Giáo trình Trồng hoa và cây cảnh (Nghề: Khuyến nông lâm) - Trường Cao Đẳng Lào Cai

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH
MƠN HỌC THỰC HÀNH: TRỒNG HOA, CÂY CẢNH
NGHỀ KHUYẾN NƠNG LÂM
TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP

(Ban hành kèm theo Quyết định số:

/QĐ-CĐLC ngày.......tháng.......năm ......

của Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Lào Cai)

Lào Cai, năm 2020


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nội bộ phục vụ cơng tác giảng dạy và đào
tạo hệ Cao đẳng, Trung cấp Khuyến nông. Các nội dung trong giáo trình có thể được phép
dùng ngun bản hoặc trích dùng cho các mục đích để đào tạo hệ Cao đẳng Khuyến nông,
Trung cấp khuyến nông và đào tạo nghề cho nơng dân.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu
lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2


LỜI GIỚI THIỆU
Môn học “Trồng hoa, cây cảnh” là một trong số những môn học thực hành tự
chọn trong chương trình đào tạo hệ trung cấp Khuyến nơng lâm. Mơn học này trang bị

cho học sinh những kiến thức cơ bản về kỹ thuật sử dụng một số chất điều tiết sinh trưởng
trong nhân giống một số loài hoa bằng phương pháp vơ tính, những biện pháp kỹ thuật,
kỹ năng nghề quan trọng để người học có thể tự nhân giống cây hoa trồng phục vụ cho
gia đình và địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế- xã hội.
Môn học còn trang bị thêm cho học sinh chuyên ngành Khuyến nơng lâm có những
kiến thức bổ ích về những vấn đề liên quan thiết kế quy hoạch vườn ươm cây hoa và
chăm sóc hoa cây cảnh…, giúp các em ra trường có thể tham gia cơng tác ở các lĩnh vực
Khuyến nông lâm, Bảo vệ thực vật, trồng trọt, cảnh quan môi trường, chỉ đạo, quản lý
sản xuất ở gia đình và địa phương.
Bố cục của giáo trình gồm có 3 bài, bao gồm những kiến thức về lý thuyết và thực
hành. Trong q trình biên soạn, chúng tơi đã tham khảo nhiều giáo trình, sách tham
khảo của các trường đại học và của các tác giả có chuyên mơn sâu về những lĩnh vực có
liên quan. Tuy có nhiều cố gắng nhưng khơng tránh khỏi những thiếu xót, chúng tôi rất
mong muốn nhận được những ý kiến tham gia, đóng góp của các chun gia và đơng đảo
bạn đọc.
Xin chân thành cảm ơn.
Tác giả

Vũ Thị Hồng Yến

MỤC LỤC

3


LỜI GIỚI THIỆU...............................................................................................................3
GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN TÍCH HỢP.................................................................................6
BÀI 1: TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ HOA................................................7
1.1. Sản xuất và tiêu thụ hoa trên thế giới..................................................................7
1.1.1. Thị trường Eu...............................................................................................7

1.1.2. Thị trường Châu Mỹ.....................................................................................7
1.2. Sản xuất và tiêu thụ hoa ở Châu Á......................................................................8
1.3. Sản xuất và tiêu thụ hoa ở Việt Nam...................................................................9
1.3.1. Diện tích trồng hoa ở Việt Nam...................................................................9
1.3.2. Kỹ thuật sản xuất hoa ở Việt Nam..............................................................10
1.4. Yêu cầu ngoại cảnh của cây hoa........................................................................12
1.4.1. Yêu cầu nhiệt độ của cây hoa.....................................................................12
1.4.2. Yêu cầu ẩm độ của cây hoa........................................................................13
1.4.3. Yêu cầu ánh sáng của cây hoa....................................................................13
1.4.4. Yêu cầu về đất và dinh dưỡng cho cây hoa................................................14
BÀI 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TRONG SẢN XUẤT HOA....................17
2.1. Ứng dụng chất điều tiết sinh trưởng trong sản xuất hoa....................................17
2.1.1. Nguyên tắc sử dụng chất điều tiết sinh trưởng trong sản xuất hoa.............18
2.1.2. Xúc tiến sự nảy mầm của hạt giống và củ giống........................................18
2.1.3. Xúc tiến hình thành rễ bất định của cành chiết, cành giâm trong nhân giống
vơ tính.................................................................................................................. 18
2.1.4. Điều khiển sự ra hoa...................................................................................19
2.2. Thu hoạch, bảo quản, phân loại và đóng gói hoa...............................................21
2.2.1. Thu hoạch hoa............................................................................................21
2.2.2. Chăm sóc, bảo quản hoa sau thu hoạch......................................................22
2.2.3. Phân loại hoa..............................................................................................23
2.2.4. Đóng gói hoa..............................................................................................23
BÀI 3: KỸ THUẬT TRỒNG MỘT SỐ HOA CHÍNH.................................................28
3.1. Kỹ thuật trồng hoa cúc......................................................................................28
3.1.1. Nguồn gốc và phân loại..............................................................................28
3.1.2. Đặc điểm thực vật học................................................................................30
3.1.3. Yêu cầu ngoại cảnh của cây cúc.................................................................31
3.1.4. Kỹ thuật gieo trồng cúc..............................................................................32
3.1.5. Kỹ thuật để giống và nhân giống................................................................39
3.1.6. Sâu bệnh hại hoa cúc và biện pháp phòng trừ............................................42

3.2.1. Nguồn gốc..................................................................................................48
3.2.2. Đặc điểm thực vật học................................................................................49
3.2.3. Yêu cầu ngoại cảnh....................................................................................49
3.2.4. Kỹ thuật trồng............................................................................................49
3.2.5. Biện pháp kỹ thuật tăng năng suất, chất lượng hoa bằng các chất kích thích
sinh trưởng...........................................................................................................52
3.2.6. Phòng trừ sâu bệnh hại hoa hồng................................................................53
3.3. Kỹ thuật trồng hoa Lay-ơn................................................................................60
Nguồn gốc............................................................................................................60

4


3.3.3. Đặc tính thực vật học.................................................................................61
3.3.4. Yêu cầu ngoại cảnh....................................................................................62
3.3.5. Kỹ thuật trồng............................................................................................65
3.3.6. Thu hoạch, bảo quản..................................................................................73
3.3.7. Phòng trừ sâu bệnh.....................................................................................74
2.4. Kỹ thuật trồng và chăm sóc hoa địa lan.............................................................77
2.4.1. Đặc điểm thực vật học và yêu cầu về điều kiện ngoại cảnh........................77
3.4.2. Kỹ thuật trồng và chăm sóc........................................................................81
3.4.3. Sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ........................................................82
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................89

GIÁO TRÌNH MƠN HỌC THỰC HÀNH
Tên mơn học: Trồng hoa, cây cảnh

5

Mã số mơn học: MH 34
Vị trí , tính chất, ý nghĩa và vai trị của mơn học:
- Vị trí: mơn học trồng hoa, cây cảnh có liên quan chặt chẽ với các môn học và các
mô đun khác như: An tồn lao động, nhân giống cây trồng, khuyến nơng lâm. Mơn học
được bố trí học sau các mơn An tồn lao động, Bảo vệ mơi trường và Nơng lâm kết hợp,
Quản lý dịch hại tổng hợp.
- Tính chất: Trồng hoa, cây cảnh là môn học chuyên môn trong chương trình đào tạo
Cao đẳng Khuyến nơng lâm
- Ý nghĩa và vai trị của mơn học: Mơn học này có thể được sử dụng độc lập trong
đào tạo ngắn hạn theo nhu cầu của người học.
Mục tiêu của môn học
- Về kiến thức: Trình bày được kỹ thuật trồng và chăm sóc một số lồi hoa, cây cảnh.
- Về kỹ năng: Thực hiện được các khâu kỹ thuật trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu
bệnh hại cho một số loại hoa, cây cảnh.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Có khả năng hoc tập độc lập, đảm bảo an toàn
lao động và có ý thức bảo vệ mơi trường cảnh quan.

BÀI 1: TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ HOA
Bài 1 Tình hình sản xuất và tiêu thụ hoa giới thiệu về tình hình sản xuất và tiêu thụ
hoa trên thị trường Châu âu, Châu Á và ở Việt Nam, yêu cầu về ngoại cảnh, dinh dưỡng

6


đối với cây hoa. Sau khi học xong người học có thể biết được tình hình sản xuất và tiêu
thụ hoa chủ yếu ở Việt Nam, chế độ dinh dưỡng đối với cây hoa. Người học sẽ được học
nội dung lý thuyết cơ bản trước, sau đó học thực hành để biết được cách thực hiện công
việc trong sản xuất và tiêu thụ hoa.
Mục tiêu bài:
- Trình bày được tình hình sản xuất và tiêu thụ hoa trên thế giới và ở Việt Nam.

- Trình bày được yêu cầu ngoại cảnh của cây hoa.
- Biết áp dụng khoa học kỹ thuật mới vào sản xuất các loại hoa, cây cảnh.
Phần 1: KIẾN THỨC LÝ THUYẾT
Nội dung chính
1.1. Sản xuất và tiêu thụ hoa trên thế giới
1.1.1. Thị trường Eu
Hiện nay, Eu là thị trường tiêu thụ trên 50% lượng hoa của thế giới. Nhiều quốc
gia thuộc Eu có mức tiêu thụ hoa cắt cành bình quân đầu người tương đối cao. Theo thống
kê, Đức là nước có mức tiêu thụ hoa lớn nhất Eu, kế đến là Anh, Pháp, Ý.
Cho đến nay Hà Lan vẫn là nước sản xuất hoa chính của Eu, kế đến là Italia. Trồng
hoa tại các quốc gia khác ở vùng tây bắc Eu như Pháp, Anh, Đức và phần Hà Lan đang
giảm. Số lượng hộ nông dân trồng hoa ở Hà Lan, Italia, Tây Ban Nha, Bỉ, Thụy Điển và
Đan Mạch cũng giảm mạnh. Tuy nhiên, sản lượng trung bình/cơng ty lại tăng góp phần
làm tổng sản lượng hoa giữ ở mức ổn định.
Ngoài ra, sản lượng hoa cắt cành tại Ireland và các quốc gia đông âu khác như Ba
Lan, Bungari cũng đang trên đà phục hồi và thậm chí cịn tăng. Xét tồn diện thì tổng sản
lượng hoa của Eu dự báo vẫn ổn định trong những năm tới. Tuy nhiên Eu vẫn phải nhập
hoa tươi từ các khu vực khác như: Kenya, Colombia, Ecuador, Israel..
Hiện nay có khoảng 50-60% người tiêu dùng mua hoa chủ yếu phục vụ nhu cầu
quà tặng, 15% mua hoa để phục vụ các đám tang và khoảng 20% mục đích tiêu dùng cá
nhân. Nhìn chung, mức tiêu thụ hoa nhằm mục đích tiêu dùng cá nhân ở những nước có
thu nhập cao thuộc Eu thường cao hơn so với các nước khác có mức thu nhập thấp hơn.
Trong những kỳ nghỉ, lễ lớn là những khoảng thời gian nhu cầu về trang trí, quà tặng tăng
cao nên đã góp phần quan trọng thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ hoa cắt và sản phẩm trang trí.
Vào những ngày đặc biệt như giáng sinh, Valentine, ngày của mẹ....doanh số kinh doanh
hoa thường tăng mạnh. Bên cạnh những ngày nghỉ lễ quốc tế nổi tiếng, hầu hết các quốc
gia còn có những ngày lễ kỷ niệm riêng của mình.
1.1.2. Thị trường Châu Mỹ
Ecuador là một trong những nước xuất khẩu hoa hồng lớn trong khu vực và trên
thế giới. Trong vòng chưa đầy 20 năm, với đà phát triển mạnh mẽ, ngành cơng nghiệp hoa

Ecuador đã đóng góp tới 5% kim ngạch xuất khẩu và trở thành một trong những khu vực

7


kinh tế năng động nhất, tạo việc làm cho hàng nghìn người trong bối cảnh lúc đó Ecuador
có tỷ lệ thất nghiệp lên tới 10%. Về địa lý, Ecuador nằm giữa đường xích đạo phân chia
bắc bán cầu với nam bán cầu, quanh năm tràn nắng ấm, rất thuận lợi cho công việc trồng
hoa. Một trong những công ty trồng hoa hàng đầu của Ecuador, Rosadex, mỗi năm xuất
khẩu 15 triệu cành hồng thuộc hơn 20 lồi, trong đó 60% vào thị trường Mỹ, phần còn lại
được xuất sang liên minh Châu Âu (Eu) và Nga.
Hiện Ecuador có 14.000 ha đất trồng hoa hồng trên cả nước, chủ yếu ở vùng núi. Các
hộ gia đình trồng hoa có thu nhập khoảng 4.000 USD/người/năm, trong khi mức thu nhập
bình quân cả nước chỉ đạt hơn 1.000 USD. Hoa hồng chính là loại cây xóa đói giảm nghèo ở
Ecuador, và những ngày nghỉ lễ tết chính là dịp tăng thu nhập của người trồng hoa.
Bảng 1.1: Các nước xuất và nhập khẩu hoa trên thế giới
Nhập khẩu
Nước

Xuất khẩu

% thị trường

Nước

% thị
trường

Đức

36.0

Hà Lan

64.8

Mỹ

21.9

Colombia

12.0

Pháp

7.4

Israel

5.7

Anh

7.0

Italia

5.0

Thụy Điển

4.9

Tây Ban Nha

1.9

Hà Lan

4.0

Thái Lan

1.6

Italia

2.9

Kenya

1.1

Các nước khác

15.9

Các nước khác

7.9

1.2. Sản xuất và tiêu thụ hoa ở Châu Á
Châu Á có 134.000 ha trồng hoa chiếm 60% diện tích trồng hoa thế giới nhưng
diện tích trồng hoa thương mại nhỏ. Tỷ lệ thị trường hoa chiếm 20% thị trường hoa thế
giới. Nguyên nhân là do các nước Châu Á có phần lớn diện tích hoa trồng trong điều kiện
tự nhiên. Hoa phục vụ cho nhu cầu nội địa.
Nghề trồng hoa ở Châu Á có từ lâu đời nhưng trồng hoa thương mại phát triển
mạnh từ những năm 80 của thế kỷ XX. Khi các nước Châu Á mở cửa tăng cường đầu tư,
đời sống của nhân dân được nâng cao, yêu cầu hoa cho khách sạn, du lịch lớn nên các thị
trường hoa phát triển.
Các loài hoa được trồng ở Châu Á chủ yếu 2 nhóm giống hoa có nguồn gốc nhiệt
đới và ơn đới. Nhóm giống hoa có nguồn gốc nhiệt đới gồm các loài hoa lan (Orchidace),
hoa đồng tiền (Gerbera) ... Nhóm có nguồn gốc từ ơn đới như hoa Hồng (Rosa sp), Cúc

8


(Chrysanthemum sp.), Lay ơn (Gladiolus), Huệ ... đặc biệt hoa lan là sản phẩm hoa nhiệt
đới, đặc sản hoa châu á được thị trường Châu Âu và Châu Mỹ ưa chuộng.
1.3. Sản xuất và tiêu thụ hoa ở Việt Nam
1.3.1. Diện tích trồng hoa ở Việt Nam
Hoa cắt cành các loại là một trong những điểm mạnh của nhà xuất khẩu hoa Việt
Nam trong những năm gần đây đã thu được một lượng ngoại tệ đáng kể cho quốc gia. Mở
rộng diện tích sản xuất trồng hoa của cả nước đạt 8.000 ha với sản lượng 4,5 tỷ cành trong
đó mục tiêu xuất khẩu một tỷ cành hoa, trị giá trên 60 triệu USD, tương đương với Hà
Lan. Trong đó Đà Lạt là nơi sản xuất hoa lớn nhất cả nước.
Hiện nay, cả nước có khoảng 4.000 ha diện tích sản xuất hoa cắt cành với sản
lượng khoảng 3 tỷ cành hoa. Quy mơ về diện tích này tương đương Tây Ban Nha, nước
đứng thứ 5 Châu Âu về sản xuất hoa. Sản xuất hoa cắt cành ở nước ta hiện nay tập trung

xung quanh một số đô thị lớn. Ở Hà Nội và vùng lân cận có trên 1.000 ha trong đó vùng
hoa Tây Tựu - Từ Liêm - Hà nội với diện tích trồng hoa đạt 330 ha chủ yếu là hoa hồng,
cúc, đào, lay ơn, cẩm chướng. Ở Hải Phịng có 300 ha. Vùng trồng hoa hàng hóa Trung
du miền núi phía bắc với diện tích gần 136 ha gồm: vùng trồng hoa Lào Cai, vùng trồng
hoa Hoành Bồ - Quảng Ninh...
Khu vực duyên hải miền trung mới bắt đầu sản xuất hoa cắt cành, chủ yếu phục vụ
thị trường tại chỗ. Vùng trồng hoa tập trung ở Thành Phố Hồ Chí Minh với diện tích 700
ha, các tỉnh nam bộ...là nơi sản xuất hoa và cây cảnh đáng kể nhưng chủ yếu là các loại
hoa nhiệt đới. Riêng tỉnh Lâm Đồng có diện tích hoa cắt cành trên 1.100 ha với sản lượng
không dưới 800 triệu cành mỗi năm. Với khả năng sản xuất quanh năm, Lâm Đồng có thể
được coi là trung tâm sản xuất hoa cắt cành lớn nhất cả nước tuy nhiê, ngoài một số doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi, có ứng dụng các yếu tố công nghệ tiên tiến và quan
trọng hơn cả là có đầu ra, xuất khẩu (số này khơng nhiều), hoa Lâm Đồng nói riêng và cả
nước nói chung hầu hết là để phục vụ thị trường trong nước, lượng xuất khẩu tiểu nghạch
cho các nước láng giềng như Trung Quốc, Campuchia hầu như không đáng kể.
Tại các vùng trồng hoa tập trung này, hoa hồng và hoa cúc vẫn là hai loại hoa cắt
cành chủ đạo, với đa dạng chủng loại và phẩm cấp, từ hoa phục vụ trang trí hàng ngày,
tặng trong dịp lễ tết, hoa cúng, hoa khuôn viên cho đến các loại hoa xuất khẩu cao cấp.
Tại vùng trồng hoa Tây Tựu – Từ Liêm – Hà Nội, hoa hồng và hoa cúc là hai loại
hoa có diện tích trồng và sản lượng cao nhất. Hoa hồng cho thu hoạch quanh năm vầtọ thu
nhập thường xuyên. Hoa cúc đứng hàng thứ hai với chu kỳ 3 tháng một lần cho thu hoạch.
Hoa cúc của vùng không chỉ được tiêu thụ tại các thị trường phía Bắc mà đang được đưa
dần vào thị trường phía Nam và xuất khẩu sang Nhật Bản, Đài Loan.
Vùng trồng hoa công nghệ cao Đà Lạt được mệnh danh là thiên đường hoa của
Việt Nam, hoa hồng và hoa cúc cũng là hai loại hoa chủ đạo. Hoa cúc có tới 40 loại khác
nhau, chia thành 3 nhóm lớn và cúc đại đóa màu vàng anh, tím, cúc giống nhỏ và cúc có

9

nhóm tia có muỗng. Hoa hồng cũng có tới 15 loại với chất lượng nổi trội. Hoa hồng Đà
Lạt không chỉ được đánh giá cao bởi người tiêu dùng Việt Nam mà còn bởi cả các bạn
hàng thế giới với ưu điểm hoa to, cành thẳng, bền, thơm, sinh trưởng và phát triển tốt, khả
năng kháng bệnh cao...
Trong diện tích gần 136 ha trồng hoa của vùng Trung du và miền núi phía bắc, có
diện tích trồng hoa hồng đã chiếm tới trên 55,27% với sản lượng 26,53 triệu bông/năm.
Diện tích trồng hoa cúc lớn thứ hai với 14,5 ha, sản lượng 5 triệu cành/năm.
Với tỷ lệ hoa hồng và hoa cúc khá cao, cơ cấu ngành hoa Việt Nam tương đối phù
hợp với thị hiếu của các thị trường cao cấp trên thế giới như Nhật Bản, Trung Quốc và
Tây Âu. Tuy nhiên, đây đều là những thị trường khó tính với những u cầu về chất
lượng, mẫu mã và an toàn thực phẩm rất cao. Các tiêu chuẩn về hàm lượng thuốc trừ sâu,
thuốc bảo vệ, bảo quản thực vật được đặt lên hàng đầu. Bên cạnh đó, để có thể thâm nhập
các thị trường này, hoaViệt Nam cịn phải cạnh tranh về hình thức, giá cả và độ tươi lâu.
Bảng 1.2: Diện tích trồng hoa ở các địa phương
STT

Tên tỉnh

Diện tích trồng (ha)

1

Hà Nội

1.000

2

Hải Phịng

480

3

TP Hồ Chí Minh

800

4

Đà Lạt

200

5

Vĩnh Phúc

300

6

Quảng Ninh

70

7

Hải Dương

60

8

Các tỉnh khác

280

1.3.2. Kỹ thuật sản xuất hoa ở Việt Nam
Kỹ thuật sản xuất hoa ở Việt Nam chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống: áp
dụng kỹ thuật nhân giống cổ truyền, trồng trong điều kiện tự nhiên ngoài đồng ruộng.
Các biện pháp nhân giống cổ truyền dễ làm, quen với tập quán kinh nghiệm của
nông dân, giá thành thấp nên phổ biến trong sản xuất hoa. Nhược điểm của biện pháp
nhân giống cổ truyền là chất lượng hoa không cao. Cây hoa trồng lâu ngày bị thối hóa,
bệnh virut có nhiều khả năng lây truyền và phát triển làm giảm chất lượng hoa.
Phương pháp nhân giống hoa bằng in vitro hiện nay đã được đưa ra sản xuất nhưng
diện tích nhỏ. Các loại hoa được nhân giống bằng in vitro như: hoa lan, cúc, hồng, cẩm
chướng ... Ưu điểm của phương pháp này là cây khỏe, sạch bệnh, hệ số nhân giống cao, làm
tăng chất lượng hoa. Nhưng nhân giống bằng in vitro đòi hỏi có thiết bị, giá thành cây giống

10


cao. Hiện nay thị trường hoa nước ta chưa phát triển nên nhân giống bằng in vitro chưa được
ứng dụng rộng rãi trong khi đó các nước tiên tiến đã áp dụng vào sản xuất từ lâu.
Điều kiện bảo vệ cây hoa: phần lớn hoa ở Việt Nam được trồng trong điều kiện tự
nhiên ngồi đồng ruộng, khơng có điều kiện che chắn bảo vệ hoa. Chỉ có một diện tích
nhỏ làm vườn ươm, thí nghiệm được che nilon, lưới, nứa, tre để bảo vệ khỏi nắng, mưa,
gió, sương muối ... Trồng hoa trong điều kiện tự nhiên ngoài đồng ruộng có lợi là giá
thành thấp nhưng người trồng khơng chủ động, phẩm chất hoa bị giảm.

Hiệu quả sản xuất hoa cây cảnh nói chung và hoa nói riêng qua điều tra cho thấy
tất cả các vùng trồng hoa có hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn so với các cây trồng khác. So
với lúa hiệu quả trồng hoa cao hơn hẳn 5-20 lần, sản xuất hoa đã làm giầu cho các vùng
trồng hoa. Vì vậy diện tích trồng hoa tăng lên nhanh chóng. Diện tích trồng hoa của Hà
Nội năm 1995 so với năm 1990 tăng 12,8 lần, năm 1996 so với năm 1996 tăng 30,6%.
Các vùng trồng hoa ở TP. Hồ Chí Minh, Đà Lạt, Hải Phịng, Quảng Ninh ... cũng đem lại
hiệu quả kinh tế cao, diện tích trồng hoa ngày càng mở rộng.
1.3.2.1. Thực trạng sản xuất và tiêu thụ hoa ở Lào Cai
Tỉnh Lào Cai có điều kiện khí hậu, đất đai phù hợp với việc trồng và phát triển
nhiều loại hoa. Đặc biệt các huyện vùng cao như Sa Pa, Bắc Hà khí hậu mùa hè mát mẻ,
có thể trồng được các loại hoa chất lượng cao mà địa phương khác không trồng được. Từ
năm 2001 đến nay, nghề trồng hoa ở Lào Cai đã được hình thành và phát triển, hoa đang
trở thành sản phẩm hàng hóa mang lại thu nhập kinh tế cao cho nhiều doanh nghiệp và hộ
gia đình. Các lồi hoa chất lượng cao như: Hoa Ly, Hồng, và các lồi hoa Lan bản địa đã
dần dần có tên tuổi, gắn liền với vùng di lịch Sa Pa nổi tiếng. Trong những năm qua nhiều
doanh nghiệp trong và ngoài nước đã đến nghiên cứu, khảo sát tìm cơ hội đầu tư. Một số
dự án đã được UBND tỉnh cấp giấy phép đầu tư. Tuy nhiên sản xuất hoa ở Lào Cai mới
chỉ là bước đầu, quy mơ sản xuất cịn nhỏ bé, phân tán, chủng loại hoa còn nghèo nàn, số
lượng và chất lượng chưa đáp ứng được thị trường ngày càng khó tính kể cả trong nước
và xuất khẩu. Công tác tổ chức quản lý, sản xuất, bảo quản, tiêu thụ sản phẩm chưa đáp
ứng được yêu cầu.
1.3.2.2. Chủng loại và phân bố
- Hoa Hồng: Huyện Sa Pa 65ha, sản lượng trên 18 triệu bông, thành phố Lào Cai
11,6ha, sản lượng 4,1 triệu bông.
- Hoa Cúc: Thành phố Lào Cai 2,9ha, sản lượng 0,87 triệu bông, Bảo Thắng 2,2ha,
sản lượng 0,66 triệu bông.
- Hoa Lay ơn. Đồng tiền: thành phố Lào Cai 7ha, sản lượng 1,2 triệu bông, Bảo
Thắng 5,5ha, sản lượng 1 triệu bông.
- Hoa cao cấp (hoa Ly, Tuy líp, Cẩm Chướng, Phăng...): Sa Pa 6,5ha, sản lượng 5
triệu bông, Bắc Hà 0,13ha, sản lượng 0,55 triệu bông.

11


- Các loại hoa khác: thành phố Lào Cai 8,5ha, sản lượng 2,55 triệu bơng.
- Hoa chậu, giị (họ Lan) chủ yếu tập chung tại Sa Pa.
1.3.2.3. Tiêu thụ hoa
Hoa của Lào Cai sản xuất hàng năm chủ yếu là tiêu thụ nội tỉnh và cung cấp một
phần cho thị trường Hà Nội. Hiện tại, Lào Cai chưa khai thác được tiềm năng tiêu thụ
thông qua xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Trong khi đó mỗi năm các tỉnh Vĩnh
Phúc, Hà Nội xuất khẩu khoảng 15 triệu bông qua cửa khẩu quốc tế Lào Cai.
1.3.2.4. Khó khăn, tồn tại
- Chưa có quy hoạch phát triển ngành hoa. Vì vậy, việc bố trí quy hoạch sử dụng
đất đai, sử dụng cơ sở hạ tầng, xác định vùng sản xuất, cơ cấu giống, hệ thống tổ chức
quản lý sản xuất, bảo quản, thị trường tiêu thụ, các giải pháp và cơ chế chính sách chưa
được hình thành và xác lập.
- Việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất cịn hạn chế, chưa có
các mơ hình sản xuất hoa theo hướng cơng nghiệp. Vì vậy, năng suất, chất lượng chưa
cao, còn phụ thuộc nhiều vào ngoại cảnh, dẫn đến rủi ro lớn.
- Thiếu cán bộ quản lý và chuyên gia giỏi cả trong lĩnh vực nghiên cứu, tổ chức sản
xuất và kinh doanh.
- Chưa có cơ sở sản xuất và cung ứng giống cho vùng, vì vậy sản xuất hàng năm
thường bị động.
1.4. Yêu cầu ngoại cảnh của cây hoa
Mỗi loại cây trồng đều có yêu cầu về điều kiện ngoại cảnh thích hợp để sinh
trưởng, phát triển. Cây hoa bao gồm rất nhiều loài, họ khác nhau nên yêu cầu điều kiện
ngoại cảnh rất khác nhau tùy theo từng loại hoa.
1.4.1. Yêu cầu nhiệt độ của cây hoa
Nhiệt độ là một yếu tố quan trọng quyết định sự phân bố cây hoa. Các lồi hoa có
nguồn gốc khác nhau thì yêu cầu về nhiệt độ cũng khác nhau. Dựa theo yêu cầu về nhiệt

độ có thể chia cây hoa thành 2 nhóm chính:
- Nhóm có nguồn gốc nhiệt đới: hoa lan (orchidaceae), hoa trà mi (camelia), hoa
hồng mơn, hoa đồng tiền…
- Nhóm có nguồn gốc ơn đới: hoa hồng, hoa cúc, hoa cẩm chướng, hoa huệ
Nhiệt độ là một yếu tố quyết định đến sự sinh trưởng phát triển của cây hoa từ sự
nảy mầm của hạt, sự lớn lên, ra hoa, kết quả và chất lượng các loài hoa. Đặc biệt sự nở
hoa, ra hoa chịu ảnh hưởng rất nhiều của nhiệt độ. Có những cây hoa yêu cầu nhiệt độ
thấp mới ra hoa. Ví dụ như cây hoa lan Dendrobium crumentura cần nhiệt độ giảm 5-6 0C
trong 1 thời gian cây mới ra hoa, còn ở nhiệt độ cao cây chỉ sinh trưởng mà khơng ra hoa.
Có những cây hoa u cầu nhiệt độ cao cây mới ra hoa như cây hoa lay ơn khi gặp trời rét
nhiệt độ thấp < 130C thì cây ngừng sinh trưởng, hoa không trỗ khỏi bao lá, chất lượng hoa

12


kém. Có những loại cây ra hoa quanh năm vì chúng ít phản ứng với nhiệt độ như hoa
hồng, hoa cúc…
* Yêu cầu nhiệt độ của 1 số loại hoa
- Hoa hồng yêu cầu nhiệt độ thích hợp là 18-240c
Ở Việt Nam các giống hoa hồng sinh trưởng và phát triển hầu như quanh năm chỉ
trừ những vùng quá nóng, mưa quá nhiều.
- Hoa cúc yêu cầu nhiệt độ thích hợp từ 20-25 0c. Ở Việt Nam các giống hoa cúc
sinh trưởng và phát triển hầu như quanh năm chỉ trừ những vùng quá nóng, mưa quá
nhiều.
- Hoa cẩm chướng: thích nhiệt độ mát mẻ ơn hịa. Nhiệt độ thích hợp nhất đối với
hoa cẩm chướng là 17-250c. ở miền Bắc hoa cẩm chướng thích hợp từ tháng 9 đến tháng 5
năm sau. Mùa hè nóng ẩm cây hoa cẩm chướng khó phát triển.
1.4.2. Yêu cầu ẩm độ của cây hoa
Ẩm độ khơng khí và ẩm độ đất ảnh hưởng nhiều đến sự sinh trưởng, phát triển của
cây hoa. ẩm độ thích hợp thì cây hoa sinh trưởng phát triển tốt ít sâu bệnh, ra hoa đẹp chất

lượng hoa cao.
Nước giữ vai trò quan trọng trong phân chia tế bào, trong việc duy trì và phát triển
của tế bào. Khi có đầy đủ nước và mơi trường thích hợp tế bào phân chia mạnh cây sinh
trưởng nhanh. Khi thiếu nước các q trình sinh lý, sinh hóa trong cây giảm, các hợp chất
hữu cơ được tạo thành ít, cây cịi cọc chậm phát triển. Nếu quá trình thiếu nước kéo dài
cây hoa có thể khơ, héo, chết. Khi q nhiều nước cây bị úng ngập, sự phát triển sinh
trưởng của cây hoa cũng bị đình trệ. Quá ẩm ướt sâu bệnh phát triển mạnh, hoa cho năng
suất thấp, chất lượng kém. Mỗi loại hoa yêu cầu ẩm độ thích hợp khác nhau. Các loại hoa
ôn đới như hoa hồng, hoa cúc, cẩm chướng yêu cầu ẩm độ đất 70-80%.
1.4.3. Yêu cầu ánh sáng của cây hoa
Ánh sáng là yếu tố cần thiết cho sự sinh trưởng và phát triển của cây hoa. ánh sáng
cung cấp năng lượng cho phản ứng quang hợp tạo ra chất hữu cơ cho cây. Thiếu ánh sáng
cây hoa không thể quang hợp được.
Căn cứ vào thời gian chiếu sáng các cây hoa được chia thành nhóm cây dài ngày và
nhóm cây ngắn ngày.
- Cây dài ngày: Yêu cầu thời gian chiếu sáng dài, thời gian tối từ 8-10 giờ/ngày. Ví
dụ hoa Tuylip (Curcuma alismatifolia).
- Cây ngắn ngày: Yêu cầu thời gian chiếu sáng ngắn, thời gian tối từ
10-14giờ/ngày.Ví dụ hoa cúc (Chrysanthemum sp.)
- Cây trung tính: Cây khơng phản ứng chặt chẽ với ánh sáng như cây cúc vạn thọ
(Tagestes).

13


- Nếu cây dài ngày được trồng trong điều kiện ngày ngắn thì sự tích lũy
Cacbuahydrat giảm, Protein trong giai đoạn sinh thực giảm do đó cây khơng ra hoa.
Trong trường hợp cây ngày ngắn trồng trong điều kiện ngày dài, lượng Hydrat cacbua
tăng nhanh dẫn đến sinh trưởng mạnh, cây cũng không ra hoa.
- Ở vùng nhiệt đới ánh sáng hàng ngày thường có từ 7 giờ đến 17 giờ. Cường độ

ánh sáng tăng dần và đạt cực điểm lúc 12-14 giờ sau đó giảm dần. Các loại hoa như hoa
hồng, hoa cúc, lay ơn, hoa cẩm chướng thích hợp với ánh sáng trực xạ. Một số loại hoa
như hoa lan, hoa trà mi, anthurium… lại không ưa ánh sáng trực tiếp. Đặc biệt vào lúc
giữa trưa nắng gắt.
- Trong một họ, các loài cũng yêu cầu ánh sáng không giống nhau như họ lan
Orchidacea. Sullen Costiptin dựa theo yêu cầu ánh sáng đã chia thành các nhóm:
+ Nhóm ưa ánh sáng: Nhóm này có thể phát triển tốt với ánh sáng tự nhiên như các
loài Agannisia, Aprophyllum, Cattleya Citrina, Oncidium…
+ Nhóm trung gian: Nhóm yêu cầu ánh sáng trung bình như các lồi Acineta,
Dendrobium, Vanda…
+ Nhóm ưa bóng: Nhóm này khơng thích hợp với ánh sáng mạnh như lồi Lan
Phalaenopsis, Rhynchotylis, Paphiopelium, Doristis...
- Nếu thiếu ánh sáng thì cây chậm lớn, lá xanh thẫm, mềm yếu. Nếu cây thừa ánh
sáng, lá chuyển sang màu vàng, cây kém phát triển.
- Theo Nishico J.(1987), ngày dài có ảnh hưởng đến sự ra hoa của cây hoa cúc.
Thời gian chiếu sáng thời kỳ ra búp tốt nhất là 10 giờ, với nhiệt độ thích hợp 18 0C. Thời
gian chiếu sáng kéo dài, sinh trưởng của cúc kéo dài hơn, thân cây cao, lá to, hoa ra
muộn, chất lượng hoa tăng. Thời gian chiếu sáng 11 giờ chất lượng hoa tốt nhất.
1.4.4. Yêu cầu về đất và dinh dưỡng cho cây hoa
1.4.4.1. Yêu cầu về đất
Đất thích hợp cho trồng hoa là đất nhẹ, giàu mùn, hàm lượng dinh dưỡng cao thoát
nước. Đất bằng phẳng, có tầng canh tác đồng đều, đất đủ ẩm, để thoát nước khi mưa nắng,
mực nước ngầm sâu khoảng 0,6m. Đất nặng, úng nước cây sinh trưởng phát triển khó
khăn có thể dẫn đến úa vàng và chết.
- Chọn đất ở nơi có đủ ánh sáng khơng bị cớm, đất có thể thích hợp cho cả trồng
cây bằng củ, bằng hạt, cành để có thể thực hiện được chế độ luân canh. Thực hiện được
chế độ luân canh sẽ tránh được sự suy thoái đất, tránh được sự chết hàng loạt do nấm, vi
khuẩn, tuyến trùng gây ra.
- Đối với cây hoa lan giá thể hết sức quan trọng, giá thể có thể là cành cây, thân
củi, gỗ, gạch, xơ dừa, vỏ cây... Giá thể này có thể giúp cho cây đứng vững là nơi giữ,

cung cấp dinh dưỡng, nước cho hoa lan trong quá trình tưới, bón phân cho hoa lan.
1.4.4.2. Yêu cầu về dinh dưỡng cho cây hoa

14


Các yếu tố N,P, K, vi lượng, vitamin có ý nghĩa quan trọng đối với sự sinh trưởng,
phát triển, năng suất phẩm chất của các lồi hoa.
- Đạm( N): Có tác dụng thúc đẩy quá trình tăng trưởng của cây hoa.Thiếu N cây
yếu ớt, lá vàng, sinh trưởng còi cọc, hoa bé, xấu. Thừa N cây phát triển mạnh, cây yếu,
vống, mềm dễ bị đổ. Thừa N sâu bệnh phát triển phá hoại hoa nặng, hoa chất lượng kém.
- Lân ( P): Có tác dụng làm bộ rễ cây hoa phát triển. P các tác dụng trong việc tạo
thành và vận chuyển hợp chất hữu cơ trong cây hoa. Thiếu P cây hoa sinh trưởng chậm,
cây yếu, ra hoa muộn. Có đủ P cây hoa ra búp, ra hoa sớm hơn.
- Kali( K): Có tác dụng trong việc vận chuyển và tích lũy chất hữu cơ trong cây
hoa. Kali có tác dụng làm tăng tính chống chịu của cây hoa, biểu hiện của cây hoa thiếu K
là lá bị xoăn, đốm nâu phát triển cây phát triển chậm.
Bón N, P, K đầy đủ với tỷ lệ thích hợp có tác dụng tốt cho cây hoa sinh trưởng
phát triển cân đối để đạt năng suất cao, phẩm chất hoa tốt:
+ Bón N, P, K ảnh hưởng đến phát triển chiều cao của cây, đường kính hoa, khối
lượng hoa của cây hoa cúc.
+ Đối với hoa hồng bón N, P, K có tác dụng tốt hơn so với bón N; N+P; P+K. Bón
đầy đủ N, P, K làm tăng năng suất chất lượng của hoa hồng.
+ Đối với hoa lay ơn bón P và K không làm thay đổi phẩm chất cây hoa, tỷ lệ bón
có ảnh hưởng lớn đến củ giống của hoa lay ơn. Tỷ lệ phân bón thích hợp là 200 kg P2O5/ha, 100 kg K2O/ ha.
- Bo: Có tác dụng đến sinh trưởng của cây hoa. Khi thiếu Bo, lá non bị xoăn những
lá khác bị vàng hoặc nâu bên mép lá.
- Canxi( Ca): Tham gia vào quá trình trao đổi chất trong cây hoa. Ca có tác dụng
ảnh hưởng đến sự phát triển của bộ rễ. Thiếu Ca cây hoa bị vàng lá có nhiều vết thối.
Thiếu Ca ảnh hưởng đến quá trình thiếu nước của cây, hoa còi cọc, năng suất hoa bị giảm.

Ca làm tăng sự nở hoa, tăng sự bền của hoa.
- Đồng( Cu): Thiếu Cu lá hoa dài, vàng, mềm, cây sinh trưởng chậm.
- Magiê( Mg): Lá già bị đốm vàng lan rộng ra tồn bộ diện tích với các đốm đen
mép lá. Thiếu Mg cây nhỏ, giòn, dẽ gãy. Theo Lyakh V.M( 1986) Bón phân Mg làm tăng
năng suất, tănng số nhánh hoa, tăng tính chống chịu ở hoa cẩm chướng.
- Mangan( Mn): Thiếu Mn lá cây nhỏ, đỉnh sinh trưởng bị vàng. Cây yếu, sinh
trưởng giảm, năng suất hoa bị giảm.
- Coban( Co): Có tác dụng làm tăng tính giữ nước trong hoa, làm cho hoa bền lâu hơn.
- Vitamin: Vitamin cũng cần thiết cho cây hoa, đặc biệt là hoa lan cần vitamin B 1,
B6 trong suốt quá trình sinh trưởng của cây.

15


CÂU HỎI ƠN TẬP
Câu 1: Trình bày tình hình sản xuất và tiêu thụ hoa trên thế giới.
Câu 2: Trình bày tình hình sản xuất và tiêu thụ hoa ở Việt Nam.
Câu 3: Thực trạng sản xuất và tiêu thụ hoa ở Lào Cai.
Câu 4: Trình bày yêu cầu ngoại cảnh đối với cây hoa.
Câu 5: Trình bày yêu cầu về đất và dinh dưỡng cho cây hoa.

BÀI 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TRONG SẢN XUẤT HOA

Bài 2 Một số biện pháp kỹ thuật trong sản xuất hoa giới thiệu về các ứng dụng các
chất điều tiết trong sinh trưởng, nguyên tắc sử dụng các chất điều tiết sinh trưởng, thu
hoạch, bảo quản và đóng gói hoa. Sau khi học xong người học có thể biết được cách sử

16

dụng các chất điều tiết sinh trưởng trong nhân giống hoa, biết cách bảo quẩn hoa sau khi
thu hoạch. Người học sẽ được học nội dung lý thuyết cơ bản trước, sau đó học thực hành
để thực hiện được các công việc trong nhân giống các loại hoa cây cảnh.
Mục tiêu bài:
- Biết cách sử dụng một số chất điều tiết sinh trưởng trong sản xuất hoa.
- Thu hoạch, bảo quản và đóng gói hoa đúng kỹ thuật.
- Cẩn thận, chu đáo, đảm bảo vệ sinh và an toàn lao động.
Phần 1: KIẾN THỨC LÝ THUYẾT
Nội dung chính:
2.1. Ứng dụng chất điều tiết sinh trưởng trong sản xuất hoa
Trong hoạt động sống của thực vật rất cần đến các chất điều hịa sinh trưởng vì nó
có vai trị quan trọng trong việc điều chỉnh quá trình sinh trưởng, phát triển rễ và các hoạt
động sinh lý. Chất điều hòa sinh trưởng thực vật được phân thành hai nhóm: chất kích
thích sinh trưởng và ức chế sinh trưởng. Hai nhóm này có tác dụng đối kháng nhau về mặt
sinh lý. Chất kích thích sinh trưởng gồm các nhóm chất Auxin, Gibberellin và Cytokinin.
Các chất ức chế sinh trưởng bao gồm axit Abscisic, Ethylen và Phenol.
Chất điều hòa sinh trưởng thực vật được ứng dụng trong sản xuất nơng nghiệp nói
chung và nghề trồng hoa nói riêng. Với nghề trồng hoa, sử dụng chất điều hồ sinh trưởng có
nhiều thuận lợi hơn vì hoa khơng phải là thực phẩm cho người và vật ni, do đó các ảnh
hưởng độc hại (nếu có) của chất điều hồ sinh trưởng ít ảnh hưởng đến sức khoẻ con người.
Tác dụng của chúng nhanh và rõ rệt, có thể làm thay đổi một số đặc điểm thực vật học của
cây hoa như: chiều cao cây, màu sắc, thời gian sinh trưởng, sự ra hoa, chất lượng và tuổi thọ
của hoa,… Nông dân trồng hoa thường sử dụng chất điều hịa sinh trưởng để kích thích sự
nảy mầm của hạt giống và củ giống hoa. Có rất nhiều loại hoa được nhân giống theo con
đường vơ tính như Cúc, Thược dược, Cẩm chướng, Hồng, Đào,... Hàm lượng auxin trong
cành chiết, cành giâm khá thấp không đủ để gây ra sự phân hóa rễ bất định. Do đó, người ta
phải xử lý auxin ngoại sinh cho cành chiết, cành giâm để kích thích ra rễ. Các auxin như
IAA, IBA, NAA, Sogan... đều có thể được sử dụng để kích thích ra rễ.
Ngồi ra, người ta cịn sử dụng chất điều hòa sinh trưởng để điều khiển sự ra hoa
như GA3 được sử dụng rộng rãi để kích thích sự ra hoa hoặc dùng chất CCC (Chlorcholin

chlorid) tạo dáng cho cây cảnh, làm cho cây chậm phát triển, hình dáng cây gọn lại, tạo
dáng cho cây, ứng dụng nhiều trên kiểng Bonsai. Cây Cúc ra hoa vào mùa hè nhưng có
thể ra hoa trong vụ đơng khi được xử lý GA 3 ở nồng độ  20-25ppm (Cúc trắng Nhật, Cúc
tím lá nhọn, Cúc phấn hồng hè). Để làm hoa nở lúc cần thiết người ta sử dụng GA 3 và BA
(một loại Cytokinin). Hoa cắt tàn nhanh do nhiều yếu tố, trong đó có vai trị gây già hố
nhanh của Ethylen. Do đó, loại bỏ tác động xấu của Ethylen trong bảo quản hoa cắt là một

17


vấn đề quan tâm, có thể sử dụng một số chất kháng Ethylen như: Nitrat Bạc (AgNO 3);
Thiosunphat Bạc (STS), Auxin, Cytokinin.
2.1.1. Nguyên tắc sử dụng chất điều tiết sinh trưởng trong sản xuất hoa
Các chất điều hoà sinh trưởng thực vật đã và đang được ứng dụng rộng rãi như một
phương tiện hóa học quan trọng đối với sự sinh trưởng và phát triển cây trồng. Tuy nhiên,
nông dân khi sử dụng chất điều hòa sinh trưởng trong sản xuất hoa cũng cần thiết tuân
theo các nguyên tắc sau:
- Nồng độ các chất điều hòa sinh trưởng phải tuyệt đối tn theo khuyến cáo vì có
một số chất khi ở nồng độ thấp thì chúng có tác dụng kích thích nảy mầm, tăng chiều cao,
tăng sinh khối nhưng khi ở nồng độ cao thì chúng có thể ức chế sinh trưởng hoặc gây
rụng lá thậm chí làm chết cây.
- Cần chú ý chất điều hịa sinh trưởng khơng phải là chất dinh dưỡng mà chúng chỉ
có tác dụng kích thích q trình trao đổi chất nên khơng thể thay thế cho phân bón. Vì
vậy, muốn đạt hiệu quả cao khi sử dụng các chất này phải phối hợp một cách hợp lý với
phân bón, đặc biệt trong các trường hợp muốn tăng chiều cao và sinh khối của cây hoa.
- Mặc dù việc sử dụng chất điều hòa sinh trưởng với nghề trồng hoa có nhiều thuận
lợi nhưng ảnh hưởng tiêu cực của chúng đối với đất đai, nước và sức khoẻ con người,
nhất là trong trường hợp lạm dụng chúng. Do đó, phải sử dụng đúng nồng độ, đúng thời
điểm và phương pháp.
Càng ngày người ta càng phát hiện ra nhiều tác dụng của chất điều hòa sinh trưởng

thực vật đối với nghề trồng hoa. Với tình hình biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức
tạp thì việc sử dụng chất điều hòa sinh trưởng đối với cây hoa càng trở nên cần thiết để
đem lại hiệu quả tốt cho người trồng hoa.
2.1.2. Xúc tiến sự nảy mầm của hạt giống và củ giống
Sự ngủ nghỉ của củ giống và hạt giống được quyết định bởi sự cân bằng ABA/ GA 3
do đó có thể thay đổi cân bằng cho sự nảy mầm bằng cách giảm ABA hoặc tăng GA 3. Đối
với nhiều hạt giống và củ giống việc sử lý GA 3 2-5ppm có tác dụng xúc tiến nảy mầm tốt:
(Cẩm chướng, Violet, Magic, Lay ơn, Lyli...)
2.1.3. Xúc tiến hình thành rễ bất định của cành chiết, cành giâm trong nhân
giống vơ tính
Có nhiều loại hoa nhân giống theo con đường vơ tính: Cúc, thược dược, Cẩm
chướng, Hồng, Đào... Hàm lượng auxin trong cành chiết, cành giâm khá thấp khơng đủ để
gây ra sự phân hóa bất định. Do đó, người ta phải xử lý auxin ngoại sinh cho cành chiết,
cành giâm để làm nhanh sự ra rễ.
Top 4 thuốc kích rễ phổ biến nhất hiện nay đang được sử dụng.

18


- Phân bón lá Toba net: kích thích ra rễ
cực mạnh, phục hồi nhanh hệ rễ cây, thích hợp
các cây trồng có bộ rễ bị suy yếu. Ngồi ra nó
cịn giúp cây hạn chế bệnh vàng lá sinh lý do
thiếu dưỡng chất, vi lượng.
- Thuốc kích rễ N3M: kích thích ra rễ,
thúc đẩy nhanh quá trình hồi phục, tăng trưởng
của cây, nhất là sau khi cây bị ngập, úng.
- Thuốc kích rễ comcat: có cơng dụng
kích thích ra rễ, tăng cường vi lượng giúp cây
khỏe mạnh, giải độc phân hữu cơ, vơ cơ.

Hình 2.1: Sử dụng chất KTST để
- Siêu ra rễ vitamin B1 cho cây trồng:
giâm cành
kích thích ra rễ, dưỡng cây, chống sốc. Đồng
thời giúp cây phát triển toàn diện rễ, chồi, lá, giúp cây cứng cáp chuẩn bị cho giai đoạn
ra hoa.
Cách sử dụng thuốc kích rễ chỉ giúp cây khắc phục một số vấn đề ở bộ rễ, chứ
khơng thể thay thế các bước chăm sóc cây khác. Để cây phát triển khỏe mạnh còn dựa
vào các yếu tố như đất trồng, phân bón, lượng nước tưới,… Vì vậy chỉ nên sử dụng vừa
đủ liều lượng do nhà sản xuất yêu cầu, tránh lạm dụng.
2.1.4. Điều khiển sự ra hoa
Điều khiển ra hoa cho các loại hoa cần thiết cho người trồng hoa, chủ yếu tập trung
vào 3 giải pháp là khống chế ánh sáng, nhiệt độ, dùng chất kích thích và một số phương
pháp khác được giới thiệu cụ thể như sau:
- Khống chế ánh sáng: Những loài cây
chiếu sáng ngắn trong mùa chiếu sáng dài cần
xử lý che tối để rút ngắn thời gian chiếu sáng.
Xử lý che tối bằng các tấm nhựa đen. Quá
trình chiếu sáng phải kín và liên tục. Tốt nhất
là bỏ trong buồng tối. Ví dụ mùa hoa cúc nở
vào cuối tháng 8, nếu che tối sẽ nở vào đầu
tháng 7, mỗi ngày chỉ cho ánh sáng trong 10
tiếng là có thể ra hoa sớm hơn một tháng; cây
trạng nguyên chiếu sáng 10 tiếng mỗi ngày 2
tháng sau có thể ra hoa; ta còn áp dụng cho
cây hoa lan càng cua, hoa tam giác.

Hình 2.2: Khống chế ánh sáng cho hoa

Những lồi cây hoa cần chiếu sáng dài, vào mùa đơng điều kiện chiếu sáng ngắn,

phải kéo dài thời gian chiếu sáng làm cho hoa ra sớm như hoa cúc lá dưa, lay ơn, hoa huệ,
mùa đông chuyển hoa vào trong nhà và thời gian chiếu sáng kéo dài thêm đến 14 giờ mỗi

19


ngày, giữ nhiệt độ thích hợp có thể làm cho hoa ra sớm hơn. Như hoa lay ơn mỗi ngày
thời gian chiếu sáng kéo dài trên 16 giờ có thể làm cho chúng nở hoa vào mùa đông và
mùa xuân. Nếu muốn kéo dài thời kỳ ra hoa với những cây chiếu sáng ngắn, kéo dài thời
gian chiếu sáng có thể làm cho hoa ra muộn. Với hoa cúc ra hoa vào cuối tháng 8, áp
dụng chiếu sáng dài hoặc ban đêm bật đèn.
- Khống chế nhiệt độ: Các loại cây hoa thuộc cây cỏ hoặc rễ chùm trồng ngoài trời
như cẩm chướng, dâm bụt 3 màu, hướng dương… giảm nhiệt độ sẽ kéo dài thời kì ra hoa và
ngược lại. Những lồi cây hoa ngủ nghỉ qua đơng hoặc loại cây củ trước khi nhiệt độ tăng lên
vào mùa xuân thì chuyển vào nhà lạnh cho tiếp tục ngủ nghỉ để kéo dài thời kì ra hoa.
Nhiều lồi hoa chiếu sáng dài (rễ củ) cần có sự kích thích nhiệt độ thấp mới có thể
ra hoa, như hoa lay ơn phải qua lạnh mùa đông đến mùa xuân nhiệt độ lên cao mới có thể
ra hoa. Cho nên vào mùa hè phải xử lý củ giống trong nhiệt độ thấp, phá vỡ ngủ nghỉ mới
làm cho cây ra hoa. Hoa sống 2 năm và rễ chùm phải qua thời kỳ xuân hoa nhiệt độ thấp
mới có thể ra hoa, như quất, cúc mắt trâu. Một số loài cây hoa rễ củ mùa thu cần phải nuôi
trong nhiệt độ thấp 6-9oC một thời gian mới làm cho cuống hoa kéo dài như thuỷ tiên, lan
quân tử. Một số cây hoa mọc nơi mát mẻ mùa hè phải cưỡng bức sau khi ngủ nghỉ mới ra
hoa như hoa tai thỏ. Hoa hướng dương, hải đường chuông, mùa hè để ở nhiệt độ 28 oC
mới sinh trưởng tốt và ra hoa.
- Xử lý chất kích thích: Chất kích
thích có tác dụng kích thích và ức chế sinh
trưởng, kích thích ra hoa. Hoa cúc khi bắt
đầu phân hố chồi hoa, phun khí ga có thể
xúc tiến ra hoa. Hoa trà tháng 6 bắt đầu phân
hoá chồi hoa, dùng ga chấm lên nụ hoa, mỗi

tuần chấm 2 lần với nồng độ (50x106100x106). Sau 2 tháng nụ hoa sinh trưởng
nhanh hơn, sau đó chấm mỗi ngày 1 lần có
thể làm cho hoa nở sớm vào tháng 10-11.
Nhiều loài cây thân cỏ, khi nụ hoa mới phình
lên phun 100-106-200x106 axit napthalen,
Hình 2.3: Khống chế nhiệt độ cho hoa
axit indolic đều có thể tăng hiệu quả nở hoa,
hoa nở nhanh rõ rệt còn làm cho hoa đậu quả, quả chín.
- Phương pháp khống chế khác như:
+ Xử lý khô: Tạo nên môi trường khô để điều chỉnh sinh trưởng một số lồi cây
cảnh làm cho sự phân hố chồi hoa sớm hơn. Hoa cúc trước khi phân hoá chồi hoa có thể
làm cho cây khơ để xúc tiến sự phân hóa nụ hoa, đồng thời bón thêm phân P và tưới axít
boric làm cho chồi hoa phân hố nhanh hơn, sau đó tiến hành tưới nước bình thường sẽ
khôi phục sự hút nước và cho mấy ngày sau là hoa nở.

20


+ Xử lý bằng tỉa cành và hái ngọn: Hoa hồng sau khi cắt hoa phải tiến hành tỉa
cành để cành mới mọc và để cây có thể liên tục ra hoa. Trong mùa sinh trưởng tỉa cành
sớm, cây mọc nhiều cành mới sẽ ra hoa sớm, tỉa cành muộn sẽ cho hoa muộn.
Căn cứ vào quy luật sinh trưởng sớm sẽ ra hoa sớm, sinh trưởng muộn ra hoa
muộn mà khống chế thời kỳ gieo hạt, trồng cây, lên chậu. Ví dụ hoa cẩm chướng tháng 3
trồng cây tháng 6 nở hoa, tháng 7 trồng tháng 10 nở hoa. Hải đường tứ quý sau 4-5 tháng
là nở hoa. Cúc vạn thọ sau khi giâm cành 3-4 tháng là nở hoa. Cúc lá dưa đầu tháng 4
gieo hạt cuối tháng 11 đến tháng 2 năm sau là nở hoa, tháng 6 gieo hạt tháng 2-4 năm sau
nở hoa, tháng 10 gieo hạt đến đầu tháng 5 là nở hoa.
+ Gây tổn thương cơ giới làm cho hoa nở sớm: Các loại cây cảnh thuộc cây bụi sau
khi ra nụ nếu gây vết thương đều có thể làm cho cây ra hoa sớm hơn bằng cách ngăn chặn
dinh dưỡng quá nhiều trên lá vận chuyển đến bộ rễ

2.2. Thu hoạch, bảo quản, phân loại và đóng gói hoa
2.2.1. Thu hoạch hoa
2.2.1.1 Xác định thời điểm thu hoạch hoa
Hoa là một sản phẩm đặc biệt mà giá trị của hoa phụ thuộc nhiều vào thời kỳ thu
hoạch hoa để bán . Hoa lúc bán yêu cầu tươi, đẹp đáp ứng yêu cầu của người mua. Do đó
quyết định thời kỳ thu hoa để bán có ý nghĩa quan trọng góp phần nâng cao giá trị của
hoa… Thời điểm thu hoạch hoa thích hợp tùy theo từng loại hoa, giống hoa.
- Hoa thu hoạch tốt nhất vào buổi sáng sớm khi cành hoa còn sung nhựa, nhiều
nước hay vào lúc chiều râm mát để tránh sự bốc hơi nước của hoa. Tuyệt đối không nên
thu hoạch vào giữa trưa vì lúc này nhiệt độ cao, ánh sáng mạnh sẽ làm cho cành hoa héo
tàn nhanh.
 2.2.1.2. Cách thức thu hoạch
Ở mỗi lồi hoa khác nhau thì cách thu hoạch khác nhau.
 - Hoa lan : Thu hoạch khi hoa đã nở hết từ dưới gần lên phía ngọn.
 - Đồng tiền: Thu hoạch khi hàng bên ngoài hoa xuất hiện màu .
 - Hoa cúc: Đối với hoa cúc chỉ nên cắt khi hoa đã nở khoảng 2/3 số cành hoặc khi
hoa đã nở gần hồn tồn cánh hoa vịng ngoài ở trên cây, nếu cắt sớm hơn khoảng 1/3 số
cành nở, hoa nở mặt không đồng đều, hoa không xòe hết các cánh còn lại.
 - Hoa hồng: Hoa hồng được thu hoạch khi hoa vừa hé nở, nghĩa là cắt lúc hoa cịn
búp vì hoa sau khi thu hoạch tiếp tục nở. Trước khi cắt hoa hồng nên tưới nhiều nước để
hoa hút nước dự trữ nước, vì hoa hồng sau khi cắt sẽ bốc hơi mất rất nhiều nước dễ làm
cho hoa hồng bị héo. Để giữ nhựa cịn dư trong cành hoa hồng khơng bị chảy mất ta nên
cắm vào nước sạch, vết cắt phải xiên chéo để tăng diện tích bề mặt hút nước của hoa.
 - Hoa lay-ơn: Thu hoạch tốt nhất khi có 1-5 gié ló ra khỏi bao hoa, khơng nên cắt
non q sẽ làm chất lượng hoa giảm, số gié hoa trên 1 cành nở không hết.

21


 - Hoa Cẩm chướng: Thu hoạch tốt khi cánh hoa đẩy gần hoàn toàn ra khỏi đài hoa

(1/2 hoa nở), hoa sau khi cắm nở xòe tròn, mặt hoa lớn.
 - Lily: Thu hoạch khi búp phồng lớn ra, màu sắc đặc trưng của hoa có thể nhận
biết. Đây là thời điểm thu hoạch thích hợp nhất.
2.2.2. Chăm sóc, bảo quản hoa sau thu hoạch
Sau khi cắt khỏi gốc hay rời khỏi cây mẹ, sự sống của cành hoa bắt đầu giảm dần
vì khả năng hút chất dinh dưỡng, hút nước khơng cịn nữa. Nó chỉ sống được nhờ vào chất
dinh dưỡng dự trữ còn lại trong cây, dần dần sẽ héo tàn do sự bốc hơi nước, hay do nấm
hoặc vi khuẩn xâm nhập vào các tế bào mô dẫn, làm thối rữa các mạch dẫn truyền. Ngoài
ra hoa cắt cành tàn nhanh trong đó có vai trị gây già hoa nhanh của Etylen, Etylen thường
sản sinh ra nhiều ở hoa đã thụ phấn, thụ tinh ở lá hoặc hoa già và bị bệnh.
 * Các biện pháp khác áp dụng bảo quản hoa sau thu hoạch ở hộ gia đình hoặc
bán lẻ.
 - Cắt hoa lại 1 lần (1-1,5cm). 
 - Ngâm trong nước ấm 38-440c.
 - Sử dụng hợp chất Chrysal (chất dinh dưỡng cung cấp cho hoa) thành phần bao
gồm đường Glucose, Antibaceria Hypochoridcana trong điều kiện hoa tàn úa nhanh thay
thế hợp chất trên bằng 28,35g nước chanh và 1 muỗng cà phê đường khơng được sử dụng
Aspirin.
 * Chú ý: Bình hoặc dụng cụ ngâm
hoa phải rửa sạch thay nước mỗi ngày 2 lần
 Hiện nay, tại Đà Lạt chất bảo quản
hoa đồng tiền, hoa hồng, hoa bibi là
Florissan nước, sản xuất tại Hà Lan do công
ty Hasfarm nhập về. Phương pháp sử dụng: 1
gói pha trong 1 lít nước ngâm hoa từ 35-40
phút, trước khi ngâm hoa cũng phải thực
hiện theo các bước trên. Ngồi ra có thể tẩm
bơng gịn trong dung dịch, bọc vào gốc bên
ngồi có bịch nilon giữ độ ẩm và cung cấp
chất dinh dưỡng cho hoa trong q trình vận

chuyển và bán ngồi thị trường.

Hình 2.4: Bảo quản hoa sau khi thu
hoạch

* Phương pháp giúp hoa nở
Dung dịch để giúp hoa nở: 1,5-2% đường Saccaro, 200ppm Biocide, 75-100 ppm
Acidifier được sử dụng ở nhiệt độ bình thường trong nhà, độ ẩm cao. Việc xử lý này
thường được người trồng, bán sỉ, lẻ thực hiện. Sau khi hoa nở nên để vào kho. Ngồi ra có
thể sử dụng xà phòng bột ngâm hoa và thúc đẩy hoa nở đều trước khi bán.

22


2.2.3. Phân loại hoa
- Số lượng hoa trên thân: Hoa bơng tiêu chuẩn chỉ có 1 hoa trên 1 thân. Hoa cành
phải có số hoa và búp tối thiểu trên thân.
- Độ dài trên thân: Hoa ở thân chính thường dài, khỏe và có chất lượng cao hơn.
- Hình dạng chung: Cành hoa phải có hình dáng đẹp. Có sự cân đối giữa hoa, lá,
thân. Hoa có dạng khỏe khoắn đẹp.
- Khơng có sâu bệnh
- Khối lượng: Khối lượng thể hiện phẩm chất của hoa. Có một số hoa bán theo
khối lượng như hoa lay ơn, hồng. Mỗi loại hoa, mỗi dạng hoa được xác định bằng khối
lượng khác nhau với các loại hoa, dạng hoa khác.
2.2.4. Đóng gói hoa
Nếu đưa hoa đi bán ở xa, hoa cần được đóng gói cẩn thận đảm bảo khơng héo, dập
nát trong qúa trình vận chuyển. Mỗi loại hoa khác nhau đóng gói theo phương pháp khác
nhau. Hoa có thể đóng gói trong các bao tíu nilon hoặc hộp carton.
Ví dụ: Hoa cúc, đồng tiền được
bao gói bởi túi nilon từng bơng hoặc 1015 cành trong một túi. Hộp carton bên

ngồi có thể dài 1,0 – 1,2m. chiều rộng từ
40- 50cm và chiều cao 10- 19cm.

Hình 2.5: Đóng gói hoa

CÂU HỎI ƠN TẬP
Câu 1: Trình bày ứng dụng chất điều tiết sinh trưởng trong sản xuất hoa.
Câu 2: Trình bày nguyên tắc sử dụng chất điều tiết sinh trưởng trong sản xuất hoa.
Câu 3: Muốn hoa nở theo ý muốn thì ta phải làm như thế nào.
Câu 4: Trình bày kỹ thuật thu hoạch hoa.
Câu 5: Trình bày kỹ thuật chăm sóc, bảo quản hoa sau thu hoạch.
Câu 6: Trình bày kỹ thuật phân loại và đóng gói hoa.

23


Phần 2: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
PHÂN BIỆT MỘT SỐ GIỐNG HOA HỒNG
(các giống phổ biến hiện nay đang được trồng)
Bước
công
việc

Nội dung

Yêu cầu kỹ thuật

Vật tư, vật liệu
Các loại hoa hồng đang

được trồng phổ biến
hiện nay (hồng tầm
xuân, hồng cổ Sa Pa,
hồng vân khôi, hồng
nhung, hồng phấn nữ
hồng)

Bước
1

Chuẩn bị

Bước
2:

Nhận biết tên Có đủ các loại hoa Hồng tầm xuân, hồng
các loại hoa theo yêu cầu của bài
cổ Sa Pa, hồng vân
hồng
khơi, hồng nhung,
hồng phấn nữ hồng

Bước
3:

So sánh sự khác
nhau về đặc
điểm thực vật
học của từng
loại hoa hồng

Quan sát đặc điểm của
từng loại hoa hồng
- Phân biệt các kiểu lá Hồng tầm xuân, hồng
hoa.
cổ Sa Pa, hồng vân
- Phân biệt rễ cây
khơi, hồng nhung,
hồng phấn nữ hồng
- Phân biệt thân cây
- Phân biệt quả
- Phân biệt hoa

Bước
4:

Xác định được So sánh sự sinh
điều kiện ngoại trưởng, phát triển của
cảnh của mỗi các loại hoa
loại hoa hồng

Hồng tầm xuân, hồng
cổ Sa Pa, hồng vân
khơi, hồng nhung,
hồng phấn nữ hồng

PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH

24

1/B2/MĐ 34

Ghi chú


SỬ DỤNG CHẤT ĐIỀU TIẾT SINH TRƯỞNG
TRONG NHÂN GIỐNG VÔ TÍNH
Bước
cơng
việc

Nội dung

u cầu kỹ thuật

Dụng cụ, vật tư
- Dao chiết ghép, chậu
nhựa.

Bước 1

- Cành hoa hồng, hoa
cúc, chất KTST, luống
giâm, găng tay, bảo hộ
lao động.

Chuẩn bị

Cắt cành giâm
Bước 2:

Cắt đúng kích thước, Dao cắt, cành giâm
vết cắt phẳng, nhẵn, được cắt từ cây mẹ
không làm dập cành
giâm

Nhúng
cành - Xử lý auxin ngoại
giâm vào chất sinh cho cành chiết,
KTST
cành giâm để làm
nhanh sự ra rễ.

- Chậu nhựa, xô nhựa,
que khuấy,

- Thuốc KTST, cành
giâm đã được cắt, nước
- Trước giâm cành lã sạch.
nên nhúng cành giâm - Găng tay, khẩu trang,
vào thuốc kích thích bảo hộ lao động.
sinh trưởng để rút
ngắn thời gian ra rễ
của cây

Bước 3:

- Pha thuốc đúng
nồng độ quy định.
- Thời gian nhúng

thuốc đúng theo
hướng dẫn
Bước 4:

Sử dụng chất
điều hòa sinh
trưởng để điều
khiển sự ra hoa

- Khống chế ánh - Lưới đen, các luống
sáng: Xử lý che tối hoa đã trồng, thuốc
bằng các tấm lưới điều hòa sinh trưởng
đen.
- Thực hiện đúng
cách.

25

2/B2/MĐ 34

Ghi chú