LEC25 DUT

29/10/2020

TRƯỜNG ĐẠI HỌCYHÀ NỘI

BộmônDị ứng – Miễn dịchlâm sàng

DỊ ỨNG THUỐC
(1 tiết)

DỊ ỨNG THUỐC (drug allergy)
•Dị ứng thuốc là một phản ứng bất thường do
dùng thuốc, là hậu quả của phản ứng kháng
ngun kháng thể
•Tình trạng phản ứng q mức khi dùng hoặc
tiếp xúc với thuốc, do đã có giai đoạn mẫn cảm.

MỤC TIÊU Y2
• Nhận biết các thể lâm sàng dị ứng thuốc
• Phân biệt được dị ứng thuốc typ nhanh và chậm

DỊ ỨNG THUỐC
• Thường có biểu hiện ở da.
•Triệu chứng lâm sàng rất đa dạng

1


29/10/2020

MÀY ĐAY-PHÙ QUINCKE

• Xảy ra vài giờ sau khi tiếp xúc với thuốc
• Mày đay: sẩn phù, xung huyết, ban dát đỏ trên
da, kích thước khác nhau, cảm giác nóng, râm
ran trên da, ngứa
• Phù Quincke: sưng phù tổ chức mô dưới da và
niêm mạc (mắt, môi, lưỡi, thanh quản, bộ phận
sinh dục)
• Có thể có tổn thương đường ruột, tử cung…
• Có thể là biểu hiện của sốc phản vệ.

Phù Quincke (Quincke edema)

Mày đay (urticaria)

n

PHẢN VỆ
• Xảy ra vài phút đến vài giờ sau khi dùng thuốc
• Phản ứng dị ứng qua trung gian IgE, giải phóng hóa
chất trung gian
• Tổn thương cơ quan đích:
 Da: mày đay, phù Quincke, sung huyết da
 Hơ hấp: khó thở, khị khè, thở rít
 Tiêu hóa: đau bụng, buồn nơn, nơn, rối loạn tiêu hóa
 Tim mạch: hoa mắt chóng mặt, tụt huyết áp, ngất
• Nguy cơ dẫn đến tử vong nếu khơng điều trị kịp thời
•Phân loại: nhẹ, trung bình, nặng

(Ảnh: PGS. Nguyễn Văn Đoàn)

2


29/10/2020

Hồng ban đa dạng
• Bắt đầu một vài ngày sau khi dùng thuốc
• Tổn thương hình bia bắn có thể phẳng hoặc gồ
trên mặt
• Ban đỏ, sẩn, mụn nước, bọng nước
• Sốt nhẹ, mệt mỏi, đau khớp, sau 2 -3 ngày xuất
hiện ban sẩn, có thể có mụn nước.
• Khác: sốt cao, rét run, đau lưng, đau khớp
• Có thể tiến triển thành Lyell

Hồng ban đa dạng

HỒNG BAN NHIỄM SẮC CỐ ĐỊNH
• Xuất hiện vài giờ hoặc vài
ngày sau khi dùng thuốc.

• Lâm sàng: ban đỏ tăng sắc
tố da thường bắt đầu ở
miệng, bộ phận sinh dục,
các chi; có thể cú bng
nc, loột niờm mc. St

nh, mt mi
ảnh: N.V.Đoàn

ã Xut hiện tại các vị trí cũ
khi tiếp xúc lại với thuc

ảnh: N.V.Đoàn

3


29/10/2020

HỘI CHỨNG STEVEN-JOHNSON

HỘi chỨng Stevens - Johnson
(Stevens – Johnson syndrome: SJS)

• Thường xuất hiện sau khi sử dụng thuốc 1-3 tuần
• Giai đoạn sớm: sốt, đau rát họng, viêm kết mạc, mệt mỏi,
ngứa
• Giai đoạn muộn: loét các hốc tự nhiên (≥ 2), ban đỏ bọng
nước trên da (diện tích < 10% diện tích da cơ thể)
• Có thể tiến triển thành Lyell, tổn thương gan thận, thể
nặng, tử vong

¶nh: N.V.Đoàn

SJS Do thuc chng ng kinh

HI CHNG LYELL (TEN: Toxic epidermis necrolysis)
• Thường xuất hiện sau khi sử dụng thuốc vài giờ đến vài tuần
• Giai đoạn sớm: sốt, đau rát họng, viêm kết mạc, mệt mỏi, bàng

hồng, mất ngủ
• Giai đoạn muộn: có thể loét các hốc tự nhiên, trên da xuất hiện
các mảng đỏ, các chấm xuất huyết sau đó lớp thượng bì tách
khỏi da, khẽ động tới là trợt ra từng mảng (dấu hiệu Nikolski
(+)). Ban đỏ bọng nước trên da > 30% diện tích da cơ thể
• Chẩn đốn xác định: diện tích da bọng nước > 30% diện tích
cơ thể
• Có thể viêm gan, thận, tỡnh trng thng rt nng, cú th t
vong.

ảnh: N.V.Đoàn

4


29/10/2020
Hội chứng Stevens-Johnson/ TEN

HỘI CHỨNG AGEP (Acute generalized exanthematous pustulosis)
• Phản ứng quá mẫn chậm, thường xuất
hiện trong vòng 1 ngày sau sử dụng thuốc
(~90%), có thể do nhiễm virut cấp
• Khởi phát nhanh (3-4 ngày)
• Sốt tại thời điểm nổi ban
• Ban dạng mụn mủ li ti, đồng đều thường
xuất hiện ở thân mình và có thể có ở mặt
• Có thể lui bệnh sau 2 tuần mà khơng cần
điều trị (~10%)

HỘI CHỨNG DRESS

(Drug rash with eosinophil and systemic reactions)

• Phản ứng quá mẫn chậm qua trung gian tế bào T
• Thường xảy ra sau khi sử dụng thuốc khoảng 2-6 tuần
• Lâm sàng: sốt cao liên tục 39-400C, ban da, bong vảy, ngứa
nhiều, viêm gan cấp, suy thận cấp, viêm phổi kẽ, viêm thận kẽ
• Liên quan đến HHV-6
• Có khả năng tái phát mặc dù khơng tiếp tục sử dụng thuốc

(Ảnh: PGS. Nguyễn Văn Đoàn)

5


29/10/2020

VIÊM DA TIẾP XÚC DỊ ỨNG
•Thường xảy ra vài ngày sau khi tiếp xúc với thuốc
•Biểu hiện lâm sàng: ban đỏ, mụn nước, bọng nước, ngứa
nhiều tại vị trí tiếp xúc có thể lan rộng tồn thân
•Thường liên quan đến các thuốc sử dụng tại chỗ, mỹ
phẩm

Hội chứng phát ban toàn thân và tăng BC ái toan (DRESS) do allopurinol.

HỒNG BAN NÚT

Viêm da tiếp xúc

(Allergic contact dermatitis)

• Phản ứng quá mẫn chậm
• Lâm sàng:
• Tiền triệu: hội chứng giả cúm (sốt, đau mỏi cơ tồn thân)
• Cục đỏ dưới da, ranh giới khơng rõ, đường kính 2-6cm (giai
đoạn đầu: căng cứng và đau; giai đoạn sau: mềm hơn nhưng
không loét hay hoại tử) kéo dài 2-7 tuần
• Đau khớp, hạch ngoi vi
ã Tỡm nguyờn nhõn khỏc

ảnh: N.V.Đoàn

ãBN. Nguyn Bớch Ng. 32 tuổi. Tàn nhang. 7 giờ sau khi dùng kem nghệ Thái dưương, ngứa mặt dữ dội,
nhiều mụn nưước nhỏ và rỉ nưước vàng tại chỗ bôi thuốc.

6


29/10/2020

Viờm mch d ng (allergic vasculitis)

ảnh: N.V.Đoàn

ãBN. Ngụ Th Kim Th. 26 tuổi. Viêm loét lợi. Sau uống 4 viên metronidazol xut hin hng ban nỳt

ảnh: N.V.Đoàn

ãBN. Phm Quang B. 16 tuổi. Viêm tai giữa. Đau bụng, đau khớp và xuất huyết tứ chi dạng

chấm dày đặc tứ chi, xảy ra 6 giờ sau khi uống 3 viên ampicilin loại 500mg.

Viêm kết mạc dị ứng cấp do thuốc (Allergic conjunctivitis)

PHÂN LOI D NG THUC

ảnh: N.V.Đoàn

ãBN. inh Ngc D. 25 tui. Rặm mắt. Sau khi tự mua và tra thuốc Sulfableu 1 ngày BN thấy
mắt ngứa, đỏ rực

7


29/10/2020

Phân biệt typ nhanh và typ chậm của dị ứng thuốc

- Theo thời gian
-Thể lâm sàng tương ứng:
+Typ nhanh: mày đay, Sốc phản vệ
+Typ chậm:
Hồng ban đa dạng có bọng nước
Hồng ban nhiễm sắc cố định
Hội chứng Steven – Jhonson
Hội chứng Lyell
DRESS
AGEP

8