Tài liệu SỰ PHÙ PHIẾM CỦA ÁNH SÁNG doc

SỰ PHÙ PHIẾM CỦA ÁNH SÁNG



Nhiếp ảnh là một bộ môn mới mẻ và đổi thay liên tục. Những người đam mê
ảnh là những người dấn thân vào cuộc đua bất tận của công nghệ và khao khát kiếm
tìm những cảm xúc mới. Nhưng nhiếp ảnh Việt Nam thời gian qua đã cho thấy một
thực tế, dường như, cuộc chơi nghệ thuật ánh sáng đã sản sinh ra một nhóm người đầy
ảo tưởng và là những chú ếch to tiếng nhất trong khum trời bé mọn của giếng nhỏ. Ai
cũng nghĩ mình là nhất và ảo tưởng về tầm cỡ thế giới của mình!
1. Justin Maxon (Max điên) một sinh viên người Mỹ mới ngoài 20 tuổi, vừa
đoạt giải nhất World Press Photo thể loại ảnh cuộc sống thường ngày (daily life) với
bứcồ ảnh mẹ con chị Mùi, người nghi nhiễm HIV ở bãi giữa sông Hồng, Hà Nội.
Thông tin ấy gây sửng sốt cho hầu hết những người cầm máy và muốn khẳng định
mình với nhiếp ảnh, đặc biệt là trên các diễn đàn nhiếp ảnh. Bởi dân chơi ảnh ở Hà
Nội không mấy ai lạ "Max điên". Max cũng từng đi lê la cùng họ đến những buổi
offline, đến những buổi thực tế và anh ta sống với mức chi phí rất thấp ở Hà Nội. Max
không giàu. Nhưng Max được giải ảnh báo chí thế giới với những bức ảnh chụp ngay
giữa Hà Nội. Và những anh hùng hảo hán luôn nhận mình là số một, là "vua chụp ảnh
sân khấu", "vua ảnh này nọ…" gì gì đó mới chợt nhận ra rằng, giải ảnh báo chí thế giới
tưởng đã rất gần với mình, nhưng thực tế lại quá xa xôi. Họ đã đánh mất nó vì sự hời
hợt của chính mình. ít ai biết rằng, để có được bộ phóng sự ảnh ấy, Max đã phải sống
cùng hai mẹ con chị Mùi ở bãi giữa sông Hồng gần một tháng. Trong một tháng tiếp
xúc, làm quen, ghi âm cả những tâm sự của hai mẹ con, chị Mùi đã gần như quên mất
Max là một ông tây và người phụ nữ á Đông này không còn ngần ngại trước ống kính
của Max. Giữa năm 2007, cư dân mạng đã chuyền tay nhau bộ ảnh của Max được
đăng trên trang web chuyên về ảnh báo chí
www.photoworld.com.vn và phóng sự của
Max đã gây ngạc nhiên cho nhiều người. Max đã làm được một việc là đánh thức
những tay máy đang ảo tưởng về bản thân mình trên các diễn đàn và những lời tụng ca
nhau không biết ngại trên các trang web, blog để họ nghiêm túc nhìn lại mình thay vì

say sưa với những hào quang tự tạo.
Nếu chịu khó lên các diễn đàn nhiếp ảnh sẽ thấy luôn có hai thái cực. Một thành
viên post những bức ảnh của mình lên, các bạn cùng phe sẽ nhảy vào ngợi ca như thần
thánh. Nhưng sẽ có những người lao vào chê bai không tiếc lời. Những cuộc cãi vã
không bao giờ ngớt. Và các diễn đàn nhiếp ảnh sẽ không bao giờ tìm được tiếng nói
chung vì ai cũng nghĩ rằng mình là số một. Và hầu hết các diễn đàn sẽ có những buổi
offline. Họ hẹn nhau rong chơi một bờ sông hay một ngôi làng cổ nào đó. Tivi giới
thiệu họ là những người tìm kiếm những giá trị đích thực của ánh sáng. Báo chí giới
thiệu họ như những người trẻ mong muốn tạo ra một sân chơi nghệ thuật. Họ vác máy
đi, bấm lia lịa, máy ảnh kỹ thuật số cứ nạp đủ pin và thẻ nhớ rộng là có thể sản xuất
hàng ngàn bức ảnh mỗi ngày. Về nhà, họ lọc trong ngàn tấm ấy, thế nào cũng sẽ có
những bức ảnh coi được. Vậy là hăm hở post lên diễn đàn. Và lại cùng khen nhau. ít ai
hiểu rằng, những chuyến đi như thế chỉ có ý nghĩa về mặt phong trào. Chưa kể không
ít tay máy lại chụp ảnh bằng máy...chữ rồi dựa vào quan hệ bỏ tiền ra in sách, có nghĩa
là ép uổng một ý tưởng xa vời bằng chữ nghĩa vào những bức ảnh nhàng nhàng một
cách gượng gạo. Người nghệ sỹ nhiếp ảnh, giống như bất cứ người nghệ sỹ sáng tạo
độc lập nào khác, đều phải chấp nhận gian khổ và phải tìm được một cái "tứ" lạ cho
những tác phẩm của mình. Khi ấy, ánh sáng là cuộc chơi của mọi người, nhưng chỉ
một mình ta nắm được mà thôi.
Trong làng nhiếp ảnh trẻ đang có những chú ễnh ương miệng rộng. Họ luôn
nghĩ mình là ông vua của thể loại ảnh nào đó, như sân khấu chẳng hạn. ảnh sân khấu
của họ là ảnh những buổi diễn thời trang, những đêm ca nhạc. Và ở thể loại này, với
một máy ảnh với ống kính tốt, rất nhiều người có thể thành vua! Nhưng vua thì chỉ có
một mà thôi. Vậy là lại có những cuộc cãi vã, những cuộc chửi rủa về nhân cách lẫn
nhau và cuối cùng là có những ông vua bị phế truất, không tờ báo nào dám dùng ảnh
của vua vì sự… hợm hĩnh của chủ nhân.
Nhiếp ảnh cũng khiến cho người ta ảo tưởng về sức mạnh của mình. Đã có
không ít người, sau khi lên diễn đàn nhận liên tiếp những lời khen ngợi đã quyết tâm
bỏ công việc ổn định của mình để dấn thân vào nhiếp ảnh, suốt ngày đi "săn bắt con
nghệ thuật". Rồi khi làm một nhiếp ảnh gia freelance thì sẽ phải có lúc nghĩ đến

chuyện cơm ăn áo mặc trong thời buổi gạo châu củi quế. Vậy là phải lăn lưng ra làm
việc. Không còn là những bức ảnh tâm đắc mà sẽ là những bức ảnh nhàn nhạt theo đơn
đặt hàng. Muốn có đơn đặt hàng thì phải có quan hệ tốt với những giám đốc mỹ thuật
của các tạp chí. Và muốn được chụp bộ sưu tập lớn thì phải chấp nhận chụp bộ sưu tập
nhỏ. Vậy nên mới có những thảm cảnh, những "nhiếp ảnh gia" lẫy lừng tên tuổi phải đi
chụp từng sản phẩm, rồi đẽo gọt chúng thật óng mượt bằng photoshop để ghép lại
thành một trang mua sắm trên các tạp chí dành cho phụ nữ thích tiêu dùng. Và cuộc
mưu sinh sẽ kéo người nghệ sỹ ngày càng đi xa với những khao khát ban đầu là được
sáng tạo bằng ánh sáng. Họ đã đi vào một cuộc sống mòn khác, mà đôi khi họ không
thể tự nhận ra…
2. Những năm trước, người ta hay nói đến các nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam đoạt
rất nhiều giải thưởng quốc tế. Một trong những giải hay được đem ra khoe đó là giải
FIAP. Những danh xưng nghe rất kêu trên các phương tiện truyền thông. Và những
phát biểu hùng hồn về giải thưởng, tiêu chí sáng tạo… Một lãnh đạo của Hội Nghệ sỹ
nhiếp ảnh Việt Nam đã từng đi dự cuộc họp của FIAP về kể lại rằng, chúng ta đã quá
lầm tưởng về tính chất chuyên nghiệp của giải thưởng này. Đây chỉ là hiệp hội của các
tay máy ảnh nghiệp dư, họ không cầm máy chuyên nghiệp mà chỉ là bác sỹ, kỹ sư…
những người thích chơi ảnh tập hợp lại, cùng sinh hoạt và chấm giải thưởng.

Bất cứ ai tham gia cũng được. Và đoạt giải thưởng chỉ là một tấm bằng chứng
nhận chứ không có tiền. Buổi họp mà vị lãnh đạo của Hội Nghệ sỹ nhiếp ảnh này tham
dự không có bất cứ ai tiếp đón. Các thành viên mặc quần short, áo thun và đứng ngồi
lố nhố, quang cảnh như một buổi họp trước khi lên đường đi dã ngoại. Phải sau rất
nhiều năm, người ta mới bớt đi sự khoe khoang về giải thưởng FIAP. Thế nhưng, vào
thời buổi thông tin còn thiếu thốn, cái giải FIAP cũng là mơ ước của rất nhiều người
và cũng giúp được không ít người có danh, có lợi. Kể như ánh sáng cũng lại một lần
nữa mang đến sự phù phiếm. Các nghệ sỹ nhiếp ảnh của chúng ta nhiều năm nay chủ
yếu nghiêng về ảnh nghệ thuật với những bức ảnh chụp phong cảnh, tĩnh vật theo xu
hướng hội họa thay vì chụp lại những khoảnh khắc sống động của đời sống. Chính vì
thế mà chúng ta luôn vắng bóng tại các giải thưởng nhiếp ảnh lớn trên thế giới như

World Press Photo. Gần đây Việt Nam có phóng viên Nguyễn Việt Thanh, báo
Vietnam News đoạt giải nhất ảnh báo chí châu á do báo China Daily tổ chức tại Bắc
Kinh năm 2006. Vậy mà đã có người cho rằng giải đó có thể đối trọng với giải World
Press Photo, có thể hiểu thực ra là “một chiếc bánh nhưng có hai giá tiền”. Một giải
thưởng nhiếp ảnh uy tín luôn phụ thuộc vào qui mô, thành phần ban giám khảo và số
lượng người quan tâm tham gia nghiêm túc.
3. Mới đây, báo chí đưa tin về cuộc triển lãm ảnh của hai nhiếp ảnh gia tại số 14
đường Alexandre de Rhodes (TP Hồ Chí Minh). Hai nhiếp ảnh gia này cho biết đây là
kết quả của 162 ngày xuyên 32 ngàn km từ Cà Mau cho đến Hà Giang, đi qua mọi tỉnh
thành với 3 mùa xuân, hạ, thu… Bài báo còn cho biết thêm, 200 bức ảnh này chỉ là
một phần nhỏ của 2 triệu tấm phim thu hoạch được trong chuyến đi. Thông tin này
khiến nhiều người cầm máy phải lè lưỡi bởi nếu như thế thì mỗi ngày, nhiếp ảnh gia
này phải chụp 8 tiếng liên tục, ngang với giờ làm việc hành chính, họ sẽ phải mất 38