Tao dang Bonsai

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tạo dáng Bonsai từ một phôi đơn giản. Nhằm hỗ trợ thành viên (TV) trong việc định hướng và tạo tác bonsai từ cây phôi. Tôi xin giới thiệu loạt bài hướng dẫn xử lý phôi thành các kiểu dáng bonsai cơ bản nhất. Trong bài viết, có xử dụng một số hình ảnh của TV Diễn đàn CCVN.COM và tham khảo tài liệu Kỹ thuật Bonsai của một số nghệ nhân tiêu biểu. Do quĩ thời gian có hạn nên việc viết bài sẽ không liên tục như mong đợi của anh em TV. Mong anh em thông cảm! Rất vui lòng đón nhận sự đóng góp ý kiến của anh em để topic thực sự hữu ích với những ai yêu thích cây cảnh nói chung và bonsai nói riêng. Trước khi đi vào Phần I, mời các bạn xem qua một số kiểu dáng cơ bản của bonsai:. Có rất nhiều kiểu dáng khác nhau của 1 cây trong tự nhiên, các nghệ nhân đã đúc kết và qui lại thành 05 dáng đặc trưng nhất. Từ 5 dáng cơ bản trên đây có thể tùy biến thành nhiều kiểu dáng khác nhau.. PHẦN I TẠO DÁNG TRỰC VỚI CÂY 1 THÂN Cây phôi được khai thác ngoài môi trường thiên nhiên:.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Cắt phôi:.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Việc xác định kiểu dáng cây trước khi cắt là hết sức quan trọng. Nó quyết định lớn đến sự hình thành và phát triển của cây sau này. Có thể dựa vào tiêu chí để định hướng cho 1 bonsai trong tương lai đẹp, đó là, gốc nở ngọn thon (vút, côn, kim tự tháp), tỷ lệ hợp lý giữa đường kính gốc và chiều cao cây khoảng 1/6.. Hình trên cho ta thấy vị trí cao nhất của vết cắt chéo có độ cao = 2 lần đường kính thân và vị trí mặt cắt thấp = với đường kính thân. Thật tuyệt vời nếu chồi mới mọc ngay sát vết cắt như ta mong muốn. Nhưng đôi khi chồi mọc cách xa vết cắt, do đó khi cắt lần 1 các bạn nên cắt cao hơn . Khi chồi mọc, ta sẽ xử lý vết cắt lần 2 để tạo co một cách như ý. Dưới đây là hình minh họa chồi mọc “đúng bài” và các lần cắt giật (cắt nhịp) tiếp theo để tạo độ thon vút cho cây:.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> C1: Giữ lại 1 chồi khỏe nhất làm thân chính, bỏ các chồi khác nhằm tập trung dinh dưỡng cho chồi này phát triển, vết cắt mau liền. C2: Khoảng 1 đến 2 năm (tùy vào độ sinh trưởng của cây…) phần thân mới đã lớn và kích thước có tỷ lệ hài hòa với phần thân cũ, ta sẽ cắt lần 2 theo chiều ngược lại với vết cắt lần 1. C3: Lặp lại công việc “nhàm chán” này trong khoảng vài lần sau nhiều năm, các bạn sẽ được một cây tương đối theo chuẩn "đầu voi đuôi chuột" (phần góc lớn hơn phần ngọn) như đã đề cập trên đây. * Lưu ý: Trong suốt quá trình cắt, nên giữ lại một số cành cơ bản ở những vị trí “đẹp” để tạo dáng tổng thể sau này. Hồi mới chập chững bước vào tìm hiểu dòng bonsai, nghe sư phụ Lâm Ngọc Vinh góp ý, tôi chẳng hiểu gì về chi số, chi cấp và chi phông. Hễ cứ thấy nó xum xuê là OK tuốt. Thật mắc cười khi tôi đặt vấn đề như trên bởi nó sẽ thật đơn giản với những bạn đã hiểu, còn với những người mới chơi thì cũng nên đảo qua vài dòng..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> 1: Cành thấp nhất là chi số 1 thường có độ lớn nhất và hướng về bên phải 2: Cành thứ 2 là chi phông (tất cả chi phông tôi biểu diễn màu đỏ để các bạn dễ phân biệt) nằm ở phía sau. 3: Cành số 3 đối trọng với cành số 1 và hướng về bên trái. Tương tự cho đến hết phần ngọn sẽ là 5, 6,7... tùy theo độ cao của cây..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Cây một thân dáng trực thẳng (Chokkan) Đã xong phần cắt giật cho thân chính, giờ ta chuyển qua phần cắt chi để tạo tán (tàn). Khỏi phải nói thì các bạn cũng biết, một cây bonsai đạt chuẩn và mang tính thẩm mỹ cao ngoài vẻ đẹp của thân chính và bộ đế (phần rễ) đòi hỏi phải có một bộ chi tàn theo kiểu dáng nhất định. Xác định và chọn cho cây phôi một kiểu chi tàn trong tương lai sẽ giúp các bạn đi đúng hướng, tiết kiệm thời gian xử lý về sau này. Ngoài các kiểu như liễu rũ, gió lùa hay dáng quái và một số kiểu biến thiên khác thì chung qui lại, bộ chi tàn của bonsai cũng chỉ thuộc 1 trong 5 kiểu cơ bản nhất sau đây:.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> T1: Kiểu tàn hình rẻ quạt (hình chổi). T2: Kiểu tàn hình dù (trăng khuyết). T3: Kiểu tàn hình bán nguyệt. T4: Kiểu tàn hình tam giác cân. T5: Kiểu tàn hình tam giác lệch. Vài VD sau đây để các bạn có thể hình dung các nghệ nhân đã áp dụng hiệu quả kiểu tán cho tác phẩm bonsai của mình như thế nào:.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>

<span class='text_page_counter'>(9)</span>

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Còn tiếp...Chúc cuối tuần vui vẻ! PHẦN II XỬ LÝ 1 PHÔI VỚI NHIỀU PHƯƠNG ÁN KHÁC NHAU Thật không gì bằng khi người bán phôi đã lựa dáng và cắt sẵn cho bạn, bạn chỉ cần chờ mầm mới mọc ra và dựa vào đó để tạo tác về sau. Với trường hợp bạn mua được 1 phôi hàng chợ (họ thường để um tùm, miễn sao người bình dân có thể mang về "chơi" được ngay.) hay cây bạn khai thác ngoài thiên nhiên thì việc cắt và xử lý cũng cần phải "ngâm cứu" thật kỹ trước khi "xuống tay"! Việc quan trọng thứ nhất là bạn phải xác định được "mặt tiền" (mặt chính) của cây trong tương lai. Vấn đề mặt tiền tôi xin không đề cập vì đã có nhiều topic hướng dẫn. Khi đã xác định được mặt tiền, nên xoay cây theo nhiều hướng khác nhau và xác định quan trọng thứ hai là mình sẽ "chơi" kiểu gì? Đổ? Bay? Trực hay Bạt phong???.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Bạn không phải lo lắng và chờ lâu, ngay sau đây tôi sẽ giúp bạn điều này. Cây phôi trước khi xử lý:. Xoay thử vài hướng khác nhau, phải , trái. Oh! Xoay trái nào. Nhìn vào hình dưới, thấy nó cứ rối tung cả lên nhưng đừng vội, hãy kiếm 1 viên phấn và gạch thử vài đường những cành cần cắt bỏ:. Oh! Một "em" Thác đổ trong tương lai hay chí ít cũng được "một em" dáng Bay (Dáng Huyền), thật bõ công xoay qua xoay lại từ nãy tới giờ:.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Nếu quả thật bạn không hứng thú cho lắm với cái dáng đổ ở trên - Vì sao? Đơn giản chỉ là do bạn không thích. Vậy ta thử phương án khác trước khi "hành quyết"thì e cũng chưa muộn. Tiếp tục xoay nhưng lần này xoay chút xíu thôi, giảm vài độ so với lần trước:.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Và kết quả thu được sau lần xoay thứ 2 đương nhiên sẽ là một phôi dáng trực lắc tông cao:.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Vẫn chưa dừng lại ở sự khám phá, chẳng mất mát gì nếu ta thử xoay về bên phải xem có lựa được kiểu dáng khác không! Lần này thì phướng án khả thi hơn sẽ là một "bonsai lùn" thích hợp với chậu cạn hơn:. Kết quả:.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Nếu bạn cứ mải mê xoay qua xoay lại đôi khi cũng bỏ qua những kiểu dáng "lạ", vẫn ở tư thế với góc quay không đổi trên ta có thể chuyển hóa thành một dáng khác hẳn:.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Ah! Hình như kiểu này mấy vị thường kêu là Bạt phong hay dân dã hơn thì gọi là "Gió lùa":.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Trong topic " Vườn trên cao của hoangdung ", hẳn các bạn còn nhớ hình ảnh tác phẩm "Sumo - cây Sam Núi mini" dưới đây:.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Thử chút coi! Tất nhiên, trong trường hợp này chỉ là một ví dụ cho 1 phương án khác nên không thể bằng cây thực của anh Lê Hoàng Dũng nhưng nếu các bạn thách tôi "bịa" ra một "tác phẩm" giống y chang cây đó hoặc đẹp hơn thì điều đó thật đơn giản bởi design là nghề của tôi. Việc "cắt" thân trên máy đối với tôi không khó như trong thực tế của người làm bonsai. Ngay cả chi "mọc" chỗ nào cũng do tôi quyết định bởi đó chỉ là sự tưởng tượng mà thôi. Tôi bắt đầu "cắt" thân chính để tạo Bonsai Sumo như ảnh trên:.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Trong thực tế, để 1 tác phẩm như của LHD hoàn thiện cần ít nhất không dưới 5 năm. Nhưng với phần mềm Photoshop hoặc Corel Draw thì design mất chừng 30 phút. Trở lại với công việc, tôi thả cho trí tưởng tượng của tôi bay bổng với việc "cho" mọc vài mầm con:.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Hình hài một phiên bản Bonsai theo phong cách Nhật có hình dáng một võ sĩ Sumo đã gần thành. Cũng định mần nốt cho xong để khoe với các bạn nhưng thiết nghĩ cũng chẳng cần tốn thời gian như vậy. Nếu có điều kiện, tôi sẽ gặp lại các bạn trong 1 topic khác để hướng dẫn các bạn sử dụng phần mềm Photoshop và Corel Draw để tạo hình 1 cây phôi. Các bạn thân mến! Như vậy, từ một cây phôi chúng ta có thể lựa chọn cho mình nhiều phương án tạo tác khác nhau. Tất nhiên, trong thực tế sẽ khác rất nhiều với bài hướng dẫn trên đây. Thiên biến vạn hóa, tùy vào từng trường hợp cụ thể các bạn có thể vận dụng một cách linh hoạt. PHẦN III TẠO BONSAI VỚI MỘT KHÚC LŨA BỎ ĐI HAY MỘT PHÔI ĐẸP...LỠ CHẾT! Để thay đổi không khí, tôi giới thiệu với các bạn một cách tạo hình bonsai TÔI SƯU TẦM trên internet với việc tận dụng những thân cành có hình dáng đẹp đã chết khi các bạn cắt bỏ hoặc một khúc lũa các bạn kiếm được ở đâu đó trong thiên nhiên..

<span class='text_page_counter'>(21)</span> Nếu sử dụng khúc gỗ chết già và "ghép" hoặc dán cây sống để làm cho nó trông như một bonsai cổ thụ có vẻ như là một việc làm gian lận, nhưng dù sao thì không phải tất cả các tác phẩm bonsai do con người tạo tác là hoàn toàn xác thực. Hẳn sẽ có bạn cho rằng điều này chẳng có gì mới mẻ vì tôi đã biết… Với quan điểm không ngừng học hỏi cộng chân lý “cũ người – mới ta”, xin chia sẻ cùng những ai quan tâm đến vấn đề này. Với một nhánh cây Bách xù đã khô, dùng xi măng đúc một chân đế tạo độ vững chắc (chống mục) khi đặt vào chậu hoặc khay:. Khoan vài lỗ để rễ cây ghép có thể ăn vào tạo độ liên kết. Làm vài khuy để chằng buộc khi đưa vào chậu cạn:. Xoay vài hướng để chọn một dáng đẹp và ưng ý nhất, đánh dấu trước khi đục rãnh ghép cây:.

<span class='text_page_counter'>(22)</span> Dùng bút lông dầu phác thảo nét cho rãnh, tận dụng những đường lồi nõm và đường nét để trông cho nó tự nhiên hơn:. Khoét rãnh theo nét đã phác với độ sâu và lớn hơn thân cây phôi để sau này cây phát triển sẽ bù lấp vào khoảng trống rãnh, trông như một mạch sống tự nhiên:.

<span class='text_page_counter'>(23)</span> Dùng dây đồng hoặc nhôm, kẽm không gỉ sét níu cố định vào khay hoặc chậu:.

<span class='text_page_counter'>(24)</span> Chọn khoảng 02 cây ghép, 1 cao 1 thấp để phân tàn sao cho "vút ngọn" và dễ dàng tạo được một bố cục đẹp:. Dùng vít xiết chặt cây phôi vào phần rãnh đã khoét trước đó. Cũng có thể dùng dây thun (dây su) để chằng buộc..

<span class='text_page_counter'>(25)</span>

<span class='text_page_counter'>(26)</span> Kết quả sau khi phủ đầy chất trồng vô chậu, ta có được một Bonsai Tanuki trông rất ... art!. (Theo bonsaibasho.com) Vài hình khác để các bạn tham khảo:.

<span class='text_page_counter'>(27)</span>

<span class='text_page_counter'>(28)</span> Chúc các bạn thành công! PHẦN IV Cắt tỉa tạo hình Bonsai.

<span class='text_page_counter'>(29)</span> Như đã giới thiệu ở Phần II, cắt tỉa cành tạo cốt cho nhiều dáng thế khác nhau từ một phôi đơn giản. Tỷ dụ như cái phôi đó bây giờ đã "lớn" nhưng chưa "khôn". Với qui luật phát triển tự nhiên, những cành con bắt đầu phá tán, mọc theo hướng ánh sáng và không theo một "trật tự" nào. Nếu cứ để vậy mà có một bonsai đẹp thì các bạn có thể tự hào post lên khoe tác phẩm của mình đệm thêm câu "tàn thiên nhiên"! Đã thế thì cần gì phải tư vấn, cứ mặc nó cho có nét tự nhiên! Tôi thì không nghĩ vậy, đã là bonsai thì ắt phải có dáng thế nhất định. Điều này các nghệ nhân đã dạy tôi và tôi chỉ mất thời gian ngồi vẽ lại + gõ thêm vài dòng post lên để những "thần dân yêu mến bonsai" dễ hình dung mà thôi. Vậy những cành nào nên cắt? Đó là những cành mọc song song, cành mọc đối xứng, cành mọc vòng qua thân, cành uốn vòng cung, cành mọc hướng lên trên, cành nhỏ đan vào nhau, cành mọc đâm vào hướng nhìn, cành mọc một bên, cành xen ở giữa, cành mọc có gốc chụm lại tại một điểm, cành có co gập lại bất thường, cành mọc âm (phần lõm của thân) và cành mọc hướng qua nhiều xuống dưới. Hình minh họa dưới đây, những cành màu đỏ thể hiện cho những cành lỗi cần cắt bỏ:. Hồi trước, tôi mua được 1 phôi Sanh, chăm sóc mãi mới được vợ khen là nó đẹp. Oh! Đang trong thời kỳ thả phóng nên tôi chẳng cắt tỉa gì. Sau khi "dọn dẹp" những cành thừa, lỗi thì trơ lại cụt ngủn mấy cành nên trong có vẻ "điêu tàn" lắm. Thế là bà xã la.

<span class='text_page_counter'>(30)</span> toáng lên: "Ông này dở hơi! Cây đang mướt vậy mà rảnh quá cắt trụi lủi" - Nghĩ mà tức thật, có giải thích chắc bả cũng không hiểu nên lặng thinh cho lành! Các bạn xem qua hình minh họa "dọn dẹp" sau đây chắc sẽ thông cảm với hoàn cảnh của tôi lúc đó:. Như đã đề cập về 05 kiểu tán với cách nhìn tổng thể cho một cây tại # 14 trang 2, mời các bạn "ôn lại" với hình ảnh sau trước khi chúng ta xem các nghệ nhân tạo tán chi tiết như thế nào:.

<span class='text_page_counter'>(31)</span> T1: Kiểu tàn hình rẻ quạt (hình chổi). T2: Kiểu tàn hình dù (trăng khuyết). T3: Kiểu tàn hình bán nguyệt. T4: Kiểu tàn hình tam giác cân. T5: Kiểu tàn hình tam giác lệch. Theo Nghệ nhân Thái Văn Thiện thì tán lá của 1 bonsai sẽ được tạo hình với 06 kiểu cơ bản như sau:. TC1: Tán lá được cắt tỉa dạng hình thoi (nhìn từ trên xuống) TC2: Tán lá được cắt tỉa dạng hình tam giác (nhìn ngang). Các cành sát với thân chính được phân bố dày hơn so với phía ngoài. TC3: Tương tự như TC2, tán lá dạng hình thoi với góc nhìn ngang, cành sát với thân chính được phân bố dày hơn so với phía ngoài.. TC4: Góc nhìn trên xuống của 1 tán lá hình tam giác, các nhánh thứ cấp và các nhánh con tạo nên mạng xương cành tự nhiên. TC5: Góc nhìn trên xuống của 1 tán lá hình mũi giáo, mềm mại và uyển chuyển. TC6: Góc nhìn ngang của 1 tán lá hình mũi giáo, cành sát với thân chính được phân bố dày hơn so với phía ngoài. Vậy là chúng ta đã đi hết Phần IV cho việc cắt tỉa tạo hình Bonsai, ngoài việc cắt tỉa thường xuyên để giữ ổn định cho dáng thế đã chọn cũng cần lưu ý thêm về quấn dây và uốn sửa các chi như hướng dẫn của Nghệ nhân Lâm Ngọc Vinh đã đề cập trong box Kỹ thuật Bonsai..

<span class='text_page_counter'>(32)</span> PHẦN V TỶ LỆ PHÂN BỔ CÀNH TRONG MỘT BONSAI và TỶ LỆ GIỮA CÂY VÀ CHẬU Khi mới chơi cây, tôi chẳng quan tâm gì đến sự phân bố các chi trong một cây, cũng chẳng cần biết tỷ lệ chậu ra làm sao, cứ kiếm được chậu là đưa cây vô trồng… Mãi sau này mày mò học hỏi mới thấy rằng điều này thật quan trọng. Tất nhiên, mọi con số chỉ là tương đối và tùy vào từng kiểu dáng mà vận dụng sao cho linh hoạt. Ta thường nghe các nghệ nhân khi đánh giá một tác phẩm bonsai đưa ra những con số như tỷ lệ 1/3, tỷ lệ 1/2 và tỷ lệ 1/6... Rồi nào cây này cây kia phải áp dụng tỷ lệ vàng, tỷ lệ "bạc"... Nghe mà cứ rối tung cả lên, chi bằng có hình minh họa cho dễ hiểu! Hình dưới đây minh họa cho tỷ lệ 1/6:.

<span class='text_page_counter'>(33)</span> Nhìn vào hình, các bạn có thể dễ ràng nhận ra giữa đường kính gốc với chiều cao của cây được họ "cân đong" như thế nào. Tuy nhiên trong thực tế, tỷ lệ này cũng chỉ mang tính tham khảo chứ không bắt buộc với một cây cụ thể nào, điều này các bạn nên chú ý! Nếu so sánh bề rộng của cây với chiều cao, có thể nhận thấy hình dưới là biểu diễn tỷ lệ 1/2. Tỷ lệ này không áp dụng cho cây có đường kính thân lớn và thấp. Ở những dáng thế khác thì tỷ lệ này cũng khác đi rất nhiều..

<span class='text_page_counter'>(34)</span> Đôi khi chúng ta cũng không chú ý cho lắm việc chọn chậu sao cho thuận mắt Ban Giám khảo khó tính. Hãy xem qua cách họ chọn chậu thế nào để đảm bảo tỷ lệ phù hợp với cây trồng..

<span class='text_page_counter'>(35)</span> Hình trên hẳn dễ nhận ra chiều ngang của chậu sẽ bằng 2/3 chiều cao của cây. Vậy chiều cao của chậu sẽ có tỷ lệ như thế nào? Câu trả lời là, sẽ bằng đường kính gốc như hình sau:. Trăm nghe không bằng một thấy, nhìn hình vẽ hoài chắc có bạn sẽ cho là tôi “khéo bịa”..

<span class='text_page_counter'>(36)</span> Oh! Không sao, những kiến thức trên chẳng qua là tôi cũng cóp nhặt, sưu tầm và đem ra chia sẻ. Mời các bạn xem 1 tác phẩm của Koju - Nghệ nhân người Nhật Bản để minh chứng điều trên nhé:. Nếu tất cả mọi vấn đề đều đòi hỏi kèm hình minh họa thì có lẽ tôi sẽ phải dành khoảng vài tháng mới hoàn tất được bởi khối lượng công việc đó là quá lớn. Nếu các bạn vẫn quan tâm đến vấn đề này, xin mời tham khảo qua vài Quy tắc trong nghệ thuật Bonsai, trong đó có một vài chỗ đề cập tới tỷ lệ… Tôi copy nguyên văn để các bạn tham khảo: Cách trưng bày bonsai thường không tuân theo một phong cách truyền thống hay sự chỉ dẫn nào. Nhưng có một số chỉ dẫn tuyệt vời cho việc tạo ra một cây bonsai đẹp, và chúng.

<span class='text_page_counter'>(37)</span> rất có giá trị cho những ai đang theo đuổi nghệ thuật đầy quyến rũ này. Những qui tắc này đều bắt nguồn từ nghệ thuật bonsai của Nhật Bản cách đây vài thế kỷ. Chúng phân tích rất kỹ những điều nên làm và không nên làm khi muốn tạo ra một cây theo ý muốn. Đa số mọi người đều có thể tạo ra cho mình một cách nhìn hoàn mỹ đối với một tác phẩm thông qua những qui tắc trên. Tuy nhiên, để tạo ra một cây bonsai đẹp vẫn phải phụ thuộc vào tài năng, kinh nghiệm, cảm hứng nghệ thuật, và sự tìm tòi khám phá... Những qui tắc về thân cây và Nebari 1. Nên để chiều cao thân cây gấp 6 lần đường kính rễ cây. 2. Thân cây nên để hơi nghiêng về phía trước hướng về bên phải người xem. 3. Gốc cây nên được tạo dáng xòe ra và để cho nó nhô lên trên nền chậu, như thế trông nó giống như đang bám vào đất để giữ cho cây đứng thẳng. 4. Rễ cây nên được để nhô lên từ gốc cây xòe trên nền chậu. 5. Không nên để những nút sần mọc trên rễ cây (vì người xem sẽ để ý nhiều đến nó). 6. Nên tạo dáng ngọn cây hơi nghiêng về phía trước hướng về phía người xem. 7. Thân cây nên được giữ thon từ dưới lên trên để trông nó như là đang mọc vươn lên, nhưng không được làm thon ngược lại từ trên xuống. 8. Những chồi ghép nên được ghép với số lượng vừa phải để tạo được dáng cây hài hòa, hoặc ghép chúng đủ thấp để không nhìn thấy những mối ghép từ nebari. 9. Uốn thân cây sao cho những điểm uốn trên thân không mang hình "ức bồ câu"(những điểm uốn nên được uốn cong hướng về phía người xem). 10. Nên tạo dáng ngọn cây theo hướng của gốc cây. Độ uốn của cây cần phải được đảm bảo. 11. Không để cây tự mọc ra phía sau. Đây là một trong những qui tắc của tôi và rất khó giải thích vì sao. Nó liên quan đến độ uốn cong của thân cây. Nếu một thân cây tự mọc ra phía sau thì sẽ tạo ra một điểm uốn hình chữ "C". 12. Đối với những thân cây thẳng bình thường và thẳng không bình thường thì ngọn cây nên được giữ sao cho nó mọc cao hơn gốc cây. 13. Trên những thân cây thẳng bình thường, nếu có quá nhiều điểm uốn hình chữ "S"sẽ làm cho cây trông rất nặng nề mất đi vẻ tự nhiên vốn có của nó. 14. Với những cái cây mọc nhọn hướng lên cao thì những điểm uốn nên được uốn gần nhau (cần để ý đến vị trí của cành cây). 15. Một cây chỉ nên mang một ngọn. 16. Đối với hai thân cây đôi thì nên được tách ra ở chỗ gốc cây, không để cây nào cao vượt lên trên cây nào. Nhánh cây 17. Tạo những nhánh cây sao cho chúng không mọc ngang, hoặc không để những nhánh cây mọc đâm ngang thân cây. 18. Trên nhánh không nên để lộ những nút mắt sần (làm cho người xem chú ý đến nó). 19. Nhánh đầu tiên nên được đặt nằm ở khoảng 1/3 chiều cao thân cây tính từ gốc. 20. Còn những nhánh cây được ghép thành công nên để chúng nằm ở những vị trí trong.

<span class='text_page_counter'>(38)</span> khoảng 1/3 thân cây còn lại tính đến ngọn cây. 21. Nhánh cây cần phải cho chúng mọc ra từ phía bên ngoài của những điểm uốn (để không làm nhánh cây bị phình ra). 22. Đường kính nhánh cây nên được cân đối với thân cây. Những nhánh cây được xem là quá khổ là những nhánh có đường kính dày hơn 1/3 đường kính thân cây. 23. Nếu cho nhánh thứ 1 mọc ở bên trái thì nhánh thứ 2 sẽ để nó mọc bên phải và ngược lại (khi đó nhánh thứ 3 nên để nó mọc phía sau). 24. Nên để những nhánh cây mọc xen kẽ nhau, không nên để chúng mọc song song. 25. Nên giảm bớt kích thước và đường kính của những nhánh cây nếu không thì chúng sẽ trông như là đang leo lên. 26. Nên chừa một khoảng trống đủ rộng giữa những nhánh cây. 27. Nên để những nhánh đầu tiên hay những nhánh thứ 2 (còn gọi là nhánh trái và nhánh phải) hướng về phía trước, phía trung điểm của tầm nhìn để thu hút người xem. 28. Những nhánh thứ nhất, thứ hai, thứ ba nên được để cách với nhánh ở phía sau 120o để tránh trường hợp chúng tự che nhau ở phía sau cây. 29. Trên thân cây, mỗi vị trí chỉ nên tạo một kiểu nhánh, không nên để chúng vừa mang hình bánh xe vừa mang hình nan hoa hay là để những nhánh cây xoắn lại hoặc những nhánh cây thẳng đuộc (vì như thế chúng sẽ tự làm chúng trông rất vô duyên). 30. Nên tạo hình những nhánh cây sao cho chúng tạo thành một hình tam giác lệch với ngọn cây tượng trưng cho trời, góc ở giữa tượng trưng cho con người và góc ở phía dưới tượng trưng cho mặt đất. 31. Nên để những nhánh thuộc lớp thứ 2 mọc xen kẽ trái và phải và cần phải tuân theo những qui tắc chính trong cách sắp nhánh cây, ngoài ra, không để những nhánh cây khác mọc chỉa lên hay chỉa xuống. Như vậy ta sẽ tạo ra được một lớp đệm lá. 32. Để tạo ảo giác cho cây già, ta để những nhánh phía dưới cây rũ xuống. Những thân cây tươi trẻ thì có nhiều nhánh mọc vươn lên. Với những nhánh ở gần ngọn ta nên tạo dáng sao cho chúng nằm ngang hoặc mọc vươn lên từ khi chúng còn là những nhánh non. 33. Nhìn chung ta nên tạo dáng sao cho những nhánh cây đổ xuống tuân theo các qui tắc dành cho những thân cây thẳng, ngoại trừ thân cây mọc nghiêng. 34. Đối với những cây đôi, không nên để những nhánh cây xen vào giữa các cây vì chúng sẽ đâm ngang vào thân cây. Khi đó những nhánh cây gần phía ngoài các cây sẽ tạo nên một hình tam giác "lá". 35. Không để những tán lá che khuất "jin". Chậu 36. Cây nên được đặt sau vạch chính giữa của chậu, và bên trái hoặc bên phải của vạch trung tâm. 37. Độ sâu của chậu phải bằng đường kính thân cây, ngoại trừ những cây có dáng rũ xuống. 38. Nên sử dụng những chậu có màu men thích hợp cho việc tưới tiêu và chăm sóc cây, những màu men đó cần phải hài hòa với màu sắc của hoa. 39. Nên chọn những chậu có chiều rộng gấp 2/3 chiều cao của cây. Với những cây lùn thì chiều rộng chậu phải gấp 2/3 bề rộng thân cây. 40. Kiểu dáng chậu cũng cần phải phù hợp với kiểu dáng của cây bonsai Chậu hình chữ.

<span class='text_page_counter'>(39)</span> nhật thì thích hợp với những cây dáng thẳng không uốn éo nhiều, còn với những cây thẳng không bình thường, những cây mà có nhiều điểm uốn trên thân thì chậu hình oval hay hình tròn là thích hợp nhất. Đối với những cây lớn thì ta nên trồng chúng sâu trong những chậu hình chữ nhật. TỶ LỆ VÀNG CỦA CÂY Chiều cao của cây bằng 6 lần bề dày của thân (1/2 của TLV). Thân (khoảng cách từ gốc đến cành thấp nhất) = 1/3 chiều cao của cây. Cành nhánh (từ cành thấp nhất đến ngọn) = 2/3 chiều cao của cây. Khoảng cách giữa các cành nhánh nhỏ dần từ dưới lên theo tỷ lệ 1/3. Chiều dài của cành nhánh cũng ngắn dần từ dưới lên trên theo tỷ lệ này. TỶ LỆ VÀNG GIỮA CHẬU VÀ CÂY Bề dày của chậu bằng xấp xỉ 2/3 chiều cao của cây. Từ hai quy ước: Chiều cao của cây bằng 6 lần bề dày của thân (2 lần của TLV) và độ sâu của chậu bằng đường kính của thân, ta thấy độ sâu của chậu cũng tương ứng với 1/2 TLV. TỶ LỆ VÀNG CỦA CHẬU Với một cây cao 60 cm (đường kính của thân <10 cm), ta sẽ sử dụng chậu có độ sâu < 10 cm, chiều dài 40 cm, tất nhiên theo TLV ta cũng dễ suy ra cạnh còn lại là < 27cm (trong trường hợp đặc biệt, cạnh ngắn của chậu có thể là < 14cm), trường hợp chúng ta áp dụng 1/2 TLV. TỶ LỆ VÀNG CỦA CÂY TRONG CHẬU Nếu chia chậu làm 3 phần theo quy tắc phần ba thì vị trí của gốc trong chậu luôn nằm trên vị trí của những điểm mạnh (những giao điểm của các đường phân chia). Hoặc là ở phần ba lùi về sau và một phần ba phía bên phải hay bên trái. Nói chung không ra ngoài quy ước của TLV. Trên đây chỉ nêu một vài nét sơ lược. Xét cho cùng, TLV là một chuẩn mực để theo đó thể hiện những tác phẩm nghệ thuật đạt được những yêu cầu thẩm mỹ (mà trong đó nổi bật nhất là sự hài hòa về bố cục). Nhưng cũng như vô số các chuẩn mực khác ở trên đời này đối với người nghệ sĩ, TLV cũng chỉ là một chuẩn mực để vượt qua chứ không phải.

<span class='text_page_counter'>(40)</span> là những chuẩn mực để tuân thủ một cách thụ động. *** Một điều nghịch lý nữa là những tác phẩm tuyệt kỹ thường là những tác phẩm gần như chối bỏ chuẩn mực. (Những bài thơ Đường tuyệt tác đa phần là những bài thơ không gò bó trong niêm luật, nhiều tác phẩm hội họa của các danh họa cũng chối bỏ những nguyên tắc cơ bản nhất về điều sắc, phối cảnh...). Tuy nhiên, cũng cần nói lại, đằng sau những tuyệt tác đó là cả một ngẫu hứng tài tình khởi đầu từ những miệt mài khổ luyện. Nói một cách nào đó thì việc khám phá TLV là một thành quả rất đáng trân trọng mà những con người tài hoa khát khao chiếm hữu cái Đẹp đã cống hiến cho nghệ thuật. Vấn đề còn lại thuộc về cảm quan nhạy bén và tinh tế của người sáng tạo..

<span class='text_page_counter'>(41)</span>