Tài liệu Kinh nghiệm trị bệnh ngộ độc thức ăn thực vật ở trâu - bò docx

Kinh nghiệm trị bệnh ngộ độc thức ăn thực vật ở
trâu - bò
Ở nước ta có rất nhiều thức ăn thực vật có độc với gia súc. Các chất độc của thực vật này
hầu hết là các dẫn xuất, không liên quan đến trao đổi chất cơ bản của thực vật và thường có
vị đắng.
Căn cứ vào thành phần hoá học của các thực vật độc, người ta sắp xếp chúng thành các
nhóm chính sau:
Nhóm thực vật chứa các ancoloit độc; Nhóm thực vật chứa glucoxit độc; Nhóm thực vật
chứa các anbumin độc và nhóm thực vật chứa các dầu béo độc.
Trong khuôn khổ bài viết này chúng tôi xin giới thiệu một số cây thường gặp gây ngộ độc
cho gia súc.
1. Ngộ độc khoai tây:
Trong khoai tây có nhiều solanin là một glucoancaloit. Khi thuỷ phân cho đường solenoza
và một ancaloit loại steroit là solanidin.
Bình thường trong củ khoai tây có chứa 0,005% solanin. Khi khoai có mầu hoặc củ ngả
mầu xanh, lúc đó hàm lượng solanin lên đến 0,1%. Trong thân cây, cành, lá cũng có một
hàm lượng solanin từ 0,01-0,05%. Khi phơi khô, ủ xanh hoặc nấu chín, hàm lượng solanin
không hề giảm.
Khi gia súc ăn vào cơ thể. Solanin phân huỷ thành solanidin, gây kích thích các tế bào ở
niêm mạc dạ dày, ruột, gây dung huyết và tác động hệ thần kinh trung khu như kiểu tác
dụng của Atropin.
Biểu hiện ngộ độc: Chảy rãi, nôn, ỉa chảy. Ở loài nhai lại, chướng hơi dạ cỏ. Hoàng đản,
rối loạn hô hấp, co dật, nhiệt độ tăng cao, rối loạn nhận biết, buồn ngủ, sau đó tê liệt và
chết.
Mổ khám thấy: Viêm dạ dày, ruột, các nội tạng tụ huyết nặng, thuỷ thũng não, phổi có dịch
thẩm xuất, xuất huyết dưới niêm mạc, nước tiểu trong bàng quang lẫn máu.
Điều trị: Dùng a.xit tanic 1 phần + 2 phần than hoạt tính cho uống, thải trừ chất độc bằng
thuốc tẩy MgSO4. Tiêm thuốc trấn tĩnh Alalgin, truyền đường glucoza, dung dịch caxium
Ion hoá...
2. Ngộ độc các glucosid cường tim (ngộ độc Xyanua)
Nhiều loại cây, gồm cả cây cảnh có chứa glucosid sinh ra xyanic độc với hệ tim mạch như:

lá sắn, bồ kết, quả găng, trúc đào, mận, mơ, thông thiên, cây dương địa hoàng, cây quần
anh... Tuy nhiên ở Việt Nam nguyên nhân phổ biến gây ngộ độc xyanua là do gia súc ăn
phải lá sắn và vỏ củ sắn.
Triệu chứng: Đau bụng cấp tính, nôn, ỉa chảy có máu, mạch chậm không đều và co giật.
Đôi khi gia súc ngộ độc chỉ thấy chết. Tất cả gia súc đều mẫn cảm với xyanua, kể cả
người.
Điều trị: Không có điều trị đặc hiệu. Nếu gia súc còn sống có thể: cho uống thuốc gây nôn,
than hoạt tính, thuốc tẩy MgSO4. Trong thực tế việc điều trị không có ý nghĩa.
3. Ngộ độc cỏ sữa:
Cỏ sữa có 2 loại: Cỏ sữa nhỏ lá và cỏ sữa lớn lá. Là cỏ mọc hoang dã, phát triển mạnh vào
mùa xuân và mùa hè. Chất độc của cỏ sữa là a.xit Euforbic, Suponin và một hoạt chất gần
như kiểu Steroid.
Trong cỏ khô các chất trên vẫn tồn tại. Chúng gây biến đổi bệnh lý ở niêm mạc, thải trừ
qua sữa và nếu hàm lượng cao, làm sữa có mầu trắng hồng và vị cay.
Động vật máu lạnh mẫn cảm nhất là cá. Khi bị ngộ độc, niêm mạc đường tiêu hoá bị viêm,
đái, ỉa ra máu, co dật và suy sụp tim mạch.
Mổ khám: dạ dày, ruột viêm, xuất huyết.
Điều trị: điều trị triệu chứng là chủ yếu.
4. Ngộ độc cỏ nghể:
Trong cỏ nghể chứa chất độc Cumarin với một hàm lượng khá cao từ 0,01-1%. Bản thân
Cumarin đã là chất có hại cho sức khoẻ động vật. Thường sau khi thu hoạch các loại cỏ, có
lẫn cỏ nghể trong đó. Cỏ được đem ủ xanh, phơi, sấy hoặc đánh đống dự trữ... Do tác dụng
lên men của các nấm mốc, Cumarin biến đổi thành Metylen-Bis-Oxicumarrin độc hơn rất
nhiều. Gia súc ngộ độc chủ yếu do thành phần này gây ra.
Bò mẫn cảm nhất với chất độc này, các gia súc ăn cỏ khác cũng mẫn cảm nhưng ít hơn. Bò
sau khi ăn từ 8-14 ngày sẽ xuất hiệu các triệu chứng ngộ độc.
Do tác dụng của Metylen-Bis-Oxicumarrin, các phần phía dưới của cơ thể như: vùng hầu,
ứ... có xuất huyết nặng. Nhiều trường hợp xuất huyết ở các lỗ tự nhiên. Trong xoang bụng,
ngực có xuất huyết. Các triệu chứng và cơ chế ngộ độc tương tự ngộ độc thuốc diệt chuột
nhóm dẫn xuất Cumarin.

Điều trị: Thay đổi thức ăn, dùng Vitamin K, C liều cao, dung dịch Canxi điện giải.