Bài giảng Dẫn đường và quản lý không lưu: Chương 3 - TS. Hà Duyên Trung

Trường Đại học Bách khoa Hà Nội
Viện Điện tử - Viễn thơng

DẪN ĐƯỜNG VÀ
QUẢN LÝ KHƠNG LƯU
(ET5290)
TS. Hà Dun Trung
Bộ môn Điện tử Hàng không – Vũ trụ

CuuDuongThanCong.com

/>

Nội dung
 Cơ sở lý thuyết
–
–
–
–
–

Kiến thức cơ bản về địa lý
Bản đồ và biểu đồ
Các phần tử dẫn bay và cách tính hướng bay
Tốc độ bay, độ cao, thước tính hàng khơng
Ảnh hưởng của gió trong khi bay

 Các thiết bị trợ giúp dẫn đường trong hàng khơng
– Tìm hiểu hệ dẫn bay, la bàn và hệ thống định vị toàn cầu GPS
– Dẫn đường sử dụng phương pháp nhận địa tiêu
– Hoạt động của đài VOR, DME, NDB

 Các phương pháp bay và thực hành bay
–
–
–
–
–
–

Chuẩn bị bay và thực hành bay
Vô tuyến điện dẫn bay
Đảm bảo an tồn trong cơng tác dẫn bay
Đặc điểm dẫn bay trong các điều kiện bay khác nhau
Công tác dẫn bay trong vùng cực
Thiên văn học dẫn bay

 Quản lý không lưu
– Mơ hình ATM và các hoạt động quản lý khơng lưu Việt Nam
CuuDuongThanCong.com

/>
2


CuuDuongThanCong.com

/>

Nội dung
I. LA BÀN TỪ.

II. HƯỚNG BAY VÀ CÁCH TÍNH.

4

CuuDuongThanCong.com

/>

I. LA BÀN TỪ
• La bàn từ là dụng cụ quan trọng để chỉ hướng bay trên mặt
địa cầu.
• Có nhiều loại la bàn khác nhau. Mỗi loại có những đặc tính
riêng.
• 2 loại la bàn từ cơ bản:
– La bàn từ đơn.
– La bàn truyền xa.

5

CuuDuongThanCong.com

/>

1. La bàn từ đơn
Nguyên lý
làm việc

Cấu tạo

La bàn
từ đơn

 Dựa trên tính chất định
hướng của kim nam châm
treo tự do.
 Phao la bàn.
 Vỏ la bàn
 Bộ điều chỉnh độ lệch la bàn.

Ưu, nhược  Ưu điểm.
điểm
 Nhược điểm.

6

CuuDuongThanCong.com

/>

a) Ngun lý làm việc.
• Dựa trên tính chất định hướng của kim nam châm treo tự
do sẽ chỉ kinh tuyến Nam châm.

7

CuuDuongThanCong.com

/>

b) Cấu tạo
1. Phao la bàn là hệ thống nam châm được từ hóa.
2. Vỏ la bàn là vạch chuẩn để đọc hướng.
3. Bộ bù sai độ lệch la bàn (bộ bồi hoàn từ).

8

CuuDuongThanCong.com

/>

c) Ưu và nhược điểm của la bàn từ đơn
Dụng cụ đo
hướng bay cơ
bản và đơn
giản.

Lắp đặt trực
tiếp trên bảng
đồng hồ bay
của phi công.

Không phụ
thuộc vào hệ
thống điện.

Lắp trên tất
cả các loại
máy bay.

ƯU ĐIỂM

9

CuuDuongThanCong.com

/>

c) Ưu và nhược điểm của la bàn từ đơn
Nhược điểm

Có nhiều sai lệch:
• Sai lệch về độ nhạy.
Độ chính
xác khơng
cao

• Độ trì trệ của phao la bàn.
• Sai lệch khi vòng, khi nghiêng
và khi bay lên xuống.

10

CuuDuongThanCong.com

/>

2. La bàn truyền xa
• Để khắc phục những nhược điểm của la bàn từ đơn (trực chỉ) người
ta chế tạo ra một loại la bàn từ con quay được gọi là la bàn truyền

xa hay la bàn điện.
• Hệ thống la bàn này được sử dụng trên mọi vĩ tuyến của địa cầu.
• Một số loại la bàn truyền xa như: ΓK-1 của Nga. N-1 của Mỹ…
• La bàn truyền xa có thể sử dụng như một la bàn từ hoặc la bàn con
quay định hướng.

11

CuuDuongThanCong.com

/>

2. La bàn truyền xa
• Tín hiệu hướng của la bàn truyền xa có thể cung cấp cho hệ
thống lái tự động, Rada, máy điện tốn dẫn đường tự đơng, …

La bàn từ truyền xa kết hợp với la bàn vô tuyến
12

CuuDuongThanCong.com

/>

a) Cấu tạo la bàn truyền xa
1. Bộ truyền cảm từ.
2. Con quay định hướng.
3. Máy khuếch đại.
4. Đồng hồ chỉ hướng.
5. Sensin lắp lại của la bàn vô tuyến.
13

CuuDuongThanCong.com

/>

a) Cấu tạo la bàn truyền xa
1. Bộ truyền cảm từ
– Là một la bàn từ tính của hệ thống.
– Được đặt ở xa các từ trường cố định trên máy bay (Các loại máy bay
cánh thường đặt ở đầu mút cánh, trực thăng đặt ở đuôi máy bay)
– Hệ thống định hướng từ thường cấu tạo bằng 3 cuộn dây cảm ứng từ,
mỗi cuộn nằm 1 góc 1200. Khi có dịng điện chạy qua sẽ được từ hóa
=> coi như nam châm vĩnh cửu, có hướng là kinh tuyến từ.
– Trên nắp bộ truyền cảm hướng có bộ bù sai.
14

CuuDuongThanCong.com

/>

a) Cấu tạo la bàn truyền xa
2. Con quay định hướng
– Là bộ phận ổn địn hướng của la bàn chỉ.
– Khi hệ thống hoạt động theo chế độ la bàn từ, số chỉ
trên la bàn được ổn định không như la bàn từ đơn (phi
cơng phải tính hướng chỉ trung bình)

15

CuuDuongThanCong.com

/>

a) Cấu tạo la bàn truyền xa
3. Máy khuếch đại
– Là trung tâm thu và phát tín hiệu của hệ thống la bàn.
– Các tín hiệu từ bộ truyền cảm hoặc con quay đến đều
được thu và khuêch đại theo từng băng tần riêng cho
các bộ phận khác của hệ thống.

16

CuuDuongThanCong.com

/>

a) Cấu tạo la bàn truyền xa
4. Đồng hồ chỉ hướng
– Là bộ phận chỉ hướng chính của hệ thống la bàn.
– Được đặt trực tiếp trên bảng đồng hồ trong buồng lái của phi cơng.
– Máy móc trong đồng hồ chỉ hướng thu phát tất cả các dữ kiện từ: con
quay định hướng, bộ truyền cảm từ, bộ điều chỉnh độ lệch … để chỉ
hướng bay ổn định chính xác.
– Đồng thời cung cấp tín hiệu đường bay cho Radar, máy tính dẫn
đường tự động, lái tự động.
17

CuuDuongThanCong.com

/>

La bàn vô tuyến kết hợp
18

CuuDuongThanCong.com

/>

3. Bảng điều khiển hệ thống la bàn

19

CuuDuongThanCong.com

/>

3. Bảng điều khiển hệ thống la bàn
• Gồm có:
– Núm điều chỉnh vĩ độ (Đặt vĩ độ ở vị trí đang bay).
– Các chế độ sử dụng khi cần.

• Trước khi bay cần kiểm tra kĩ càng
• Thường đặt vị trí làm việc của hoa tiêu.
• Bảng điều khiển hệ thống tùy theo hình thức la
bàn và vị trí điều khiển có các chế độ khác
nhau: khi là la bàn cảm ứng từ, la bàn con
quay, la bàn thiên văn. Sử dụng chế độ nào đặt
vào chế độ đó.
20

CuuDuongThanCong.com

/>

4. Con quay và la bàn con quay
a) Con quay

Con quay tự do
21

CuuDuongThanCong.com

/>

a) Con quay
• Con quay là bộ phận cơ bản của nhiều đồng hồ bay trong
hàng khơng.
• Các thiết bị bay thường áp dụng nguyên tắc hồi chuyển của
con quay để chế tạo đồng hồ bay: Đồng hồ đo độ
vòng,trượt,vị thế( chỉ đường chân trời giả),chỉ hướng…
• Tùy theo cơng dụng mà người ta dùng con quay ba mặt tự
do hoặc con quay hai mặt tự do.

22

CuuDuongThanCong.com

/>

b) Cấu tạo con quay

• Con quay gồm: 1 Roto (khối hình trụ) có trục chính, giá
treo và đế.

• Con quay có trục chính song song với mặt đất: con quay
mặt phẳng ngang.
• Con quay có trục chính vng góc với mặt đất: con quay
thẳng đứng.
23

CuuDuongThanCong.com

/>

b) Cấu tạo con quay
Roto:
• Tính chất cơ bản:
• Có sức nặng với tỉ trọng đúng cỡ.
• Có tốc độ quay thật nhanh.

24

CuuDuongThanCong.com

/>

c) Cách lắp ráp con quay
Có 2 kiểu lắp ráp dùng trong đồng hồ bay.

Cách lắp thông dụng
- Trục Roto có thể vịng ( quẹo) hoặc nghiêng được.

- Đồng hồ vị thế ( chân trời), la bàn chỉ hướng dùng cách
lắp thơng dụng.

Cách lắp giới hạn
- Trục Roto chỉ có thể nằm nghiêng.
- Đồng hồ đo sự vòng( quẹo) và trượt dùng cách lắp giới
hạn.

25

CuuDuongThanCong.com

/>