Bài 7 thế giới cổ tích KNTT (phần đọc nói và nghe)

BÀI 7 – THẾ GIỚI CỔ TÍCH


ĐỌC VĂN BẢN VÀ THỰC
HÀNH TIẾNG VIỆT


TRI THỨC NGỮ VĂN:
Truyện cổ tích


* Truyện cổ tích: loại truyện dân gian kể về cuộc đời
của một số kiểu nhân vật quen thuộc :
- Nhân vật bất hạnh (như: người mồ côi, người con
riêng, người em út, người có dạng xấu xí,…);
- Nhân vật dũng sĩ và nhân vật có tài năng lạ ;
- Nhân vật thông minh và nhân vật ngốc nghếch ;
- Nhân vật là động vật (con vật biết nói năng, hoạt
động, tính cách như con người).
Truyện cổ tích thường có yếu tố hoang đường,
thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về chiến
thắng cuối cùng của cái thiện đối với cái ác, cái tốt
đối với cái xấu, sự công bằng đối với sự bất công.


Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

Em hãy phân biệt thể loại truyền thuyết và cổ tích!
Giống nhau:

- Đều có yếu tố tưởng tượng kì ảo.
- Đều có sự ra đời thần kì và tài năng phi thường …
Khác nhau:
Truyền thuyết
- Kể về các nhân vật sự kiện lịch sử
- Thể hiện cách đánh giá của nhân
dân đối với những nhân vật, sự kiện
lịch sử được kể.
- Tin câu chuyện có thật

Cổ tích
- Kể về cuộc đời của các nhân
vật nhất định .
- Thể hiện ước mơ, quan niệm
của nhân dân về cuộc đấu tranh
giữa cái thiện và cái ác…
- Coi là câu chuyện khơng có
thật.


THẠCH SANH
(Truyện cổ tích)


Phần I: ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:


Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

I. Tìm hiểu chung:
1. Đọc, tìm hiểu chú thích:
a. Đọc:

Giọng đọc gợi khơng khí cổ tích, chậm rãi, sâu
lắng, phân biệt các giọng kể và giọng nhân vật,
nhất là giọng Lý Thông.


Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

b. Chú thích:
Cột A
thiên thần

Cột B
Nước bị phụ thuộc phải phục tùng
nước khác (mạnh hơn)

thái tử

Con trai vua, người được chọn sẵn để
nối ngôi vua.

quận công

Thần trên trời (thiên: trời, ngược với

địa” đất).

nước
Tước công (tước được nhà vua phong),
bậc thứ hai sau Quốc công
chư hầu
Xét về nguồn gốc, các từ trên thuộc lớp từ nào?

Từ Hán Việt


Quan sát những bức tranh sau và kể tóm tắt truyện Thạch Sanh


Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

• Sự việc:
- Thạch Sanh ra đời và được dạy các phép thần thơng.
- Thạch Sanh gặp Lí Thơng, kết nghĩa anh em, nhận đi
canh miếu thần thay Lí Thơng.
- Thạch Sanh giết chằn tinh, bị Lí Thơng cướp cơng.
- Thạch Sanh giết đại bàng cứu công chúa.
- Thạch Sanh bị bỏ ngục, được giải oan, lấy công chúa.
- Thạch Sanh đánh tan quân 18 nước chư hầu.
- Thạch Sanh nối ngôi vua.

? Với các sự việc trên, em hãy kể tóm tắt 9- 10 câu?

Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

Bố cục văn bản “Thạch Sanh” có thể chia làm mấy phần? Nội
dung mỗi phần là gì?
P1 (Ngày xưa…thần thơng): kể về sự ra đời của Thạch Sanh.
P2 (Một hôm…quận công): Thạch Sanh bị mẹ con Lý Thông lừa đi
canh miếu thờ và bị cướp cơng.
P3 (Vua có… bọ hung): Thạch Sanh giết đại bàng cứu cơng chúa và
giải oan cho mình.
P4 (phần còn lại): Thạch Sanh chiến thắng quân sĩ 18 nước chư hầu
và lên làm vua.


Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

I. Tìm hiểu chung:
II. Tìm hiểu chi tiết:

1. Xuất thân và ý nghĩa các chi tiết kì ảo:
a. Nguồn gốc xuất thân:

Tìm trong văn bản
những chi tiết chỉ sự
ra đời của Thạch
Sanh!

Tìm hiểu sự ra đời của Thạch Sanh, em thấy:
- Có gì bình thường ? Có gì khác thường ?
a. Nguồn gốc xuất thân

Bình thường

Khác thường

- Là Thái Tử con Ngọc
- Sinh ra trong một gia đình
Hồng sai xuống đầu thai.
nghèo, tốt bụng.
- Mẹ mang thai nhiều năm mới
- Mồ côi, sống bằng nghề kiếm sinh
củi.
- Được thần dạy võ nghệ và
phép thần thông.
- Sống trong túp lều cũ dưới
gốc đa.
=> Tơ đậm tính chất kì lạ, đẹp
đẽ cho nhân vật, làm tăng sức
=> Cuộc đời, số phận người hấp dẫn của truyện. Báo hiệu
dũng sĩ gần gũi với nhân dân TS sẽ lập nhiều chiến công
lao động
hiển hách
 Xuất thân cao quý nhưng sống nghèo khó, lương thiện.

Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

Kể về sự ra đời vừa khác thường vừa bình thường đó của
Thạch Sanh, nhân dân muốn thể hiện quan niệm gì về
người anh hùng dũng sĩ ?

Người dũng sĩ là người có tài phi
thường khi mới được sinh ra, có thể diệt
trừ được cái ác, lập được chiến công.


Tiết

– Văn bản: THẠCH SANH (Truyện cổ tích)

Có ý kiến cho rằng: Thạch Sanh là người dũng sĩ
rất gần gũi với nhân dân, có cội nguồn từ nhân
dân lao động. Theo em, ý kiến đúng hay sai? Vì
sao?
Ý kiến đó đúng.
Vì Thạch Sanh là con của vợ chồng nơng dân tốt bụng, sống nghèo
khổ cô đơn trong túp lều, hằng ngày kiếm củi sống qua ngày
=> Thạch Sanh gần gũi với nhân dân và trở thành người anh hùng của
nhân dân.


b. Ý nghĩa các chi tiết kì ảo:
Hồn thành bảng sau!

Đặc điểm/ý nghĩa

Con
vật

Đặc điểm/ý nghĩa

Chằn tinh: Một yêu quái khổng
Đàn thần: Là nhạc cụ
lồ, có sức mạnh ghê gớm, lại
đồng thời là vũ khí.
biết tàng hình, lắm phép lạ,
→ Đại diện cho tình
Đồ
người đời khiếp sợ, vua quan
u, cơng lí, nhân đạo, hồ
vật
chịu bó tay.

bình.

Đại bàng: Ở hang sâu bí mật, có
mỏ sắc, vuốt nhọn, có sức mạnh
ghê gớm, quắp công chúa đi
trước mặt bá quan văn võ và các
anh tài trong thiên hạ.

=> Đại diện cho cái ác, gieo rắc
nỗi kinh hoàng và gây tai họa cho
người dân, đồng thời giúp Thạch

Sanh thể hiện phẩm chất của
người dũng sĩ.

Niêu cơm: Hàng vạn
người ăn mãi khơng hết.
→ Lịng nhân đạo, đồn
kết, hịa bình.
=> Góp phần tơ đậm vẻ
đẹp kì diệu của truyện,
thể hiện tấm lòng cao đẹp
của Thạch Sanh.


2. Hai nhân vật Thạch Sanh và Lý Thông:
Liệt kê vắn tắt các chi tiết (tiêu biểu) miêu tả hành động của Thạch Sanh và Lý
Thơng, từ đó rút ra nhận xét về đặc điểm tính cách của hai nhân vật!

Thạch Sanh

Lý Thông

- Giết chằn tinh.
- Diệt đại bàng
- Cứu thái tử con vua thủy tề.
- Gảy đàn trong ngục giam.
- Vạch mặt mẹ con Lý Thông, tha tội
chết cho họ, cưới công chúa.
- Dùng cây đàn để đánh đuổi quân
xâm lược.
- Ban niêu cơm thần.

- Nối ngôi vua.

- Lừa Thạch Sanh đi canh miếu thờ,
cướp công.
- Nhờ Thạch Sanh tìm hang ổ đại
bàng, ám hại, cướp cơng.
- Về q, bị sét đánh, bị biến thành bọ
hung.

→ Thật thà, nhân hậu, dũng
cảm, khơng màng vật chất; đại
diện cho chính nghĩa, lương
thiện

→ Độc ác, mưu mô, xảo quyệt,
tham lam, vong ân bội nghĩa


Kết thúc truyện
thể hiện niềm tin,
ước mơ gì của
dân?
Emnhân
hãy nêu
truyện kết thúc
như thế nào?

Mẹ con Lí Thơng bị sét đánh
hóa kiếp thành bọ hung

- Niềm tin vào cơng lí xã hội.
- Ước mơ về sự đổi đời.

Thạch Sanh lên ngôi vua

Kết thúc có hậu phổ biến
trong truyện cổ tích như :
Cây khế, Tấm Cám...


(?) Trong truyện cổ tích các nhân vật như Thạch Sanh
tượng trưng cho điều gì, cịn các nhân vật như Lí Thơng
tượng trưng cho điều gì?

- Điều thiện và điều ác.
(?) Kết cục này đã biểu hiện quan niệm nào của nhân dân về cơng lí
xã hội ?

- Cái ác nhất định bị trừng trị, chiến
thắng cuối cùng thuộc về cái thiện. Đó
là ước mơ, là niềm tin của nhân dân về
lẽ công bằng.


-

-

Bài học rút ra từ
truyện

Có tấm lịng nhân hậu, khoan dung, độ lượng, biết yêu thương những
người xung quanh mình như: giúp đỡ bạn bè, những người gặp khó
khan hoạn nạn, sẵn sang tha thứ cho lỗi lầm của người khác,…
Khơng tham lam, biết vừa đủ.
Có tinh thần nghĩa hiệp, sẵn sàng giúp đỡ mọi người.
Dũng cảm lên án những điều sai trái diễn ra xung quanh mình.
...


? Về kết cục của mẹ con Lý Thông, ở văn bản do Huỳnh Lý và Nguyễn
Xuân Lân kể có chi tiết: “Mẹ con Lý Thông về quê đến nửa đường thì
bị Thiên Lơi giáng sấm sét đánh chết, rồi bị hoá kiếp làm con bọ hung”.
Bản của Anh Động (và nhân dân một số vùng Nam Bộ) kể: “Lý Thông
được tha nhưng y về dọc đường mưa to, sấm sét đánh tan thây ra từng
mảnh, mỗi mảnh hoá thành một con ễnh ương. Cho nên bây giờ mỗi
khi có mưa to sấm sét, ễnh ương sợ, kêu lên những tiếng man dã...”.
Em có nhận xét gì về những cách kết thúc này?
Ở một số bản kể, truyện cổ tích thường có
nội dung giải thích nguồn gốc, sự tích của
con vật, đồ vật, phong tục,... tạo sự hấp
dẫn cho cốt truyện, đồng thời tạo ra một
đặc điểm thi pháp: từ trong thế giới cổ
tích, người kể chuyện đưa người đọc trở
lại với thực tại, nhắc nhở họ về một hiện
tượng nào đó vẫn thường xảy ra trong đời
sống.


TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật:

- Sắp xếp các tình tiết tự nhiên, khéo léo: công chúa lâm nạn
gặp Thạch Sanh trong hang sâu, công chúa bị câm khi nghe
tiếng đàn Thạch Sanh bỗng nhiên khỏi bệnh và giải oan cho
chàng rồi nên vợ nên chồng.
- Sử dụng những chi tiết thần kì.
- Kết thúc có hậu.
2. Ý nghĩa:
Truyện thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về sự chiến
thắng của những con người chính nghĩa, lương thiện.
 


Phần 2: VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC


Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) về một
nhân vật dũng sĩ mà các em gặp ngoài
đời hoặc biết qua sách báo, truyện kể.
Yêu cầu:
-Hình thức: Đoạn văn từ 5 – 7 câu, đảm bảo liên kết
câu, không mắc lỗi dùng từ, chính tả, đảm bảo cấu
trúc câu.
-Nội dung: Kể về một nhân vật dũng sĩ mà em gặp ngoài
đời hoặc biết qua sách báo, truyện kể.
+ Giới thiệu chung về nhân vật: tên, ngoại hình.
+ Kể hành động thể hiện phẩm chất của người dũng sĩ
mà nhân vật đó thể hiện.