp 2: Có 10 hợp tử cùng một loài nguyên phân một số lần bằng nhau và đã sử dụng của môI trờng nội bào 2480 NST đơn. Trong các tế bào con tạo thành, số NST mới hoàn toàn đợc tạo ra từ nguyên liệu nội bµo lµ 2400. 1. Xác định tên loài 2. TÝnh sè lÇn nguyªn ph©n cña mçi hîp tö nãi trªn Gi¶i: 1. Xác định tên loài: Gäi x lµ sè lÇn nguyªn ph©n cña mçi hîp tö vµ 2n lµ bé NST lìng béi cña loµi. Ta cã: Số NST tơng đơng với nguyên liệu của môi trờng nội bào là: (2x – 1). 10 . 2n = 2480 (1) Sè NST míi hoµn toµn do m«I trêng néi bµo cung cÊplµ: (2x – 2). 10 . 2n = 2400 (2) Lấy (1) – (2), ta đợc: 10. 2n = 80 => 2n = 8. Đây là bộ NST của ruồi giấm 2. Sè lÇn nguyªn ph©n cña mçi hîp tö: Ta cã (2x – 1). 10 . 2n = 2480  x = 5. VËy sè lÇn nguyªn ph©n cña mçi hîp tö lµ 5 lÇn 2. Bµi tËp vÒ gi¶m ph©n vµ thô tinh * Bài tập: Một thỏ cái sinh đợc 6 thỏ con. Biết hiệu suất thụ tinh của trứng là 50% , của tinh trùng là 6,25%. TÝnh sè tÕ bµo sinh tinh vµ sinh trøng tham gia qu¸ tr×nh trªn. Gi¶i: Cã 6 thá con ph¸t triÓn tõ 6 hîp tö suy ra sè trøng thô tinh = sè tinh trïng thô tinh = 6. HiÖu suÊt thô tinh cña trøng lµ 50%, cña tinh trïng lµ 6,25% nªn: 100 =12 trøng 50 100 Số tinh trùng đợc tạo ra là: 6 . =96 tinh trïng 6 ,25. Số trứng đợc tạo ra là: 6 .. Sè tÕ bµo sinh trøng = sè trøng t¹o ra = 12 trøng Sè tÕ bµo sinh tinh = 96 : 4 = 24 tÕ bµo.

(45) Ngày dạy : 29/10/2009 Tiết : 85,86,87,88 NGUYÊN PHÂN GIẢM PHÂN. KIẾN THỨC CƠ BẢN. 1. Tính ñaëc tröng cuûa boä NST - Ñaëc tröng veà thaønh phaàn, soá löông vaø caáu truùc NST. * Caáu truùc NST : - Gồm 1 phân tử AND quấn quanh 1 phân tử Prôtêin. - có 4 kiểu tâm động : tâm cân, tâm lệch, tâm mút và tâm đầu . - Hình dạng : Hình hạt, hình chữ V, hình que, hình que có móc… - Kích thước : + Đường kính : 0.2  2 micromet. + Chieàu daøi : 0.5  50 micromet. - Số lượng: thay đổi từ vài NST  hàng ngàn NST. Số lượng NST không phản ánh trình độ tiến hoá cuỷa sinh vật. * Phân loại : có 2 loại NST là : - NST giới tính ( sex chromosome) chỉ có 1 cặp , khác nhau giữa giới đực và giới cái : XX  cái ; XY  đực .riêng châu chấu, bọ ngựa… thì ngược lại..

(46) - NST thường ( Còn gọi laØ NST A : AUTOSOME) : có nhiều cặp ( tuỳ theo loài ), giống nhau giữa giới đực và giới cái. - NST B (NST boå sung ). - Chức năng : NST giới tính mang gen quy định tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính. NST thường mang gen quy đinh tính trạng thường. * Biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào : có 2 dạng hình thái : - Duỗi xoắn : dạng sợi ( kì trung gian ) - Đóng xoắn : dạng đặc trưng ( kì giữa ). * Kì trung gian : chieám 90 % chu kì teá baøo, goàm 3 pha: + Pha G1: NST ở dạng duỗi xoắn, AND sao mã, tổng hợp prôtêin. + pha S : AND nhân đôi dẫn đến NST nhân đôi thành sợi kép dính nhau ở tâm động. + Pha G2: NST ko có hoạt động biến đổi hình thái. * Nguyeân phaân : C¸c k× Nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña nhiÔm s¾c thÓ K× ®Çu. - NST bắt đầu đóng xoắn. - Các NST kép dính vào các sợi tơ của thoi phân bào tâm động. K× gi÷a. - Các NST kép đóng xoắn cực đại - Các NST kép xép thành 1 hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào. K× sau. - Từng NST kép chẻ dọc ở tâm động thành 2 NST đơn phân li. K× cuèi. - Các NST đơn dãn xoắn dài ra, ở dạng sụùi mảnh dần thành NS chất - Keát quaû : Tõ 1 TB 2n ban ®Çu t¹o ra 2 TB con 2n cã bé NST gièng nhau vµ gièng TB mÑ - YÙ nghóa : - Nguyªn ph©n lµ h×nh thøc sinh s¶n cña TB vµ sù lín lªn cña c¬ thÓ - Nguyên phân duy trì sự ổn định bộ NST đặc trng của loài qua các thế hệ TB *Giaûm phaân :. Nh÷ng diÓn biÕn c¬ b¶n cua NST ë c¸c k× C¸c k× LÇn ph©n bµo I. LÇn ph©n bµo II. K× ®Çu. - C¸c NST xo¾n, co l¹i - C¸c cÆp NST kÐp trong cÆp t¬ng - NST co l¹i cho thÊy sè lîng đồng tiếp hợp bắt chéo vaứ trao ủoồi NST kép trong bộ đơn bội ủoaùn, sau đó tách rời nhau .. K× gi÷a. -NST kÐp xÕp thµnh 1 hµng ë - Các cặp NST keựp tơng đồng tập trung và xếp song song thành 2 hàng ở maởt phẳng xích đạo của thoi phân bµo mặt phaỳng xích đạo của thoi phân bào.. K× sau. - Tõng NST kÐp chÎ däc ë t©m - Cặp NST kép tơng đồng phân li độc động thành 2 NST đơn phân li veà 2 lËp víi nhau vÒ 2 cùc cña TB cực TB.

(47) K× cuèi. - C¸c NST kÐp n»m gän trong 2 nh©n - Các NST đơn nằm goùn trong mới đợc tạo thành với số lợng là đơn bội nhân mới tạo thành với số lợng là keùp (n) đơn bội ( n ).. - KÕt qu¶: Tõ mét TB mĐ (2n) ban đầu qua 2 lÇn ph©n bµo liªn tiÕp t¹o ra 4 TB con mang bé NST đơn bội (n) - YÙ nghóa : +Giảm phân giúp giảm bộ NST đi một nửa  phục hồi qua thụ tinh. Nhờ đó duy trì sự ổn định của bộ NST qua các thế hệ của loài. +Tạo ra các TB con có bộ NST đơn bội khác nhau về nguồn gốc NST  laứ cụ sụỷ ủeồ taùo ra bieỏn dị tổ hợp, tạo ra sự đa dạng phong phú của sinh vật. 2 .Sự phát sinh giao tử và thụ tinh. Sự phát sinh giao tử ở động vật : + Tế bào sinh dục chín nguyên phân liên tiếp tạo các tinh bào. Trải qua quá trình hoàn thiện hình thành nên tinh nguyên bào. 1 tinh nguyên bào trải qua giảm phân tạo ra 4 tinh trùng có sự khaùc nhau veà nguoàn goác NST. + Phát sinh giao tử cái : Tế bào sinh dục chín nguyên phân liên tiếp tạo các noãn bào . Trải qua quá trình hoàn thiện hình thành noãn nguyên bào. 1 Noãn nguyên bào qua giảm phân tạo ra 3 thể cực kích thước nhỏ và 1 trứng kích thước lớn. Caâu hoûi naâng cao : Câu 1 : Những biến đổi hình thái NST được biểu hiện qua sự đóng và duỗi xoắn điển hình ở những kì nào ? Tại sao nói sự đóng và duỗi xoắn của NST mang tính chu kì Traỷ lụứi : Mức đội đóng, duổi xoắn của NST diễn ra qua các kì của chu kì TB: + D¹ng sîi (duæi xo¾n) ë k× trung gian + Dạng đặc trng (dạng đóng xoắn cựu đại) ở kì giữa. - Nói sự đóng và duỗi xoắn của NST mang tính chu kì vì ở kì trung gian NST duỗi xoắn cực đại, bắt đầu co ngắn ở kì giữa , co cực đại ở kì giữa rồi lại duỗi xoắn ở kì sau, kì cuối . sau đó lại trở lại duỗi xoắn cực đại ở kì trung gian. Quá trình này lặp lại qua chu kì tế bào tiếp theo nên nó mang tính chu kì . Câu 2 : Những điểm khác nhau giữa NST giới tính và NST thường ? Trả lời : NST giíi tÝnh NST thêng - Tån t¹i 1 cÆp trong TB lìng béi 2n - Nhieàu caëp - Luôn tồn tại thành từng cặp tơng đồng. -Cặp tương đồng (XX) hay không tương - Mang gen quy định tính trạng thờng của cơ đồng (XY). thÓ. - Mang gen quy định tính đực cái va øtính - Có trong tế bào của tất cả các loài sinh trạng thường. vaät . - Chỉ tồn tại trong tế bào của loài phân tính. Caâu 3 : So saùnh nguyeân phaân vaø giaûm phaân ? Trả lời : * Giống nhau : - Đều trải qua các kì như kì đầu , kì giữa, kì sau, kì cuối..

(48) - Cùng có sự biến đổi hình thái của NST như đóng và duỗi xoắn theo chu kì. - Cùng có hoạt động nhân đôi của NST, cùng có hoạt động tập trung trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào rồi phân li về 2 cực tế bào. - Cùng giúp cho Bộ NST được duy trì ổn định. * Khaùc nhau : Giaûm phaân Nguyeân phaân - Xảy ra ở tế bào sinh dục thời kì chín. - Xảy ra ở tất cả các tế bào . - Có sự tiếp hợp, trao đổi tréo của các cặp - Không có sự tiếp hợp, trao đổi chéo của NST tương đồng trong kì đầu của giảm phân I. cặp NST tương đồng. - Kì giữa giảm phân I NST có hoạt động xeáp thaønh 2 haøng ngang treân mpxñ cuûa thoi - Xeáp thaønh 1 haøng ngang phaân baøo. - Kì sau cuûa giaûm phaân I NST khoâng taùch ra ở tâm động. - NST kép tách nhau ở tâm động. - Xaûy ra 2 laàn lieâp tieáp . - Kết quả : từ 1 tế bào mẹ 2n cho 2 tế bào - Xaûy ra 1 laàn. con 2n gioáng nhau vaø gioáng teá baøo meï. - Kết quả : Từ 1 tế bào mẹ 2n , qua 2 lần giaûm phaân lieân tieáp taïo ra 4 teá baøo con 1n.. KIỂM TRA KIẾN THỨC Cấu tạo, chức năng NST Tính ña daïng vaø ñaëc thuø cuûa NST Nguyeân phaân Giaûm phaân Phát sinh giao tử Cô cheá tính TNo cuûa Moocgan – di truyeàn lieân keát.

(49) Ngaøy daïy : 30/10/2009 Tieát : 89,90,91,92 BÀI TẬP VỀ NGUYÊN PHÂN VÀ GIẢM PHÂN. A/ Những điểm cần lưu ý:  Một tế bào sinh dưỡng ( hoặc hợp tử hoặc tế bào trần) - Lần phân bào thứ nhất tạo ra 2 tế bào con. 2 teá baøo con laïi nguyeân phaân laàn 2 taïo ra 22 = 4 teá baøo con. 4 teá baøo con laïi nguyeân phaân laàn 3 taïo ra 23 = 8 teá baøo con. Toùm laïi , 1 teá baøo qua K laàn nguyeân phaân taïo ra 2k teá baøo con. - Vậy số NST Ở thế hệ cuối cùng sẽ là : 2n . 2k  Moät teá baøo meï qua giaûm phaân cho ra 4 teá baøo con, neáu: - Trong quá trình phát sinh giao tử đực thì chúng trở thành 4 tinh trùng. Các tinh trùng đều tham gia vào quá trình thụ tinh. - Trong quá trình phát sinh giao tử cái thì chỉ 1 tế con trở thành tế bào trứng trực tiếp tham gia thụ tinh, 3 tế bào còn lại là thế cực không tham gia vào thụ tinh.  Gọi n là số cặp NST tương đồng, ta có: - Số loại giao tử được tạo thành : 2n Tỉ lệ mỗi loại giao tử được tạo thành : 1 2n - Số kiểu tổ hợp khác nhau: 3n * Bộ NST lưỡng bội của loài có trong: - Hợp tử - Tế bào sinh dưỡng.

(50) - Teá` baøo sinh duïc sô khai - Tinh nguyên bào và noãn nguyên bào  Bộ NST lưỡng bội : Luôn luôn tồn tại thành từng cặp và hầu hết là cặp tương đồng (2n)  Bộ NST đơn bội : Chỉ chứa 1 chiếc của cặp tương đồng (n)  NST đơn có ở kì sau, kì cuối, và đầu kì trung gian :  NST kép có` ở cuối kì trung gian, kì đầu, kì giữa  NST duỗi xoắn nhiều nhất ở kì trung gian để dễ dàng sao chép các thông tin di truyeàn khi NST nhaân ñoâi  NST đóng xoắn cực đại ở kì giữa ( có hình thài ro õnhất) để xếp đủ hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào tạo điều kiện cho sự phân li đồng đều các NST đơn trong NP vaø giaûm phaân II, NST keùp trong giaûm phaân I: Ví duï : 1 tế bào đậu hà lan nguyên phân 4 lần. Hỏi : a. soá teá baøo con hình thaønh ? b. số lượt thoi vô sắc hình thành? Số tơ vô sắc hình thành ? c. Môi trường cung cấp bao nhiêu NST? Biết trong giao tử của cây đậu hà lan có 7 NST. Giaûi a. soá teá baøo con hình thaønh : 24 = 16 teá baøo con b. số lượt thoi vô sắc hình thành bằng số lượt nguyên phân = 4 lần. c. Môi trường cung cấp số lượng NST là : x k.2 .2nNST = 1.24.14 = 224 (NST ) B/ Bài tập tự giải : Bài tập 1 : Ở ruồi giấm có bộ NST là 2n= 8. 1 tế bào nguyên phân 1 số lần. Môi trường cung cấp 64 NST. Xác định số lần nguyên phân của tế bào đó. Bài tập 2 : ruồi giấm có bộ NST là 2n= 8. có 2 tế bào nguyên phân 1 số lần. Môi trường cung caáp 8192 NST. Bieát raèng soá laàn nguyeân phaân cuûa teá baøo 1 gaáp ñoâi soá laàn nguyeân phaân cuûa teá baøo 2 .xaùc ñònh soá laàn nguyeân phaân cuûa moãi teá baøo. Bài tập 3: Ở lúa nước, 2n=24. Hãy chỉ rõ: a) Số tâm động ở kì sau của nguyên phân. b) Số tâm động ở kì sau của giảm phân 1 ( Kì này NST kép phân li => mỗi NST kép có 1 tâm động) c) Số cromatit ở kì giữa của nguyên phân. ( mỗiNST kép gồm 2 cromatit đính nhau ở tâm động ) d) Số cromatit ở kì sau của nguyên phân.( 2 cromatit tách nhau --> NST đơn --> khoâng coøn crimatit) e) Số NST ở kì sau của nguyên phân ( 48) f) Số NST ở kì giữa của giảm phân 1 ( 24 NST kép) g) Số NST ở kì cuối của giảm phân 1 ( 12 kép) h) Số NST ở kì cuối của giảm phân 2: ( 12 đơn).

(51) Nếu biết rằng sự phân chia chất tế bào xảy ra ở kì cuối. Bài Tập 4: Ở gà 2n= 78. Một gà mái đẻ được 32 trứng, trong đó có 25 trứng được thụ tinh nhưng chỉ ấp nở được 23gà con. Hỏi các trứng không nở có bộ NST là bao nhiêu? Baøi taäp soá 5: Một loài có bộ NST 2n= 20 1. Một nhóm tế bào của loài mang 200 NST ở dạng sợi mảnh. Xác định số tế` baøo cuûa nhoùm. 2. Nhóm tế bào khác của loài mang 400 NST kép. nhóm tế bào đang ở kì nào, Số lượng tế bào bằng bao nhiêu? cho biết diễn biến của các tế bào trong nhóm đều nhö nhau. 3. Nhóm tế bào thứ 3 của loài trên mang 640 NST đơn đang phân li vế 2 cực của tế bào. nhóm tế bào đang ở kì nào, số lượng tế bào bằng bao nhiêu? Baøi taäp soá 6 Ở ruồi giấmcó bộ NST là 2n= 8 a. Xác định số lượng tế bào vàû số lượng NST khi có 3 tế bào trên thực hiện 5 lần nguyeân phaân b. Tính số lượng tế bào con được tạo ra khi các tế bào trên kết thúc giảm phân II? c. Cho rằng các tế bào con được tạo ra ở trên hình thành các tinh trùng và đều tham gia vào quá trình thụ tinh, trong đó số tinh trùng trực tiếp thụ tinh chiếm 4% số tinh trùng được tạo thành nói trên. xác định số hợp tử được tạo thành. Baøi taäp soá 7: Ở ruồi giấm 2n=8 a) Một nhóm tế bào sinh dục đang thực hiện quá trình giảm phân có tất cả 28 NST keùp. Haõy xaùc ñònh: - Nhóm tế bào này đang ở thời điểm nào của quá trình giảm phân. - Số lượng tế bào ở thời điểm tương ứng. b) Một nhóm tế bào sinh dục khác có tất cả 512 NST đang phân li về 2 cực của tế bào. Haõy xaùc ñònh: - Số lượng tế bào của nhóm. - Soá teá baøo con khi nhoùm teá baøo treân keát thuùc phaân baøo. Bieát raèng: Moïi dieãn bieán trong nhoùm teá baøo treân laø nhö nhau vaø teá baøo chaát phaân chia bình thường khi kết thúc kì cuối của mỗi lần phân bào. GIAÛI BAØI 7 a) -Thời điểmtrong giảm phân có NST kép là: + Lần phân bào I: Cuối kì trung gian, kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối + Lần phân bào II: Kì đầu, kì giữa - Số tế bào ở thời điểm tương ứng: + 128 : 8 = 16.

(52) + Số tế bào con là là 16 khi ở các thời điểm của lần phân bào I Là kì trung gian, kì đầu, kì giữa kì sau + SốTế bào con là 32 khi ở kì cuối lần phân bào I va økì đầu kì giữa của lần phân bào II. b) – Số lượng tế bào sinh dục cfó 512 NST đang phân li về 2 cực của tế bào Tế bào sinh dục trong giảm phân có NST đơn phân li về 2 cực tế bào là đang ở kì sau của lần phân bào II --> Mỗi tế bào con chứa 8 NST đơn . Số tế bào ở thời điểm này là 512 : 8 = 64 - Số lượng tế bào con khi kết thúc phân bào là: 64 x 2 = 128. Ngày dạy: 31/10/2009 Tiết : 93,94,95,96. ADN VÀ GEN. * Axit nuclêic gồm 2 loại : axit đêoxiribônuclêic ( AND ) và axit ribônuclêic ( ARN ) chúng đều là chất trùng hợp nhiều đơn phân là nuclêôtit. * CÊu t¹o ho¸ häc cña ph©n tö ADN. - Phân tử ADN đợc cấu tạo từ các nguyên tố C, H, O, N, P. - ADN là đại phân tử cấu tạo theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là nuclêôtit (gồm 4 loại A, T, G, X) Moãi nucleâoâtit goàm 3 thaønh phaàn : + Nhóm photphat ( P ) có tính chất hoá học mạnh để liên kềt với các nhóm khác trong phản ứng ngưng tụ. Đường pentozơ ở AND là đêoxiribozơ (C5H10O4) + Bazơnitơ thuộc 2 nhóm Purin (ađênin, guanin )có kích thước lớn hơn và pirimidin (timin, uraxin )có kích thước nhỏ. Do các nuclêôtit khác nhau ở thành phần bazơnitơ nên tên gọi của chúng chính là tên của bazơnitơ tương ứng. Phân tử ADN có cấu tạo đa dạng và đặc thù do thành phần, số l ợng và trình tự sắp xếp cña c¸c nuclª«tit - Tính đa dạng và đặc thù của ADN là cơ sơ phân tử cho tính đa dạng và đặc thù của sinh vật. * CÊu tróc kh«ng gian cña ph©n tö ADN Moâ hình caáu truùc khoâng gian do J.Oatxôn vaø F.Crick phaùt hieän ra coù caùc ñaëc ñieåm sau : - Phân tử ADN là chuổi xoắn kép, gồm 2 mạch đơn xoắn đều đặn quanh 1 trục theo chiều từ trái sang ph¶I, ngược chiều kim đồng hồ. - Các bazơnitơ purin và pirimidin xếp chồng khít lên nhau vuông góc với trục xoắn,mặt phẳng của đường ở gần phía phải của bazơnitơ..

(53) - Mỗi vòng xoắn có đờng kính 20 A0 chiều cao 34 A0 gồm 10 cặp nuclêôtit nghieõng vụựi maởt phẳng vuông góc với trục của vòng xoắn 1 góc 36o. - hai chuỗi polynuclêôtit liên kết với nhau bằng liên kết Hiđrô theo nguyên tắc bổ sung, đảm bảo khoảng cách đều đặn giữa 2 mạch đơn, Aliên kết với T bằng 2 liên kết Hidrô , T liên kết với X baèng 3 lieân keát Hidroâ - Nguyeân taéc boå sung : + A boå sung cho T + G boå sung cho X - HÖ qu¶ cña NTBS: + Biết trình tự đơn phân của một mạch thì suy ra đợc trình tự đơn phân của mạch còn lại + Về tỉ lệ của các loại đơn phân trong ADN: A = T; G = X A+G=T+X - Chieàu cao 1 nu = 3.4 Ao - KL 1 nu = 300 ñvC - Tính chieàu daøi : L = N / 2 x 3.4 Ao Soá voøng xoaén : N / 20 N=A+G+T+X =2(A+G) * Ngoài ra còn các dạng khác như dạng A, Z, Các hoặc cấu trúc dạng vòng kép ( ở virut, vi khuẩn) hoặc dạng vòng đơn, dạng sợi thẳng ( ở virut ) * Quaù trình nhaân ñoâi cuûa AND dieãn ra nhö sau : - Tách 2 mạch của AND nhờ các enzim gọi là Helicaza. Các enzim này phá vỡ các liên kết Hiedrô giữa các bazơnitơ. Các prôtêin SSB(Single Strand Binding ) gắn lên các mạch đơn làm chúng không nối lại được. - Tổng hợp đoạn mồi (primer ) ARN nhờ 1 phức hợp prôtêin gọi là primôxôm. - Tổng hợp mạch mới nhờ Polimeraza III . Enzim này tổng hợp mạch mới từ đầu 3’ OH của đoạn mồi ARN. Khuôn là AND. Các nuclêôtit của môi trường nội bào đến bổ sung cho các nuclêôtit của mạch khuôn theo nguyên tắc bổ sung : A- T , G – X . Mạch mới được tổng hợp theo chieàu 5’  3’. Trên mạch khuôn 3’  5’ , mạch mới được tổng hợp liên tục, cùng hướng tháo xoắn được gọi là mạch tới. Trên mạch khuôn còn lại, mạch mới được tổng hợp gián đoạn, ngược với hướng tháo xoắn. Mỗi đoạn ngắn gọi là đoạn Okazaki có khoảng 1000 – 2000 cặp bazơ. Mạch mới này gọi là maïch chaäm. Mạch mới được hoàn chỉnh nhờ 1 số enzim . Khi sự sao chép kết thúc, các đoạn mồi ARN bị thuỷ phân. Các đoạn Okazaki được nối lại nhờ enzim AND – polimeraza I và enzim ligaza. * Tại sao đột biến gen thường có hại cho sinh vật ? Trả lời :.

(54) Đột biến gen thể hiện ra kiểu hình thường có hại cho bản thân sinh vật vì chúng phá vỡ sự thống nhất hài hoà trong kiểu gen đã quan chọn lọc tự nhiên và duy trì lâu đời trong điều kiên tự nhiên, gây ra những rối loạn trong quá trình tổng hợp prôtêin . * Quaù trình phieân maõ ( dòch maõ, sao maõ ): - Giai đoạn 1 : Enzim ARN – polimeraza bám vào AND nhận biết điểm khởi động tổng hợp để chuẩn bị phiên mã . - Giai đoạn 2 : ARN được kéo dài với tác dụng của enzim lõi. Enzim lõi tiến đến đâu AND tháo xoắn tới đó. - Giai đoạn 3 : Kết thúc : Khi phiên mã đến đoạn giàu G- X và A – T thì quá trình phiên mã ngừng lại . Sợi ARN cộng với enzim lõi được giải phóng khỏi ADN. ARN mới được tổng hợp gồm các đoạn khoởi đầu chứa codon khởi đầu. Đoạn mãhoá chứa các codon mã hoá các axit amin. Đoạn theo sau chứa codon kết thúc. Caùc enzim tham gia : Polimeraza I, II, III, enzim poli A – polimeraza, enzim endonucleâaza. * Quaù trình dòch maõ : - Quá trình dịch mã gồm 3 giai đoạn: + Khởi động : đầu tiên là sự hình thành phức hợp gồm 3 thành phần: tiểu đơn vị nhỏ của ribôxôm, tARN có mang mêthionin, mARN. Một nhân tố khởi động ( IF2 ở prokaryote, eIF4 ở eukaryote )sẽ phát hiện codon khởi động AUG giúp phức hợp và tiểu đơn vị lớn của ribôxôm gắn vào và dịch mã bắt đầu. + Kéo dài : sau khi mehtionin đạt vào vị trí, aa – tARN kế tiếp sẽ đến xếp vào vị trí của Methionin – tARN đầu tiên trên ribôxôm nhờ nhân tố kéo dài (elongation Factors – EF ) và hình thành liê kết peptit giữa hai axit amin. Sau đó, ribôxôm dịch nhảy 1 nấc 3 nuclêôtit theo chiều 5’  3’ trên mARN, giải phóng Methionin – tARN đầu tiên vas12 chuẩn bị đón aa – tARN mới. Quá trình được lặp lại nhiều lần cho đến khi xuất hiện dấu hiệu kết thúc dịch mã . + Kết thúc: Khi dấu hiệu kết thúc dịch mã ( một trong các codon AUG,UAA,UGA ) được nhận biết bởi nhân tố kết thúc termination factors – TF ),phức hợp polipeptit – tARN lập tức taùch laø ñoâi. Riboâxoâm cuõng taùch ra thaønh 2 tieåu ñôn vò. * Cấu trúc và chức năng của Prôtêin : Caáu truùc : - Pr«tªin lµ hîp chÊt h÷u c¬ gåm c¸c nguyªn tè: C,H,O,N - Prôtêin là đại phân tử đửụùc cấu trúc theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là axít amin - Prôtêin có tính đa dạng và đặc thù do thành phần, số lượng vµ tr×nh tù c¸c axÝt amin. - C¸c bËc cÊu tróc: + Cấu trúc bậc 1: là chuổi axít amin có trình tự xác định + CÊu tróc bËc 2: Lµ chuæi axÝt amin t¹o vßng xo¾n lß xo + Cấu trúc bậc 3: Do cấu trúc bậc 2 cuộn xếp theo kiểu đặc trửng + CÊu tróc bËc 4: Gåm 2 hay nhiÒu chuçi axÝt amin kÕt hîp víi nhau. Chức năng : - Chøc n¨ng cÊu tróc: Là thành phần quan trọng xây dựng các bào quan và màng sinh chất  hình thành các đặc điểm cña m«, c¬ quan, c¬ thÓ - Vai trò xúc tác các quá trình trao đổi chất. B¶n chÊt enzim lµ pr«tªin, tham gia c¸c ph¶n øng sinh ho¸. - Vai trò điều hoà các quá trình trao đổi chất. C¸c hoocm«n phÇn lín lµ pr«tªin  ®iÒu hoµ c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ trong c¬ thÓ.

(55) - Vai trò vận chuyển và chuyển động : Vận chuyển oxi nhờ prôtêin như hêmoglobin, mioglobin Chuển động nhờ các prôtêin như dạng sợi như miôzin và actinin (tơ cơ ). - Vai troø baûo veä : Khaùng theå baûo veâ cô theå laø proâteâin . - Vai trò cung cấp năng lượng : Lúc thiếu gluxit hay lipit thì prôtêin được phân giải tạo năng lượng cung cấp cho tế bào hoạt động . - Vai trò chống đỡ cơ học ( đệm ) : Prôtêin collagen, eslastin là các prôtêin dạng sợi tạo nên moâ lieân keát baûo veä cô theå . - vai trò truyền xung thần kinh : 1 số prôtêin có vai trò trung gian trong các phản ứng trả lời của tế bào thần kinh đối với các kích thích đặc hiệu. Ví dụ rôđôpsin ở mắt , axetylcôlin ở xinap. * Moái lieân heä gen (ADN )  mARN  Proâteâin  Tính traïng: Mèi liªn hÖ: + ADN là khuôn mẫu để tổng hợp mARN . + mARN lµ khu«n mÉu ñÓ tæng hîp chuçi aa ( cÊu tróc bËc 1 cña pr«tªin) + Prôtêin tham gia cấu trúc và hoạt động sinh lí của teỏ baứo biểu hiện thành tính trạng. B¶n chÊt mèi quan hÖ gen- tÝnh tr¹ng: Trình tự các Nu trong ADN qui định trình tự các Nu trong ARN , qua đó qui định trình tự các aa của prôtêin. Proõteõin tham gia vào các hoạt động của teỏ baứo  biểu hiện thành tính trạng. -. caáu taïo,caáu truùc khoâng gian cuûa AND Baûn chaát cuûa gen Tính ña daïng vaø ñaëc tröng cuûa ADN Quaù trình nhaân ñoâi cuûa ADN Quaù trình sao maõ ra ARN Quá trình tổng hợp Prôtêin Cấu trúc không gian và chức năng của prôtêin Mối quan hệ giữa gen  maRN  prôtêin  tính trạng.

(56) Ngày dạy : 2/11/2009 Tiết : 97,98,99,100 ADN VÀ GEN. I. Cấu trúc, chức năng, tính đặc trng và cơ chế tổng hợp ADN 1. CÊu tróc ADN a. CÊu t¹o ho¸ häc: - AND là một loại axit nuclêic, đợc cấu tạo từ các nguyên tố hoá học C, H, O, N và P - AND thuộc loại đại phân tử có kích thớc lớn có thể dài tới hàng trăm mircômét và khối lợng đạt tới hàng triệu đơn vị cácbon - AND đợc cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, gồm nhiều đơn phân. Đơn phân là Nuclêôtít, mỗi nuclª«tit cã khèi lîng trung b×nh lµ 300 ®vC vµ kÝch thíc trung b×nh lµ 3,4 Ao, bao gåm 3 thµnh phÇn: + Mét ph©n tö axit phètphoric: H3PO4 + Một phân tử đờng đêôxiribô C5H10O4 + Mét trong 4 lo¹i baz¬ nit¬: A,T, G, X - C¸c lo¹i nuclª«tÝt liªn kÕt víi nhau b»ng liªn kÕt ho¸ trÞ gi÷a c¸c axit phètphoric cña nuclª«tÝt nµy với phân tử đờng của nuclêôtít kế tiếp hình thành nên chuỗi pôlinuclêôtít - Bèn lo¹i Nuclª«tÝt s¾p xÕp víi thµnh phÇn, sè lîng vµ tr×nh tù s¾p xÕp kh¸c nhau t¹o cho AND cã tính đa dạng và tính đặc thù là cơ sở cho tính đa dạng và đặc thù ở các loài sinh vật b. CÊu tróc kh«ng gian: Mô hình cấu trúc không gian của AND đợc Oatxơn và Críc công bố vào năm 1953 có những đặc trng sau: - AND lµ mét chuçi xo¾n kÐp gåm hai m¹ch polinuclª«tÝt quÊn quanh mét trôc tëng tîng theo chiÒu từ tráI sang phải nh một cáI thang dây xoắn với hai tay thang là các phân tử đờng và axit phôtphoric xÕp xen kÏ, cßn bËc thang lµ c¸c cÆp baz¬nit¬ A – T, G – X - C¸c nuclª«tÝt trªn hai m¹ch liªn kÕt víi nhau theo nguyªn t¾c bæ sung: A cã kÝch thíc lín liªn kÕt víi T cã kÝch thíc nhá b»ng hai liªn kÕt hi®r«, G cã kÝch thíc lín liªn kÕt víi X cã kÝch thíc nhá b»ng ba liªn kÕt hi®r«. - Các nuclêôtít liên kết với nhau tạo nên các vòng xoắn, mỗi vòng xoắn gồm 10 cặp nuclêôtít, có đờng kính 20Ao và chiều dài là 34Ao - Dùa vµo nguyªn t¾c bæ sung, nÕu biÕt tr×nh tù s¾p xÕp cña mét m¹ch th× cã thÓ suy ra tr×nh tù s¾p xÕp cña m¹ch cßn l¹ivµ trong ph©n tö AND lu«n cã : A = T, G = X , tØ sè hµm lîng. A+T G+ X. lu«n lµ mét h»ng sè kh¸c nhau cho tõng loµi. 2. Chøc n¨ng cña ADN - ADN lu gi÷ vµ b¶o qu¶n th«ng tin di truyÒn: + Th«ng tin di truyÒn ddîc m· ho¸ trong AND díi d¹ng c¸c bé ba nuclª«tÝt kÕ tiÕp nhau, tr×nh tù này qui định trình tự các axitamin trong phân tử prôtêin đợc tổng hợp + Mỗi đoạn của AND mang thông tin qui định cấu trúc một loại prôtêin gọi là gen cấu trúc, mỗi gen cÊu tróc cã tõ 600 – 1500 cÆp nuclª«tÝt - AND có chức năng truyền đạt thông tin di truyền: + AND có khả năng tự nhân đôI và phân li. Sự tự nhân đôi và phân li của AND kết hợp tự nhân đôi và phân li của NST trong phân bào là cơ chế giúp cho sự truyền đạt thông tin di truyền từ tế bào này sang tÕ bµo kh¸c, tõ thÕ hÖ c¬ thÓ nµy sang thÕ hÖ c¬ thÓ kh¸c.

(57) + AND có khả năng sao mã tổng hợp ARN qua đó điều khiển giiảI mã tổng hợp prôtêin. Prôtêin đợc tổng hợp tơng tác với môI trờng thể hiện thành tính trạng 3. Tính đặc trng của ADN - §Æc trng bëi sè lîng, thµnh phÇn, tr×nh tù ph©n bè c¸c nuclª«tÝt, v× vËy tõ 4 lo¹i nuclª«tÝt t¹o nªn nhiều phân tử ADN đặc trng cho loài - §Æc trng bëi tØ lÖ. A+T G+ X. - §Æc trng bëi sè lîng, thµnh phÇn, tr×nh tù s¾p xÕp c¸c gen trong nhãm gen liªn kÕt 4. Cơ chế tổng hợp AND(tự nhân đôi, tái sinh, tự sao) - Qu¸ tr×nh tæng hîp AND diÔn ra trong nh©n tÕ bµo t¹i NST ë k× trung gian cña qu¸ tr×nh ph©n bµo khi NST ë tr¹ng th¸i sîi m¶nh duçi xo¾n - Dới tác dụng của enzim AND - pôlimeraza, hai mach đơn của AND tháo xoắn và tách dần nhau ra đồngthời các nuclêôtít trong môI trờng nội bào vào liên kết với các nuclêôtít trên hai mạch đơn của AND theo nguyªn t¾c bæ sung( A liªn kÕt víi T b»ng 2 liªn kÕt hi®rr« vµ ngîc l¹i, G liªn kÕt víi X b»ng 3 liªn kÕt hi®r« vµ ngîc l¹i). KÕt qu¶ tõ 1 ph©n tö AND mÑ t¹o ra 2 ph©n tö AND con gièng nhau và giống AND mẹ, trong mỗi AND con có một mạch đơn là của AND mẹ, mạch còn lại là do c¸c nuclª«tÝt m«i trêng liªn kÕt t¹o thµnh - Trong quá trình tổng hợp AND, một mạch đợc tổng hợp liên tục theo chiều 5’ – 3’, mạch còn lại đợc tổng hợp gián đoạn theo chiều 3’ – 5’ - AND đợc tổng hợp theo 3 nguyên tắc: + NTBS: A liªn kÕt víi T b»ng 2 liªn kÕt hi®rr« vµ ngîc l¹i, G liªn kÕt víi X b»ng 3 liªn kÕt hi®r« vµ ngîc l¹i + Nguyªn t¾c b¸n b¶o toµn: trong mçi AND con cã mét m¹ch lµ cña AND mÑ + Nguyên tắc khuân mẫu: hai mạch đơn của AND đợc dùng làm khuân để tổng hợp * ý nghĩa của quá trình tự nhân đôi: - Sự nhân đôi của AND là cơ sơ rcho nhân đôi của NST - Sự nhân đôi của AND và NST kết hợp với cơ chế phân li của chúng trong nguyên phân, giảm phân và cơ chế tái tổ hợp của chúng trong thụ tinh tạo ra sự ổn định của AND và NST qua các thế hệ tế bµo vµ c¬ thÓ II. C©u hái lý thuyÕt 1. Tr×nh bµy cÊu t¹o ho¸ häc vµ cÊu tróc kh«ng gian cña AND ? 2. AND có chức năng gì? Cơ chế nào đảm bảo cho AND thực hiện đợc các chức năng đó? 3. Nguyªn t¾c bæ sung lµ g×? ý nghi÷a cña nã? 4. Tính đặc trng và ổn định của AND đợc thể hiện nh thế nào và cơ chế nào duy trì đợc tính ổn định và đặc trng của ADN ? 5. Gen là gì? Bản chất của gen? Vì sao với 4 loại nuclêôtit lại tạo ra đợc nhiều loại gen khác nhau? 6. Tr×nh bµy c¬ chÕ tæng hîp AND vµ ý nghÜa cña nã ?. Ngày dạy : 5/11/2009 Tiết :101,102,103,104 ADN VÀ GEN. II. Ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp 1. C¸c c«ng thøc tÝnh D¹ng 1: TÝnh sè lîng , % tõng lo¹i Nu cña mçi m¹ch vµ cña gen Theo NTBS: A1 = T2, T1 = A2 , G1 = X2, X1 = G2 A1 + T1 + G1 + X1 =. N 2.

(58) Suy ra. A+ G=. N 2. vµ. %A + %G = 50%N. % A gen = % T gen =. %A1+%A2 %T1+%T2 = 2 2. % G gen = % X gen =. %G1+%G2 %X1+%X2 = 2 2. D¹ng 2: TÝnh chiÒu dµi sè vßng xo¾n vµ khèi lîng cña AND - TÝnh chiÒu dµi cña gen Lgen = Lm¹ch =. N . 3,4 Ao ( 1 Ao = 10-4 Micr«met) 2. - TÝnh sè vßng xo¾n C=. N 20. =. L 34. - TÝnh khèi lîng: M = N . 300 ®vC D¹ng 3: TÝnh sè liªn kÕt ho¸ häc trong gen - Tính số liên kết hoá trị giữa đờng và axit bằng tổng số nuclêôtit trừ đI 1 rồi nhân với 2 2(. N 2. +. N 2. - 1) = 2(N – 1). - Sè LK hi®r« : H = 2A + 3G Dạng 4: Tính số Nu do môI trờng cung cấp cho quá trình tự nhân đôi - Tæng sè nu do m«I trêng cung cÊp = (2x – 1). N trong đó x là số lần nhân đôi N lµ sè Nu cña gen - Sè lîng tõng lo¹i Nu do m«I trêng cung cÊp Amt = Tmt = (2x – 1).Agen Gmt = Xmt = (2x – 1).Ggen - TØ lÖ % tõng lo¹i Nu do m«I trêng cung cÊp lu«n b»ng tØ lÖ % tõng lo¹i Nu trong gen Dạng 5: Tính số Liên kết Hyđrô bị phá vỡ và số LK hoá trị bị phá vỡ và đợc hình thành trong quá trình tự nhân đôi của gen - Tæng sè LK hy®r« bÞ ph¸ = (2x – 1). H - Tổng số LK hyđrô đợc hình thành = 2x . H - Tổng số LK hoá trị đợc hình thành = (2x – 1). (N – 2) Dạng 6: Tính thời gian tự nhân đôi của AND - Tốc độ nhân đôi đợc tính bằng số nuclêôtit của môI trờng liên kết vào một mạch trong 1 giây - Thời gian tự nhân đôI đợc tính bằng số Nuclêôtit trên một mạch chia cho số nuclêôtit liên kết đợc trên một mạch trong một giây 2. Bµi tËp vËn dông * Bµi 1: Trªn mach thø nhÊt cña gen cã 10% A vµ 35 % G, trªn m¹ch thø hai cã 25%A vµ 450 G - TÝnh tØ lÖ % vµ sè lîng tõng lo¹i Nuclª«tit ttrªn mçi m¹ch vµ c¶ gen * Bµi 2: Mét gen cã chu kú so¾n lµ 90 vßng vµ cã A = 20%. M¹ch 1 cña gen cã A= 20 vµ T = 30%. M¹ch 2 cña gen cã G = 10% vµ X = 40%. a. TÝnh chiÒu dµi vµ khèi lîng cña gen b. TÝnh sè lîng tõng lo¹i Nu trªn mçi m¹ch vµ cña c¶ gen * Bµi 3: Mét gen cã khèi lîng lµ 9.105 ®vC vµ cã G – A = 10%. TÝnh chiÒu dµi gen vµ sè lîng tØ lÖ % cña tõng lo¹i Nu cña gen * Bài 4: Một gen dài 0,408 Micômet. Mạch 1 có A = 40%, gấp đôI số A nằm trên mạch 2. Tính số liªn kÕt ho¸ trÞn vµ sè liªn kÕt hy®r« cña gen? * Bài 5: Một gen táI sinh một số đợt đã sử dụng của môi trờng 21000 nu, trong đó loại A chiếm 4200. Biết tổng số mạch đơn trong các gen tạo ra gấp 8 lần số mạch đơn của gen mẹ ban đầu. a. TÝnh sè lÇn t¸I sinh b. TÝnh tØ lÖ % vµ sè lîng tõng lo¹i nu cña gen * Bài 6: Gen nhân đôI 4 lần đã lấy của môI trờng nội bào 36000 nu trong đó có 10800 G. tính số lợng và tỉ lệ % từng loại nu của gen.

(59) * Bài 7: Một gên nhân đôI liên tiếp 3 lần đã lấy của môI trờng nội bào 16800 Nu. Gen có tỉ lệ A: G = 3:7 a. Tính số LK hiđrrô bị phá vỡ và đợc hình thành b. Tính số LK hoa strị đợc hình thành * Bài 8: Một gen có chiều dài 0,51 Mỉcômet tự nhân đôI một số lần. Thòi gian tách và liên kết các Nu của môI trờng của một chu ki xoắn là 0,05 giây. Biết tốc độ lắp ghép đều nhau. Tính tốc đọ nhân đôi và thời gian nhân đôi của gen. Ngaøy daïy : 6/11/2009 Tieát : 105,106,107,108. BÀI TẬP VỀ ADN VÀ GEN. A/ Toùm taét lí thuyeát: Mỗi chu kì xoăn có 10 cặp nucleotit và cao 34 A O, nên kích thước của mỗi cặp nucleotit là 3,4Ao. Một Nucleotit có khối lượng khoảng 300 đvc - Theo nuyên tắc bổ sung : A liên kết với T, G liên kết với X . Vì vậy A=T, G=X.. Từ đó suy ra: + Số lượng nucleotit của cả ADN hoặc gen kí hiệu là: N= 2A+2X + Số lượng nucleotit của cả ADN hoặc gen kí hiệu là: N=2A+2X + Số lượng nucleotit ở 1 mạch của ADN hay gen: N/2= A+X + % Của 2 loại nucleotit không bổ sung : %A+%X=50% + chiều dài của phân tử ADN hay gen: L= N/2 x 3,4A0 Gọi k là số lượt tự sao từ 1 phân tử ADN(gen) ban đầu. Số phân tử được tạo ra ở đợt tự sao cuối cùng là 2k - 1 axit amim được mã hóa bởi 3 nucleotit trên mARN . Khối lượng của 1 aa là 110 ñvc b/ Baøi taäp: BAØI TAÄP 1: 1 gen có số liên kết hidrô bằng 7800. Biết số nu loại T = 1200 . Hãy tính :.

(60) a. Chieàu daøi cuûa gen? b. Số lượng và thành phần % mỗi loại nu . Giaûi Vì A= T = 1200 Số nu loại G là : H= 2A + 3 G  7800 = 2.1200 + 3.G  G = 1800 a. Chiều dài của gen là : Lượng = N/2 x3.4Ao = 2 (A+G ) / 2 x3.4Ao = (1200 + 1800 )x3.4Ao = 10200Ao a. Số lượng và thành phần % mỗi loại nu là : Theo NTBS : A = T = 1200 (nu) G = X = 1800 (nu ) % mỗi loại là : %A = %T = 1200 / Nx 100% = 1200 / {(1800 + 1200 )x2}x100% = 20% % G = %X = {100% - (%A+%T)}/2 = 30% Baøi taäp 2 Một gen có 3000 nucleotit, trong đó có 900 A 1. Xaùc ñònh chieàu daøi cuûa gen. 2. Sô nucleotit từng loại của gen là bao nhiêu? 3. Khi gen tự nhan đôi 1 lần đã lấy từ môi trường tế bào bao nhiêu nucleotit? Giaûi: 1. Chieàu daøi cuûa gen laø: ( 3000:2) x 3,4 = 5100AO 2. Số nucleotit từng loại của gen: A = T = 900 nucleotit, G = X = ( 3000 : 2 ) – 900 = 600 nucleotit 3. Khi gen tự nhân đôi 1 lần đã lấy từ môi trường nội bào 3000 nucleotit.

(61) Ngaøy daïy : 7/11/2009 Tieát : 109,110,111,112 BÀI TẬP VỀ GEN VÀ ADN. BAØI TAÄP 3: Một gen cấu trúc có 6o chu kì xoắn, và có G= 20% nhân đôi liên tiếp 5 đợt. Mỗi gen con phiên mã 3 lần , mỗi mARN cho 5riboxom trượt qua để tổng hợp protein. a. Tính số lượng nucleotit gen. b. Khối lượng phân tử của gen là bao nhiêu? c. Tính số nucleotit mỗi loại mà môi trường nội bào cần cung cấp cho gen tái bản. d. Số lượng Nu mà môi trường nội bào cung cấp để các gen con tổng hợp tổûng hợp mARN laø bao nhieâu? e. Tính số lượng phân tử Protein được tổng hợp, Số lượng axit amin mà môi trường cung cấp để tỏng hợp các phân tử Protein. Trong quá trình tổng hợp Protein đã giải phóng ra bao nhiêu phân tử nước, và hình thành bo số lượng phân tử prôtêin được tổng hợp từ 96 mARN là: 96 x 5 = 480 Protein -số lượng axit amin cần cung cấp để tổng hợp nên 1 phân tử prôtêin là: 600 - 1 = 199 f. 3 nhieâu moái lieân keát peptit? GIAÛI: a.Mỗi chu kì xoắn của gen có 10 cặp Nu. Vậy số lượng Nu của gen là:.

(62) 60 x 20 = 1200 Nu b. Mỗi Nu nặng trung bình là 300 đvc. suy ra khối lượng phân tử của gen là: 1200 x 300 = 360000 ñvc c. Dựa vào NTBS và theo giả thiết, ta có % và số lượng mỗi loại Nu của gen : G=X=20%, A=T=30% ==> Suy ra G=X= 1200 x 30 = 360 Nu ; A=T= 1200 x 20 = 240 Nu 100 100 -số lượng nuclêôtit mỗi loại môi trường cung cấp cho gen tái bản 5 đợt liên tiếp. A=T= ( 25 -1) 360 = 31 x 360 = 11160 Nu G=X= ( 25 -1) 240 = 31 x 240 = 7440 Nu d. số lựong phân tử mARN Các gen con tổng hợp được : 32 x 3 = 96 mARN -số lượng ribônucleotit cần cung cấp để tổng hợp 1 phân tử mARN là: 1200 = 600 Ribo 2 -tổng số ribônucleotit cần cung cấp để tổng hợp 96 mARN là: 600(rib) x 96 = 57600 Ribo e.-Mỗi phân tử mARN có 5 ribôxom trượt qua sẽ tổng hợp được 5 phân tử prôtein .suy ra (trong số 200 bộ ba trên phân tử mARN thì có 199 bộ ba mã hóa axit amin còn bộ ba cuối cuøng cuûa mARN goäi laø boä 3 keát thuùc khoâng tham gia vaoø quaù trình giaûi maõ .vì vaäy ,muoán xaùc định số lượng axit amin cần cung cấp để tổng hợp nên 1 phân tử prôtêin thì ta phải lấy tổng số bộ ba trên gen ( hoặc trên phân tử mARN) trừ đi 1 bộ ba kết thúc không tham gia quá trình giaûi maõ) - Số lượng axit amin cần cung cấp để tôûng hợp nên 480 Protein là: 199 x 480 = 95520 aa. f. Để tổng hợp được 1 phân tử Protein gồm có 199 aa cần giải phóng ra 199 – 1 = 198 phân tử nước để hình thành 198 liên kết peptit. Suy ra số lượng phân tử nước được giải phóng khi tổng hợp 480 phân tử Protein là: 198 x 480 = 95040 phân tử nước - Từ đó suy ra số liên kết peptit được hình thành là bằng số phân tử nước được giải phóng ra trong quá trình hình thành các liên kết peptit nghĩa là đã hình thành 95040 liên kết peptit. * Bài tập tự giải: Bài 1. Gen B có 2400 Nucleotit, có hiệu số của A với loại Nucleotit khác là 30% số Nucleotit cuûa gen. 1. Xaùc ñònh chieàu daøi cuûa gen 2. Qúa trình tự sao của gen B đả diển ra liên tiếp 3 đợt.Xác định số Nu từng loại trong tổng số gen mới được tạo thành ở đợt tự sao cuối cùng. Đáp án 1. L= 4080 AO 2. A=T = 7680 Nu ; G=X= 1920 Nu..

(63) Ngày dạy: 9/11/2009 Tiết: 113,114,115,116 ARN. I. CÊu tróc, chøc n¨ng vµ c¬ chÕ tæng hîp ARN 1. CÊu tróc ARN - ARN là một loại axit nuclêic, đợc cấu tạo từ các nguyên tố hoá học C, H, O, N và P - ARN thuộc loại đại phân tử có kích thớc và khối lợng lớn nhng nhỏ hơn nhiều so với ADN - ARN đợc cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, gồm nhiều đơn phân. Đơn phân là ribônuclêôtít, mỗi rib«nuclª«tit cã khèi lîng trung b×nh lµ 300 ®vC vµ kÝch thíc trung b×nh lµ 3,4 Ao, bao gåm 3 thµnh phÇn: + Mét ph©n tö axit phètphoric: H3PO4 + Một phân tử đờng ribô C5H10O5 + Mét trong 4 lo¹i baz¬ nit¬: A, U, G, X - C¸c lo¹i rib«nuclª«tÝt liªn kÕt víi nhau b»ng liªn kÕt ho¸ trÞ gi÷a c¸c axit phètphoric cña ribônuclêôtít này với phân tử đờng của ribônuclêôtít kế tiếp hình thành nên chuỗi pôliribônuclêôtít - Bèn lo¹i rib«nuclª«tÝt s¾p xÕp víi thµnh phÇn, sè lîng vµ tr×nh tù s¾p xÕp kh¸c nhau t¹o cho ARN có tính đa dạng và tính đặc trng - Cã 3 lo¹i ARN : + ARN th«ng tin(mARN): chiÕm kho¶ng 5 – 10% lîng ARN trong tÕ bµo, cã cÊu t¹o mét m¹ch thẳng không cuộn xoắn, có khoảng 600 – 1500 đơn phân, có chức năng sao chép truyền đạt thông tin di truyền về cấu trúc của phân tử Prôtêin đợc tổng hợp từ AND tới ribôxôm trong tế bào chất + ARN vËn chuyÓn(tARN): ChiÕm kho¶ng 10 – 20% , còng cã cÊu tróc mét m¹ch nhng cuén l¹i ë mét ®Çu. Trong m¹ch, mét sè ®o¹n c¸c cÆp baz¬ nit¬ liªn kÕt víi nhau theo nguyªn t¾c bæ sung A – U và G – X , một số đoạn tạo thành thuỳ tròn, một trong các thuỳ tròn mang bộ ba đối mã, đầu tự do của ARN mang axitamin, có chức năng vận chuyển axitamin dến ribôxôm để tổng hợp prôtêin + ARN rib«x«m(rARN): chiÕm kho¶ng 70 – 80 %, còng cã cÊu tróc mét m¹ch , cã chøc n¨ng tham gia cÊu t¹o cña rib«x«m 2. C¬ chÕ tæng hîp ARN - Qu¸ tr×nh tæng hîp ARN diÔn ra trong nh©n tÕ bµo t¹i NST ë k× trung gian cña qu¸ tr×nh ph©n bµo khi NST ë tr¹ng th¸i sîi m¶nh duçi xo¾n - Dới tác dụng của enzim ARN - pôlimeraza, hai mạch đơn của AND tháo xoắn và tách dần nhau ra đồng thời các ribônuclêôtít trong môI trờng nội bào vào liên kết với các nuclêôtít trên một mạch đơn lµm khu©n cña AND theo nguyªn t¾c bæ sung( A m¹ch gèc liªn kÕt víi U, G m¹ch gèc liªn kÕt víi X,.

(64) T m¹ch gèc liªn kÕt víi A, X m¹ch gèc liªn kÕt víi G). KÕt qu¶ t¹o ra 1 ph©n tö ARN, cßn hai m¹ch đơn của AND kết hợp trở lại với nhau. + NÕu ph©n tö ARN t¹o thµnh lµ lo¹i th«ng tin th× ®i ra kái nh©n vµo tÕ bµo chÊt tíi rib«x«m chuÈn bÞ cho qu¸ tr×nh tæng hîp pr«tªin + Nếu phân tử ARN tạo thành là loại vận chuyển và ribôxôm thì đợc hoàn thiện về mặt cấu tạo trớc khi ra khái nh©n * ý nghÜa: + Sự tổng hợp ARN đảm bảo cho gen cấu trúc thực hiện chính xác quá trình dịch mã ở tế bào chất, cung cÊp c¸c pr«tªin cÇn thiÕt cho tÕ bµo II. C©u hái lý thuyÕt 1. tr×nh bµy cÊu t¹o cña ARN. §Æc ®iÓm vµ chøc n¨ng cña tõng lo¹i ARN 2. So s¸nh AND vµ ARN vÒ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng? 3. Trình bày cơ chế tổng hợp ARN? ARN đợc tổng hợp theo những nguyên tắc nào? ý nghĩa của qu¸ tr×nh nµy? 4. So sánh quá trình tự nhân đôi và quá trình tổng hợp ARN? IiI. Ph¬ng ph¸p gi¶I bµi tËp 1. C¸c c«ng thøc tÝnh D¹ng 1: TÝnh sè lîng , % tõng lo¹i Nu cña ARN Theo NTBS: Agèc = TARN, Tgèc = AARN , Ggèc = XARN, Xgèc = GARN rA + rT + rG + rX = rN = Suy ra. N 2. Agen = Tgen = rA + rU vµ Ggen = Xgen = rG + rX % A gen = % T gen =. %A1+%A2 %T1+%T2 % rU+% rA = = 2 2 2. % G gen = % X gen =. %G1+%G2 %X1+%X2 % rG=% rX = = 2 2 2. D¹ng 2: TÝnh chiÒu dµi sè vßng xo¾n vµ khèi lîng cña AND - TÝnh chiÒu dµi cña gen Lgen = Lm¹ch = LARN = - TÝnh khèi lîng: MARN = rN . 300 ®vC =. N . 3,4 Ao ( 1 Ao = 10-4 Micr«met) 2. N .300 ®vC 2. D¹ng 3: TÝnh sè liªn kÕt ho¸ trÞ trong ph©n tö ARN - Tính số liên kết hoá trị giữa đờng và axit bằng tổng số nuclêôtit một mạch của gen trừ đi 1 Tæng sè LKHT = N – 1 D¹ng 4: TÝnh sè ri b«Nu do m«i trêng cung cÊp vµ sè lÇn sao m· cña gen -. Tæng sè rib«nu do m«i trêng cung cÊp = K. rN = K.. N 2. trong đó K là số lần sao mã N lµ sè Nu cña gen - Sè lîng tõng lo¹i Nu do m«I trêng cung cÊp rA mt = K . rA = K. Tgèc rUmt = K . rU = K. Agèc rG mt = K . rG = K. Xgèc rX mt = K . rX = K. Ggèc - Sè lÇn sao m· cña gen : K = (rN m«I trêng) : (rN cña 1 ARN) D¹ng 5: TÝnh sè Liªn kÕt Hy®r« cña gen vµ sè LK ho¸ trÞ cña ARN trong qu¸ tr×nh sao m· cña gen - Tæng sè LK hy®r« bÞ ph¸ = K. H - Tổng số LK hyđrô đợc hình thành = H - Tổng số LK hoá trị đợc hình thành = K.(rN – 1) 2. Bµi tËp vËn dông.

(65) * Bµi tËp 1: Mét gen cã chiÒu dµi 0,51 micrc«met, trªn m¹ch 1 cña gen cã A = 150, T = 450, m¹ch 2 có G = 600. Tính số lợng và tỉ lệ % của từng loại ribô nu của phân tử mARN đợc tổng hợp nếu mạch 1 lµm gèc * Bµi tËp 2: Ph©n tö ARN cã U = 18%, G= 34%, m¹ch gèc cña gen cã T = 20% a. TÝnh thØ lÖ % cña tõng lo¹i nuclª«tit cña gen tæng hîp ph©n tö ARN b. Nếu gen đó dài 0,408 micrômet thì số lợng từng loại nu của gen và số lợng từng loại ribônu của ARN lµ bao nhiªu * Bµi tËp 3: ph©n tö mARN th«ng tin cã A = 2U = 3G = 4X vµ cã khèi lîng 27.104 ®vC a. TÝnh chiÒu dµi gen b. tÝnh sè lîng tõng lo¹i rib«nu cña ARN c. TÝnh sè liªn kÕt ho¸ trÞ trong mARN d. Khi gen nhân đôI 3 lần thì số lợng từng loại nu môI trờng cung cấp là bao nhiêu? * Bài tập 4: Hai gen đều có chiều dài 4080Ao 1. Gen thø nÊht cã 3120 LK hi®r«, m¹ch 1 cã A = 120 vµ G = 480. TÝnh sè lîng rib«Nu m«I trêng cung cÊp cho gen sao m· 1 lÇn 2. Gen 2 cã A – G = 20%. Trªn m¹ch gèc cã A = 300, G = 210. Trong qu¸ tr×nh sao m· cña gen, môI trờng đã cung cấp 1800U. a. TÝnh sè lîng tõng lo¹i rib«nu cña ARN b. Xác định số lần sao mã c. Tính số lợng từng loại ribônu môI trờng cung cấp để phục vụ cho qua strình sao mã của gen * Bài tập 5: Gen sao mã một số lần và đa xlấy của môI trờng 9048 ribônu. Trong qua strình đó có 21664 LK hiđrô bị phá vỡ. Trong mỗi phân tử ARN đợc tổng hợp có 2261 LK hoá trị. A, TÝnh sè lÇn sao m· b. TÝnh sè lîng tõng lo¹i nu cña gen c. Trong các phân tử ARN đợc tổng hợp có bao nhiêu LK hoá trị đợc hình thành. Ngày dạy : 12/11/2009 Tiết : 117,upload.123doc.net,119,120 ĐỀ THI THỬ. ĐỀ KIỂM TRA 1 C©u 1: (1,5 ®iÓm) a. T×m tõ, côm tõ thÝch hîp ®iÒn vµo dÊu chÊm hái ((1) (2) (3)) thÓ hiÖn qu¸ tr×nh điều hoà lợng đờng glucô trong máu ở mức ổn định nhờ tuyến tuỵ:.

(66) ? (1). Insulin ? (3). TuyÕn tuþ. Gluc«z¬ TÕ bµo anpha. b.. (2)?. Cho ví dụ chứng minh tác dụng đối lập của tuyến tuỵ?. C©u 2: (2,0 ®iÓm) a. So sánh sự giống nhau và khác nhau giữa thần kinh giao cảm và thần kinh đối giao c¶m? b. Có nên thức khuya để học bài không? Thức khuya thờng có hại nh thế nào đối víi søc khoÎ? C©u 3: (2,0 ®iÓm) Gi¶i thÝch v× sao nhãm m¸u O chuyªn cho? Nhãm m¸u AB chuyªn nhËn? C©u 4: (2,0 ®iÓm) Cử động hô hấp là gì? Hãy giải thích các hoạt động và lợng khí trao đổi khi trong một cử động hô hấp bình thờng? C©u 5: (2,5 ®iÓm) a. B»ng kiÕn thøc tiªu ho¸ ë c¸c ®o¹n kh¸c nhau cña èng tiªu ho¸, h·y chøng minh ruột non là nơi xảy ra quá trình biến đổi hoá học thức ăn mạnh mẽ và triệt để nhất? b.. V× sao nãi sù hÊp thô thøc ¨n x¶y ra chñ yÕu ë ruét non?. ĐỀ KIỂM TRA 2 Câu 1 : 2 điểm Hãy phát biểu nội dung của quy luật phân li và quy luật phân li độc lập. Qua đó so sánh những điểm giống và khác nhau giữa hai quy luật này ? Câu 2 : 2 điểm Ở một bệnh nhân : Người ta đếm thấy trong bộ nhiễm sắc thể có 45 chiếc, gồm 44 chiếc nhiễm sắc thể thường và 1 chiếc nhiễm sắc thể giới tính X. a. Bệnh nhân là nam hay nữ? Vì sao? b. Đây là loại bệnh gì? Biểu hiện bên ngoài và biểu hiện sinh lí ra sao? c. Giải thích cơ chế sinh ra trẻ bị bệnh trên và lập sơ đồ minh họa? Câu 3 : 2 điểm a. Mô tả cấu trúc không gian của phân tử ADN . Hệ quả của nguyên tắc bổ sung được biểu hiện ở những điểm nào?.

(67) b. Mô tả sơ lược quá trình tự nhân đôi của ADN . Nêu các điểm giống nhau và khác nhau giữa Gen với ADN và mối quan hệ giữa hoạt động ADN với hoạt động của Gen ? Câu 4 : 2 điểm Giải thích cơ chế sinh con trai và sinh con gái ở người, có vẽ sơ đồ minh họa. Vì sao ở người tỉ lệ Nam : Nữ trong cấu trúc dân số với quy mô lớn luôn xấp xỉ 1 : 1. Câu 5 : 2 điểm Ở một loài côn trùng, tính trạng mắt đen trội so với tính trạng mắt nâu. Gen quy định tính trạng nằm trên nhiễm sắc thể thường. Khi cho giao phối giữa cá thể có mắt đen với cá thể có mắt nâu thu được F1 đều có mắt xám. a. Hãy nêu đặc điểm di truyền của tính trạng màu mắt nói trên và lập sơ đồ lai b. Cho 1 cá thể mắt đen giao phối với một cá thể khác, thu được 50% mắt đen : 50% mắt xám. Hãy biện luận và lập sơ đồ lai. c. Cho 1 cá thể mắt nâu giao phối với 1 cá thể khác, thu được 50% mắt nâu : 50% mắt xám. Hãy biện luận và lập sơ đồ lai. ĐỀ KIỂM TRA.3 C©u 1 (3 ®iÓm). V× sao h« hÊp vµ quang hîp lµ 2 qu¸ tr×nh tr¸i ngîc nhau nhng l¹i cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau? Câu 2 (3 điểm). Loài cá rô phi vằn (Oreochromis mossambicus) khi đợc ăn thức ăn chứa testostêron với liều lợng và thời gian thích hợp sẽ tạo ra toàn con đực hoặc thức ăn chứa ơstrogen sÏ t¹o toµn con c¸i. 1. Tõ vÝ dô trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ sù ph©n ho¸ giíi tÝnh ë sinh vËt? 2. Nêu vai trò của việc nghiên cứu cơ chế xác định giới tính trong thực tế sản xuất. 3. Một bạn học sinh cho rằng: testostêron và ơstrogen tác động vào nhiễm sắc thể giới tính gây biến đổi giới tính. Hãy cho biết quan điểm của em và giải thích tại sao. C©u 3 (3 ®iÓm). Gi¶i thÝch t¹i sao: 1. Ph©n tö ADN mÑ qua t¸i b¶n cho 2 ph©n tö ADN con hoµn toµn gièng nhau vµ gièng ADN mÑ. 2. Không nên sử dụng cơ thể đạt u thế lai lớn nhất làm giống. C©u 4 (4 ®iÓm). Nh÷ng ph©n tÝch di truyÒn tÕ bµo häc cho hay r»ng cã hai loµi chuèi kh¸c nhau: chuèi rõng lìng béi vµ chuèi nhµ tam béi. 1. H·y gi¶i thÝch qu¸ tr×nh xuÊt hiÖn chuèi nhµ tõ chuèi rõng? 2. Nêu các đặc điểm khác nhau quan trọng giữa chuối rừng và chuối nhà? Câu 5 ( 4 điểm ): Hãy chứng minh teá bào vừa là đơn vị caáu tạo và chức naêng cuûa cô theå ? C©u 6 (3 ®iÓm). ë mét loµi thùc vËt, tiÕn hµnh lai 2 thø gièng c©y thuÇn chñng: c©y th©n cao, hoa tr¾ng víi cây thân thấp, hoa đỏ thu đợc F1 đồng loạt cây thân cao, hoa hồng. Đem lai cây F 1 với một thứ.

(68) khác thu đợc F2 có tỉ lệ phân li về kiểu hình là 3: 6: 3: 1: 2: 1. Biện luận, viết sơ đồ lai minh họa từ P đến F2..

(69)

BD HSG

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về