ESSAY WRITING GUIDE JORDAN PETERSON

HƯỚNG DẪN VIẾT TIỂU LUẬN
Bạn có thể viết hồn chỉnh một tiểu luận xuất sắc thơng qua quy
trình 10 bước trong tài liệu này. Phần lớn thời gian học sinh, sinh viên
hoặc những người viết luận chỉ được cung cấp những thông tin cơ bản
tập trung hầu hết vào các chi tiết định dạng bài viết. Điều này là cần
thiết, tuy nhiên việc viết lách rõ ràng đòi hỏi nhiều hơn thế. Vậy nên
nếu tuân thủ theo các bước dưới đây, ít nhất là bạn sẽ có một bài luận
tốt. Ngoài ra bạn cũng sẽ học được một điều quý báu, đó chính là cách
viết luận thật chính xác.
Hãy bắt đầu bằng việc đi tới trang kế tiếp để vào Phần Một: Giới
thiệu.
Jordan B. Peterson


JORDAN PETERSON

PHẦN MỘT:
GIỚI THIỆU
MỘT BÀI TIỂU LUẬN LÀ GÌ?
Tiểu luận là một bài viết ngắn về một chủ đề cụ thể. Tuy nhiên,
từ “essay” cịn có nghĩa là thử làm hoặc cố gắng. Do đó, tiểu luận là
bài viết ngắn cố gắng nghiên cứu về một chủ đề hoặc trả lời một câu
hỏi.
TẠI SAO PHẢI VIẾT TIỂU LUẬN?
Phần lớn thời gian thì học sinh, sinh viên viết luận chỉ bởi giảng
viên yêu cầu họ làm vậy. Do đó, họ tin rằng các bài luận là nền tảng
để chứng minh kiến thức của mình cho giảng viên. Về mặt thực tiễn
mà nói, dù cách thể hiện kiến thức này là cần thiết nhưng cách hiểu
này là hoàn toàn sai lầm.
Lý do căn bản để viết một bài tiểu luận là để người viết có thể

sắp xếp, trình bày rõ ràng các ý tưởng công phu, đầy đủ, mạch lạc
về một điều quan trọng.
Vậy thì tại sao lại việc phát triển lên các ý tưởng thật công phu, tỉ
mỉ, kỹ càng lại quan trọng? Đầu tiên, việc nghĩ và làm như vậy khơng
có gì khác biệt. Chúng ta cần suy nghĩ bởi vì hành động dựa vào tư
duy sẽ đỡ vất vả và hiệu quả hơn so với hành động dựa trên sự ngu
dốt. Vậy nên nếu bạn muốn có cuộc sống tiêu biểu bởi sự thành thạo,
năng suất, an toàn, độc đáo và gắn kết thay vì một cuộc đời bẩn thỉu,
hung bạo và ngắn ngủi, bạn cần phải suy nghĩ thật cẩn thận trước
những vấn đề nghiêm trọng. Và chẳng có cách nào tốt hơn để làm việc

2


ESSAY WRITING GUIDE

ấy ngồi viết. Đó là bởi viết lách giúp kéo dài ký ức, khiến cho việc
chọn lọc, thêm bớt dễ dàng hơn và làm sáng rõ suy nghĩ của bạn.
Ghi chép giúp bạn có thể cân nhắc rất nhiều ý tưởng cùng một
lúc. Thêm vào đó, khi các ý tưởng được viết ra, bạn có thể di chuyển
hoặc thay đổi từng câu, từng chữ, từng đoạn. Bạn cũng có thể loại bỏ
những ý tưởng kém chất lượng sau khi cân nhắc thật cẩn thận. Khi
loại bỏ hết đi những thứ dưới chuẩn, thứ bạn còn lại sẽ là những ý
tưởng thật hay. Bạn có thể giữ chúng lại, sắp xếp và truyền đạt chúng.
Hãy xem xét thành công của mình trong suốt cuộc đời này qua
suy nghĩ sau: người có thể trình bày rõ ràng và truyền đạt lý lẽ giỏi
nhất gần như bao giờ cũng giành chiến thắng. Nếu muốn được tuyển
dụng, bạn phải chứng minh mình là người tốt nhất. Nếu muốn được
tăng lương, bạn phải thuyết phục được người khác rằng mình hồn
tồn xứng đáng. Nếu bạn đang cố thuyết phục ai đó về ý tưởng của

mình, bạn phải tranh luận thành cơng về giá trị của nó, đặc biệt là đối
với những người có ý tưởng trái ngược.
Nếu bạn mài dũa khả năng tư duy và giao tiếp qua việc viết lách,
bạn đã được vũ trang tốt hơn rất nhiều. Ngòi bút sắc bén hơn gươm
đao, đã từng có một câu châm ngơn như vậy. Điều này không hề sáo
rỗng tầm thường đâu. Tư tưởng thay đổi thế giới, đặc biệt là khi chúng
được viết ra. Người La Mã xây dựng những cơng trình, nhưng cả
người La Mã lẫn các cơng trình của họ đều biến mất. Người Do Thái
viết một cuốn sách, nhưng họ vẫn tồn tại ở đây cùng với cuốn sách
của mình. Vậy đó, ngơn từ vững bền hơn đá sỏi, và có tác động mạnh
hơn cả những đế chế hùng mạnh nhất.
Nếu bạn học cách viết và biên tập, bạn cũng sẽ có thể phân biệt
được đâu ý tưởng tốt, được trình bày một cách thơng minh và đâu là

3


JORDAN PETERSON

ý tưởng tệ hại được đưa ra bởi những nhà tư tưởng mù mờ, thiếu kỹ
năng. Điều này cũng có nghĩa là bạn sẽ biết cách tách bạch rõ ràng cái
tốt và cái xấu. Từ đó, các ý tưởng sâu sắc, vững chắc sẽ ảnh hưởng
đến bạn một cách đúng đắn thay vì biến bản thân thành con mồi cho
những ý thích chợt nảy ra, những xu hướng nhất thời và những hệ tư
tưởng xuẩn ngốc, mà điều này có thể hướng sự nguy hiểm của chúng
từ tầm thường đến chết người.
Những ai có thể tư duy và giao tiếp đơn giản là sẽ mạnh hơn nhiều
so với những người không thể, sức mạnh ở đây được hiểu theo chiều
hướng tốt bởi vì nó có nghĩa là chúng ta “có thể làm rất nhiều điều
một cách hiệu quả và thành thạo”. Thêm nữa, bạn càng leo cao trên

nấc thang thạo giỏi với những tư duy được hình thành chính xác thì
suy nghĩ và giao tiếp càng trở nên quan trọng. Ở cấp độ cao nhất của
những phân cấp phức tạp (ví dụ như luật pháp, y tế, giáo dục, kinh
doanh, thần học, chính trị) thì khơng có gì cần thiết và đáng giá hơn.
Nếu bạn có thể tư duy và giao tiếp, bạn cũng có thể bảo vệ cho bản
thân, gia đình và bạn bè khi cần, và điều đó sẽ trở nên rất cần thiết tại
nhiều thời điểm trong cuộc đời bạn.
Đừng bao giờ đánh giá thấp sức mạnh của ngơn từ. Khơng có
chúng có lẽ giờ đây chúng ta vẫn đang đu cây, bám cành. Vậy nên khi
bạn viết một bài luận, bạn đang khai thác hết sức mạnh văn hố vào
cuộc sống của mình. Đó là lý do tại sao bạn viết một bài luận (kể cả
là khi bạn được ấn định phải viết đi chăng nữa). Hãy quên suy nghĩ
rằng bạn đang làm một thứ gì đó ngu ngốc, tầm thường và nhạt nhẽo.
Thay vào đó, hãy nhớ rằng mình đang chinh phục những điều chưa ai
biết đến.

4


ESSAY WRITING GUIDE

LƯU Ý VỀ CÔNG NGHỆ
Nếu bạn là sinh viên hoặc là một người cần viết lách nhiều, bạn
nên chuẩn bị cho mình cơng nghệ thật phù hợp. Rõ ràng rồi, bạn cần
một chiếc máy tính (khơng cần phải quá tốt đâu) mặc dù cũng nên đầu
tư cho ổ cứng để tăng tốc độ cho máy. Thứ nữa là bạn cần hai màn
hình có độ phân giải càng lớn càng tốt, tầm 17 đến 19 inch đặt cạnh
nhau. Sở dĩ phải cần tới hai cái là bởi bạn có thể trình bày các nguồn
tài liệu tham khảo một bên và bên cịn lại là bài luận của mình (thậm
chí là hai phiên bản của nó đặt cạnh nhau cũng được).

Có thêm màn hình trực quan này thực sự rất quan trọng bởi nó sẽ
khiến bạn đỡ tù túng và làm việc hiệu quả hơn. Một bàn phím tốt (ví
dụ như chiếc Microsoft Natural Ergonomic) cũng là một khoản đầu tư
tuyệt vời. Tay bạn sẽ đau nếu phải làm việc liên tục với bàn phím
thơng thường, và tốt nhất là đừng đề cập đến bàn phím của notebook.
Sử dụng một con chuột tốt và đừng dùng touchpad, bởi chúng cần quá
nhiều chuyển động cầu kỳ đối với một người thực sự đang làm việc.
Đặt bàn phím để bạn nhìn thẳng vào giữa khi ngồi. Dùng một chiếc
ghế tốt, và ngồi sao cho bàn chân đặt xuống sàn thoải mái khi đầu gối
ở góc 90 độ. Đây khơng phải chuyện vặt vãnh, tầm thường. Bởi có thể
bạn sẽ phải dành nhiều giờ đồng hồ ngồi viết, nên cần phải sắp xếp
chỗ làm việc thật thoải mái, tránh những lý do khiến cho bạn trì hỗn
cơng việc.
LƯU Ý VỀ VIỆC SỬ DỤNG THỜI GIAN
Não bộ con người hoạt động tốt hơn vào buổi sáng. Thức dậy. Ăn
sáng. Bạn sẽ sáng dạ và sơi nổi hơn nếu được ăn, ngủ đủ. Có vơ vàn
các nghiên cứu đã chỉ ra điều này. Chỉ uống cafe không thôi sẽ phản

5


JORDAN PETERSON

tác dụng. Tốt nhất nên ăn đồ có chứa protein và chất béo. Làm món
smoothie với trái cây và sữa chua cũng rất tốt. Và nếu cần thì hãy ra
ngồi mua lấy bữa sáng cho mình. Chuẩn bị dành khoảng từ 90 phút
đến 3 tiếng cho việc viết lách. Tuy thế, nếu bạn duy trì hàng ngày thì
15 phút cũng hữu ích rồi.
Đừng đợi cho đến khi bạn có thật nhiều thời gian rảnh thì mới bắt
đầu. Bạn sẽ chẳng bao giờ có thì giờ rảnh nhiều đến vậy đâu, cho nên

đừng để thành cơng của mình phụ thuộc vào điều không tồn tại. Những
nhà văn hiệu quả nhất đều viết mỗi ngày, dù rằng chỉ một chút ít.
Thừa nhận rằng khi bắt đầu ngồi viết thì tâm trí bạn sẽ nổi loạn.
Vô vàn các ý nghĩ trong đầu sẽ tranh giành nhau để được thống trị.
Bạn có thể lướt Facebook, YouTube, dọn dẹp giường, sắp xếp lại bộ
sưu tập CD cổ lỗ, nhắn tin cho ai đó vào dịp đặc biệt, đọc sách, lấy đồ
tạp hoá, giặt giũ, chợp mắt, đi dạo (bởi bạn cần tập thể dục), gọi điện
cho gia đình hoặc bạn bè… vơ vàn những việc khác nữa mà suy nghĩ
của bạn đang khiến bạn phải phân tâm. Tuy thế, con quỷ phiền phức
này có thể bị đè bẹp bằng sự kiên nhẫn. Nếu từ chối các cám dỗ trong
vòng 15 phút, bạn sẽ thấy sự ồn ào trong tâm trí mình dần lắng xuống
và bạn có thể tập trung vào việc viết. Nếu làm được việc này hàng
ngày, bạn sẽ nhận ra rằng sức mạnh của những cám dỗ này không hề
suy yếu đi, nhưng thời gian chúng làm bạn phân tâm sẽ giảm bớt. Kể
cả vào một ngày rất khó tập trung, bạn sẽ vẫn có thể viết được những
thứ hữu ích nếu kiên trì.
Đừng tự lừa bản thân là mình sẽ viết trong 6 giờ đồng hồ. 3 tiếng
là tối đa, đặc biệt nếu bạn muốn duy trì việc này hàng ngày. Muốn
tránh việc viết nhồi nhét một cách điên cuồng thì hãy bắt tay vào viết
thật sớm và đừng quên cho bản thân nghỉ ngơi đôi chút sau một quãng

6


ESSAY WRITING GUIDE

thời gian tập trung cao độ. 3 giờ làm việc hiệu quả tốt hơn nhiều so
với 10 giờ tự lừa phỉnh bản thân vơ ích, kể cả là khi ngồi trong thư
viện.

7


JORDAN PETERSON

PHẦN HAI:
CÁC CẤP ĐỘ LÝ GIẢI
TỪ, CÂU, ĐOẠN, VÀ NHIỀU HƠN NỮA
Cũng giống như bất cứ bài viết nào, một bài luận tồn tại đồng thời
nhiều cấp độ lý giải. Đầu tiên là lựa chọn từ ngữ. Hai là là tạo câu.
Mỗi từ cần phải chính xác và nằm đúng vị trí ở mỗi câu. Mỗi câu lại
phải đại diện cho một ý được trình bày trong đoạn một cách chính xác
về mặt ngữ pháp. Ba là mỗi câu cần được sắp xếp hợp lý và theo đúng
trình tự bên trong một đoạn văn. Theo quy tắc kinh nghiệm thì một
đoạn nên được cấu thành từ ít nhất là 10 câu hoặc 100 từ. Điều này
nghe có vẻ ngớ ngẩn nhưng bạn nên tuân theo cho đến khi giỏi hơn.
Bạn có thể phá luật một chút nếu bạn hồn toàn thành thục chúng.
Đây là một truyện ngắn minh họa cho ý tưởng nói trên, được lấy
từ một tài liệu có tên Codex Bezae.
Đức Chúa đang đi trên đường vào ngày Sabbath,
ngày những người Do Thái tốt lành được nghỉ ngơi.
Dưới mương, Ngài nhìn thấy cậu Mục Đồng đang cố
gắng cứu một con cừu ra khỏi chiếc hố. Đó là một ngày
rất nóng và rõ ràng là nếu phải đứng cả ngày cái nắng
của sa mạc thì bầy cừu sẽ không ổn. Mặt khác, hôm
nay là ngày Sabbath. Đức Chúa nhìn cậu Mục Đồng
và nói: “Này con, nếu con biết những gì mình làm thì
con sẽ được ban phước lành, nhưng nếu con khơng biết
thì con sẽ bị nguyền rủa, và là một kẻ phạm luật.” Nói
rồi, Ngài tiếp tục bước đi.

8


ESSAY WRITING GUIDE

Vấn đề ở chỗ: Mỗi ngày nghỉ đều có lý do. Nếu khơng mọi người
sẽ phải làm việc liên tục dẫn đến việc thường xuyên không vui và kiệt
sức. Họ sẽ cạnh tranh nhau đến chết. Vậy nên, khi đến lúc nghỉ ngơi
thì hãy nghỉ ngơi, và đừng phá luật. Tuy nhiên, thật không tốt nếu để
một con cừu chết dưới nắng nóng trong khi vài phút cố gắng là bạn có
thể cứu được nó. Vì vậy, nếu bạn tôn trọng và ý thức được tầm quan
trọng của luật lệ, bạn sẽ nhận ra nó giống như bức tường thành chống
lại những sự hỗn loạn của những điều ta chưa biết, và nếu bạn vẫn
quyết định phá luật một cách cẩn thận, bởi những đặc thù của hoàn
cảnh địi hỏi điều đó thì xin chúc mừng! Cịn nếu bạn chỉ là một kẻ ái
kỷ, bất cẩn, thiếu hiểu biết thì hãy coi chừng. Bạn đang liều mạng mà
phá luật, dù có nhận ra hay khơng đi chăng nữa.
Ln có lý do để tồn tại các quy tắc, luật lệ. Bạn chỉ được phép
phá luật khi đã thật thành thạo. Nếu khơng thì đừng nhầm lẫn sự thiếu
hiểu biết với sáng tạo hoặc phong cách. Sẽ dễ dàng hơn cho người đọc
khi bạn viết theo đúng quy tắc, bởi họ đại thể sẽ biết đang trơng đợi
điều gì. Luật lệ cũng giống như tất cả những quy ước khác, đôi khi
không phải thứ tối ưu nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Vậy nên
hãy bắt đầu với các quy ước. Ví dụ như cố gắng viết một đoạn khoảng
10 câu hoặc 100 từ.
Mỗi đoạn phải thể hiện một ý tưởng qua các câu. Bạn không thể
nghĩ ra 100 từ để nói về ý tưởng của mình, rõ ràng điều này không hay
chút nào, bạn cần phải nghĩ thêm nữa. Nếu bạn viết một đoạn lan man,
dông dài khoảng 300 từ thì hẳn nó phải chứa nhiều hơn một ý tưởng,

vậy nên hãy tách chúng ra.
Tất cả các đoạn đều phải sắp xếp theo tiến triển logic từ đầu đến
cuối. Đây là cấp độ lý giải thứ tư. Có lẽ bước quan trọng nhất trong

9


JORDAN PETERSON

việc viết luận là sắp xếp các đoạn vào đúng trật tự. Mỗi đoạn văn là
bàn đạp để bạn bước tới cái đích cuối cùng của bài luận của mình.
Cấp độ lý giải thứ năm là tổng thể bài luận. Đôi khi mọi yếu tố
của bài luận, mỗi từ, mỗi câu, mỗi đoạn và kể cả trật tự các đoạn đều
đúng, nhưng bài luận vẫn có thể thất bại bởi nó khơng hấp dẫn hoặc
chẳng quan trọng. Rất khó để những người viết có năng lực nhưng lại
tẻ nhạt có thể hiểu được kiểu thất bại này, bởi vì một nhà phê bình
khơng thể đơn thuần chỉ ra nó được. Khơng có câu trả lời nào cho
những câu hỏi như: “Chính xác thì tơi sai ở đâu?” Một bài luận khơng
có tính độc đáo hoặc sáng tạo thường mắc lỗi này. Đôi khi một người
sáng tạo không nhất thiết phải là một người viết giỏi lại phạm vào sai
lầm ngược lại: từ ngữ nghèo nàn, câu cú lủng củng và sắp xếp tệ hại,
các đoạn văn thì khơng gắn kết mạch lạc với nhau, nhưng tổng thể bài
viết lại thành cơng bởi vì có những ý tưởng q giá cất giấu trong nó
đang khát khao được bày tỏ.
CÁC CẤP ĐỘ BỔ SUNG
Bạn nghĩ rằng sẽ chẳng có gì hơn năm cấp độ lý giải hoặc phân
tích này. Nhưng bạn nhầm rồi. Có lẽ đây là thứ được chú ý đầu tiên
bởi các học giả hậu hiện đại. Một bài luận nhất thiết phải cân nhắc đến
bối cảnh mà người đọc (cấp độ 6) và văn hóa của họ (cấp độ 7) có thể
đem đến những giả định gì. Bạn có thể cho rằng “Tại sao tơi lại phải

biết điều này?” Nhưng sẽ là một sai lầm nếu bạn không biết, bởi vì
bạn đã khơng quan tâm đến độc giả của mình. Một phần của mục đích
viết luận là để đưa ra quan điểm, nhưng một phần không kém quan
trọng là để truyền đạt đến độc giả.

10


ESSAY WRITING GUIDE

Để bài luận thành cơng rực rỡ, nó phải đồng thời hoạt động ở tất
cả các cấp độ này. Điều đó rất khó, nhưng giá trị của việc viết lách lại
tồn tại trong chính sự khó khăn này.
CÂN NHẮC VỀ TÍNH THẨM MỸ VÀ SỰ LƠI CUỐN
Bạn nên cố gắng viết ngắn gọn, diễn đạt cô đọng, súc tích, đồng
thời sử dụng những khía cạnh du dương, thi vị để thể hiện vẻ đẹp trong
ngơn ngữ của mình. Cuối cùng, bạn đừng nên chán nản. Nếu viết lách
trong lúc chán thì bạn đã làm sai rồi, bạn sẽ chỉ làm độc giả của mình
chán ngán theo mà thơi. Hãy nghĩ theo cách này: bạn có lý do để chán,
và đơi khi là lý do rất chính đáng. Bạn chán khi viết luận là bởi sâu
thẳm trong mình bạn đang nói dối bản thân về những gì mình đang
làm và lý do tại sao mình làm nó. Tâm trí của bạn độc lập khỏi cái tôi,
và không thể bị lừa phỉnh để chú ý vào thứ mà bạn nghĩ là tẻ nhạt hoặc
vơ dụng. Nó sẽ tự động coi những điều ấy là không đáng chú ý và
khiến bạn thấy chán.
Nếu bạn cảm thấy nhàm chán với bài luận của mình có lẽ bạn đã
chọn sai chủ đề hoặc tiếp cận một chủ đề hay bằng cách thức không
đúng. Có lẽ bạn đang bực bội về việc phải viết bài luận, hoặc sợ sự
tiếp nhận của nó, hoặc lười biếng, dốt nát, hoài nghi, kiêu ngạo quá
mức, hoặc một cái gì đó tương tự.

Bạn cần phải đưa tâm trí mình vào trạng thái đúng thì mới viết
hay được. Trạng thái có phần thẩm mỹ. Bạn phải cố gắng cho ra được
bài viết xứng đáng, đẹp đẽ và tao nhã. Nếu bạn cho rằng điều này là
kỳ cục thì bạn còn ngốc nghếch lắm. Bạn cần suy nghĩ thật lâu, thật
kỹ về việc tại sao bạn dám cho rằng thứ đẹp đẽ, tao nhã lại khơng phải
là điều mình xứng đáng theo đuổi. Vậy bạn định viết ra thứ gì đó xấu
xí và vụng về sao? Bạn muốn phá hủy thay vì xây đắp?

11


JORDAN PETERSON

Bạn phải chọn một chủ đề thật quan trọng với mình. Điều này
phải hình thành nên một câu hỏi mà bạn muốn trả lời.
Đây được cho là phần khó nhất khi viết luận: chọn câu hỏi thích
hợp. Có lẽ người hướng dẫn đã cung cấp cho bạn một danh sách các
chủ đề, và bạn nghĩ rằng thế là xong. Nhưng không phải vậy. Bạn vẫn
phải xác định cách viết về một trong những chủ đề đó sao cho thật lơi
cuốn. Đó là một nỗ lực về mặt tinh thần và đạo đức.
Nếu bạn đã xác định được thứ mình u thích, thì bạn cần phải
đưa bản thân gắn kết với mức độ sâu sắc hơn của tinh thần và linh hồn
của bạn. Nếu trong sâu thẳm bạn không muốn hoặc không cần câu trả
lời cho câu hỏi bạn đưa ra, có thể bạn thực sự khơng quan tâm đến nó.
Vậy nên sự quan tâm của bạn chính là bằng chứng cho tầm quan trọng
của chủ đề. Bạn, hoặc một phần nào đó của bạn cần câu trả lời, và nhu
cầu ấy sâu sắc đủ để cuộc đời mình phụ thuộc vào nó. Ví dụ như người
đau khổ sẽ cực kỳ quan tâm đến câu hỏi “Tại sao chúng ta lại sống?”,
và cần có một câu trả lời khiến cho sự chịu đựng này là xứng đáng.
Không nhất thiết phải đảm bảo rằng mọi câu hỏi đều phải đạt được

tầm quan trọng này, nhưng rõ ràng khơng nên phí thời gian vào những
ý tưởng mà khơng thu hút bạn.
Vì vậy, bạn cần được lôi cuốn bởi chủ đề và phải nhạy cảm về
mặt thẩm mỹ.
Sau cùng, bạn cần nhớ rằng: hồn thành bài cịn hơn để trống.
Phần lớn mọi người thất bại không phải bởi họ viết dở mà bởi họ
chẳng viết gì cả và nhận về điểm 0. Điểm 0 thực sự rất tệ. Có thể coi
là hố đen của điểm số. Điểm 0 làm bạn thất bại. Điểm 0 phá hỏng cuộc
đời bạn. Những bài luận dù viết tệ đến đâu thì thường cũng nhận được
điểm C. Vậy nên đừng làm một kẻ ngốc tự hủy hoại bản thân. Cứ nộp

12


ESSAY WRITING GUIDE

bài dù bạn nghĩ nó thảm bại đến thế nào và quan điểm của mình chính
xác tới đâu.

13


JORDAN PETERSON

PHẦN BA:
CHỦ ĐỀ VÀ DANH SÁCH ĐỌC
Câu hỏi trọng tâm mà bạn đang cố gắng trả lời bằng bài luận của
mình chính là câu hỏi chủ đề. Dưới đây là một vài câu hỏi chủ đề khá
hấp dẫn:
• Quỷ dữ có tồn tại khơng?

• Có phải tất cả các nền văn hóa đều đáng được tơn trọng như
nhau khơng?
• Phụ nữ và đàn ông nên đối xử với nhau như thế nào trong một
mối quan hệ?
• Nếu có thì điều gì có thể tạo nên một người tốt?
Đó đều là những chủ đề rất chung và trừu tượng khiến chúng trở
nên triết học. Những chủ đề hay không nhất thiết phải quá phổ quát.
Dưới đây là một số chủ đề cụ thể hơn:
• Những sự kiện quan trọng dưới sự cai trị của Julius Caesar là
gì?
• Các yếu tố quan trọng trong thuyết tiến hóa của Charles Darwin
là gì?
• “Mặt trời vẫn mọc” của Ernest Hemingway có phải là một
cuốn sách quan trọng khơng?
• Lý thuyết về tâm lý của Carl Jung và Sigmund Freud có thể
tương phản với nhau như thế nào?
• Khái niệm về thời gian của Newton và Einstein khác nhau ra
sao?
• Cuộc chiến tranh Iraq gần đây là chính nghĩa hay bất cơng?

14


ESSAY WRITING GUIDE

Bạn có thể bắt đầu q trình viết luận của mình theo hai cách:
Liệt kê các chủ đề được giao; hoặc liệt kê mười câu hỏi mà bạn muốn
trả lời nếu bạn được yêu cầu tự chọn chủ đề. Bạn có thể tạo lập và
hồn thiện danh sách đọc của mình. Nếu bạn đã xác định được một
vài chủ đề hấp dẫn, hãy bắt đầu với Chủ đề. Nếu bạn chưa chắc chắn,

hãy bắt đầu xây dựng Danh sách đọc.
LỰA CHỌN GIỮA CHỦ ĐỀ VÀ DANH SÁCH ĐỌC
Chủ đề:
Hãy viết ra chủ đề dưới dạng các câu hỏi giống như ví dụ phía
trên:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

15


JORDAN PETERSON

Nếu bạn khơng làm được điều này thì bạn cần phải đọc thêm (dù
sao đây cũng là việc mà bạn cần phải làm để hồn tất bài luận của
mình). Nhân tiện thì khơng có gì gọi là trở ngại người đọc cả. Nếu bạn
không viết được là bởi bạn khơng có gì để viết. Trong trường hợp này,
đừng tự phụ rằng mình đang đánh mất cảm hứng sáng tác. Hãy đọc
thứ gì đó và nếu điều đó khơng giúp ích gì thì hãy đọc thứ khác khá
khẩm hơn. Lặp lại việc này cho đến khi vấn đề được giải quyết.
Danh sách đọc
Là những thứ bạn PHẢI hoặc bạn MUỐN đọc. Nói chung, đó có

thể là sách hoặc những bài viết trên báo. Nếu bạn không biết tài liệu
nào phù hợp hoặc hữu ích, bạn có thể bắt đầu với Wikipedia hoặc các
nguồn bách khoa toàn thư và xem xét danh sách tham khảo để biết
mình sẽ phải đọc thêm gì. Đây là một điểm bắt đầu tốt.
Nếu tìm ra được bài viết của ai đó đặc biệt hấp dẫn và thích hợp,
bạn nên xem tác giả say mê và thích đọc những gì bằng cách ghi chép
lại nguồn tài liệu tham khảo của họ.
Giả sử bạn cần từ 5 đến 10 cuốn sách hoặc bài báo cho một bài
luận 1000 từ, trừ khi bạn được hướng dẫn khác. Một trang viết định
dạng cao hai dòng (double-spaced) thường chứa khoảng 250 từ. Hãy
bắt đầu liệt kê nguồn tài liệu từ bây giờ, kể cả tệ hại ra sao đi chăng
nữa vì sau này bạn vẫn có thể sửa lại lại cho tốt hơn.
Tài liệu đọc số 1.
Ghi chú: (Xem phần tới để biết cần ghi chú điều gì):
Tài liệu đọc số 2.

16


ESSAY WRITING GUIDE

Ghi chú:
Tài liệu đọc số 3.
Ghi chú:
Tài liệu đọc số 4.
Ghi chú:
Tài liệu đọc số 5.
Ghi chú:
Tài liệu đọc số 6.
Ghi chú:

Tài liệu đọc số 7.
Ghi chú:
Tài liệu đọc số 8.
Ghi chú:
Tài liệu đọc số 9.
Ghi chú:
Tài liệu đọc số 10 (lặp lại nếu cần).
Ghi chú (lặp lại nếu cần):

17


JORDAN PETERSON

LƯU Ý TÂM LÝ VÀ MỘT SỐ LƯU Ý VỀ GHI CHÚ
Trong lúc đọc, hãy xem rằng liệu bạn có thể nhận thấy bất kỳ điều
gì thu hút sự chú ý của bạn hay khơng. Ví dụ như những điều bạn cho
là quan trọng, hay hoàn toàn bất đồng hoặc muốn tìm hiểu thêm. Để
làm được điều này, bạn cần phải để ý thật cẩn thận đến phản ứng cảm
xúc của mình.
Ghi chú lại và đặt chúng bên dưới những tài liệu đọc mà bạn đã
liệt kê bên trên.
Khi ghi chú, đừng làm mấy điều ngớ ngẩn như dùng bút tơ màu
hoặc gạch chân các câu. Khơng có bằng chứng nào cho thấy làm vậy
sẽ hiệu quả cả. Nó chỉ trơng có vẻ hiệu quả thơi. Cái bạn cần là bạn
phải đọc cho đến khi hiểu. Đọc một chút rồi sau đó viết lại những gì
mình đã học được hoặc bất cứ câu hỏi nào xuất hiện trong đầu. Đừng
bao giờ sao chép lại nguyên văn những gì bạn đọc. Điều quan trọng
của việc học và ghi nhớ là tái tạo lại chúng bằng ngơn ngữ của chính
bạn. Điều này không phải đơn thuần chỉ là “sử dụng từ ngữ của bạn”.

Đây là đoạn hội thoại của chính bạn với tác giả, là nỗ lực của bạn để
nói với tác giả về “những gì bạn hiểu”. Đây là khi bạn rút ra được ý
chính của bài viết.
Nếu ai đó hỏi về một ngày của bạn, đừng nói “Tơi mở mắt thức
dậy. Sau đó tơi chớp mắt và dụi mắt. Rồi tôi đặt chân trái xuống sàn,
và rồi tới chân phải.” Bạn sẽ khiến họ thấy chán chết. Thay vào đó,
bạn hãy loại bỏ những chi tiết thừa thãi và tập trung vào việc truyền
tải những gì là quan trọng. Đó chính xác là những gì bạn nên làm khi
ghi chú trong và sau khi đọc. Tốt hơn hết là bạn nên ghi chú sau khi
đọc xong và đóng sách lại, điều này hạn chế việc bạn sao chép lại từng

18


ESSAY WRITING GUIDE

từ, từng chữ của tác giả và tự lừa phỉnh bản thân rằng mình đã viết
được chút ít.
Nếu thấy việc ghi chú theo kiểu này q khó thì hãy thử cách sau:
Đọc một đoạn rồi nhìn đi chỗ khác. Sau đó tự nói với mình (hoặc thì
thầm nếu bạn đang ở trong thư viện), những gì đoạn văn đó muốn nói
tới. Lắng nghe những gì bạn nói và nhanh chóng ghi chép chúng lại.
Hãy ghi chép hai đến ba lần mỗi ghi chú mà bạn cần cho bài luận
của mình. Bạn có thể cho rằng điều này là khơng hiệu quả nhưng hồn
tồn khơng phải vậy. Để viết về điều gì đó thật dễ hiểu hoặc nói một
cách rõ ràng về nó, bạn cần phải biết nhiều hơn những gì bạn thực sự
truyền đạt. Điều đó giúp bạn thành thạo cấp độ 6 và 7 được đề cập
phía trên. Trong số các ghi chú đó, bạn sẽ có thể tìm ra 8 đến10 câu
hỏi chủ đề. Hãy làm như vậy và nhớ là cứ viết chúng ra, rồi sau này
bạn có thể thêm bớt lại.

19


JORDAN PETERSON

PHẦN BỐN:
DÀN Ý
Đến đây, bạn đã chuẩn bị được một danh sách các chủ đề và tài
liệu cần đọc. Giờ đến lúc chọn một chủ đề.
VIẾT CHỦ ĐỀ VÀO ĐÂY
1.
Đây là một quy tắc khác. Bản nháp lần đầu phải dài hơn bản cuối
cùng. Có nghĩa là bạn đã lược bỏ đi một số thứ thừa thãi. Muốn vậy,
bạn phải thứ gì đó để bỏ đi trong bản nháp đầu tiên và chỉ giữ lại
những gì tốt nhất. Việc cố gắng viết đúng số lượng từ bạn cần ngay
lần đầu sẽ không giúp bạn viết nhanh hơn. Cố làm như vậy chỉ khiến
bạn để ý quá nhiều vào những gì đang viết. Mối quan tâm này sẽ khiến
bạn chậm lại. Mục tiêu là bản nháp đầu tiên sẽ dài hơn 25% so với bản
nháp cuối cùng. Nếu bài viết hồn chỉnh cần 1000 từ (hoặc 04 trang),
thì hãy viết chúng xuống bên dưới. Tài liệu word sẽ tự động thêm 25%
vào độ dài bạn chỉ định.
Giờ hãy chỉ định độ dài bài viết của mình:
SỐ TỪ:
SỐ TRANG:
THÊM 25% ĐỘ DÀI CHỈ ĐỊNH
Giờ đến lúc bạn phải viết dàn ý. Đây là phần khó nhất của việc
viết luận và khơng có sự lựa chọn nào cả. Dàn ý của bài luận giống

20

ESSAY WRITING GUIDE

như khung xương của cơ thể vậy, nó cung cấp cho ta cấu trúc và hình
thức của bài viết. Thêm nữa thì về cơ bản dàn ý chính là lý luận (với
câu từ phục vụ cho lập luận đó).
Một bài luận 1000 từ cần 10 câu dàn ý và khơng nên dài q 15
câu, dù đó là bài luận vài nghìn từ. Bởi vì sẽ rất khó nhớ được nhiều
hơn từng đó lý lẽ cùng một lúc để bạn có thể đánh giá được chất lượng
cấu trúc của nó. Vậy nên, hãy viết 10 đến 15 câu dàn ý cho bài luận
của bạn, và nếu nó dài hơn 1000 từ thì hãy tạo ra những dàn ý phụ từ
các ý chính. Dưới đây là Chủ đề: Abraham Lincoln là ai?
• Tại sao Abraham Lincoln đáng được tưởng nhớ?
• Những sự kiện quan trọng trong thời thơ ấu của ơng là gì?
• Thời niên thiếu của ơng?
• Thời thanh niên của ơng?
• Ơng tham gia chính trị như thế nào?
• Những thách thức lớn của ơng là gì?
• Các vấn đề chính trị và kinh tế chính trong thời đại của ơng là
gì?
• Kẻ thù của ơng là ai?
• Ơng đã đối phó với họ như thế nào?
• Những thành tựu chính của ơng là gì?
• Ơng đã mất như nào?
Đây là một vài ví dụ về một dàn ý dài hơn (cho bài luận dài 3000
từ):
Chủ đề: Chủ nghĩa tư bản là gì?
• Chủ nghĩa tư bản đã được định nghĩa như thế nào?

21


JORDAN PETERSON

o Tác giả 1
o Tác giả 2
o Tác giả 3
• Chủ nghĩa tư bản phát triển ở đâu và khi nào?
o Quốc gia 1
o Quốc gia 2
• Chủ nghĩa tư bản phát triển như thế nào trong 50 năm đầu tiên
sau khi ra đời?
o Chủ nghĩa tư bản phát triển như thế nào trong 50 năm thứ hai
sau khi ra đời?
o (Lặp lại nếu cần)
• Tiền thân lịch sử?
o (chọn nhiều thế kỷ nếu cần)
• Ưu điểm của chủ nghĩa tư bản?
o Tạo ra sự giàu có
o Tiến bộ cơng nghệ
o Tự do cá nhân
• Nhược điểm của chủ nghĩa tư bản?
o Phân phối khơng bình đẳng
o Ơ nhiễm và các chi phí ngoại hiện khác
• Các giải pháp thay thế cho chủ nghĩa tư bản?
o Chủ nghĩa Phát xít
o Chủ nghĩa Cộng sản
• Hệ quả của những lựa chọn thay thế này?
• Tiềm năng phát triển trong tương lai?

• Phần kết luận
Hãy cẩn thận với xu hướng viết những lời giới thiệu và kết luận
cũ rích, lặp đi lặp lại và sáo rỗng. Viết phần giới thiệu về “Mục đích
của bài luận này là gì? Nó sẽ diễn ra như thế nào?” và phần kết luận

22


ESSAY WRITING GUIDE

“Bài luận này diễn ra như thế nào? Mục đích của nó là gì?” thường
khá hữu ích. Nhưng sau đó, ta nên tách chúng ra thật xa. Viết dàn ý
của bạn ở đây. Cố gắng tìm một tiêu đề cho mỗi 100 từ của bài luận.
Bạn có thể thêm vào các ý nhỏ như trong ví dụ về chủ nghĩa tư bản ở
trên.
Viết dàn ý ra đây:
1. Câu dàn ý 1:
2. Câu dàn ý 2:
3. Câu dàn ý 3:
4. Câu dàn ý 4:
5. Câu dàn ý 5:
6. Câu dàn ý 6:
7. Câu dàn ý 7:
8. Câu dàn ý 8:
9. Câu dàn ý 9:
10. Câu dàn ý 10 (Lặp lại nếu cần):

23

JORDAN PETERSON

PHẦN NĂM:
CÁC ĐOẠN VĂN
Giờ bạn đã có dàn ý rồi, hãy sao chép chúng xuống dưới đây:
DÀN Ý ĐƯỢC SAO CHÉP TẠI ĐÂY
Bây giờ, hãy viết 10 đến 15 câu cho mỗi câu chủ đề của dàn ý để
hoàn thành đoạn văn của bạn. Bạn có thể thấy, việc thêm các ý nhỏ bổ
sung vào dàn bài của mình và xem xét chỉnh sửa qua lại giữa dàn bài
và các câu là rất hữu ích. Hãy dùng ghi chú của bạn. Lúc này, dùng
định dạng cao một dòng (single spacing) để bạn có thể nhìn thấy nhiều
chữ hơn trên cùng một trang. Việc chỉnh sửa lại định dạng theo tiêu
chuẩn sẽ được hoàn thiện sau này.
Đừng lo lắng quá nhiều về việc mình có thể viết hay đến thế nào
tại thời điểm này. Tốt nhất là không nên lo lắng quá nhiều về cấu trúc
câu và ngữ pháp. Những việc này nên được dành lại cho bước chỉnh
sửa. Bạn nên nghĩ về quá trình viết luận gồm hai phần:
Bước quan trọng đầu tiên là bản nháp ban đầu, có thể tương đối
nhanh. Đối với bản nháp đầu tiên, bạn có thể sử dụng rất nhiều các
ghi chú của mình và viết sơ bộ bài luận. Nếu bạn mắc kẹt thì chỉ cần
chuyển sang câu dàn ý tiếp theo và quay lại vào lúc khác.
Bước chính thứ hai là chỉnh sửa: Viết ra (bước chính đầu tiên)
và chỉnh sửa (bước thứ hai) là hai nhiệm vụ hoàn toàn khác nhau vì
chúng sẽ gây trở ngại cho nhau. Mục đích của viết là đưa ra bài luận.
Chức năng của chỉnh sửa là để thêm bớt và sắp xếp. Nếu bạn cố gắng
làm cả hai việc cùng một lúc thì việc chỉnh sửa sẽ gây khó khăn cho

24