REVIEW đồ án bìa SÁCH k24

Hãy khiến người ta mua sách vì cái bìa của bạn
Được thầy Đắc Thái “chỉ thị” viết nhận xét về đồ án bìa sách vừa qua của các bạn K24, lúc đầu
tơi cảm thấy có chút áp lực khi trước mặt là một tập hợp số lượng bài làm nhiều chưa từng thấy,
lịng thầm nghĩ có nhận xét gì thì cũng chỉ là “cưỡi ngựa xem hoa” vì mình đâu có nắm hết nội
dung, ý tứ của từng bài để có thể đánh giá một cách cẩn thận đàng hồng. Tuy vậy, sau khi
dành kha khá thời gian ngắm nghía tồn bộ, thì cũng khơng khó để nhìn ra những điểm được
và những gì cịn chưa trọn vẹn lần này. Lẽ dĩ nhiên, đây hoàn toàn là những cảm nhận cá nhân
mang tính kỳ vọng của riêng tơi mà thơi.

Một cái kết đẹp trong thời khó khăn
Đầu tiên phải dành lời khen ngợi cho các bạn sinh viên và sự trân trọng đến các thầy cô hướng
dẫn, phần nhiều trong số 94 tác phẩm đã phản ảnh rõ nét tâm huyết, sự nghiêm túc làm bài của
trị và cơng sức chỉ bảo của thầy. Có những bài tốt đến mức khiến tôi không khỏi liên tưởng đến
các đồ án tốt nghiệp năm cuối, trong khi các bạn ở đây mới chỉ năm hai, đặc biệt là kỹ năng vẽ
và sự phong phú về đề tài thực sự gây ấn tượng.


Phong cách minh họa của các bài làm khá đa dạng, sớm cho thấy cá tính riêng của các bạn
trong việc chọn lựa bút pháp, từ flat design cho đến mosaic, từ giả lập chì màu cho đến line art,
từ tả thực đến phân mảng… đều có cả. Điều đó cho thấy sự tự do trong tư duy thẩm mỹ, là
điều kiện cần thiết để làm nên những thiết kế độc đáo về sau. Các bìa sách như Điều Kỳ Diệu
Của Tiệm Tạp Hóa Namiya (Lê Vy Vy); Hamlet (Nguyễn Hoàng Phi Yến); Kaguya (Hoàng
Vương Thuận); Kafka Bên Bờ Biển (Tôn Nữ Lâm Thanh); Dám Bị Ghét (Lê Ngọc Diễm Quỳnh)
là một vài trong rất nhiều bài có bút pháp riêng đáng được cổ vũ nhiều thêm.



Các bìa sách có sự lựa chọn chất liệu thể hiện minh họa khá đa dạng và hiệu quả
“Trông mặt bắt hình dong”, một điều dễ thấy là mức độ đầu tư công sức và chăm chút của các
bạn cho bài vở của mình, khơng rõ các bạn có bao nhiêu thời gian để làm bài nhưng có thể
nhận ra ngay ra những tác phẩm có sự nghiêm túc trong nghiên cứu, tìm tịi, phác thảo và thể

hiện minh họa của mình như Nhiễm Hương Phiến (Lê Thị Diễm My); Eat Clean (Nguyễn Đăng
Khoa); Macbeth (Nguyễn Bích Trâm)... đem đến kết quả rất khả quan. Bên cạnh đó, cũng cịn
một số bài cho thấy sự sơ sài, có phần cẩu thả, thường là do nước đến chân mới nhảy hoặc
thiếu siêng năng làm bài (tác dụng phụ của học online chăng?!). Nói cho cùng, dù là hồn cảnh
nào, thì cũng phải tạo cho mình cảm hứng và tính tự giác làm việc mới mong đem lại thành tựu
nào đó, đâu ai khác giúp được.



Nhiều bài làm tốt cho thấy thái độ nghiêm túc và nỗ lực thể hiện
Bên cạnh chất lượng bài, tôi cũng cực kỳ phấn khích khi thấy tên của các giáo viên hướng dẫn,
có nhiều thầy cơ mà tơi từng có dịp làm việc chung, quen biết hoặc nghe danh trước đây, đáng
gọi là “dream team”: dày dạn tâm huyết bên cạnh trẻ trung tài năng, chính là yếu tố quan trọng
đảm bảo cho chất lượng đồ án. Chắc hẳn các thầy cô đã vất vả nhiều khi hướng dẫn các bạn
trong bối cảnh chuyển sang lớp học số, không thể tương tác trực tiếp với sinh viên của mình
mà vẫn gặt hái được kết quả đáng mừng như vậy.

Vẫn cịn có thể tốt hơn
Nếu hỏi tơi điều gì cần cải thiện nhất qua các bài làm, xin nói ngay đó là typo và dàn trang. Thật
ra đó cũng là vấn đề “biết rồi khổ lắm nói mãi” của các thiết kế đụng đến chữ nghĩa. Đành rằng
đây đồ án bìa sách nhưng có cảm giác là các bạn đã quá chú trọng vào việc minh họa mà xem


nhẹ hoặc không dành đủ “đất diễn” cho phần typo, trong khi phần typo vốn có tầm quan trọng
ngang ngửa 50 - 50 với phần hình ảnh trong việc tạo nên vẻ đẹp tổng thể của thiết kế sách. Nói
khơng quá lời, đây là “bệnh” chung của sinh viên thiết kế các năm đầu.
Tơi hơi bất ngờ là rất ít bài đợt này có ý thức chăm chút cho phần typo, đa số các đoạn văn,
câu chữ trích dẫn được đặt đè lên phần hình ở bất cứ vị trí nào cịn trống mà khơng có ý đồ
thiết kế rõ ràng, việc chọn canh lề trái - phải - giữa cũng là lựa chọn ngẫu nhiên, máy móc dẫn
đến hệ quả là phần chữ làm xấu đi phần hình, gây cảm giác nhồi nhét miễn cưỡng, nhiều chỗ

hồn tồn khơng đọc nổi trong khi đúng ra chúng phải kết hợp, tơn nhau lên: hình làm cho chữ
đắt giá hơn và chữ làm cho hình ảnh thêm đủ nghĩa. Đúng ra, các bạn có rất nhiều cơ hội phơ
diễn ở chữ cái đầu câu, sự thay đổi kích cỡ, màu sắc, canh lề canh dịng và định hướng có chủ
ý khi kết hợp với hình minh họa, để nâng giá trị thiết kế của bạn lên một mức cao hơn.
Các bạn cũng đừng quên rằng kỹ năng đồ họa của mình có thể ứng dụng triệt để vào một trang
sách chỉ thuần túy là chữ, thơng qua việc đảm bảo kích cỡ, kiểu chữ tuân thủ tiêu chuẩn và
đồng bộ xuyên suốt cuốn sách, chừa lề trên dưới trái phải, khoảng cách dòng, số trang và tiêu
đề trang… tất cả đều cho thấy tay nghề và kinh nghiệm của người thiết kế sách cỡ nào. Kỹ tính
tí nữa là phải đảm bảo hiển thị từ ngữ đầy đủ, không rớt từ vơ nghĩa, khơng xuống dịng “mồ
cơi”, tựu chung là những kỹ năng cơ bản trong nghề mà thôi, nếu không phải là người thiết kế
thì ai sẽ lo những việc đó?


Khơng nhiều thiết kế đợt này có phần trình bày chữ tương xứng với minh họa

Một tiêu chí quan trọng mà các bạn ít để ý và cũng khó kiểm sốt đó là sự nhất qn trong
phong cách thiết kế, thiết nghĩ chính vì vậy mà đầu bài đã u cầu các bạn khơng chỉ thiết kế
bìa, mà cịn thêm trang đôi, trang đơn và trang thả, để kiểm tra mức độ đồng bộ trong thiết kế
và linh hoạt trong xử lý cơng năng từng trang ra sao. Do đó các bạn cần tính tốn khéo léo, để
bố trí thiết kế từng trang cho hợp lý, tạo được sự thú vị cho độc giả mà vẫn liền mạch, tránh
tình trạng “không liên quan” giữa các thiết kế với nhau.
Tôi chắc chắn rằng những điều này cũng đã được các thầy cơ truyền đạt đến các bạn rồi,
nhưng như đã nói, khi sự chú tâm của các bạn đặt hết vào phần minh họa, các bạn sẽ khơng
cịn đủ thời gian và ý tưởng để chăm sóc thiết kế tổng thể đến nơi đến chốn, nên các thứ khác
các bạn đành làm đại cho xong và cơng trình của các bạn trở thành “đầu voi đuôi chuột”.


Minh họa ổn nhưng chữ nghĩa lại quá sơ sài
Nhận xét tiếp theo, tơi muốn nói đến nội dung của minh họa. Nếu chúng ta cùng đồng ý với
nhau rằng minh họa là ngôn ngữ thị giác bù đắp cho sự trừu tượng của ngơn ngữ văn chương

thì ý tưởng sáng tạo trong cách thể hiện của người thiết kế cũng rất cần thiết, cùng một nội
dung miêu tả trong sách nhưng mỗi người thiết kế sẽ có giải pháp minh họa khác nhau, ngoại
trừ các thể loại sách hướng dẫn thực hành. Cố gắng tái hiện đầy đủ những gì chữ nghĩa mơ tả
là cách dễ nhất, nhưng sẽ tốt hơn nếu hình minh họa thể hiện được những khía cạnh mà từ
ngữ khơng diễn tả hết, khiến người đọc cảm nhận câu chuyện với một cái nhìn mới mẻ hơn,
đặc biệt trong trường hợp phải làm mới những tác phẩm văn học kinh điển đã quá quen thuộc
với độc giả.


Thiết kế bìa mới cho những tác phẩm nổi tiếng luôn là thách thức lớn
Một điểm cần lưu ý để có những bìa sách đẹp từ khâu thiết kế đến khâu sản xuất là phải có sự
am hiểu tương đối về kỹ thuật in ấn và gia công thành phẩm. Một thiết kế bìa liền lạc giữa bìa
trước - gáy sách - bìa sau và cả phần tai gấp ln dễ cấn bế và khó thấy lỗi sai số hơn so với
những bìa sách thiết kế ranh giới từng mảng tách biệt, địi hỏi sự chính xác tuyệt đối trong in ấn
và gia cơng thành phẩm, là một điều khó đạt được trong thực tế.


Thiết kế thiếu thực tế sẽ gây khó cho việc gia cơng thành phẩm
Cịn gì khơng nhỉ, vẫn cịn, một vấn đề không thật sự quan trọng nhưng cũng cần thiết, đó là
cách thức trình bày bài. Thiết kế bìa sách chỉ có thể đánh giá tồn diện khi cầm thành phẩm
trên tay, nhưng thiết nghĩ với tình hình dạy và học online như bây giờ, được ngắm nhìn thiết kế
dưới dạng thức 3D vẫn thích mắt hơn là một file thiết kế phẳng “ba xôi nhồi một chõ” rất khó
hình dung đúng khơng? Ngày nay ln có sẵn rất nhiều source miễn phí trên mạng internet
hoặc nếu siêng năng, bạn cũng có thể tự tạo một file Mock-Up.Psd cho riêng mình. Tơi mạn
phép đề xuất Khoa và các thầy cơ tạo điều kiện để các bạn tự do trình bày bài sao cho trực
quan, hấp dẫn và qua đó cũng giúp các bạn luyện kỹ năng trình diễn thiết kế đối với khách
hàng sau này. Nói cách khác, hãy khiến người ta mua sách vì cái bìa của bạn.

Trình bày thiết kế một cách trực quan ln gây ấn tượng tốt hơn
Một lần nữa xin chúc mừng Đồ Án Bìa Sách của thầy và trị K24 vì kết quả tốt đẹp và nhân đây
xin nêu một câu hỏi nhỏ cho các bạn sinh viên thay lời kết: khi thiết kế bìa, bạn có thắc mắc tại
sao dịng chữ gáy sách được yêu cầu đặt theo chiều từ trên xuống dưới mà không phải ngược
lại?!