Tài liệu Sử Dụng Thuốc docx

Sử Dụng Thuốc

Ds Nguyễn ngọc Lan & Bs Thú y Nguyễn thượng Chánh


Thuốc men là những chất rất đặc biệt. Có thứ giúp chúng ta giảm đau nhức, có thứ để bồi
bổ sức khỏe cũng như có thứ thì để chuyên trị các bệnh cảm nhiễm do vi trùng, v.v…Sử
dụng thuốc cho đúng là việc rất quan trọng cho tất cả mọi người, nhất là đối với các bác
lớn tuổi. Tuy chỉ chiếm có 12% dân số Canada, nhưng giới cao niên đã tiêu thụ hàng năm
từ 28% đến 40% số dược phẩm được kê toa. Ngoài ra cũng cần phải kể đến các loại thuốc
bán tự do không cần phải có toa, ai mua cũng được hết. Dù là thuốc có toa hoặc không có
toa, nếu sử dụng không đúng phép thì vẫn không tốt cho sức khỏe như thường.
Năm Cách Dùng Thuốc Cho Đúng Phép
1-ĐÚNG THUỐC: Uống đúng thuốc mới mong hết bệnh được. Bạn cần để ý nhớ hình
dạng viên thuốc và viên thuốc đó có màu gì? Thuốc cần nên được đựng trong chai lọ
nguyên thủy để tránh nhầm lẫn với các thuốc khác.
2-ĐÚNG NGƯỜI: Thuốc của ai thì chỉ có người đó mới được dùng mà thôi, lý do là
bệnh trạng mỗi người mỗi khác nhau. Phân lượng của món thuốc và thời gian trị liệu
được căn cứ trên thể trọng và tình trạng bệnh lý cá biệt của mỗi bệnh nhân. Không nên
đưa thuốc của mình cho người nào khác uống vì tưởng rằng bệnh của họ cũng giống như
bệnh của mình.
3-ĐÚNG LÚC: Muốn được hiệu nghiệm, thuốc cần nên uống cho đúng lúc.
4-ĐÚNG LIỀU: Phải uống cho đúng liều như bác sĩ đã ghi trong toa. Muốn thay đổi liều
lượng phải hỏi ý kiến của bác sĩ trước.
5-ĐÚNG CÁCH: Tùy loại, thuốc phải được sử dụng cho đúng cách. Có thứ uống thẳng,
có thứ phải nhai cho nhỏ, có thứ thì ngậm dưới lưỡi hoặc có thứ để hít, để xịt vào mũi
hay có thứ để dùng ngoài da, để nhỏ vào mắt hoặc để dán như tem (timbre), để bơm hay
để nhét, v.v…
Cẩn Thận Khi Sử Dụng Thuốc Không Toa
Các loại thuốc bán tự do, mua không cần có toa được gọi là OTC (over the counter), en
vente libre hay médicaments sans ordonnance. Những loại thuốc này rất phổ thông trong

dân chúng để họ tự chữa trị lấy những trường hợp thông thường như ho hen, cảm cúm,
nhức đầu, tiêu chảy, bồi dưỡng sức khoẻ, v.v…Tuy vậy, một vài loại thuốc nếu được
dùng không đúng cũng có thể hại cho sức khỏe. Chẳng hạn như một số thuốc nhỏ mũi có
tính gây ghiền, các thuốc dùng để giảm đau nhức lại có thể làm hại bao tử và một vài loại
thuốc trị nghẹt mũi (décongestionnant) có thể có ảnh hưởng không tốt đối với những ai bị
bệnh cao huyết áp.
Để giúp người tiêu thụ sử dụng thuốc OTC một cách an toàn, Ordre des Pharmaciens du
Québec, Canada đã đề ra các mã số (code médicament) để chỉ dẫn và cảnh giác, gồm có 6
mẫu tự: A, H, X, B, D, E. Tùy theo từng loại thuốc, một hoặc nhiều mẫu tự vừa kể sẽ
được ghi phía trên nhãn giá tiền dán trên hộp thuốc.
*Các mã số A, H, X: Có tính chỉ dẫn chung chung cho tất cả mọi người.
-A: Gây buồn ngủ, tránh uống chung với rượu, hoặc với các thuốc an thần, nhất là lúc
bạn phải lái xe.
-H: Gây ghiền nếu uống thường xuyên.
-X: Hãy coi chừng, nên tham khảo trước với dược sĩ.
*Các mã số B, D, E: Chủ đích nhắm vào các đối tượng đang có vấn đề sức khoẻ khá đặc
biệt như:
-B: Phản chỉ định (contre-indication), có hại nếu bạn đang bị bệnh cao máu, bị triển
dưỡng tiền liệt tuyến, bị bướu cổ (goitre), bị cường giáp trạng (hyperthyroidie) hoặc bạn
đang uống thuốc trị trầm cảm (antidépresseurs).
-D: Có chứa chất aspirine nên không hợp nếu bạn đang bị chứng thống phong (goutte),
loét bao tử, suyễn hoặc nếu bạn đang uống các loại thuốc kháng đông (anticoagulants) để
làm loãng máu.
-E: Không được uống nếu bạn đang bị bệnh tiểu đường, có thể có phản ứng phụ bất lợi.
Tại Quebec, bạn có thể nhờ dược sĩ lập cho một thẻ mã số cá nhân, gọi là Mon code
médicament personnalisé có ghi mẫu tự thích hợp với tình trạng sức khoẻ của mình để
biết mà ngừa và tránh sử dụng những loại thuốc có cùng mã số ghi trong thẻ.
Nên Uống Thuốc với Một Ly Nước Lạnh - Cách tốt nhất và cũng đơn giản nhất là nên
uống thuốc với nước lạnh. Sữa và nước trái cây có thể tương tác một cách bất lợi với một
số thuốc... Tránh uống thuốc kháng sinh Tetracycline hoặc Cipro với sữa, vì chất calcium

trong sữa sẽ phối hợp với thuốc để tạo ra một hỗn hợp không thể hấp thụ được, các loại
thuốc trị nấm như Griséofulvin, Kétoconazole (Nizoral) cũng không nên dùng chung với
sữa hoặc với các thức ăn có sữa như fromage, yogurt, v.v…
Tránh uống các loại nước trái cây có tính chua với Pénicilline (Amoxicilline,
Ampicilline…) vì thuốc sẽ bị giảm tác dụng.
Nước bưởi cũng tránh uống chung với các thuốc trị cao áp huyết (Adalat, Plendil…); với
các thuốc trị cholesterol (Lipitor, Mevacor, Zocor…); với thuốc trị lo âu mất ngủ hay suy
nhược tinh thần (Valium, Paxil, Desyrel, Anafranil…).
Nước trà cũng không nên uống chung với những supplements có chứa chất sắt vì nó sẽ
cho ra một hỗn hợp không thể hấp thụ được.
Nên tránh uống rượu, uống beer chung với các loại thuốc an thần hay các thuốc có
Codéine hoặc các thuốc chống dị ứng thường được gọi là các loại antihistamines, vì rượu
sẽ làm tăng tính ngầy ngật, buồn ngủ rất là nguy hiểm nếu bạn phải lái xe hay đang điều
khiển máy móc.
Uống Lúc Tảng Sáng Hay Lúc Tối?
Để tránh các phản ứng phụ cũng như để có kết quả tốt chúng ta nên tuân theo lời chỉ dẫn
của bác sĩ và dược sĩ về cách dùng thuốc. Một vài loại thuốc trị cholesterol sẽ hữu hiệu
hơn nếu được uống lúc ăn cơm chiều, vì cholesterol thường được cơ thể sản xuất nhiều
lúc về đêm. Các thuốc trị bệnh liên quan đến tuyến giáp trạng cũng như các loại thuốc
cortisones nên uống vào buổi sáng để tôn trọng chu trình sinh học tự nhiên của cơ thể.
Uống Lúc Bụng Đói Hay Uống Lúc Bụng No?
Có thuốc sẽ bị giảm tác dụng nếu được uống lúc ăn, còn gọi là bụng no hay bụng
đầy...Bụng đói hay bụng trống được quy định là 1 giờ trước bữa ăn hoặc là 2 giờ sau khi
ăn xong. Một vài loại thuốc trị bệnh loãng xương (ostéoporose) thí dụ như Actonel
(risedronate sodium) nên được uống lúc bụng đói mới công hiệu, cũng như một vài loại
thuốc trụ sinh như Tétracycline, Pénicilline nên uống lúc bụng đói...Còn các loại thuốc
làm giảm viêm sưng và chống đau nhức (Aspirine, Tylénol, Advil, Naproxen…) nên
uống khi vừa ăn xong tức là lúc bụng no.
Uống Khi Cần - Uống Mỗi Ngày - Mỗi Tuần - Hoặc Uống Dài Hạn?
Có thuốc chỉ uống khi nào cần thiết mà thôi, như các thuốc trị tiêu chảy, thuốc trị bụng

đầy hơi, hoặc các loại thuốc ngủ...Ngược lại, có những thuốc cần phải được uống thường
xuyên mỗi ngày và trong một thời gian lâu dài theo lời dặn của bác sĩ. Thí dụ như thuốc
trị cao áp huyết, thuốc trị cholesterol, thuốc trị bệnh tiểu đường, thuốc trị bệnh loãng
xương cũng như thuốc trị một số bệnh mãn tính khác...Thuốc kháng sinh cần phải uống
đúng liều lượng liên tục và phải tôn trọng thời gian trị liệu. Nếu trong toa ghi uống trong
1 tuần lễ thì phải uống cho đúng 1 tuần lễ, chớ không được ngưng ngang giữa chừng vì
thấy đã bớt bệnh.
Có Thuốc Có Thể Gây Khó Chịu Hoặc Gây Dị Ứng
Đối với một số người lúc uống một loại thuốc nào đó, họ có thể cảm thấy khó chịu trong
người vì các phản ứng phụ của thuốc gây nên. Buồn nôn, táo bón hoặc tiêu chảy (như khi
uống thuốc kháng sinh) là một vài thí dụ điển hình. Các triệu chứng vừa kể sẽ dần dần
giảm đi theo thời gian hoặc khi chúng ta thay đổi giờ uống thuốc trong ngày. Cũng có
thuốc có thể gây ra dị ứng, như làm đỏ da, sưng phù, ngứa ngái và đôi khi gây khó thở.
Vài Lời Dặn Dò Của Dược Sĩ (cho đồng hương đang sinh sống tại Canada)
Nên cho dược sĩ biết trước mình có thường hay bị dị ứng với một loại thuốc nào hay
không, chẳng hạn với Aspirine hoặc với Pénicilline; có bị cao huyết áp hay không, có bị
tiểu đường hay không? (để tránh các loại sirop có đường); có theo một chế độ ăn uống gì
đặc biệt hay không, thí dụ như ăn chay hay ăn mặn?; ăn kiêng hoặc có cữ muối, cữ đường
trong ăn uống không?; v.v...Đối với các cô, nếu đang mang thai cũng phải cho dược sĩ
biết vì có một số thuốc có thể ảnh hưởng không tốt đến bào thai.
*-Gọi điện thoại 2 hay 3 ngày trước khi sắp hết thuốc để lấy thêm đợt thuốc mới trong
tháng (tại Canada, luật bắt buộc dược sĩ phải quản lý các toa thuốc của bệnh nhân và chỉ
bán một số thuốc đủ dùng trong một tháng mà thôi).
*-Xem trên lọ thuốc số lần được mua (REN). Nếu sắp hết, nhớ đi khám bác sĩ để xin toa
mới.
*-Mỗi khi đổi bác sĩ hoặc lúc đi nằm bệnh viện, nhớ mang theo tất cả thuốc hiện đang sử
dụng. Bạn cũng có thể ghi tên tất cả các loại thuốc trên giấy và đưa cho bác sĩ xem.
*-Mỗi loại thuốc phải được đựng trong những lọ riêng biệt có dán nhãn hiệu hoặc có ghi
chú rõ ràng. Không nên dồn chung 2-3 thứ thuốc vào chung cùng một lọ cho nó gọn.
*-Các lọ onguent, crème được bào chế ngay tại pharmacie nên vứt bỏ đi sau 1 năm.

*-Các loại thuốc nhỏ mắt, các loại onguent có chứa kháng sinh để chữa mắt, nếu đã mở ra
xài rồi, nên bỏ đi sau 1 tháng.
*-Cẩn thận với các loại thuốc thiên nhiên, thuốc Đông y...Thiên nhiên không phải hoàn
toàn là vô hại nếu dùng không đúng cách, vì có vài loại thuốc thiên nhiên có thể tương
tác với thuốc Tây, làm thay đổi tác dụng hoặc có thể tạo ra nhiều phản ứng bất lợi.
*-Nên cất giữ thuốc men tại những nơi an toàn, khô ráo, mát mẻ và phải xa tầm tay của
các cháu bé.
*-Nếu có dự định đi du lịch lâu ngày, nhớ báo trước cho dược sĩ biết để sắp xếp lấy đủ
thuốc đem theo trong suốt thời gian đi xa.
Kết Luận
Nói chung, bất kỳ loại thuốc nào cũng đều có phản ứng phụ hết (side effects, effets
secondaires). Sử dụng thuốc cho đúng phép là một việc hết sức quan trọng cần phải quan
tâm đến để bảo vệ sức khỏe và cũng để tránh cảnh tiền mất tật mang./.
Viết theo tài liệu:
-Hội Dược sĩ VN tại Québec, Cách sử dụng thuốc.
-Ordre des Pharmaciens du Québec, Prudence avec les médicaments sans ordonnance.
-H.M Blanchette, Les bonnes facons de prendre ses médicaments, Québec Pharmacie,
Fev 2002.

-FDA, Food & Drug Interactions.

Montreal, June 27, 2007

Ds Nguyễn Ngọc Lan và Bs Thú Y Nguyễn Ngọc Chánh