DU LICH PHU GIAY NAM DINH

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Lễ hội Phủ Giầy là lễ hội tôn vinh Thái Mẫu
Liễu Hạnh - một bậc "Thiên hạ mẫu nghi", vị thần chủ của tín ngưỡng thờ Mẫu và là
một vị Thánh trong Tứ bất tử của dân tộc Việt Nam. Liễu Hạnh đã được phụng thờ
ở nhiều nơi: Phủ Giầy, Phủ Tây Hồ, Phủ Sòng và rất nhiều các phủ, đền khác.
Nhưng lễ hội Phủ Giầy là lễ hội lớn nhất và có tính quy mơ nhất.

Thành ngữ dân gian một số nơi ở miền Bắc có câu:
<i>Tháng Tám giỗ Cha, tháng Ba giỗ Mẹ</i>

Cha là Trần Hưng Đạo, cịn Mẹ chính là bà Chúa Liễu Hạnh.

Phủ Giầy là tên gọi của quần thể di tích thuộc xã Kim Thái, huyện Vụ Bản tỉnh Nam
Định. Phủ Giầy trước có tên cổ là Kẻ Giầy, cho tới khi Liễu Hạnh được suy tôn là
Mẫu nghi Thiên hạ thì Kẻ Giầy được đổi thành Phủ Giầy.

Phủ Giầy là một quần thể kiến trúc độc đáo giữa một vùng đồng bằng bát ngát,
sông nước mênh mông. Dải núi đất bao bọc những con sông uốn lượn tạo nên một
khung cảnh sơn thuỷ hữu tình. Các dãy núi này được dân gian hình dung như một
con rồng khổng lồ mà đầu là núi Ngăm, các khúc mình rồng là núi Tiên Hương, núi
Báng, núi Lê, núi Gơi và đưới nó là núi Thổ. Di tích Phủ Giầy tuy chưa phải là một
cơng trình kiến trúc đẹp và có quy mơ hồnh tráng trong hệ thống kiến trúc tơn giáo
Việt Nam. Những nét văn hóa của triều đại nhà Nguyễn được in đậm trong cơng
trình này. Có hai đền lớn trong Phủ Giầy. Một là thôn Vân Cát - quê cha và một là
thôn Tiên Hương - quê chồng của bà chúa Liễu Hạnh. Ngồi hai phủ chính này, bao
quanh cịn có một loạt các đền miếu khác như đền Khâm Sai, đền Thượng, đền
Đức Vua. đền Công Đồng, đền Giếng Gàng, đền Cây Đa, đình ơng Khổng, Phủ Tổ,
làng Mẫu… Nhờ có hệ thống đền miếu này mà quy mơ về sự thờ phụng cũng như
sự tôn nghiêm của Phủ Giầy được tăng lên.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Phủ chính là một cơng trình đẹp. Trước phủ là một giếng trịn giữa có cột cờ rồi đến
một sân rộng nối với hệ thống nghi môn trụ, trên đỉnh đắp chim phượng và lân. Tiếp

đến là ba tòa nhà ngang: nhà bia, nhà trống, nhà chiêng. Một hồ bán nguyệt có lan
can thấp bao quanh, có bình phong và hai cầu vượt đều bằng đá. Điện thờ chính,
thờ hệ thống Mẫu Tứ Phủ. Mẫu Thượng Thiên (Trời) ớ giữa, Mẫu Địa (đất) ở bên
phải, Mẫu Thoải (Nước) ở bên trái, Mẫu Thượng Ngàn (núi, rừng) ở phía trước.
Phủ Vân Cát khơng cách xa phủ chính, mang một vẻ đẹp khác, phía trước là hồ bán
nguyệt, rồi tới ngũ môn uy nghi. Trung tâm là nơi thờ Chúa Liễu. Khu vực bên trái
là chùa thờ Phật, bên phải là đền thờ Lý Nam Đế.

Lăng chúa Liễu, bên cạnh phủ chính, chiếm một khu vực riêng hình chữ nhật. Tồn
bộ cơng trình đều xây bằng đá, chạm trổ đẹp. Giữa lăng là một ngôi mộ hình bát
giác, mỗi cạnh chừng một mét.

Thái Mẫu Liễu Hạnh là nhân vật trung tâm được thờ phụng trong các di tích ở Phủ
Giầy cũng như trong lê hội Phủ Giầy. Đây là một nhân vật vừa là thiên thần, vừa là
nhân thần với những huyền thoại dày đặc yếu tố kỳ ảo. Nguồn tư liệu về bà Chúa
Liễu Hạnh rất phong phú, bao gồm các truyền thuyết, thần tích, các gia phả, ngọc
phả của các dịng họ sinh sống tại Phủ Giầy. Theo các sách, truyện hay tầm phả
cịn chép thì bà Liễu Hạnh sinh năm 1557 tại làng Vân Cát, là con của ông bà Lê
Công Chính và Trần Thị Phúc. Năm 18 tuổi bà lấy ông Đào Long ở làng Tiên
Hương gần kề với làng Vân Cát. Bà mất năm 21 tuổi khơng biết vì lý do gì để lại
một con thơ. Miếu thờ bà hiện nay được lập ở hai làng Vân Cát và Tiên Hương.
Sự thật này lại được bao phủ bởi nhiều huyền thoại đan xen. Có người cho rằng,
cha bà Liễu Hạnh đã từng nằm mộng được lên thiên đình. Tại đây ơng chứng kiến
cảnh Đệ nhị Tiên chúa Quỳnh Nương do phạm lỗi

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Phủ Giầy này. Chính lẽ đó mà hàng năm hàng chục vạn trai thanh gái lịch vẫn từ
muôn phương đổ về đây dập dìu trảy hội, góp phần tăng thêm sự nổi tiếng cho lễ
hội đặc sắc này.

Hội kéo dài 10 ngày từ mồng 1 đến mồng 10 tháng 3 âm lịch. Đồ lễ phổ biến là

hương, hoa quả tinh khiết đặt tại cung Đệ nhất thờ Mẫu. Đồ lễ mặn đặt tại ban Công
Đồng và ban thờ các quan. Ngồi những hình thức lễ thơng thường như ở các di
tích tơn giáo khác như đặt lễ, thắp hương, khấn vái, xin âm dương, hóa vàng lễ ở
các di tích thờ Mẫu nói chung và Phủ Giầy nói riêng có thêm hình thức đặc biệt là
hầu đồng (hầu bóng).

Hầu bóng gắn với hát văn và múa thiêng là hình thức lễ phổ biến nhất ở Phủ Giầy.
Hát văn cùng với múa thiêng - những điệu múa mang đậm chất dân gian (múa sinh
hoạt, múa chèo đò, múa hẻo...) đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho nghi lễ hầu
bóng. Người ta quan niệm rằng một số người “có căn" có khả năng giao tiếp với
thần linh, có thể được Thánh nhập và quan thân xác họ. Để chuẩn bị cho một buổi
hầu đồng, họ phải chuẩn bị khá kỹ và khá tốn kém từ việc chọn ngày tốt chọn người
hầu dâng và cung văn đến việc mua sắm trang phục, mua đồ lễ... Tùy điều kiện kinh
tế mà quần áo, đồ lễ sang trọng hay bình dân, nhiều hay ít. Thơng thường, quy trình
của một buổi hầu đồng diễn ra qua mấy bước: với sự giúp đỡ của hai người hầu
dâng, người hầu đồng trùm khăn phủ diện, lắc lư, khi Thánh giáng thì giơ tay ra
hiệu cho cung văn biết. Nếu Thánh đã nhập thì tung khăn phủ diện.

Hầu bóng diễn ra liên tục trong năm, nhưng có thể nói, hình thức lễ bái, đội bát
nhang, trình đồng, lên đồng diễn ra đặc biệt sôi nổi trong các ngày hội. Lễ là nguyên
nhân đầu tiên quyết định thành hình hội trong các lễ hội, vì vậy nếu mất đi những
sắc vẻ truyền thống và thiêng liêng của lễ thì hội cũng khó có điều kiện tồn tại lâu
đời.

Rước kiệu Mẫu Liễu trong ngày tổ chức lễ hội Phủ Giầy là một nghi thức quan
trọng. Lễ rước được diễn ra khá náo nhiệt với sự tham gia của các nam nữ thanh
đồng, của nhân dân trong thôn, đặc biệt là có các xe tay chở sư chùa Thiên Hương
đi thỉnh kinh, đoàn xe tay chở các quan, các vị chức sắc hàng huyện, tổng...

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Mẫu đã tiếp thêm cho họ một nguồn sinh lực mà không dễ gì có được. Đám rước

ước chừng vài nghìn người từ nhiều miền quê khác nhau nhưng đều có một điểm
chung - con cháu của Mẫu.

Trong đám rước cịn có sự xuất hiện của các đội múa rồng, múa sư tử, múa tứ linh,
múa võ rất đẹp mắt. Có 6 con rồng với nhiều màu, đặc biệt có một con rồng mây mà
theo lời một số người dân địa phương, đó gọi là rồng Thanh Long (rồng xanh), ln
múa đơi cùng rồng Hoàng Long (rồng vang). Hai con rồng này cặp đơi, hịa quyện
với nhau thì đất nước sẽ hưng thịnh. Đặc biệt, trong đám rước từ Phủ Thiên Hương
còn có 3 con rồng được kết bằng hàng nghìn quả bóng bay với ba màu đỏ, xanh,
vàng tượng trưng cho Tam tịa Thánh Mẫu trơng rất sinh động.

Trị kéo chữ đây cũng là một nét đặc sắc của Phủ Giầy. Hội kéo chữ thường được
tiến hành vào ba ngày 7, 8, 9 tháng 3 hàng năm.

Trước khi tổ chức kéo chữ, lý kỳ lý dịch phải lên lễ Mẫu để xin kẻo chư. Cũng có
năm người lên Phủ Thơng - nơi thờ Mẫu Liễu Hạnh và bà Ngọc Đài để xin chữ xếp,
xin được chữ gì thì dán lên bảng gỗ rồi đem treo trước phượng du. Mỗi làng cử từ
20 - 30 thanh niên được gọi là phu cờ, họ thường quấn khăn đỏ, mặc áo vàng, bụng
thắt khăn đỏ, quần trắng, chân quấn xà cạp đỏ. Mỗi phu cờ cầm một gậy xếp chữ
dài khoảng 4 thước dán giấy xanh, đỏ, trắng, vàng buộc nhiều tua rua, đầu gậy có
ngù bằng lịng gà.

Tổng cờ sẽ là người điều khiển các phu cờ. Dưới sự điều khiển của tổng cờ, phu cờ
chạy thành hàng một, vòng theo đường quanh hồ trước cửa Phủ rồi trở về sân và
đứng vào vị trí đã định hình, hình thành dần cả nét chữ cho đến khi xếp xong. Nhìn
từ xa trên đỉnh núi hay ngồi ở phương du cũng đều thấy nét chữ vàng nổi bật trên
nền của những màu sắc sặc sỡ trông rất đẹp mắt. Chữ xếp thường là 4 chữ: "Mẫu
nghi thiên hạ”, “Quang phục thánh thiện" hoặc "Hòa cốc phong đăng", "Thiên hạ thái
bình". Người dân Phủ Giầy cho rằng tuỳ theo chữ

kéo đầu năm mà năm đó Mẫu sẽ "gia ân" hay “gia uy" cho con nhang đệ tử.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Chợ Viềng là một chợ xuân của cư dân nơng nghiệp, nó có truyền thống từ xa xưa
và vẫn được bảo lưu như một nét đẹp văn hóa. Chợ đã tạo một khơng khí hội hè sôi
động cho cả vùng Phủ Giầy.

Chợ Viềng không chỉ đơn thuần là một chợ kinh tế mà còn một hội chợ tâm linh
-chợ văn hóa. Người mua chẳng cần mua rẻ, người bán cũng chẳng cần bán đắt.
Người ta quan niệm chỉ cần mua được một vật dụng gì đó là cả năm tới sẽ làm ăn
may mắn, phúc lộc dồi dào. Đặc biệt, trong hội chợ này dường như có mặt tất cả
các sản vật của đa phương cũng như sản phẩm của các vùng lân cận. Các mặt
hàng được bày bán la liệt với đủ mọi chủng loại: từ các sản phẩm nông nghiệp như
gạo, ngô, khoai sắn đến các vật dụng sinh hoạt như ấm chén, rổ rá, từ các đồ thờ
cúng, các trang phục sinh hoạt tín ngưỡng đến các đồ trang trí, trang sức mỹ nghệ.
Đi chợ Viềng ai cũng muốn được nếm thử những món đặc sản như thịt bị thui
chấm với tương gừng, mua bánh dày giò...

Chợ Viềng ở đây còn gắn với các di tích, mà bao trùm lên cả quần thể này là thờ
Mẫu Liễu Hạnh. Bởi vậy người ta tới chợ Viềng còn với tâm thức đến lễ Mẫu, xin
lộc Mẫu. Họ tin rằng mọi vật dụng mà họ mua trong chợ sẽ được Mẫu - Mẹ chúng
giám và phù hộ. Vì thế, người ta vừa đi chơi, vãn cảnh chợ, vừa mua bán những
vật dụng may mắn, vừa vào Phủ lễ Mẫu Liễu, lên đền Mẫu Thượng, xuống cả đền
Mẫu Thoải cầu mọi sự may mắn, bình an, làm ăn phát đạt, cầu mưa thuận gió hịa
để mùa màng tươi tốt.

</div>

<!--links-->
Tìm hiểu việc tổ chức, quản lý, khai thác Lễ khai ấn đền Trần với phát triển du lịch của tỉnh Nam Định

• 75
• 3
• 13