Nhân vật nữ trong truyện nguyễn nhật ánh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

TĂNG HUỲNH THANH TRANG

NHÂN VẬT NỮ TRONG TRUYỆN
NGUYỄN NHẬT ÁNH

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60 22 01 21

Người hướng dẫn: TS. LÊ NHẬT KÝ


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan cơng trình này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được cơng
bố trong bất cứ một cơng trình nghiên cứu nào.
Tác giả luận văn

Tăng Huỳnh Thanh Trang


MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ......................................................................................... 2
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................ 5

4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 6
5. Đóng góp của luận văn ............................................................................ 6
6. Bố cục của luận văn ................................................................................. 6
Chương 1. NGUYỄN NHẬT ÁNH VÀ NHÂN VẬT NỮ ............................ 7
1.1. Nguyễn Nhật Ánh, nhà văn tiêu biểu thời kì đương đại......................... 7
1.1.1. Hành trình sáng tác và thành tựu văn chương ................................ 7
1.1.2. Quan niệm viết cho thiếu nhi ........................................................ 15
1.2. Nhân vật nữ trong thế giới nhân vật của Nguyễn Nhật Ánh ................ 18
1.2.1. Thế giới nhân vật trong sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh ............... 18
1.2.2. Vị trí nhân vật nữ trong sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh ............... 21
Tiểu kết chương 1 ...................................................................................... 25
Chương 2. NHÂN VẬT NỮ TRONG TRUYỆN NGUYỄN NHẬT
ÁNH – NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI DUNG ....................................... 26
2.1. Nhân vật nữ và bức tranh về thế giới học đường ................................. 26
2.1.1. Thế giới học đường một thời đã xa ............................................... 26
2.1.2. Thế giới học đường thời hiện tại................................................... 35
2.2. Nhân vật nữ và bức tranh đời sống xã hội ........................................... 45
2.2.1. Hiện thực đời sống gia đình .......................................................... 45
2.2.2. Hiện thực đời sống xã hội ............................................................. 49
2.3. Nhân vật nữ và những thông điệp về cuộc sống .................................. 55
2.3.1. Thông điệp về giới ....................................................................... 55
2.3.2. Thông điệp về lứa tuổi .................................................................. 59


Tiểu kết chương 2 ...................................................................................... 61
Chương 3. NHÂN VẬT NỮ TRONG TRUYỆN NGUYỄN NHẬT
ÁNH – NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN HÌNH THỨC ................................... 63
3.1. Miêu tả ngoại hình và đời sống nội tâm nhân vật nữ ............................... 63
3.1.1. Miêu tả ngoại hình ......................................................................... 63
3.1.2. Miêu tả đời sống nội tâm ................................................................ 68

3.2. Hệ thống tình huống, xung đột khắc họa nhân vật nữ........................... 72
3.2.1. Hệ thống tình huống khắc họa tính cách, số phận nhân vật nữ ...... 72
3.2.2. Hệ thống xung đột khắc họa tính cách, số phận nhân vật nữ ......... 80
3.3. Hệ thống ngôn ngữ và giọng điệu khắc họa nhân vật nữ ...................... 83
3.3.1. Kết hợp giữa ngôn ngữ kể và tả, đối thoại và độc thoại ................ 83
3.3.2. Kết hợp giữa giọng trần thuật khách quan và trữ tình - triết lí ...... 86
Tiểu kết chương 3 ...................................................................................... 93
KẾT LUẬN .................................................................................................. 94
DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC
GIẢ ............................................................................................................... 97
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 98
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (bản sao)


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nội dung

NXB

Nhà xuất bản

TP.

Thành phố

Tr.

Trang


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Viết cho thiếu nhi, viết về thiếu nhi là một thử thách, đồng thời
cũng là hứng thú đối với khơng ít nhà văn. Bởi vậy, trong văn học Việt Nam,
mảng văn học thiếu nhi ln có nhiều cây bút xuất sắc đã định hình phong
cách qua các tác phẩm có giá trị, thu hút đơng đảo bạn đọc nhỏ tuổi như: Tơ
Hồi, Võ Quảng, Phạm Hổ, Trần Đăng Khoa...
Trong những năm gần đây, bạn đọc thiếu nhi Việt Nam, nhất là các em
tuổi mới lớn, tiếp tục được thưởng thức món ăn tinh thần bằng sách viết cho
lứa tuổi mình một cách đều đặn. Đề cập đến những nhà văn được xem là đều
tay và có sức sáng tạo dồi dào trong mảng văn học thiếu nhi hiện đại không
thể không nhắc đến Nguyễn Nhật Ánh. Những trang viết giàu sức hấp dẫn, lôi
cuốn người đọc đã khiến nhiều tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh trở nên nổi
tiếng, trở thành hiện tượng best-seller.
1.2. Sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh rất đa dạng về thể loại: từ thơ đến
truyện ngắn, truyện dài và cả tạp văn. Dù ở thể loại nào, ông cũng ghi dấu ấn
trong lịng người đọc. Ơng tiếp cận bạn đọc nhỏ tuổi chủ yếu bằng các tác
phẩm truyện ngắn và truyện dài. Ở đó, trẻ thơ và những ai từng là trẻ thơ đều
thấy bóng dáng mình trong những con chữ. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn
Bích Thu, “với trẻ thơ, đọc Nguyễn Nhật Ánh, gánh nặng tâm lí của các em sẽ
được giải tỏa, và các em sẽ được trở về với lứa tuổi của mình, với cuộc sống
đích thực của tuổi thơ, của một thời trong trẻo, đẹp như “cổ tích”. Bởi “truyện
của Nguyễn Nhật Ánh đã mở ra cho các em một chân trời của trí tưởng tượng,
một sân chơi với những “phát kiến” đầy thú vị, là những trò chơi tập làm
người lớn như một kiểu “giễu nhại” dễ thương mà khơng gây tổn thương vì

trẻ thơ bao giờ cũng có cái lý của chúng” [66, tr.134].


2

Tiếp xúc với sáng tác Nguyễn Nhật Ánh, ấn tượng đậm sâu trong tôi là
thế giới nhân vật nữ rất phong phú. Mỗi khi lần giở những trang văn ấy, tơi
ln cảm thấy có “chiếc vé vàng về lại tuổi thơ” [80, tr.351] để “dễ dàng tìm
thấy hình bóng của mình, nỗi niềm của mình, câu chuyện của mình...trong
câu chuyện mà nhà văn kể lại” [56, tr.316]. Có thể nói: “Thế giới ấy tuy là
riêng của trẻ em, với những vẻ đẹp và quy tắc riêng có, nhưng khơng đối lập
với thế giới người lớn” [35, tr.270-271].
Chọn đề tài Nhân vật nữ trong truyện Nguyễn Nhật Ánh để nghiên
cứu, chúng tôi dựa trên nhận thức khoa học và niềm yêu thích cá nhân nói
trên. Chúng tơi mong muốn qua việc thực hiện đề tài này sẽ góp phần có cái
nhìn sâu rộng hơn về một mảng nhân vật trong sáng tác của ơng, đồng thời đi
tìm và khám phá những nét riêng nổi bật của tác phẩm Nguyễn Nhật Ánh
trong bối cảnh văn học thiếu nhi đương đại.
2. Lịch sử vấn đề
2.1. Nhà nghiên cứu Văn Giá cho rằng: “Nguyễn Nhật Ánh đã đến lúc
trở thành một trường hợp không thể khơng tính đến của lịch sử văn học
đương đại” [17, tr.9]. Đúng vậy, văn chương Nguyễn Nhật Ánh đã trở thành
đối tượng bàn luận, nghiên cứu của độc giả, của báo chí và các nhà nghiên
cứu. Theo tìm hiểu của chúng tơi, những bài viết và các cơng trình nghiên cứu
về Nguyễn Nhật Ánh khá nhiều, được tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau.
Ở góc độ bạn đọc, đó là những bài viết mang tính chất thu hoạch về tác
phẩm của Nguyễn Nhật Ánh. Các bài này chủ yếu của học sinh, sinh viên viết
khi tham gia cuộc thi viết về văn chương Nguyễn Nhật Ánh do NXB Trẻ phát
động, năm 2013. Kết quả cuộc thi được in thành cuốn Nguyễn Nhật Ánh và tôi
(2014) gồm 42 bài viết thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của người đọc trẻ về các

sáng tác cụ thể của nhà văn. Những bài viết ấy cho thấy tác phẩm Nguyễn
Nhật Ánh có ảnh hưởng sâu sắc đến người đọc. Độc giả Lê Mạnh Tân, người


3

đoạt giải nhất cuộc thi cho biết: “Nhờ những câu chuyện của chú, tơi đã vượt
qua được chính mình. Những lời tôi viết bây giờ là những lời tận đáy lịng. Có
lẽ chẳng ai có thể biết được cả. Vì nó đã qua lâu lắm rồi. Nhưng tơi khơng thể
qn được” [54, tr.107-108]. Theo nhà văn Trần Quốc Toàn, thành viên Ban
giám khảo cuộc thi, đây là thành công lớn nhất của Nguyễn Nhật Ánh khi tác
giả đã tạo nên được sự “gắn kết giữa trang sách với cuộc đời, gắn kết thời
cuộc với văn chương, gắn kết tuổi thơ đã có của ai đấy, với chính buổi xế
chiều cần an ủi của người ấy. Gắn kết để tạo cảm thông và động lực phát
triển” [54, tr.7].
Ở phương diện truyền thơng, đó là các bài được đăng trên các báo như
Thanh niên, Thể thao & Văn hóa, VnExpress, Đại đồn kết, Dân trí, Người
lao động, Văn nghệ Đà Nẵng, Văn nghệ cơng an... Nhìn chung, các bài viết
chủ yếu giới thiệu sơ lược về nội dung tác phẩm và các hoạt động giới thiệu
sách mới của nhà văn như họp báo, kí tặng đọc giả. Trong số đó, bài viết Bộ
sách đậm chất học trò của Nguyễn Nhật Ánh của Vô Thường đã đưa ra một
số nhận xét về các nhân vật trong truyện của nhà văn: “Những trò nghịch
ngợm trẻ con đôi khi gây ra mâu thuẫn, nhưng trên tất cả đó là những đứa trẻ
ham học, giàu lịng nhân ái và biết quan tâm đến bạn bè. Cảm thơng với hồn
cảnh của nhau, từng bạn nghĩ ra cách giúp đỡ bạn mình theo khả năng để tình
bạn ấy lớn dần theo năm tháng”. Và, “mỗi người có một số phận, một hồn
cảnh nhưng ở họ vẫn tốt lên một sức sống mãnh liệt, một tình u vơ bờ giữa
những con người với nhau” [70]. Bên cạnh đó là các bài phê bình báo chí,
chẳng hạn như: Nguyễn Nhật Ánh như một ví dụ (Văn Hồng).
Ở mảng ấn phẩm sách chân dung nhà văn, có thể kể tới cuốn Nguyễn

Nhật Ánh – Hoàng tử bé trong thế giới tuổi thơ do Lê Minh Quốc biên soạn,
Nxb Trẻ ấn hành, năm 2012. Cuốn sách đã khắc họa chân dung nhà văn
Nguyễn Nhật Ánh, người chuyên viết cho thiếu nhi.


4

Ở góc độ nghiên cứu khoa học, đó là các luận văn thạc sĩ như: Thế giới
trẻ thơ qua cách nhìn của Nguyễn Nhật Ánh trong bộ truyện Kính vạn hoa
(Phạm Thị Bền, 2005), Thế giới nghệ thuật truyện Nguyễn Nhật Ánh (Vũ Thị
Hương, 2009), Thế giới trẻ thơ trong truyện Nguyễn Nhật Ánh (Nguyễn Thị
Thuý Hằng, 2012), Nhân vật trong truyện Nguyễn Nhật Ánh viết cho trẻ em
(Lê Thị Hồng Vân, 2012), Đặc điểm truyện Nguyễn Nhật Ánh (Phạm Thị
Vân, 2013), Nhân vật tuổi mới lớn trong truyện Nguyễn Nhật Ánh (Bùi Thị
Thu Thủy, 2015)…
Gần đây, Trung tâm nghiên cứu văn học và nghệ thuật trẻ em thuộc
Trường Đại học sư phạm Hà Nội đã tổ chức Hội thảo Nguyễn Nhật Ánh –
hành trình chinh phục tuổi thơ vào giữa tháng 9 năm 2015. Kết quả Hội thảo
đã được in thành sách Nguyễn Nhật Ánh – hiệp sĩ của tuổi thơ (NXB ĐHQG
Hà Nội, 2015).
Các tài liệu này đã đề cập tới nhiều vấn đề khác nhau trong hoạt động
sáng tác, quan niệm nghệ thuật và giá trị văn chương của nhà văn Nguyễn
Nhật Ánh. Trong đó, vấn đề nhân vật nữ cũng đã được đề cập đến.
2.2. Nhìn chung, các ý kiến về nhân vật nữ trong truyện Nguyễn Nhật
Ánh chưa nhiều. Hầu hết chỉ là những nhận định ngắn gọn, chưa có những
nghiên cứu sâu về đối tượng.
Bài viết có tiêu đề Nguyễn Nhật Ánh – Nhà văn nuôi dưỡng tâm hồn trẻ
thơ của một tác giả có bút danh Thihipi đã đưa ra nhận xét về thế giới nhân
vật trong truyện Nguyễn Nhật Ánh. Trong đó, tác giả nói về các nhân vật nữ
như sau: “Nói chung hình ảnh những cơ bé trong truyện Nguyễn Nhật Ánh,

bé nào cũng thật dễ thương. Nhà văn rất trìu mến các nhân vật bé gái của
mình. Mỗi bé gái mỗi vẻ, dịu hiền và ngoan. Nhà văn hay đệm Út hoặc Nhỏ
trước tên các em khiến nhân vật trở nên thân thương ”[64].
Lê Thị Hồng Vân, tác giả luận văn Nhân vật trong truyện Nguyễn Nhật
Ánh viết cho trẻ em nhận thấy, trong truyện Nguyễn Nhật Ánh, “các bạn nữ


5

đôi lúc là động lực, đôi lúc lại là ngọn nguồn của những suy tư và tổn thương
của các chàng trai” [77].
Trong quyển Nguyễn Nhật Ánh hiệp sĩ của tuổi thơ, ở bài viết Nguyễn
Nhật Ánh và truyện thiếu nhi, Lê Huy Bắc khẳng định: “Thế giới truyện của
Nguyễn Nhật Ánh, nếu xét theo tiêu chí “giới” thì phụ nữ chiếm một vị trí áp
đảo. Phải chăng hình tượng nữ phù hợp hơn với tâm lí và nhận thức thiếu nhi,
nơi cảm xúc trẻ ln chiếm ưu thế?”[10, tr.43].
Ngồi những ý kiến kể trên, đến nay, chưa có cơng trình nào nghiên cứu
chuyên sâu về thế giới nhân vật nữ của Nguyễn Nhật Ánh.
Các ý kiến trên, đặc biệt là ý kiến của Lê Huy Bắc cho chúng tôi niềm
tin về vị trí, sự cần thiết phải nghiên cứu sâu hơn, hệ thống hơn về nhân vật
nữ trong truyện của Nguyễn Nhật Ánh.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là nhân vật nữ trong truyện của
Nguyễn Nhật Ánh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của luận văn là các truyện của nhà văn Nguyễn Nhật
Ánh viết cho tuổi mới lớn. Cụ thể, đó là: Cịn chút gì để nhớ (1988), Cô gái
đến từ hôm qua (1989), Nữ sinh (1989), Thiên thần nhỏ của tơi (1990), Phịng
trọ ba người (1990), Mắt biếc (1990), Thằng quỷ nhỏ (1990), Hoa hồng xứ

khác (1991), Hạ đỏ (1991), Bong bóng lên trời (1991), Bồ câu khơng đưa thư
(1993), Những chàng trai xấu tính (1993), Trại hoa vàng (1994), Út Quyên và
tôi (1995), Đi qua hoa cúc (1995), Buổi chiều windows (1995), Quán gò đi
lên (1999), Những cô em gái (2000), Ngôi trường mọi khi (2001), Tôi thấy
hoa vàng trên cỏ xanh (2010), Lá nằm trong lá (2011), Ngồi khóc trên cây
(2013), Bảy bước tới mùa hè (2015), Ngày xưa có một chuyện tình (2016).


6

4. Phương pháp nghiên cứu
Với đề tài này, chúng tôi sử dụng chủ yếu các phương pháp sau: phương
pháp nghiên cứu tác giả văn học, phương pháp nghiên cứu nhân vật văn học,
phương pháp phân tích – tổng hợp.
5. Đóng góp của luận văn
Luận văn nghiên cứu hệ thống về nhân vật nữ trong sáng tác của nhà văn
Nguyễn Nhật Ánh. Trên cơ sở giới thiệu kết quả thống kê, phân loại, luận văn
sẽ tập trung làm rõ đặc điểm hệ thống nhân vật nữ của Nguyễn Nhật Ánh trên
hai phương diện nội dung, ý nghĩa và phương thức nghệ thuật.
Luận văn cũng cố gắng xem xét đối tượng trong sự vận động chung của
văn học thiếu nhi Việt Nam nhằm xác định chỗ tiếp nối và phát triển của nhà
văn Nguyễn Nhật Ánh ở một đề tài mà ông không phải là người khởi đầu.
6. Bố cục của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Nội dung
luận văn gồm có 3 chương được triển khai cụ thể như sau:
Chương 1: Nguyễn Nhật Ánh và nhân vật nữ
Chương 2: Nhân vật nữ trong truyện Nguyễn Nhật Ánh – nhìn từ
phương diện nội dung
Chương 3: Nhân vật nữ trong truyện Nguyễn Nhật Ánh – nhìn từ
phương diện hình thức

7

Chương 1
NGUYỄN NHẬT ÁNH VÀ NHÂN VẬT NỮ
1.1. Nguyễn Nhật Ánh, nhà văn tiêu biểu thời kì đương đại
1.1.1. Hành trình sáng tác và thành tựu văn chương
Nguyễn Nhật Ánh sinh ngày 7 tháng 5 năm 1955 ở xã Bình Quế, huyện
Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Năm 1973, Nguyễn Nhật Ánh chuyển vào sống
tại Sài Gòn, theo học ngành sư phạm. Tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh năm 1976, Nguyễn Nhật Ánh tham gia thanh niên
xung phong. Trước khi đến với công việc viết văn, ơng đã có thời gian viết
báo, làm cơng tác Đồn thanh niên và dạy học. Trong vai trị một phóng viên,
Nguyễn Nhật Ánh thường được biết đến với các bút danh: Chu Đình Ngạn,
Anh Bồ Câu, Lê Duy Cật, Đơng Phương Sóc, Sóc Phương Đơng.
Con đường văn chương của Nguyễn Nhật Ánh bắt đầu bằng tập thơ
Thành phố tháng Tư (1984) in chung với Lê Thị Kim. Sau đó, ông lần lượt
cho ra đời các tập thơ như: Đầu xn ra sơng giặt áo (1986), Thơ tình Nguyễn
Nhật Ánh (1988), Lễ hội của đêm đen (1994) và Tứ tuyệt cho nàng (1994).
Một số bài thơ của ông đã được phổ nhạc như: Thành phố, tình yêu và nỗi
nhớ (Phạm Minh Tuấn), Như là cổ tích (Vũ Hồng)...
Khởi nghiệp bằng thơ ca, nhưng càng về sau, tài năng văn học của
Nguyễn Nhật Ánh càng lộ rõ ở lĩnh vực văn xuôi – nhất là văn xuôi cho thiếu
nhi. Ở thể loại này, nhà văn đã gặt hái được nhiều thành cơng to lớn. Chính
những trang văn xi ấy đã kết nối Nguyễn Nhật Ánh với bạn đọc trẻ tuổi, trở
thành nhà văn yêu thích nhất của thiếu nhi ở cả trong lẫn ngoài nước.
Nguyễn Nhật Ánh bắt đầu viết cho thiếu nhi vào năm 1985 với hai tác
phẩm văn xuôi: Trước vòng chung kết (NXB Măng non) và Cú phạt
đền (NXB Kim Đồng). Những năm tiếp theo, Nguyễn Nhật Ánh đều đặn ra

8

sách. Danh mục tác phẩm ngày càng kéo dài với Bàn có năm chỗ ngồi, Chú
bé rắc rối, Thằng quỷ nhỏ... Từ đó đến nay, nhà văn liên tục cho ra đời nhiều
tác phẩm văn xi có quy mơ và sức hấp dẫn lớn.
Nguyễn Nhật Ánh đến với văn học thiếu nhi vừa rất tự nhiên song cũng
hết sức đặc biệt. Nó xuất phát từ niềm đam mê con chữ và những trăn trở, lo
lắng đối với sự phát triển của nền văn học thiếu nhi nước nhà.
Năm 1987 đánh dấu hiện tượng sách chép tay độc hại xuất hiện trong
nhà trường. Trong khi đó, sách văn học dành cho thiếu nhi, nhất là với tuổi
mới lớn đang ngày một trở nên khan hiếm. Nhằm đẩy lùi hiện tượng sách
“đen” nói trên, Thành Đồn thành phố Hồ Chí Minh - mà cơ quan trực tiếp
là Nhà xuất bản Trẻ - có đề nghị một số nhà văn viết về đề tài tuổi mới lớn để
phục vụ cho đối tượng này. Nguyễn Nhật Ánh cùng một số nhà văn khác đã
nhập cuộc. Ơng cho biết: “Hưởng ứng lời kêu gọi, tơi viết Cịn chút gì để
nhớ” (Báo Tuổi Hồng số 58 -1-1996). Song, sáng tác cho đối tượng này là
điều không đơn giản. Vì vậy, “nhiều nhà văn khác cũng thử sức nhưng rồi họ
dần bỏ cuộc nửa chừng. Nguyễn Nhật Ánh lại khác, anh vẫn “một mình một
ngựa” đến nay, vẫn rong ruổi trên hành trình đem lại cái đẹp cho tuổi mới
lớn” [60, tr.49]. Đó như là cơ duyên và trở thành niềm đam mê của nhà văn.
Trong năm 1987, Nguyễn Nhật Ánh xuất bản ba tác phẩm: Bàn có năm
chỗ ngồi (NXB Kim Đồng, 1987), Chuyện cổ tích dành cho người lớn (NXB
Trẻ, 1987), Trò chơi lãng mạn của tình yêu (NXB Trẻ, 1987). Sang năm
1988, nhà văn hồn thành và xuất bản tác phẩm Cịn chút gì để nhớ theo đơn
đặt hàng của NXB Trẻ. Đến năm 1989, cùng lúc tác giả xuất bản bốn đầu
sách gồm một tập truyện ngắn: Bí mật của một võ sĩ (NXB Phú Khánh, 1989)
và ba truyện dài: Cô gái đến từ hôm qua (NXB Trẻ, 1989), Chú bé rắc rối
(NXB Trẻ, 1989) và Nữ sinh (NXB Trẻ, 1989). Với số lượng tác phẩm như

vậy, ông đã chứng tỏ khả năng sáng tạo phong phú của một người cầm bút.


9

Sáng tác dành cho lứa tuổi mới lớn của Nguyễn Nhật Ánh đã trở thành
hoạt động liên tục và bền bỉ. Tính đến nay, số lượng tác phẩm viết cho tuổi
mới lớn của Nguyễn Nhật Ánh đã hơn 20 đầu sách. Hầu như lần xuất bản nào,
sách của ông cũng nhận được sự háo hức đón đợi của bạn đọc. Trong các ấn
phẩm dành cho lứa tuổi này, ông đặc biệt quan tâm đến những rung động đầu
đời, những nét tâm lí nhạy cảm và tinh tế của các em. Người đọc có thể thấy
hình ảnh những cơ cậu học sinh cấp ba hay các bạn sinh viên xuất hiện trong
khá nhiều tác phẩm như: Cịn chút gì để nhớ, Cơ gái đến từ hơm qua, Nữ sinh,
Phịng trọ ba người, Mắc biếc, Thằng quỷ nhỏ, Hoa hồng xứ khác, Hạ đỏ, Bồ
câu không đưa thư, Trại hoa vàng, Đi qua hoa cúc, Buổi chiều windows...
Bên cạnh những trang viết dành cho tuổi mới lớn, Nguyễn Nhật Ánh
còn sáng tác cho lứa tuổi bé hơn, thường là học sinh cấp hai. Trong tác phẩm,
nhà văn chủ yếu khai thác những chuyện bài vở, trường lớp và những mối
quan hệ với bạn bè, thầy cô và mọi người xung quanh.
Từ 1995 đến 2010, Nguyễn Nhật Ánh đã hoàn thành bộ truyện Kính
vạn hoa. Với 54 tập, bộ truyện Kính vạn hoa trở thành tác phẩm viết cho thiếu
nhi đạt nhiều kỉ lục nhất của Nguyễn Nhật Ánh: bộ truyện có nhiều tập nhất
(54 tập), có tổng số bản in nhiều nhất (hơn một triệu bản), tái bản nhanh nhất
(chỉ chưa tới một năm sau), có nhiều nhân vật nhất (khoảng 200 nhân vật),
được tác giả ký tặng nhiều nhất (trên 1.000 lần ký tặng tại chỗ).
Đối với bạn đọc lứa tuổi nhi đồng, Nguyễn Nhật Ánh cũng có những
trang viết hết sức thú vị. Bộ truyện tranh nhiều tập Bim và những chuyện kì
thú với sự minh họa của nghệ sĩ Mai Rừng thể hiện rõ nhất những quan tâm
nhất định của nhà văn với các em. Tuy số lượng đầu sách khơng nhiều nhưng
dấu ấn ngịi bút Nguyễn Nhật Ánh vẫn rất đậm nét.

Sau Kính vạn hoa, nhà văn khởi viết Chuyện xứ Lang Biang (năm 2003)
theo phong cách kì ảo. Bộ truyện đã hấp dẫn, lôi cuốn bạn đọc bởi nhà văn đã


10

tạo ra thế giới pháp thuật của các phù thủy cùng những chuyến phiêu lưu kì bí.
Nó gồm 28 tập, được NXB Kim Đồng in thành bốn tập lớn. Tác phẩm được ví
như một Harry Potter của Việt Nam. Nó ghi dấu sự đổi mới trong cách viết của
nhà văn, khi lần đầu tiên, Nguyễn Nhật Ánh viết một bộ truyện hồn tồn dựa
trên trí tưởng tượng về hai cậu bé lạc vào thế giới phù thủy.
Bước sang thế kỉ XXI, Nguyễn Nhật Ánh liên tiếp ra mắt bạn đọc hàng
loạt tác phẩm văn xuôi giá trị như: Ngôi trường mọi khi (2001), Tôi là Bêtô
(2007), Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2010), Đảo mộng mơ (2010), Lá nằm
trong lá (2011), Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ (2012), Ngồi khóc trên cây
(2013), Bảy bước tới mùa hè (2015), Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng
(2016)... Gần đây nhất là tác phẩm Ngày xưa có một chuyện tình (2016).
Nguyễn Nhật Ánh ngày càng khẳng định tên tuổi và bút lực của mình. Dẫu đã
qua tuổi lục tuần nhưng sức sáng tạo của nhà văn vẫn rất dồi dào.
Không chỉ viết truyện cho thiếu nhi, tháng 4 năm 2012, Nguyễn Nhật
Ánh làm bạn đọc bất ngờ khi thể hiện tài năng ở thể loại tạp văn. Cuốn Người
Quảng đi ăn mì Quảng là ấn phẩm đầu tiên của ơng được viết theo thể loại
này. Cuốn sách thể hiện những trải nghiệm và đúc kết của Nguyễn Nhật Ánh
qua cuộc đời làm báo của mình. Ở thể loại này, ơng cũng đã xuất bản 2 ấn
phẩm nữa, đó là: Sương khói quê nhà (2012), Thương nhớ Trà Long (2014).
Tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh không chỉ nổi tiếng ở Việt Nam mà
cịn có sức ảnh hưởng ở ngồi nước. Năm 2012, Tiến sĩ Maxim Syunnerberg người biên soạn Từ điển Nga – Việt đề nghị nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cho
phép đưa tác phẩm Cô gái đến từ hôm qua vào giáo trình giảng dạy tiếng Việt
tại Đại học Moscow và tất cả các trường đại học khác ở Nga. Đến nay, cuốn
sách giáo khoa này đã được xuất bản và lưu hành, phục vụ cho việc giảng dạy

tiếng Việt cho sinh viên ở các trường đại học nước này. Năm 2014, tác phẩm
Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của Nguyễn Nhật Ánh xuất bản tại Mỹ, dịch giả


11

William Naythons chuyển ngữ sang tiếng Anh, NXB The Overlook Press phát
hành. Năm 2015, tác phẩm này được chọn vào danh sách tác phẩm đọc ngoài
giờ của học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 của nhiều trường trung học tại Thái Lan
và được đưa vào danh sách các tác phẩm sinh viên năm thứ 2 khoa Ngữ văn
trường Đại học Chulalongkorn (Bangkok) có thể chọn làm tiểu luận cuối
khóa. Trước đó, tác phẩm Mắt biếc cũng được dịch giả Kato Sakae dịch sang
tiếng Nhật, NXB Terrainc ấn hành. Có thể thấy, tác phẩm của Nguyễn Nhật
Ánh đã vượt ra khỏi phạm vi địa lí quốc gia, góp phần đưa văn học hiện đại
Việt Nam giao lưu với văn học thế giới.
Đánh giá vị trí của Nguyễn Nhật Ánh trong dòng văn học nước nhà,
nhà thơ Lê Minh Quốc cho rằng: “Với dòng văn học dành cho thiếu nhi và
tuổi mới lớn, hiện nay anh đang giữ một vị trí đặc biệt. Khó có người thay
thế. Khi liệt kê tên tuổi và tác phẩm của một thế hệ nhà văn, hội đồng làm văn
học sử có thể nhớ đến người này và quên béng người kia. Có thể chọn người
này bỏ sót người kia. Nhưng với Nguyễn Nhật Ánh, người ta khơng thể dù cố
tình hay vơ tâm” [60, tr.51]. Điều này được khẳng định khi Nguyễn Nhật Ánh
đã nhận được rất nhiều giải thưởng trong sự nghiệp văn chương của ơng. Đó
là: Giải văn học Trẻ hạng A (1990) do Trung ương Đồn Thanh niên Cộng
sản Hồ Chí Minh cho truyện dài Chú bé rắc rối; Giải nhà văn có sách bán
chạy nhất (1998) của Nhà xuất bản Kim Đồng; Giải thưởng văn học (2002)
của Hội Nhà văn Việt Nam cho bộ Kính vạn hoa; Huy chương Vì thế hệ trẻ
(2003) của Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; Giải Cuốn
sách hay nhất (2007) do bạn đọc báo Người Lao Động bình chọn, Giải thưởng
văn học của Hội Nhà văn thành phố Hồ Chí Minh (2008) cho cuốn Tôi là

Bêtô; Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam (2009), Giải Vàng Sách hay
của Hội xuất bản Việt Nam (2009) và Giải thưởng văn học ASEAN (2010)
cho tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ; Giải thưởng FAHASA (2014)...


12

Nguyễn Nhật Ánh trở thành một trong những nhà văn best-seller của
Việt Nam. Mỗi lần Nguyễn Nhật Ánh ra sách, tác phẩm của ông đều là hiện
tượng nổi bật tạo được sự thu hút mạnh mẽ, được bạn đọc đón nhận nồng
nhiệt. Nhiều tác phẩm của ông đã tái bản nhiều lần. Với thành quả lao động
sáng tạo nghệ thuật của mình, năm 1995, Nguyễn Nhật Ánh được bầu chọn
là nhà văn được yêu thích nhất, giai đoạn 1975 - 1995. Đây là kết quả cuộc
trưng cầu ý kiến bạn đọc về những gương mặt tiêu biểu của thành phố do
Thành đồn Hồ Chí Minh và Báo Tuổi trẻ tổ chức. Ơng cũng được Hội Nhà
văn thành phố Hồ Chí Minh bầu chọn là một trong hai mươi nhà văn trẻ tiêu
biểu trong hai mươi năm (1975 – 1995). Mười năm sau, năm 2005, một lần
nữa, Nguyễn Nhật Ánh lại được Thành đồn Hồ Chí Minh vinh danh với tư
cách nhà văn được u thích nhất.
Có thể thấy, những giải thưởng trên là minh chứng cho sự thừa nhận
của công chúng và các tổ chức xã hội đối với những đóng góp của Nguyễn
Nhật Ánh trong lĩnh vực văn học. Nó góp phần khẳng định vai trị, vị trí của
Nguyễn Nhật Ánh trong tiến trình văn học Việt Nam hiện đại.
Với tài năng và tâm huyết sáng tác cho thiếu nhi, hơn 30 năm qua,
Nguyễn Nhật Ánh đã thể hiện rõ tác phong của một cây bút chuyên nghiệp.
Nhà văn đã rất linh hoạt nhưng cũng thật chắc chắn trong vấn đề đổi mới
cách viết một cách liên tục. Nhà nghiên cứu Lê Nhật Ký có cơ sở khi nhận
định rằng, “những thành quả sáng tạo trong 30 năm vừa qua đã đủ khẳng
định tầm vóc một cây bút giàu khả năng sáng tạo, đầy cá tính và rất linh
hoạt trong việc tiếp cận thế giới tâm hồn tuổi thơ. Với những phẩm chất

như vậy, Nguyễn Nhật Ánh thực sự đem lại cho văn học thiếu nhi Việt
Nam thời kì đổi mới, hội nhập những bứt phá hết sức thú vị, ngoạn mục”
[55, tr.108]. Điều đó hứa hẹn rằng ơng sẽ gặt hái nhiều thành công hơn nữa
trong những năm tiếp theo.


13

Có được sự thành cơng hơm nay, ngồi tài năng và niềm đam mê thì
Nguyễn Nhật Ánh là một nhà văn có trách nhiệm và chun tâm với cơng
việc viết văn. Sáng tác về tuổi học trò, Nguyễn Nhật Ánh đã đến những lớp
học ban đêm dành cho các thiếu niên cơ nhỡ thất học. Ơng trị chuyện, đùa
nghịch với các em. Qua đó, ơng hiểu các em nhiều hơn và hình thành vốn
kiến thức phong phú để viết về lứa tuổi này. Nguyễn Nhật Ánh cũng không
ngần ngại ôm vở đi học lớp anh văn ban đêm và chỉ thơi học khi bị cơ giáo
phát hiện ra học trị là nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Nguyễn Nhật Ánh còn dày
công sưu tầm các loại sách giáo khoa từ lớp một đến lớp mười hai về đọc để
nắm sát chương trình phổ thơng hiện nay.
Chính vì thế, thế giới học đường trong những câu chuyện của ông thật
gần gũi với bạn đọc tuổi mới lớn từ kiến thức học tập đến những mối quan hệ
với thầy cô, bạn bè. Bên cạnh đó nhà văn cũng thường trị chuyện, tâm tình
với con gái ông và bạn của con để nắm bắt tâm tư, tình cảm của tuổi mới lớn.
Điều này lí giải vì sao, dù đã qua lứa tuổi học trị nhưng những trang văn của
tác giả vẫn gần gũi, sức hấp dẫn, thu hút được độc giả tuổi hoa đến vậy.
Bên cạnh đó, yếu tố quê hương và tuổi thơ của Nguyễn Nhật Ánh cũng
giữ vai trị khơng nhỏ trong sự thành công của nhà văn.
Nguyễn Nhật Ánh tâm sự rằng, Đo Đo là nơi ông sinh ra và lớn lên
trong quãng thời gian đầu đời. Năm ông lên tám, gia đình ơng dời về Cẩm Lũ
sau đó dời ra huyện lỵ Hà Lam. Suốt thời thơ ấu, Nguyễn Nhật Ánh gắn bó
sâu đậm với “chợ Đo Đo”, “qn Gị đi lên”. Vùng quê Đo Đo đã trở thành

tình yêu, nỗi nhớ nhung day dứt trong lịng nhà văn. Vì thế, nơi “chôn rau cắt
rốn” ấy cứ trở đi trở lại trong các sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh sau này.
Nhà văn chỉ thực sự gắn bó với làng Đo Đo trong khoảng tám năm. Dù
ngắn ngủi nhưng miền ấu thơ gắn với quê hương đã trở thành một nỗi nhớ xứ
sở vẹn nguyên trong lòng nhà văn. Nguyễn Nhật Ánh vẫn nhớ như in những
kỉ niệm trong tám năm đầu đời ấy: “Tám năm, một khoảng thời gian không


14

dài, tơi lại cịn ở độ tuổi q nhỏ, nhưng không hiểu sao rất lâu về sau này, tôi
vẫn nhớ như in những kỉ niệm ở ngôi làng đơn sơ đó” [68, tr.18].
Bởi xa q, xa gia đình từ rất sớm nên nỗi nhớ xứ sở ln thường trực
trong lịng nhà văn. Nguyễn Nhật Ánh cũng trải lịng mình bằng những dịng
tâm sự đầy xúc động: “Đến bây giờ, tơi vẫn băn khoăn tự hỏi: có phải đó là
nguyên nhân sâu xa khiến tôi trở thành nhà văn chuyên viết cho tuổi thơ –
một thế giới lung linh mà một kẻ tha hương khơng ngi nhớ đến và tìm mọi
cách tái tạo trong những trang viết của mình?” [68, tr.18]. Khi nhà văn cầm
bút sáng tác thì cũng là lúc những kỉ niệm tuổi thơ ùa về, dạt dào xúc cảm. Đó
là lí do mà Nguyễn Nhật Ánh viết như một sự giãi bày tâm tư tình cảm, một
sự sẻ chia chân thành.
Như vậy, quê hương và tuổi thơ đã ni dưỡng, làm giàu tâm hồn nhà
văn. Đó chính là nguồn cảm hứng vô tận để Nguyễn Nhật Ánh chuyên sâu về
đề tài thiếu nhi với những câu chuyện tuổi thơ xúc động lòng người. Theo nhà
nghiên cứu Lã Thị Bắc Lý, có hai yếu tố để lí giải mối lương duyên gắn kết
Nguyễn Nhật Ánh với thiếu nhi: “Chính những kỉ niệm tuổi thơ phong phú và
giàu có về quê hương là nguồn cảm hứng vô tận, tạo nên “cái tạng” hợp với
trẻ con, gắn bó với trẻ em của anh. Anh thực sự có duyên với những tác phẩm
viết cho lứa tuổi còn ngồi trên ghế nhà trường” [55, tr.14].
Trong giai đoạn trưởng thành, Nguyễn Nhật Ánh chịu nhiều vất vả,

thăng trầm, có lúc tưởng chừng bế tắc. Năm cuối đại học, ơng thậm chí phải
bán gia tài cuối cùng là chiếc xe đạp cũ để vượt qua khó khăn. Rời trường đại
học, mơi trường thanh niên xung phong đã rèn luyện cho Nguyễn Nhật Ánh
cái nhìn yêu đời lạc quan – một đặc điểm xuyên suốt trong những tác phẩm
của nhà văn sau này. Đúng như ông đã từng tâm sự: “Môi trường thanh niên
xung phong đã rèn luyện cho tơi một con người biết vượt khó, có nghị lực,
ln u đời. Nó giúp cho con người sáng tác của tơi có một niềm tin và cái
nhìn trong trẻo với cuộc sống” [68, tr.20]. Chính những trải nghiệm thực tế đã


15

làm giàu thêm vốn sống cho Nguyễn Nhật Ánh. Nhà văn thực sự đã tìm được
con đường vượt qua những khó khăn, thử thách, dần dần khẳng định tên tuổi
và vị trí của mình trong dịng chảy văn học thiếu nhi Việt Nam đương đại.
Có thể thấy, hoạt động sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh diễn ra vào thời
kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế. Đây cũng là lúc văn học thiếu nhi nước nhà
gặp vơ vàn khó khăn trên con đường phát triển. Cơ chế thị trường đã đặt nhà
văn vào thế cạnh tranh bình đẳng. Bạn đọc bị phân tán do sự thu hút của các
trò chơi trực tuyến và sách truyện nước ngoài xâm nhập mỗi lúc một nhiều.
Văn học thiếu nhi đã có lúc rơi vào tình trạng khủng hoảng, gây nên những
quan ngại sâu sắc cho xã hội, nhất là với người sáng tác.
Trước tình trạng đó, Nguyễn Nhật Ánh đã ln trăn trở về việc làm sao
thu hút được bạn đọc trở lại với văn học Việt Nam, yêu thích đọc truyện chữ
nhiều hơn truyện tranh. Để giành lại vị trí trên sân nhà, giải pháp duy nhất là
nhà văn phải viết thật nhiều tác phẩm hay cho các em nhằm hạn chế dần ảnh
hưởng của sách ngoại, nhất là với những cuốn có nội dung khơng phù hợp.
Cơng việc này khơng hề dễ dàng, bởi sách truyện nước ngoài vốn giàu khả
năng hấp dẫn, lôi cuốn bạn đọc. Nhưng Nguyễn Nhật Ánh đã làm được điều
đó. Nhà văn thật xứng đáng là một “Hoàng tử bé trong thế giới tuổi thơ” (Lê

Minh Quốc), “người đã gánh sứ mệnh lịch sử - Người giữ lửa cho văn học
thiếu nhi Việt Nam suốt thời kì Đổi mới và hội nhập” [55, tr.17].
1.1.2. Quan niệm viết cho thiếu nhi
Với sức lao động bền bỉ, khối lượng tác phẩm đã in của Nguyễn Nhật
Ánh nếu xếp thành một chồng thì đến nay đã bằng xấp xỉ chiều cao 1,6m của
tác giả. Nhà văn thuyết phục bạn đọc bằng chính lịng u nghề và sự say mê
sáng tạo của mình. Là một cây bút dành nhiều tâm huyết, Nguyễn Nhật Ánh
có những phát biểu thể hiện quan niệm viết cho thiếu nhi rất tích cực, thực tiễn.
Thứ nhất, nhà văn quan niệm được sống bằng nghề văn, viết cho thiếu
nhi là một hạnh phúc: “Sống được bằng nghề văn – cái nghề mà mình yêu


16

thích từ thuở bé – một cách lương thiện, với tôi là một niềm hạnh phúc, lớn
lắm” [55, tr.17]. Trên thực tế, Nguyễn Nhật Ánh đã có niềm vui trọn vẹn khi
mưu sinh bằng niềm đam mê của mình. Ơng luôn tâm niệm: “Sáng tác cho
thiếu nhi không chỉ là hạnh phúc của người viết truyện được sống lại lần thứ
hai tuổi thơ của mình mà cịn là hạnh phúc của trẻ em, là hạnh phúc của những
người đọc lớn tuổi nhớ về tuổi thơ của mình” [68, tr.28-29].
Thứ hai, Nguyễn Nhật Ánh quan niệm sáng tác cho thiếu nhi là nhà văn
đã góp một phần vào việc giáo dục con người: “Nhà văn viết cho thiếu nhi
bao giờ cũng đồng thời là một nhà giáo dục; cùng với bố mẹ và thầy cô, họ là
một trong những trụ đỡ tinh thần quan trọng của các em” [55, tr.18]. Với các
cây bút viết cho thiếu nhi, đây quả là điều khơng đơn giản. Nếu thực hiện vai
trị giáo dục ấy khơng khéo léo, nhà văn sẽ trói văn học vào cái khung “văn dĩ
tải đạo”.
Nguyễn Nhật Ánh đã thành công khi thực hiện vai trò giáo dục này.
Bằng sự trải nghiệm của mình, nhà văn ln biết cách xây dựng những tình
huống giáo dục hấp dẫn và thu hút để từ đó các em nhận ra những bài học sâu

sắc. Chính những mảng kí ức ngọt ngào về thời ấu thơ giúp Nguyễn Nhật Ánh
mang đến cho bạn đọc nhiều câu chuyện thú vị. Vì thế, trên từng trang sách,
bạn đọc và nhà văn luôn gần gũi, đồng cảm với nhau. Bước vào thế giới
truyện Nguyễn Nhật Ánh, các em thiếu nhi được sống trong môi trường phù
hợp với lứa tuổi, cịn người lớn thì thêm một lần được trở về tuổi thơ.
Hơn nữa, trong thời kì hội nhập “các em chơi nhiều hơn đọc, đọc
truyện tranh nhiều hơn truyện chữ, đọc truyện dịch nhiều hơn trong nước”
[55, tr.19]. Nguyễn Nhật Ánh đã quan niệm viết cho thiếu nhi nhà văn phải cố
gắng viết làm sao để thu hút các em đến với truyện chữ, đến với văn học Việt
Nam. Có thể thấy, đây là một cuộc chiến đấu khơng cân sức. Điều đó trở
thành thử thách lớn đối với tinh thần trách nhiệm của người cầm bút. Khi báo


17

chí phỏng vấn về vấn đề này, ơng trả lời rằng: “Tôi muốn đem lại nhiều tác
phẩm cho trẻ em khi trào lưu truyện dịch ở nước ta đang nở rộ. Trách nhiệm
và tự ái của một nhà văn nội khơng cho phép mình chịu thua” [53, tr.11].
Trên tinh thần đó, Nguyễn Nhật Ánh địi hỏi viết cho các em: “Phải
viết sao cho hay, cho hấp dẫn mà vẫn đảm bảo tính logic, đặc biệt khi tình tiết
q nhiều, q rắc rối. Mặt khác truyện phải vui vẻ, nhẹ nhàng, không nhiều
yếu tố gây sốc và không đi chệch khỏi yêu cầu giáo dục” [55, tr.19]. Nhà văn
hãy để các em đến với tác phẩm với tâm thế thật tự nhiên, gần gũi, cởi mở qua
những trang viết giản dị mà sâu sắc, không tạo khoảng cách với độc giả.
Với lối văn giản dị, xoay quanh những câu chuyện đời thường, Nguyễn
Nhật Ánh đã đề cập đến rất nhiều vấn đề liên quan đến thiếu nhi. Bằng chất
nghịch ngợm, hài hước vốn có, Nguyễn Nhật Ánh thường tạo nên những chi
tiết ngộ nghĩnh, các tình huống gây cười bất ngờ, độc đáo. Ông viết một cách
tự nhiên như cậu học trị ngồi kể chuyện đời mình. Nhà văn đã nói được tiếng
nói, nghĩ được cách nghĩ của lứa tuổi học trị. Chính thế mạnh đó, nhà văn đã

lơi cuốn các em đến với sách, đến với truyện chữ Việt Nam.
Thứ ba, Nguyễn Nhật Ánh luôn xác định sáng tác cho thiếu nhi là một
cơng việc địi hỏi sự nghiêm túc. Khi cầm bút viết cho các em, nhà văn không
dám qua loa, viết đại khái cho xong. Bởi lẽ, bao giờ Nguyễn Nhật Ánh “cũng
có cảm giác những đơi mắt vơ hình của bạn đọc đang nhìn vào trang viết của
mình” [55, tr.20]. Ơng hiểu rõ độc giả là người thẩm định cuối cùng của tác
phẩm, người quyết định chỗ đứng của nhà văn trong cõi văn chương. Để đem
đến cho thiếu nhi những tác phẩm có giá trị nhất, Nguyễn Nhật Ánh đã cháy
hết mình với cơng việc, dốc hết tâm trí và sự khát khao sáng tạo từng con chữ.
Nguyễn Nhật Ánh đã thành công khi lôi cuốn bạn đọc vào trang sách.
Ông trở thành hiện tượng của văn học thiếu nhi cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI.
Những quan niệm viết cho thiếu nhi nói trên chứng tỏ Nguyễn Nhật Ánh là


18

người có suy nghĩ sâu sắc, có triết lí đúng đắn về nghề cầm bút. Điều này phù
hợp với quan niệm chung, nhất là với các nhà văn tên tuổi như Tơ Hồi, Võ
Quảng, Phạm Hổ...
Thiếu nhi là đối tượng được Nguyễn Nhật Ánh quan tâm nhiều nhất
trong những sáng tác của mình. Đây là lứa tuổi đã để lại trong lịng nhà văn
nhiều xúc cảm mãnh liệt. Vì thế, ông luôn dành cho các độc giả nhỏ tuổi tình
cảm và thái độ tôn trọng đặc biệt. Tất cả những điều đó hình thành nên
ngun tắc viết, tạo nguồn năng lượng sáng tạo dồi dào, giúp Nguyễn Nhật
Ánh thành công trong việc chiếm lĩnh trái tim người đọc.
Nguyễn Nhật Ánh đến với thiếu nhi như một người bạn đồng hành
đáng tin cậy. Ơng ln thu hút đơng đảo bạn đọc vào những trang truyện của
mình bởi quan niệm rõ ràng, đúng đắn khi viết cho tuổi nhỏ. Bằng lòng yêu
con trẻ vô bờ bến, Nguyễn Nhật Ánh luôn “sống mãi tuổi 15” để đi cùng các
em trong mọi cuộc vui bất tận. Nhà văn xứng đáng là “hiệp sĩ của tuổi thơ”.

1.2. Nhân vật nữ trong thế giới nhân vật của Nguyễn Nhật Ánh
1.2.1. Thế giới nhân vật trong sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh
Truyện là một thể loại văn học tự sự, không thể thiếu nhân vật. Bởi,
nhân vật chính là linh hồn của sáng tác, là nơi để nhà văn thể hiện tất cả ý đồ
tư tưởng của mình. M.Gorki đã có lần khun một nhà văn trẻ: “Anh hãy bỏ
nghề viết đi. Đấy không phải là việc của anh, anh có thể thấy rõ như thế. Anh
hồn tồn khơng có khả năng miêu tả con người cho sinh động, mà đấy lại là
điều chủ yếu”[69, tr.39]. Miêu tả con người đó chính là cơng việc xây dựng
nhân vật của nhà văn.
Khi viết truyện cho thiếu nhi, Nguyễn Nhật Ánh đã xây dựng thế giới
nhân vật rất phong phú, sinh động và đa dạng. Nhà văn tiếp cận thế giới trẻ
thơ ở nhiều góc độ, nhiều phương diện khác nhau. Vì thế, trên những trang
sách của ơng, các nhân vật hiện lên mn dáng hình, mỗi người một vẻ. Các


19

nhân vật ấy đã tạo nên thế giới nhân vật đa sắc màu trong sáng tác của
Nguyễn Nhật Ánh.
Tiếp cận trang sách của ông, người đọc nhận thấy các nhân vật của
Nguyễn Nhật Ánh ở nhiều lứa tuổi, nhiều thành phần xã hội khác nhau.
Nhân vật chính trong các tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh thường là trẻ
em. Nhân vật trẻ em trong truyện của ơng có thể ở lứa tuổi nhi đồng hoặc
tuổi thiếu niên. Đó là những đứa trẻ lên tám, lên mười như Mùi, Hải cị, Tủn,
Tí sún trong Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ; như Tin, Bảy và Thắm trong Đảo
mộng mơ. Lớn hơn một chút là các nhân vật như Nghi, An trong Chú bé rắc
rối; là Huy, Bảy, Quang, Hiền và Đại trong Bàn có năm chỗ ngồi.
Ở mảng sáng tác cho tuổi mới lớn, nhân vật tuổi mới lớn trở thành trung
tâm của tác phẩm, xuất hiện xuyên suốt trên những trang sách viết của
Nguyễn Nhật Ánh. Đó là bộ ba Xuyến, Thục, Cúc Hương trong các truyện Nữ

sinh, Bồ câu không đưa thư, Buổi chiều windows; Chương, Quỳnh, Trâm,
Kim Dung trong Cịn chút gì để nhớ; Hà Lan, Ngạn, Trà Long trong Mắt biếc;
Nga và Quỳnh trong Thằng quỷ nhỏ; Khoa, Gia Khanh trong Hoa hồng xứ
khác; Trường, Ngà trong Đi qua hoa cúc... Những nhân vật này thường là học
sinh trung học phổ thông hay là sinh viên.
Nguyễn Nhật Ánh chủ trương khơng lí tưởng hóa nhân vật. Vì vậy,
những nhân vật trẻ em trong sáng tác phẩm của ơng khơng phải là những hình
mẫu lí tưởng. Các nhân vật trẻ em của nhà văn được mô tả với đầy đủ những
ưu điểm và nhược điểm. Khoa trong Những cô em gái học giỏi nhưng lười;
Chuẩn trong Trại hoa vàng học khá tốn nhưng “mít đặc” mơn văn; Huy
trong Bàn có năm chỗ ngồi vừa kém tốn vừa có tật làm biếng...
Dù là viết cho các em nhi đồng hay tuổi mới lớn, trên trang viết của
Nguyễn Nhật Ánh ln có nhân vật người lớn. Nhân vật người lớn trong sáng
tác của nhà văn là những người già, tuổi cao hoặc lớp người ở lứa tuổi trung
niên. Ngoài ra cũng có những nhân vật ở lứa tuổi thanh niên.


20

Đa phần nhân vật lớn tuổi là những người thân trong gia đình của các
em thiếu nhi. Họ là người bà, người ơng của các em. Đó là bà nội của Ngạn
trong Mắt biếc; ông nội của Trường Trong đi qua hoa cúc; bà của Quý ròm,
bà của Đỗ Lễ trong Kính vạn hoa; ơng bà của Rùa trong Ngồi khóc trên cây...
Trong sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh, những nhân vật ở độ tuổi trung
niên thường giữ vai trò là phụ huynh của các cô bé, cậu bé. Những nhân vật
ba, mẹ này có thể là những bậc phụ huynh tuyệt vời như ba mẹ của Tóc Bím
trong Ngơi trường mọi khi, ba nhỏ Hạnh trong Kính vạn hoa, ba của Nghi
trong Chú bé rắc rối... Họ luôn bên cạnh, là bạn, là người tư vấn tốt cho con.
Ngoài ra, thế giới nhân vật truyện Nguyễn Nhật Ánh cũng xuất hiện
những nhân vật ba mẹ là nỗi sợ của các em. Hình ảnh họ ám ảnh tâm trí trẻ

bởi thái độ và cách hành xử của họ với trẻ. Ba của Chuẩn trong Trại hoa
vàng, ba của Ngạn trong Mắt biếc... ln sử dụng địn roi để giáo dục con cái.
Bên cạnh nhân vật người lớn là ông bà, bố mẹ, thế giới nhân vật truyện
Nguyễn Nhật Ánh còn có những nhân vật ở độ tuổi thanh niên. Họ có thể là
những người họ hàng gần gũi cũng có thể là những người hàng xóm hay các
thầy cơ giáo của trẻ. Họ như những người bạn lớn của các em. Đó là anh
Thoảng trong Hạ đỏ; chú Đàn, chị Vinh trong Tôi thấy hoa vàng trên cỏ
xanh; cô Mười, cô Hiền trong Lá nằm trong lá...
Thế giới nhân vật truyện Nguyễn Nhật Ánh không chỉ đa dạng về độ
tuổi mà còn phong phú về ngành nghề và việc làm. Ngồi nhóm nhân vật tuổi
mới lớn là những cơ cậu học sinh hay các bạn sinh viên, Nguyễn Nhật Ánh
còn đề cập đến những nhân vật có địa vị xã hội khác nhau. Mẹ Hồng Hoa
trong Thiên thần nhỏ của tơi bán cháo lịng. Ơng của Trường trong Đi qua
hoa cúc là một thầy thuốc. Ở tác phẩm Trại hoa vàng, ba mẹ Cẩm Phô kinh
doanh tiệm thuốc tây. Thầy giáo Điền là ơng của Rùa trong Ngồi khóc trên
cây. Dì Sáu của Chương trong Hạ đỏ sống bằng nghề làm ruộng. Ba của chị
Ni trong Tôi là Bêtô là một nhà văn...