Tài liệu Thuật nói chuyện hằng ngày phần 20 ppt

Thuật Nói Chuyện Hằng Ngày Hoàng Xuân Việt
Phần 020
Đừng Ham Cãi Lộn
Ở giữa một đám đông, hay giữa hai người, để tìm chân lí
người ta hay thảo luận. Vấn đề được nêu ra, mỗi người dùng
tài chí của mình góp ý kiến lại, rồi giải quyết chung. Đó là
phương pháp thường được áp dụng trong hội nghị hay những
cuộc họp hội. Nó rất hữu ích, vì nhờ nó, người ta thấy hết
được những góc cạnh của vấn đề và dễ dàng đi đến sự thật.
Những người ham cãi lộn, họ không làm thế, họ nói bất
chấp suy nghĩ, nói hấp tấp chủ quan và chỉ nhằm mục đích
"hạ" cho được kẻ tranh biện với mình. Trong cuộc nói chuyện,
họ cho mình là quan trọng, có lí và thấy được chân lí. Vì thế
họ rất háo cãi. Kẻ đàm thoại trình bày với họ một ý kiến nào
đó, rủi nói sai trật một chút họ liền chận lại, bài bác, dẫn
chứng và quyết bắt kẻ ấy thấy chỗ mình sai. Khi nhiều người
hội lại nói chuyện, có những vấn đề không ăn thua gì đến họ,
song nếu họ nghe nghịch ý, họ không chịu bỏ qua. Họ phân
tách, bài xích mỉa mai. Họ cũng không ngần ngại tranh luận
những vấn đề mà họ ngu dốt hay biết sơ sơ. Có những khuyết
điểm nhỏ như người ta phát âm sai, nói dính lưỡi một tiếng, họ
cũng cãi lại để gọi là đính chính. Nói tóm lại là họ không bỏ
qua điều gì của kẻ đàm thoại mà họ cho là sai trật. Họ cãi hết.
Đừng nói chỉ trong hội nghị, ngay những cuộc nói chuyện
chơi, họ vẫn tranh biện nghiêm trọng như một cuộc hội nghị
quân sự bí mật.
Buồn cười là họ cãi với hết thảy mọi người. Gặp bậc trí
thức, những người ít ăn học, những bà lão nhà quê, những em
bé chăn bò, những chị bán cá mắm: bất kì ai nói nghịch...là họ
cãi.
Họ cũng không biết tùy người, tùy lúc, tùy nơi để kìm chế

tật xấu của mình. Mời người ta tới nhà chơi: đáng lẽ ra họ phải
mua vui lòng khách, để gây thiện cảm. Người khách nào sẩy
một lời (nghịch nhĩ) họ, là họ "tấn công" ráo riết. Cả những
khi họ cần kẻ có quyền chức để xin một ân huệ, họ cũng
cãi...cãi cho đã miệng, chừng nào gặp kết quả thê thảm hãy
hay. Nhiều khi vì sợ mất danh dự, vì tránh gương xấu, người
ta thường nhịn nhau để tìm sự thật riêng. Họ bất chấp, cứ cãi
một mình một chợ.
Trong gia đình họ muốn có hạnh phúc lắm. Nhưng người
bạn trăm năm lỡ thốt ra câu nào không "đoan trang" thì họ
chụp lấy đã kích ben bẻn. Nơi học đường, có nhiều học sinh
nói bậy, lẽ ra thầy giáo không cần cãi lộn với chúng. Mà phải
ôn tồn chỉ cho chúng, đâu phải đâu trái mới mong tâm phục
chúng. Nhưng họ không quan tâm gì đến nghệ thuật đó. Học
sinh đưa ra lí lẽ nào non nớt, sái bậy, họ liền đập ngay, gương
cổ cãi "tay đôi" với học sinh như kẻ đồng niên thất giáo. Hồi
lúc còn trên ghế trường trung học, chúng tôi có một giáo sư
được gọi là chuyên môn cãi vặt. Ông quên mất, mình là giáo
sư, trong khi tranh biện với học sinh. Ông tin như tin giáo lí tất
cả những gì kẻ dưới nêu ra là bậy hết, nên ông hăng hái cãi,
cãi với bất luận học trò nào. Và có khi bỏ cả hai, ba giờ để ông
đánh bại đối phương của mình.
Thường người cãi lộn có tâm lí thế nào chắc bạn biết?
Người lão luyện cuộc đời, khôn ngoan, ít cãi. Điều kẻ khác nói
ra, không phải họ tin liền, nhưng họ cho là có thể đúng sự thật.
Họ nhớ đó để sau nghiên cứu kĩ coi hư thực thế nào. Họ thấy
thói quen đã kích tranh luận sái nơi, sái lúc là dấu hiệu của
một đầu óc thiếu trí, non học, nghèo kinh nghiệm. Họ cũng
biết rằng, sự trầm lặng mới là phương thức giúp người ta phán
đoán đúng, chứ không phải sự lóc chóc, nóng nảy. Trong khi

nói chuyện, dù nói chuyện chơi. Họ gây thiện cảm bằng cách
dễ dàng tha thứ khuyết điểm của kẻ khác.
Khi cần phải đính chính điều gì, họ bàn với tất cả nghệ
thuật thu tâm. Người cãi lộn thiếu hẳn những đức tính của kẻ
khôn ngoan này trong khi nói chuyện. Họ cho là "trí thức",
khôn lanh, ở chỗ cãi vặt, chỗ chà đạp lòng tự ái của kẻ khác.
Bạn thử đánh giá trị họ coi...Người cãi lộn là người không biết
tự chủ. Trên đường đời, có biết bao người chạm tự ái ta. Kẻ đả
kích ta, có thể là những bực thâm học, tài ba mà cũng có thể là
những kẻ chí ngu. Chừng họ "nói ngang ba làng nói không
lại", ta đấu khẩu với họ nào có ích gì. Người xưa bảo rằng,
đoạt phủ việt nơi trận địa, còn dễ hơn đoạt chí của thất phu.
Sao ta không tin lời đó. Người cãi lộn là người thích tìm hư
danh trong chỗ đàn áp lòng tự ái của thiên hạ. Họ là thứ người
nghèo hẳn ý chí và ăn nói theo bản năng.
Người cãi cũng là người dốt thuyết phục. Trên đời có đứa
ngu nào, khi nói ra điều gì mà không cho mình có lí.
Người cãi lộn, không biết tâm lí muôn đời ấy của nhân
loại. Họ tưởng muốn thuyết phục ai, thì đem cái thất phu, cái
dã man, cái bất lịch sự của mình mà chọi với kẻ ấy. Bạn hẳn
biết, hai đàng giương gân cổ, xổ hơi phổi, xử bì với nhau một
hồi rồi: ai cũng tưởng mình có lí. Biết bao cuộc cãi lộn đi đến
kết cục tức cười này.
Thưa bạn! Ham cãi lộn là một tật xấu. Ba tấc lưỡi của họ,
vì thiếu khôn ngoan, thiếu tự chủ, nên chỉ biết gieo oán thù.
Xin bạn tránh tuyệt đối những cuộc cãi vã. Nó đã không phù
hợp với nhân cách của bạn, còn làm bạn thất bại trên đường
đời. Trong lúc cãi lộn, làm sao tránh khỏi sự nóng giận, tư
tưởng mù quáng, lí luận chủ quan, bị tự ái kìm hãm, buông lời
bất nhã, ngụy biện, bộ mặt vênh váo bộ điệu thô lỗ, tất cả, làm

cho kẻ đối khẩu của bạn không còn chút gì tôn phục bạn. Vẫn
hiểu bạn có thể nói nhiều điều hợp lí. Nhưng bạn đừng quên
con người thường phục ai biết vì tình hơn vì lí. Vậy nên muốn
thuyết phục ai, bạn nên trầm tĩnh, gây thiện cảm với họ trước:
lí phục họ, bằng thái độ khách quan, ngọt dịu, vị tha của bạn.
Gặp những người háo cãi muốn "ăn thua" với bạn, tốt hơn
bạn làm thinh. Không phải khi người, nhưng giá bạn có đem
cả tài lí luận của Socrate, của Kant hay Mạnh Tử ra dẫn dụ họ
trong lúc họ giận, bạn chỉ "đổ nước lá môn". Chờ lúc họ bình
tĩnh, bạn êm dịu, chân thành nhận những ưu điểm của họ, rồi
khách quan chỉ cho họ đôi điều họ ngộ nhận. Hy vọng sẽ
thuyết phục được họ. Vì lí do xử thế, dĩ nhiên bạn không nên
dùng quyền thế hay vì nóng tánh mà nạt họ: câm, nói
bậy...đừng quên tinh thần của Thích Ca: "oán không bao giờ
diệt được oán".
[ Phần Trước ] [ Phần Kế ]