Xây Dựng Nền Dân Chủ Xã Hội Chủ Nghĩa Ở Việt Nam Hiện Nay

XÂY DỰNG NỀN DÂN CHỦ XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY


Sự ra đời, phát triển của nền dân chủ xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam
Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành cơng, chúng ta giành được chính
quyền, giành được độc lập dân tộc. Do bối cảnh lịch sử của chúng ta, chúng ta lại tiếp
tục vào 2 cuộc kháng chiến, 1954 chiến thắng Điện Biên Phủ, 1975 giải phóng miền
Nam thống nhất đất nước, 1986 thực hiện công cuộc đổi mới đất nước và đạt được
những thành tựu bước đầu như hiện nay.
Chế độ dân chủ nhân dân ở nước ta được xác lập sau khi cách mạng Tháng
Tám thành công năm 1945. Đến năm 1976, tên nước được đổi thành Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam, nhưng trong các văn kiện Đảng hầu như chưa sử dụng cụm từ
“dân chủ XHCN” mà thường nêu quan điểm “xây dựng chế độ làm chủ tập thể xã hội
chủ nghĩa, mối quan hệ giữa dân chủ và xã hội chủ nghĩa và nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa, đặc biệt là thực hiện dân chủ trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở Việt Nam như thế nào cho phù hợp với đặc điểm kinh tế, xã hội, văn hóa, đạo đức
của xã hội Việt Nam, gắn với hoàn thiện hệ thống pháp luật, kỷ cương cũng chưa
được đặt ra một cách cụ thể, thiết thực. Nhiều lĩnh vực liên quan mật thiết đến dân
chủ xã hội chủ nghĩa như dân sinh, dân trí, dân quyền… chưa được đặt đúng vị trí và
giải quyết đúng để thúc đẩy việc xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Từ ngày thành lập tới nay, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn nhấn mạnh quyền làm
chủ của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, dân chủ có nghĩa “dân là chủ” và
“người dân làm chủ”, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, quần chúng là động
lực của cách mạng. Chính quần chúng nhân dân là lực lượng cách mạng đông đảo
nhất trực tiếp thực hiện đường lối cách mạng, biến đường lối cách mạng của Đảng
thành hiện thực. Người nói, trong bầu trời khơng có gì q bằng nhân dân, “Nước ta
2

là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân là chủ”. Hơn 30 năm đổi mới, nhận
thức về dân chủ xã hội chủ nghĩa, vị trí, vai trị của dân chủ ở nước ta đã có nhiều
điểm mới. Qua mỗi kỳ đại hội của Đảng qua thời kì đổi mới, dân chủ ngày càng được
nhận thức, phát triển và hoàn thiện đúng đắn, phù hợp hơn với điều kiện cụ thể của
nước ta. Trước hết, Đảng ta khẳng định một trong những đặc trưng của chủ nghĩa xã
hội Việt Nam là do nhân dân làm chủ. Dân chủ đã được đưa vào mục tiêu tổng quát
của cách mạng Việt Nam. Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Đồng thời khẳng định: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa
là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước. Xây dựng và từng bước hoàn
thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm dân chủ được thực hiện trong thực tế
cuộc sống ở mỗi cấp, trên tất cả các lĩnh vực. Dân chủ gắn liền với kỷ luật, kỷ cương và
phải được thể chế hóa bằng pháp luật, được pháp luật bảo đảm…”.

Những thành tựu và tồn tại trong việc xây dựng
nền Dân chủ XHCN ở Việt Nam hiện nay
•

Những thành tựu:
Những thành tựu có ý nghĩa lịch sử của đổi mới trong 30 năm qua là kết quả

của việc thực hiện các chủ trương, đường lối đúng đắn của Đảng. Sở dĩ có các chủ
trương, đường lối đúng đắn là do có dân chủ thảo luận và Đảng biết lắng nghe ý kiến
đóng góp của hàng triệu cán bộ, đảng viên, của các nhà khoa học và của nhân dân.
Đã từng bước phát triển hệ thống quan điểm, nguyên tắc cơ bản về xây dựng
nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Hiến pháp 1992 và
nhiều Bộ luật, Luật, Pháp lệnh đã được ban hành, tạo khuôn khổ pháp lý để nhà nước
quản lý bằng pháp luật trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng... Đã có
nhiều quyết định cải cách có ý nghĩa quan trọng trên lĩnh vực xây dựng nhà nước và
3

pháp luật, làm cơ sở cho đổi mới hệ thống chính trị, đổi mới tổ chức hoạt động của
bộ máy nhà nước.
Về công tác tư tưởng, Đảng ta đã thường xuyên đổi mới, nâng cao chất
lượng các hoạt động tuyên truyền, thuyết phục và vận động quần chúng. Trong thực
tế, kết quả của công tác tư tưởng thể hiện ở chỗ: Tiếp tục giữ vững ổn định chính trị,
người dân ngày càng được biết nhiều hơn về các chủ trương, chính sách của Đảng và
Nhà nước. Cùng với việc dân biết, dân cũng được bàn bạc và tham gia ý kiến về nhiều
việc quan trọng. Nhờ vậy, các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nhận
được sự đồng tình, ủng hộ của quảng đại quần chúng nhân dân.
Dân chủ xã hội chủ nghĩa tiếp tục được phát huy trên nhiều lĩnh vực. Dân chủ
về kinh tế ngày càng được mở rộng đã tác động tích cực đến việc giải phóng sức sản
xuất, là động lực thúc đẩy kinh tế phát triển, nâng cao đời sống nhân dân. Dân chủ về
chính trị có bước tiến quan trọng, thể hiện ở việc bầu các cơ quan dân cử, ở chất
lượng sinh hoạt của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, tại các cuộc thảo luận của
nhân dân tham gia ý kiến xây dựng các dự án uật, trong hoạt động của báo chí... Nhà
nước đã tạo những điều kiện thuận lợi để nhân dân nắm bắt các chủ trương, chính
sách của Đảng và Nhà nước, nắm được các thủ tục hành chính giải quyết các cơng
việc liên quan với nhân dân, biết được quy hoạch, kế hoạch của Nhà nước về sử dụng
đất đai, về dự toán, quyết toán ngân sách, v.v.. Đồng thời, cùng với việc dân biết, dân
còn được bàn bạc nhiều việc quan trọng, như những dự án, mức đóng góp xây dựng
cơ sở hạ tầng ở địa phương, các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch dân
cư, điều chỉnh địa giới hành chính, phương án đền bù giải phóng mặt bằng… Nhà
nước đều hỏi ý kiến nhân dân.
Công tác tổ chức, cán bộ đã có nhiều chuyển biến tích cực: Các cơ quan Đảng,
Nhà nước và các đoàn thể được sắp xếp lại, kiện toàn theo hướng tinh gọn, nâng cao
hiệu quả. Nhiều chủ trương, quan điểm, giải pháp về công tác cán bộ được thể chế
4

hóa, cụ thể hóa thành các quy chế, quy định. Đảng đã triển khai tương đối đồng bộ
các khâu đánh giá, tuyển chọn, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, bố trí, sử
dụng và thực hiện chính sách cán bộ. Công tác tổ chức, cán bộ chuyển hướng theo
hướng dân chủ hóa.
Tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ của nhà nước, trước hết là của cơ quan
hành chính nhà nước, đã có một bước điều chỉnh theo yêu cầu của q trình chuyển
từ cơ chế kế hoạch hố tập trung quan liêu bao cấp sang quản lý nền kinh tế nhiều
thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Nhân dân ta cảm nhận bầu không khí dân chủ hơn, cởi mở hơn trong xã hội.
Ở cơ sở, người dân đã chủ động bàn bạc, tham gia ý kiến, thực hiện quyền làm chủ,
bày tỏ chính kiến của mình; đồng thời, tích cực tham gia cơng tác xây dựng Đảng,
chính quyền, thể hiện tốt vai trị giám sát đối với cán bộ, đảng viên, thẳng thắn góp ý
kiến về hoạt động của các cơ quan nhà nước ở địa phương.
•

Những hạn chế cịn tồn tại:
Bộ máy nhà nước ta chưa thật trong sạch, vững mạnh; tình trạng tham

nhũng, lãng phí, quan liêu cịn nghiêm trọng, chưa được ngăn chặn; hiệu lực quản lý,
điều hành chưa cao; kỷ cương xã hội cịn bị bng lỏng, làm giảm sút lòng tin của
nhân dân đối với Đảng, nhà nước ta.
Quản lý nhà nước chưa ngang tầm với đòi hỏi của thời kỳ mới; chưa phát huy
đầy đủ mặt tích cực và hạn chế được tính tự phát, tiêu cực của kinh tế thị trường. Đất
đai, vốn và tài sản nhà nước chưa được quản lý chặt chẽ, sử dụng lãng phí và thất
thốt nghiêm trọng.

5

Cơng tác tư tưởng cịn thiếu sắc bén, thiếu sức thuyết phục, tính chiến đấu
cịn hạn chế, chưa sâu sát thực tế, chưa linh hoạt. Tình trạng suy thối của một bộ
phận khơng nhỏ cán bộ đảng viên về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống một phần
là do công tác tư tưởng chưa làm tốt chức năng, nhiệm vụ giáo dục chính trị và tư
tưởng. Các thơng tin chưa được cung cấp thường xuyên để dân biết, dân bàn, dân
làm, dân kiểm tra. Chưa thật sự mở rộng dân chủ trong tự do ngôn luận, lắng nghe
các ý kiến khác biệt. Vẫn tồn tại tình trạng nói nhiều, làm ít hoặc nói nhưng khơng
làm.
Tổ chức bộ máy nhà nước cịn nặng nề, sự phân cơng và phối hợp giữa các cơ
quan nhà nước trong việc thực hiện ba quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp cịn có
những điểm chưa rõ về chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ, phân cấp trung ương - địa
phương còn một số mặt chưa cụ thể (như về quản lý đầu tư, tài chính, tổ chức bộ
máy, kết hợp quản lý theo ngành và lãnh thổ...), làm cho tình trạng tập trung quan
liêu cũng như phân tán, cục bộ chậm được khắc phục.
Sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước vẫn còn tình trạng bng lỏng và bao
biện, chống chéo nên chưa phát huy tốt vai trò lãnh đạo của Đảng và hiệu lực điều
hành của bộ máy nhà nước.
Đảng chưa làm tốt việc lãnh đạo cụ thể hoá nghị quyết của Đảng về xây dựng
nhà nước để có chủ trương kịp thời xử lý những vấn đề phát sinh trong thực tiễn
đổi mới, đặc biệt là những vấn đề nổi lên ngày càng bức xúc như tình trạng quan liêu,
lãng phí, tham nhũng, thiếu trách nhiệm trong bộ máy nhà nước; thiếu những biện
pháp tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương kiên quyết, hợp lý và đủ mạnh để tạo
chuyển biến tích cực nhằm khắc phục những khuyết điểm, yếu kém.

6


Chưa kịp thời tổng kết thực tiễn và còn thiếu cơ sở khoa học khi quyết định
một số chủ trương về sắp xếp điều chỉnh tổ chức bộ máy ở trung ương và địa phương
nên khi thực hiện có vướng mắc, hiệu quả và tác dụng còn hạn chế.

Các cơ quan nhà nước chưa phát huy đầy đủ trách nhiệm trong việc quán
triệt và tổ chức thực hiện các nghị quyết của Đảng; trong việc tự đổi mới, tự chỉnh
đốn, bảo đảm sự trong sạch và nâng cao hiệu quả hoạt động ở từng cơ quan, đơn vị.
Các đoàn thể quần chúng chưa chú trọng xây dựng các nội dung cụ thể , thiết
thực và đổi mới phương thức hoạt động để tổ chức vận động nhân dân phát huy
quyền làm chủ trong việc tham gia xây dựng chính quyền, giám sát hoạt động của cán
bộ, công chức nhà nước và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ công dân, sống, làm việc theo
hiến pháp, pháp luật…
Nhận thức về dân chủ trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân còn
nhiều hạn chế, nên thiếu trách nhiệm trong việc triển khai thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Trách nhiệm của bản thân trong việc góp phần xây
dựng thành cơng nền Dân chủ xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam
Nhân dân có quyền làm chủ đất nước thì cũng phải có nghĩa vụ làm trịn bổn
phận cơng dân. Với vai trị là một sinh viên, em nhận thức được trách nhiệm của
mình như sau:
Cần phải nghiên cứu, chọn lựa, bầu được các đại biểu quốc hội, hội đồng nhân
dân…

7


Ngày 23/5 vừa qua, bản thân mỗi sinh viên đều đã đủ quyền công dân và đi
thực hiện quyền công dân của mình. Chúng ta đi bầu đại biểu quốc hội, nhưng có
điều cần lưu ý rằng, việc bầu cử này khơng phải tự nhiên mà chúng ta có, đó là kết
quả của quá trình đấu tranh gian khổ, hàng triệu người Việt Nam ngã xuống để giành
được điều đó (bởi vì trước kia là tồn quyền Đơng Dương, hội đồng được bầu ra do
chỉ định của thực dân Pháp).
Cho nên chúng ta cần phải thấy tự hào khi có thể cầm được lá phiếu bầu cử, tự

hào khi là công dân của một đất nước tự do dân chủ. Và em cần làm trịn trách nhiệm
cơng dân của mình, trước khi bầu cử cần nghiên cứu các ứng cử viên đại biểu để bầu
cử ra người xứng đáng nhất, người đại diện cho nền tri thức của nhân dân.
Cần nâng cao nhận thức chính trị, tham gia vào nhiệm vụ bảo vệ Đảng và Nhà nước,
chế độ XHCN.
Em nghĩ là cần phê phán quan điểm sai lầm đồng nhất dân chủ với bản chất
chính trị. Các thế lực bên ngồi, các học giả tư sản bên ngồi ln ln ca ngợi thể
chế đa nguyên đa đảng ở các nước tư bản, họ yêu cầu chúng ta phải thực hiện đa
nguyên đa đảng, và họ ngụy biện cho rằng chỉ có đa nguyên đa đảng mới có dân chủ đấy là quan điểm của các thế lực ở bên ngoài, các lực lượng phản động ở bên ngoài,
các phần tử cực đoan, các kẻ suy thoái về đạo đức lối sống.
Cho nên chúng ta cần phải hiểu biết về chính trị, nếu chúng ta tường tận lịch
sử, chúng ta sẽ thấy và sẽ hiểu được rằng dân tộc Việt Nam đã giao phó sứ mạng của
mình cho các giai cấp tầng lớp đảng phái khác. Mà bản thân các giai cấp đảng phái đó
đã khơng thực hiện được sứ mệnh lịch sử của mình.
Và chỉ khi Đảng chúng ta ra đời, Đảng cộng sản Việt Nam ra đời, nhờ những
đường lối đúng đắn do đảng chúng ta đặt ra mới đưa cách mạng VN từ những thắng
lợi này đến thắng lợi khác, cho nên vai trò lãnh đạo của đảng cộng sản việt nam chính
8


là xuất phát từ thực tiễn cách mạng VN, chính yêu cầu khách quan của cách mạng việt
nam
Cần tích cực giáo dục, nâng cao trình độ dân trí, hiểu biết pháp luật để người dân
thực hiện tốt các quyền của mình
Sinh viên là người có trình độ cao so với mặt bằng dân trí, cho nên chúng ta
phải đóng góp tích cực vào các vai trị của mình, có thể thơng qua nhiều con đường
để góp phần nâng cao trình độ dân trí của nhân dân, để khi mỗi người dân hiểu được
những pháp luật, hiểu được những chủ trương, hiểu được chính sách pháp luật của
nhà nước thì họ mới có thể thực hiện tốt các quyền của mình
Cần phải tích cực tham gia đóng góp cơng việc của nhà nước (khi nhà nước trưng

cầu dân ý, xin ý kiến về các luật…).
Nếu chúng ta muốn thể hiện sức mạnh của mình, ý chí của mình, và muốn cho
nền dân chủ ngày càng được rộng rãi, ngày càng phát huy thì bản thân trách nhiệm
của mỗi sinh viên, mỗi công dân của một đất nước, chúng ta phải thể hiện chính kiến
của mình, chúng ta phải tham gia và đóng góp để hệ thống pháp luật, chủ trương
chính sách của Đảng và nhà nước ngày càng hoàn thiện hơn. Cần giám sát hoạt động
của cơ quan nhà nước, phát hiện và dũng cảm lên án những biểu hiện vi phạm pháp
luật, tham ơ, tham nhũng, lãng phí…
Mà muốn giám sát thì chúng ta phải nắm được thơng tin, nắm được cơ chế
thông tin của nhà nước đối với nhân dân. Chúng ta phải hiểu cơ chế và phương châm
của nước Việt Nam đó là: dân biết. dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Bản thân mỗi sinh
viên phải giám sát được hoạt động của cơ quan, bộ máy nhà nước của các viên chức,
công chức nhà nước. Đồng thời bản thân của em phải phát huy tinh thần cao độ,
trách nhiệm của một cơng dân, một đất nước có độc lập tự do, để em có thể phát
hiện và đồng thời cũng cần phảo dũng cảm, phải nói lên tiếng nói, phải lên án các
9


hiện tượng vi phạm pháp luật, phải phê bình những tiêu cực, hạn chế để xây dựng
một đất nước trong sạch, tốt đẹp hơn.

10


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. PGS.TS CAO DUY HẠ (Học viện CT-HCQG Hồ Chí Minh). “Cách mạng tháng Tám năm

1945 và sự ra đời nền dân chủ XHCN ở Việt Nam” – tuyengiao.vn
2. GS. TS Hồng Chí Bảo (Chủ biên) GS. TS Dương Xuân Ngọc & PGS. TS Đỗ Thị Thạch
(Đồng chủ biên) GIÁO TRÌNH CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC (DANH CHO BÂC ĐẠI

HOC - KHÔNG CHUYÊN LY LUÂN CHINH TRI). Bộ GD&DT. Hà Nội 2019
3. Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 6, tr. 515
4. PGS.TS. MAI HẢI OANH. “Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay”
– tapchicongsan.org.vn. 10:24, ngày 21-08-2020
5. Nguyễn Thế Trung. Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung Ương. “Thực hiện phát huy dân
chủ ở nước ta hiện nay: Thực trạng và giải pháp” – tapchicongsan.org.vn. Thứ Năm,
24/10/2019 14:50'(GMT+7)
6. GS.TS Phạm Văn Đức & PGS.TS Bùi Nguyên Khánh. “Dân chủ và thực trạng thực
hiện dân chủ những năm qua” – hdll.vn
7. Dân chủ tại Việt Nam – Bách khoa toàn thư mở Wikipedia