Trang bị công nghệ và cấp phôi tự động đh đà nẵng

ÂAÛI HOÜC ÂAÌ NÀÔNG
TRÆÅÌNG ÂAÛI HOÜC KYÎ THUÁÛT
KHOA CÅ KHÊ
η





CHÁU MAÛNH LÆÛC, PHAÛM VÀN SONG



TRANG BË CÄNG NGHÃÛ
VAÌ CÁÚP PHÄI TÆÛ ÂÄÜNG

LÆU HAÌNH NÄÜI BÄÜ









ÂAÌ NÀÔNG 2003

11


Pháưn I
TRANG BË CÄNG NGHÃÛ

Chỉång 1
ÂÄƯ GẠ GIA CÄNG CÅ
1-1. Khại niãûm :
Cháút lỉåüng sn pháøm cå khê, nàng sút lao âäüng v giạ thnh l nhỉỵng chè
tiãu kinh tãú ké thût quan trng trong sn xút cå khi. Âãø âm bo cạc chè tiãu
trãn, trong quạ trçnh chãú tảo cạc sn pháøm cå khê, ngoi mạy càõt kim loải(mạy
cäng củ) v dủng củ càõt, chụng ta cn cáưn cọ cạc loải âäư gạ v dủng củ phủ (gi
l trang bë cäng nghãû)û. Trang bë cäng nghãû âọng mäüt vai tr ráút quan trng, nhåì
nọ sn xút cå khê cọ thãø âm bo v náng cao cháút lỉåüng, tàng nàng sút v hả
giạ thnh chãú tảo sn pháøm.
Trang bë cäng nghãû (âäúi våïi gia cäng cå khê), l ton bäü cạc phủ tng km

theo ma
ïy cäng củ nhàòm måí räüng kh nàng cäng nghãû ca mạy, tảo âiãưu kiãûn cho
viãûc thỉûc hiãûn quạ trinh cäng nghãû chãú tảo cå khê våïi hiãûu qu kinh tãú v ké thût
cao.
Theo kãút cáúu v cäng dủng, trang bë cäng nghãû âỉåüc phán thnh hai loải :
trang bë cäng nghãû vản nàng v trang bë cäng nghãû chun dng.
Âàûc âiãøm ca trang bë vản nàng l khäng phủ thüc vo âäúi tỉåüng gia cäng
nháút âënh v âỉåüc sỉí dủng ch úu vo dảng sn xút âån chiãúc v loảt nh. Cn
trang bë cäng nghãû chun dng thç kãút cáúu v tênh nàng ca nọ phủ thüc vo
mäüt hồûc mäüt nhọm âäúi tỉåüng gia cäng nháút âënh, nọ âỉåüc dng ch úu trong
sn xút hng khäúi v
loảt låïn, cạ biãût trong sn xút nh v âån chiãúc u cáưu cọ
âäü chênh xạc cao hồûc âäúi våïi nhỉỵng chi tiãút khäng dng chụng thç khäng thãø gia
cäng âỉåüc.
Âäúi våïi gia cäng cå khê, ngỉåìi ta thỉåìng sỉí dủng hai loải trang bë cäng
nghãû l âäư gạ (âäư gạ gia cäng, âäư gạ kiãøm tra, âäư gạ làõp rạp) v dủng củ phủ .
- Âäư gạ: l nhỉỵng trang bë cäng nghãû cáưn thiãút âỉåüc dng trong quạ trçnh
gia cäng cå (âäư gạ gia cäng), quạ trçnh kiãøm tra (âäư gạ kiãøm tra) v quạ trçnh làõp
rạp sn pháøm cå khê (âäư gạ làõp rạp). Âäư gạ gia cäng chiãúm tåïi 80
÷
90 % âäư gạ .
- Dủng củ phủ (âäư gạ dao): l mäüt loải trang bë cäng nghãû dng âãø
gạ âàût
dủng củ càõt trong quạ trçnh gia cäng.Tu theo u cáưu sỉí dủng m kãút cáúu cạc
loải dủng củ phủ cọ thãø l vản nàng hồûc chun dng
Trong ngnh chãú tảo mạy trang bë cäng nghãû âọng mäüt vai tr ráút quan
trng v s mang lải hiãûu qu kinh tãú cao nãúu nọ âỉåüc sỉí dủng mäüt cạch cọ håüp
lê.
Sỉí dủng trang bë cäng nghãû cọ nhỉỵng låüi êch sau :
1. Dãù âảt âỉåüc âäü chênh xạc u cáưu do vë trê ca chi tiãút gia cäng v dao

12


âỉåüc âiãưu chènh chênh xạc.
2. Âäü chênh xạc gia cäng êt phủ thüc vo tay nghãư ca cäng nhán.
3. Náng cao nàng sút lao âäüng.
4. Gim nhẻ âỉåüc cỉåìng âäü lao âäüng ca ngỉåìi cäng nhán.
5. Måí räüng âỉåüc kh nàng lm viãûc ca thiãút bë.
6. Rụt ngàõn âỉåüc thåìi gian chøn bë sn xút màût hng måïi.
Hiãûn nay kháu thiãút kãú v chãú tảo ton bäü trang bë cäng nghãû cho mäüt sn
pháøm cå khê cọ thãø chiãúm tåïi 80% khäúi lỉåüng lao âäüng ca quạ trçnh chøn bë sn
xút.
Âãø âm bo chỉïc nàng lm viãûc v hiãûu qu sỉí dủng ca âäư gạ v dủng củ
phủ vãư màût ké thût v kinh tãú trỉåïc hãút cáưn ph
i lỉûa chn v xạc âënh nhỉỵng
trang bë cäng nghãû vản nàng sàơn cọ; cn âäúi våïi trang bë cäng nghãû chun dng
cáưn phi thiãút kãú, tênh toạn kãút cáúu âụng ngun lê, tho mn cạc u cáưu do
ngun cäng âàût ra vãư cháút lỉåüng, nàng sút v hiãûu qu kinh tãú ca quạ trçnh chãú
tảo sn pháøm cå khê trãn thiãút bë sn xút, sau âọ phi giạm sạt v âiãưu hnh chàût
ch quạ trçnh chãú tảo v thỉí nghiãûm cạc trang bë chun dng.
Viãûc tênh toạn thiãút kãú mäüt trang bë cäng nghãû âãø âảt âỉåüc u ké thût,
âm bo nàng sút cao nhàòm náng cao hiãûu qu ca quạ trçnh sn xút l nhiãûm
vủ ca ngỉåìi lm cäng tạc chãú tảo mạy.
M
ún lm täút âỉåüc viãûc âọ phi cọ nhỉỵng kiãún thỉïc nháút âënh. Trãn cå såí
phán têch quạ trçnh tảo hçnh, quạ trçnh gáy ra sai säú gia cäng, cng våïi nhỉỵng hiãøu
biãút vãư thiãút bë, dủng củ, vãư cå hc trong âọ cọ cå hc váût ràõn biãún dảng âỉåüc ạp
dủng củ thãø våïi så âäư gia cäng âãø phán têch, tênh toạn v thiãút kãú nãn nhỉỵng trang
bë cäng nghãû cáưn thiãút.

1-2. Âënh nghéa v cäng dủng ca âäư gạ gia cäng.
1-2-1. Âënh nghéa. Âäư gạ gia cäng cå l mäüt loải trang bë cäng nghãû nhàòm
xạc âënh vë trê chênh xạc ca chi tiãút gia cäng so våïi dủng củ càõt, âäưng thåìi giỉỵ
vỉỵng vë trê âọ trong sút quạ trçnh gia cäng.
1-2-2. Cäng dủng ca âäư gạ gia cäng.
Nọi chung, âäư gạ gia cäng cọ cạ
c cäng dủng chênh nhỉ sau :
- Bo âm âäü chênh xạc vë trê ca cạc bãư màût gia cäng. Nhåì âäư gạ âãø gạ
âàût chi tiãút, cọ thãø xạc âënh mäüt cạch chênh xạc vë trê tỉång âäúi ca chi tiãút gia
cäng âäúi våïi mạy v dao càõt, hån nỉỵa cọ thãø âảt âỉåüc âäü chênh xạc vë trê ny
tỉång âäúi cao mäüt cạch äøn âënh,tin cáûy v nhanh chọng.
- Náng cao nàng sút lao âäüng. Sau khi sỉí dủng âäư gạ cọ thãø loải b bỉåïc
vảch dáúu v so dao, nhåì váûy cọ thãø gim âạng kãø thåìi gian phủ; ngoi ra, dng âäư
gạ gạ âàût chi tiãút cọ thãø dãù dng kẻp chàût âäưng thåìi nhiãưu chi tiãút, gia cäng nhiãưu
vë trê, lm cho thåìi gian cå bn trng våïi thåì
i gian phủ; khi dng âäư gạ cå khê

13


họa, tỉû âäüng họa åí mỉïc âäü cao cọ thãø thãm mäüt bỉåïc nỉỵa gim thåìi gian phủ, lm
tàng cao nàng sút lao âäüng .
- Måí räüng phảm vi sỉí dủng ca mạy cäng củ. Trãn cạc mạy càõt kim loải sỉí
dủng âäư gạ chun dng cọ thãø måí räüng kh nàng cäng nghãû ca mạy. Vê dủ,
trãn mạy tiãûn khi gạ sỉí dủng âäư gạ chun dng cọ thãø tiãûn âỉåüc hçnh nhiãưu
cảnh.
- Khäng u cáưu tay nghãư ca cäng nhán cao v gim nhẻ cỉåìng âäü lao
âäüng ca h.
1-3. Phán loải âäư gạ gia cäng trãn mạy càõt kim loải .
Hiãûn nay âäư gạ gia cäng âỉåüc sỉí dủng trong sn xút cå khê hãút sỉïc phong

phụ, cọ thãø càn cỉï v
o nhỉỵng âàûc âiãøm khạc nhau âãø phán loải nọ, củ thãø :
1-3-1. Càn cỉï vo phảm vi sỉí dung .
a/ Âäư gạ vản nàng: l nhỉỵng âäư gạ â âỉåüc tiãu chøn, cọ thãø gia cäng
âỉåüc nhỉỵng chi tiãút khạc nhau m khäng cáưn thiãút cọ nhỉỵng âiãưu chènh âàûc biãût.
Âäư gạ vản nàng âỉåüc sỉí dủng räüng ri trong sn xút loảt nh - âån chiãúc.
Vê dủ: mám càûp 3 cháúu, màm càûp 4 cháúu, ãtä, âáưu phán âäü vản nàng, bn
tỉì
b/ Âäư gạ chun dng: l loải âäư gạ âỉåüc thiãút kãú v chãú tảo cho mäüt
ngun cäng gia cäng no âọ ca chi tiãút. Vç váûy, khi sn pháøm thay âäøi hồûc näüi
dung ngun cäng thay âäøi thç âäư gạ ny khäng thãø sỉí
dủng lải âỉåüc. Do âọ loải
âäư gạ ny âỉåüc sỉí dủng khi sn pháøm v cäng nghãû tỉång âäúi äøn âënh trong sn
xút loảt låïn, hng khäúi.
Vê dủ: âäư gạ gia cäng läù àõc piston, âäư gạ phay biãn dảng cam
c/ Âäư gạ vản nàng làõp ghẹp (âäư gạ täø håüp):
Theo u cáưu gia cäng ca mäüt ngun cäng no âọ, chn mäüt bäü cạc chi
tiãút tiãu chøn hồûc bäü pháûn â âỉåüc chøn bë trỉåïc âãø täø håüp thnh cạc âäư gạ.
Loải âäư gạ ny sau khi dng xong cọ thãø thạo ra, lau chi sảch s v cáút vo kho
âãø tiãúp tủc sỉí dủng.
Sỉí dủng loải âäư gạ ny cọ
ỉu âiãøm l gim chu kç thiãút kãú v chãú tảo âäư gạ,
lm gim thåìi gian chøn bë sn xút; âäưng thåìi våïi mäüt bäü cạc chi tiãút ca âäư gạ
â âỉåüc tiãu chøn hoạ cọ thãø âỉåüc sỉí dủng nhiãưu láưn, tiãút kiãûm váût liãûu chãú tảo
âäư gạ; gim cäng lao âäüng v gim giạ thnh sn pháøm
Nhỉåüc âiãøm : cáưn âáưu tỉ väún khạ låïn âãø chãú tảo hng vản chi tiãút tiãu
chøn våïi âäü chênh xạc v âäü bọng cao, váût liãûu cạc chi tiãút ny thỉåìng l thẹp
håüp kim, thẹp cräm, thẹp niken; âäü cỉïng vỉỵng kẹm hån âäư gạ thäng dủng; nàûng
v
cäưng kãưnh hån so våïi âäư gạ vản nàng.

ỈÏng dủng: loải âäư gạ ny dng thêch håüp trong dảng sn xút loảt nh,
chng loải chi tiãút nhiãưu, âàûc biãût âäúi våïi nhỉỵng sn pháøm måïi.

14


- Âäư gạ âiãưu chènh v âäư gạ gia cäng nhọm: Hai loải âäư gạ ny cọ chung
mäüt âàûc âiãøm l sau khi thay âäøi hồûc âiãưu chènh mäüt säú chi tiãút cạ biãût ca âäư gạ
thç cọ thãø gia cäng nhỉỵng chi tiãút cọ hçnh dạng, kêch thỉåïc v cäng nghãû gáưn
giäúng nhau. Nhỉng âäúi tỉåüng gia cäng ca âäư gạ vản nàng âiãưu chènh khäng r
rng v phảm vi sỉí dủng tỉång âäúi räüng, vê dủ mám càûp hoa mai dng trãn mạy
tiãûn, âäư gạ khoan trủ trỉåüt thanh ràng . Âäư gạ gia cäng nhọm âỉåüc thiãút kãú v
chãú tảo cho mäüt nhọm chi tiãút no âọ nháút âënh. Âäúi tỉåüng gia cäng v phảm vi
sỉí dủng tỉång âäúi r rng .
Sỉí dủng cạc loải âäư gạ
ny cọ thãø âảt âỉåüc hiãûu qu nhỉ nhau trong dảng
sn xút loảt nh cng nhỉ dảng sn xút loảt låïn, l mäüt biãûn phạp cọ thãø ỉïng
dủng âãø ci cạch thiãút kãú trang bë cäng nghãû.
1-3-2. Càn cỉï vo mạy sỉí dủng :
Âäư gạ tiãûn, âäư gạ phay, âäư gạ khoan, âäư gạ mi
1-3-3. Càn cỉï vo ngưn sinh lỉûc âãø kẻp chàût :
Kẻp bàòng tay, kẻp bàòng khi nẹn, dáưu ẹp, kãút håüp khê nẹn- dáưu ẹp , âiãûn tỉì,
chán khäng
1-3-4. Càn cỉï vo säú chi tiãút âäưng thåìi gia cäng :
Kẻp mäüt hồûc nhiãưu chi tiãút cng mäüt lục.
1- 4. u cáưu âäúi våïi âäư gạ
.
- Ph håüp våïi u cáưu sỉí dủng, dảng sn xút, âiãưu kiãûn củ thãø ca nh
mạy vãư trang thiãút bë, trçnh âäü ké thût ca cäng nhán
- Bo âm âäü chênh xạc quy âënh: ngun lê lm viãûc phi âụng, chi tiãút

âënh vë v dáùn hỉåïng phi cọ cáúu tảo håüp lê v cọ âäü chênh xạc cáưn thiãút, chi tiãút
kẻp chàût phi â âäü cỉïng vỉỵng, âäư gạ phi âỉåüc âënh vë v kẻp chàût mäüt cạch
chênh xạc trãn mạy.
- Sỉí dủng thûn tiãûn: gạ v thạo chi tiãút gia cäng dãù dng, dãù quẹt dn
phoi, dãù làõp trãn mạy, dãù thay thãú nhỉỵng chi tiãút bë mn v hỉ hng, nhỉỵng chi
tiãút nh khäng bë råi, vë trê tay quay thêch håüp v
thûn tiãûn, thao tạc nhẻ nhng,
an ton lao âäüng, kãút cáúu âån gin v cọ tênh cäng nghãû cao.
1-5. Cạc thnh pháưn ca âäư gạ.
Chng loải v kãút cáúu âäư gạ gia cäng tuy cọ khạc nhau, nhỉng ngun lê
lm viãûc ca nọ trãn cå bn giäúng nhau. Âãø thûn tiãûn cho viãûc nghiãn cỉïu, trỉåïc
hãút chụng ta càn cỉï vo tênh nàng giäúng nhau ca cạc chi tiãút v cå cáúu trong âäư
gạ âãø phán loải. Cạc thnh pháưn ch úu ca âäư gạ gia cäng gäưm :
- Âäư âënh vë (cå cáúu âënh vë): dng âãø xạc âënh vë trê ca chi tiãút trong âäư
gạ (chäút âënh vi, phiãún tç âënh vë, khäúi V âënh vë, trủc gạ, ).
- Âäư kẻp chàût (cå cáúu kẻp chàût): dng âãø thỉûc hiãûn viãûc kẻp chàû
t chi tiãút gia
cäng (cháúu kẻp, ren , bạnh lãûch tám, ân )

15


- Chi tióỳt hoỷc cồ cỏỳu so dao, dỏựn hổồùng: duỡng õóứ xaùc õởnh vở trờ chờnh xaùc
cuớa dao õọỳi vồùi õọử gaù (dổồợng so dao, baỷc dỏựn khoan, baỷc doa ).
- Chi tióỳt õởnh vở õọử gaù trón maùy: duỡng õóứ õởnh vở õọử gaù trón baỡn maùy (then
õởnh hổồùng õọử gaù phay )
- Thỏn õọử gaù: cacù chi tióỳt õởnh vở, keỷp chỷt õổồỹc lừp trón noù õóứ taỷo thaỡnh
mọỹt õọử gaù hoaỡn chốnh
- Caùc chi tióỳt vaỡ cồ cỏỳu khaùc: õóứ thoớa maợn yóu cỏửu gia cọng, trón õọử gaù coỡn
coù caùc chi tióỳt vaỡ cồ cỏỳu khaùc nhổ cồ cỏỳu phỏn õọỹ, cồ cỏỳu õởnh tỏm, cồ cỏỳu phoùng

õaỷi lổỷc keỷp, cồ cỏỳu sinh lổỷc

_ %%%%% _

16

16

Chỉång 2

ÂËNH VË V ÂÄƯ ÂËNH VË

2-1. Âënh nghéa va u cáưu âäúi våïi âäư âënh vë.
2-1-1. Âënh nghéa:
Quạ trçnh âënh vë l sỉû xạc âënh vë trê chênh xạc tỉång âäúi ca chi tiãút so
våïi dủng củ càõt trỉåïc khi gia cäng.
2-1-2.u cáưu âäúi våïi âäư âënh vë.
Khi âënh vë chi tiãút trãn âäư gạ, ngỉåìi ta dng cạc chi tiãút hay cạc bäü pháûn
tiãúp xục trỉûc tiãúp våïi bãư màût dng lm chøn ca chi tiãút, nhàòm âm bo âäü
chênh xạc vãư vë trê tỉång quan giỉỵa bãư màût gia cäng ca chi tiãút våïi dủng củ càõt.
Cạc chi tiãút v bäü pháûn âọ âỉåüc gi l âäư âënh vë (cå cáúu âënh vë, chi tiãút
âënh vë ) .
Sỉí dủng håüp lê cå cáúu âënh vë s mang lải hiãûu qu kinh tãú thiãút thỉûc vç cọ
thãø xạc âënh chênh xạc vë trê ca chi tiãú
t mäüt cạch nhanh chọng, gim âỉåüc thåìi
gian phủ v náng cao nàng sút lao âäüng.
Âãø âm bo âỉåüc chỉïc nàng âọ, cå cáúu âënh vë phi tho mn nhỉỵng u
cáưu ch úu sau âáy :
1) Cå cáúu âënh vë cáưn phi ph håüp våïi bãư màût dng lm chøn âënh vë ca
chi tiãút gia cäng vãư màût hçnh dạng v kêch thỉåïc.
2) Cå cáúu âënh vë cáưn phi âm bo âäü chênh xạc láu di vãư kêch thỉåïc v
vë trê tỉång quan.
3) Cå cáúu âënh vë chi tiãút cọ tênh chäúng mi mn cao, âm bo tøi th qua
nhiãưu láưn gạ âàût. Âäü mn ca bãư màût lm viãûc cå cáúu âënh vë âỉåüc tênh nhỉ sau:
Nu β=

Trong âọ: u- Âäü mn
[µ
m
]
;
β
- Hãû säú phủ thüc vo váût liãûu v tênh cháút
tiãúp xục âỉåüc xạc âënh bàòng thỉûc nghiãûm. Thäng thỉåìng, hãû säú β nàòm trong
khong 0,2
÷
0,4; N- Säú láưn gạ âàût phäi trãn âäư âënh vë.
Váût liãûu lm cå cáúu âënh vë, cọ thãø sỉí dủng cạc loải thẹp 20X, 40X,
Y7A,Y8A, thẹp 20X tháúm C hồûc thẹp 45 Nhiãût luûn âảt âäü cỉïng 50÷60 HRC.
Âäü nhạm bãư màût lm viãûc R
a
= 0,63
÷
0,25; cáúp chênh xạc IT6
÷
IT7.
Táút c cạc loải âäư âënh vë âỉåüc trçnh by trong pháưn ny â âỉåüc tiãu chøn
hoạ. Cạc thäng säú hiình hc, âäü chênh xạc, kêch thỉåïc v cháút lỉåüng bãư màût â
âỉåüc cho trong cạc säø tay cå khê, säø tay cäng nghãû chãú tảo mạy, säø tay thiãút kãú âäư
gạ. Bãư màût ca chi tiãút gia cäng âỉåüc sỉí dủng lm chøn âënh vë thỉåìng gàûp :
- Chøn âënh vë l màût phàóng.
- Chøn âënh vë l màût trủ ngoi.
- Chøn âënh vë l màût trủ trong.

17

- Chøn âënh vë kãút håüp (hai läù tám; mäüt màût phàóng v hai läù vng gọc
våïi màût phàóng âọ; mäüt màût phàóng v mäüt läù cọ âỉåìng tám song song hồûc thàóng
gọc våïi màût phàóng ).
Tỉång ỉïng våïi cạc loải chøn nãu åí trãn, ta cáưn xạc âënh cạc cå cáúu âënh vë
mäüt cạch håüp lê. Sau âáy ta xẹt củ thãø.
2-2. Âënh vë chi tiãút khi chøn âënh vë l màût phàóng
.
Thỉåìng ngỉåìi ta láúy màût phàóng trãn chi tiãút lm chøn âënh vë. Khi âọ, âäư
âënh vë thỉåìng dng l chäút tç, phiãún tç
2-2-1. Chäút tç cäú âënh.
Chäút tç cäú âënh dng âãø âënh vë khi chøn l màût phàóng, gäưm cọ 3 loải
nhỉ hçnh 2-1.
Hçnh 2-1a v b dng khi chøn âënh vë l màût thä.
Hçnh 2-1c dng khi chøn âënh vë l màût tinh.
Chäút tç cọ thãø làõp trỉûc tiãúp lãn thán âäư gạ hồûc thäng qua mäüt bảc lọt (hçnh
2-1d).
Chäút tç cọ âỉåìng kênh D
≤
12mm âỉåüc chãú tảo bàòng thẹp cạc bon dủng củ
cọ hm lỉåüng C = 0,7÷0,8 % v täi cỉïng âảt HRC= 50÷60. Khi D> 12mm, cọ thãø
chãú tảo bàòng thẹp cạc bon cọ hm lỉåüng C=0,15÷0,2%, täi cỉïng sau khi tháúm
than âa
ût âäü cỉïng HRC =55
÷
60.
Säú chäút tç âỉåüc dng åí mäüt màût chøn âënh vë bàòng säú báûc tỉû do m nọ cáưn
hản chãú.
2-2-2. Chäút tç âiãưu chènh .
Chäút tç âiãưu chènh âỉåüc dng khi bãư màût lm chøn ca chi tiãút l chøn
c)

a)
d)
45
0

d

dH7/k6
b)
D D
d d
R

c
×
45
0

0,25-0,5

r

A

D

L

H

b
dH7/j
s
6

A

H
çnh 2- 1: Cạc loải chäút tç cäú âënh
0,5

0,25 ÷0,5

2

0,5


18

thä, cọ sai säú vãư hçnh dạng v cọ kêch thỉåïc tỉång quan thay âäøi nhiãưu. Kãút cáúu
chäút tç âiãưu chènh nhỉ hçnh 2-2.
Hçnh 2-2a: Âáưu 6 cảnh, dng cå lã âiãưu chènh.
Hçnh 2-2b: Âáưu trn.
Hçnh 2-2c: Chäút vạt cảnh, dng cå lã âiãưu chènh.
Hçnh 2-2d: Chäút âiãưu chènh làõp trãn màût âỉïng ca âäư gạ.
Trãn màût phàóng âënh vë ca chi tiãút, ngỉåìi ta cọ thãø dng hai chäút tç cäú âënh
v mäüt chäút tç âiãưu chènh nhàòm chènh lải vë trê ca phäi .
2-2-3. Chäút tç tỉû lỉûa :
Chäút tç tỉû lỉûa âỉåüc dng khi màût phàóng âënh vë l chøn thä hồûc màût báûc.

Do âàûc âiãøm kãút cáúu ca chäút tç tỉû lỉûa, nãn màût lm viãûc ca chäút tç tỉû lỉûa ln
ln tiãúp xục våïi màût chøn, âäưng thåìi tàng âäü
cỉïng vỉỵng ca chi tiãút v gim ạp
lỉûc trãn bãư màût ca cạc âiãøm tç.
Vê dủ chäút tç tỉû lỉûa 3 v 4 trãn hçnh (hçnh 2-3). Tuy loải chäút tç ny tiãúp xục
våïi phäi åí hai âiãøm nhỉng nọ chè hản chãú mäüt báûc tỉû do.
2-2-4. Chäút tç phủ.
Chäút tç phủ khäng tham gia âënh vë chi tiãút, m chè cọ tạc dủng náng cao
H
çnh 2-3: Chäút tç tỉû lỉûa
A

1
2 3
4
A

A-A

c)
a) b)
d)
H
çnh 2-2: Chäút tç âiãưu chènh

19

âäü cỉïng vỉỵng ca chi tiãút khi gia cäng. Chäút tç phủ cọ nhiãưu loải (hçnh 2-4a,b).
Khi gạ âàût chi tiãút, chäút tç phủ åí dảng tỉû do, chỉa cäú âënh. Dỉåïi tạc dủng ca l
xo 2 lm cho chäút 1 tiãúp xục våïi màût tç ca chi tiãút cáưn gia cäng â âỉåüc âënh vë

v kẻp chàût xong. Sau âọ dng chäút 4 v vêt 3 âãø cäú âënh vë trê ca chäút .
2-2-5. Phiãún tç .
Phiãún tç l chi tiãút âënh vë khi chøn l màût phàóng â âỉåüc gia cäng (chøn
tinh) cọ diãûn têch thêch håüp (kêch thỉåïc trung bçnh v låïn).
Vãư kãút cáúu,
phiãún tç cọ
3 loải (hçnh 2-5), mäùi lai cọ âàûc âiãøm v phảm vi ỉïng dủng riãng :
Loải 2-5a phiãún tç phàóng âån gin, dãù chãú tảo, cọ âäü cỉïng vỉỵng täút, nhỉng
khọ lm sảch phoi vç cạc läù bàõt vêt lm xúng, thỉåìng làõp trãn cạc màût thàóng
âỉïng.
Lai 2-5b phiãún tç cọ rnh nghiãng sỉí dủng thûn tiãûn cho viãûc lm sảch,
bo qun nhỉng chãú tảo täún kẹm hån cạc loải khạc.
Loải 2-5c phiãún tç báûc, bãư màût lm viãûc dãù quẹt sảch phoi v lm sảch do
H
çnh 2-4 : Chäút tç phủ
1
2
3
4
h
b)
1
a)
W

W W W
a)
d
1
d

0,63

H
h
L
45
0

B/2

B

b
A

A

A
-
A

h
1

h
1

h

B

L
c
1
c
b
H
çnh 2- 5: Cạc loải phiãún tç
b)

c)
0,32

h

b

A

A

A-A


20

cọ rnh lm 1÷2mm, vç chiãưu räüng B låïn nãn khọ gạ âàût trong âäư gạ, êt dng hån.
Ngỉåìi ta sỉí dủng 2 phiãún tç hay 3 phiãún tç tảo thnh mäüt màût phàóng âënh vë
(chụ nãúu dng 2 phiãún tç, thç 1 phiãún tç hản chãú 2 báûc tỉû do, phiãún tç cn lải
khäúng chãú 1 báûc tỉû do; Nãúu dng 3 phiãún tç, thç mäùi phiãún tç hản chãú 1 báûc tỉûû

do).Cạc phiãún tç âỉåüc làõp vo thán âäư gạ bàòng cạc vêt kẻp v âỉåüc mi lải cho
âäưng phàóng v âm bo âäü song song (hay vng gọc våïi âãú âäư gạ) sau khi làõp .
Phiãún tç thỉåìng lm bàòng thẹp cọ hm lỉåüng cạc bon C=0,15
÷
0,2%, täi sau
khi tháúm than âãø âảt âäü cỉïng HRC =55÷
60, qua mi bọng R
a
=0,63÷0,25.
Phiãún tç â âỉåüc tiãu chøn hoạ v cho trong cạc säø tay cå khê, säø tay chãú
tảo mạy, säø tay thiãút kãú âäư gạ.
2-2-6. Sai säú âënh vë khi âënh vë bàòng màût phàóng,
Sai säú âënh vë xy ra do sai säú chãú tảo bãư màût âënh vë ca chi tiãút gia cäng
v bãư màût âënh vë ca chi tiãút âënh vë ca âäư gạ.
2-3. Âënh vë khi chøn âënh vë l màût trủ ngoi.
Khi chøn âënh vë l màût trủ ngoi, chi tiãút âënh vë thỉåìng dng l:
2-3-1. Khäúi V :
Khäúi V dng âãø âënh vë khi màût chøn âënh vë ca chi tiãút l màût trủ ngoi
hồûc mäüt pháưn ca màût trủ ngoi. Ỉu âiãøm khi âënh vë bàòng khäúi V l âënh tám
täút, tỉïc l âỉåìng tám ca màût trủ âënh vë c
a chi tiãút bo âm trng våïi màût
phàóng âäúi xỉïng ca hai màût nghiãng lm viãûc ca khäúi V, khäng bë nh hỉåíng
ca dung sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh màût trủ ngoi. Mäüt khäúi V cọ thãø âënh vë
âỉåüc nhỉỵng chi tiãút cọ âỉåìng kênh khạc nhau.
- Kãút cáúu ca khäúi V. Hçnh 2-6a trçnh by kãút cáúu ca khäúi V, cọ hai loải :
α
H
ênh 2-6: kãút cáúu khäúi V
C

D
H
h
h
1

L

B
B
1

B
2

B
3

L
1

d
1

d
2

h
2

O
a)
d

b)
c)

21

+ Khäúi V di: Tỉång âỉång våïi 4 âiãøm tiãúp xục v hản chãú 4 báûc tỉû do
(hồûc khäúi V cọ chiãưu di tiãúp xục L ca nọ våïi màût chøn âënh vë ca chi tiãút sao
cho L/D >1,5 ; D-âỉåìng kênh ca chi tiãút). Khäúi V di âënh vë nhỉỵng chi tiãút cọ
âỉåìng kênh låïn, thỉåìng khoẹt lm nhỉ hçnh 2-6b. Âãø gim bãư màût gia cäng ca
khäúi V, ngỉåìi ta dng hai khäúi V ngàõn räưi làõp trãn mäüt âãú (hçnh 2-6c).
+ Khäúi V ngàõn:Tỉång âỉång 2 âiãøm tiãúp xục v hản chãú 2 báûc tỉû do (hồûc
khäúi V ngàõn l khäúi V m màût chøn âënh vë trãn chi tiãút gia cäng chè tiãúp xục
våïi nọ trãn chiãưu di L, våïi L/D< 1,5) .
Khi âënh vë theo cạc màût chøn âënh vë thä ca chi tiãút, thç màût âënh vë ca
khäúi V phi lm nh, bãư räü
ng tỉì 2
÷
5mm hồûc khêa nhạm.
Vë trê ca khäúi V quút âënh vë trê ca chi tiãút, nãn khäúi V phi âỉåüc âënh
vë chênh xạc trãn thán âäư gạ bàòng hai chäút v dng vêt âãø bàõt chàût.
Khäúi V tiãu chøn cọ gọc α=60
0
, α=90
0
v α=120
0

.
Khäúi V âënh vë âỉåüc chãú tảo bàòng thẹp 20X, 20; màût âënh vë âỉåüc tháúm cạc
bon sáu 0,8
÷
1,2mm; täi cỉïng âảt HRC=58
÷
62. Âäúi våïi nhỉỵng khäúi V dng lm
âënh vë cạc trủc cọ D>120mm, thç âục bàòng gang hồûc hn, trãn màût âënh vë cọ
làõp cạc bn thẹp täi cỉïng, khi mn cọ thãø thay thãú âỉåüc.
-Tênh toạn chn khäúi V.
Khäúi V â âỉåüc tiãu chøn hoạ, cọ thãø tra cạc kêch thỉåïc liãn quan trong
cạc säø tay cäng nghãû chãú tảo mạy. Âäúi våïi kêch thỉåïc H do ngỉåìi thiãút kãú quút
âënh. H l kêch thỉåïc âo tỉì tám o ca trủc kiãøm cọ âỉåìng kênh D âãún màût âạy
ca khäúi V, kêch thỉåïc D láúy bàòng kêch thỉåïc trung bçnh ca kêch thỉåïc màût trủ
ngoi ca chi tiãú
t. Trong sn xút, thỉåìng ngỉåìi ta láúy tám o ca trủc kiãøm (cng
chênh l tám màût trủ ngoi âënh vë ca chi tiãút) âãø âiãưu chènh vë trê ca dao, vç váûy
trãn thỉûc tãú tám màût trủ ngoi ca chi tiãút cng chênh l chøn âënh vë khi chi tiãút
láúy màût ngoi âãø âënh vë trãn khäúi V, do âọ kêch thỉåïc H biãøu thë chiãưu cao kêch
thỉåïc chøn âënh vë, nọ cáưn phi âỉåüc ghi trãn bn v lm viãûc ca khäúi V v
dng lm càn cỉï cho viãûc kiãøm tra khi chãú tảo v âiãưu chènh khäúi V.
Tỉì hçnh 2-6a, ta cọ :
⎟
⎟
⎟
⎟
⎠
⎞
⎜
⎜

⎜
⎜
⎝
⎛
−+=
2
tg
C
2
sin
D
2
1
hH
αα

Khi α=90
0
, ta cọ : H=h+0,707D-0,5C
Khi gọc α= 1 H=h+1,087D-0,289C.
Trong âọ : h v C- chn theo kãút cáúu tiãu chøn ca khäúi V; D- Kêch thỉåïc
trung bçnh ca âỉåìng kênh màût ngoi âënh vë ca chi tiãút .
- Tênh sai säú âënh vë khi chi tiãút âỉåüc âënh vë bàòng màût ngoi trãn khäúi V.

22

Nhỉ trãn â trçnh by, tám màût ngoi âënh vë ca chi tiãút l chøn âënh vë,
vç váûy, tênh toạn sai säú âënh vë chênh l tênh lỉåüng biãún âäøi låïn nháút ca tám màût
ngoi trong mäüt loảt chi tiãút gia cäng.
Så âäư tênh nhỉ hçnh 2-7, khi chi tiãút cọ âỉåìng kênh låïn nháút l D

+
∆
D
, tám
màût ngoi l
O; khi chi tiãút cọ âỉåìng kênh bẹ nháút l D
-
∆
D
, chi tiãút dëch xúng âãún
khi tiãúp xục våïi khäúi V. Lục ny âiãøm A trãn chu vi s dëch chuøn âãún A
1
,
tỉång ỉïng tám
O
dëch chuøn âãún
O
1
.
OO
1
chênh l lỉåüng biãún âäøi vë trê ca
chøn âënh vë do sai säú vë trê màût âënh
vë gáy ra. Tỉì quan hãû hçnh hc, ta âỉåüc
:

2
sin2
D
OO

1mdvdv
α
⋅
δ
==∆=ε

Sai säú âënh vë phủ thüc vo
dung sai kêch thỉïåïc màût chøn âënh vë
ngoi ca chi tiãút δD v trë säú gọc α
ca khäúi V.
2-3-2.Mám càûp :
Khi chøn l màût trủ ngoi, nãúu gia cäng trãn nhọm mạy tiãûn hồûc nhọm
mạy phay thç âäư âënh vë l cháúu kẻp ca mám càûp 3 cháúu tỉû âënh tám. Mám càûp
l cå cáúu âënh vë vản nàng, cọ kh nàng âiãưu chènh trong mäüt phảm vi khạ räüng
tu theo kêch thỉåïc bãư màût chøn âënh vë thay âäøi. Mám càûp l cå cáúu âënh vë
nhỉng âäưng thåìi cng l cå cáúu kẻp chàût.
2-3-3.ÄÚng kẻp ân häưi:
Khi chøn âënh vë l màût trủ ngoi, cọ âäü chênh xạc nháút âënh, nãúu gia
cäng trãn nhọ
m mạy tiãûn hồûc mạy phay âäư âënh vë cọ thãø l äúng kẻp ân häưi.
ÄÚng kẻp ân häưi l cå cáúu tỉû âënh tám cọ kh nàng âënh tám (khong
0,01÷0,03mm) cao hån mám càõp 3 cháúu.
ÄÚng kẻp ân häưi âỉåüc chãú tảo tỉì cạc thẹp 20X, 40X, Y7A, Y10A, 9XC,
thẹp 45. Cạc bãư màût ca chụng phi âỉåüc täi âảt âäü cỉïng 45
÷
50 HRC.
(Trong chỉång cå cáúu tỉû âënh tám s trçnh by ké hån mám càûp, äúng kẻp
ân häưi )
2-4. Âënh vë khi chøn âënh vë l màût trủ trong
.

Khi láúy màût trủ trong ca chi tiãút lm chøn âënh vë, ta cọ thãø dng cạc chi
tiãút âënh vë: chäút gạ, cạc loải trủc gạ
2-4-1.Cạc loải chäút gạ. (hçnh 2-8).
H
çnh 2-7: Så âäư tênh sai säú chøn
D
+
∆
D

D
-
∆
D

δ
D/2

O

O
1

A

A
1
α

H

2

H
‘
2

∆
mâv


23

- Chäút trủ di (h2-8a): Dng chäút trủ di cọ kh nàng hản chãú 4 báûc tỉû do.
Vãư kãút cáúu, chiãưu di pháưn lm viãûc L ca chäút s tiãúp xục våïi läù chøn D cọ tè säú
L/D>1,5. Nãúu phäúi håüp våïi màût phàóng âãø âënh vë chi tiãút, thç màût phàóng chè âỉåüc
hản chãú mäüt báûc tỉû do.
- Chäút trủ ngàõn (hçnh 2-8b,c): chäút trủ ngàõn cọ kh nàng hản chãú hai báûc tỉû
do tënh tiãún theo hai chiãưu vng gọc våïi tám chäút . Tè lãû L/D≤ 0,33÷ 0,35.
- Chäút trạm (chäút vạt -hçnh 2-8d) chè hản chãú mäüt báûc tỉû do.
Váût liãûu âãø chãú tảo cạc chäút gạ nhỉ sau: khi d
c
≤
16mm, chäút gạ âỉåüc chãú
tảo bàòng thẹp dủng củ Y7A,Y10A, 9XC, CD70; khi d
c
>16mm âỉåüc chãú tảo bàòng
thẹp cräm-20X, tháúm cạc bon âảt chiãưu dy låïp tháúm 0,8
÷
1,2mm, sau âọ täi âảt
âäü cỉïng HRC50÷55.

Làõp ghẹp giỉỵa läù chøn v chäút gạ l mäúi ghẹp lng nhẻ nhỉng khe håí nh
nháút (H7/h7) âãø cọ thãø gim båït âỉåüc sai säú chøn. Cn làõp ghẹp giỉỵa chäút v
thán âäư gạ thỉåìng l (H7/k7) hồûc (H7/m7)
- Chäút cän: Cạc loải chäút cän nhỉ hçnh 2-9.
+ Chäút cän cỉïng: tỉång ỉïng 3 âiãøm (h2-9a), hản chãú 3 báûc tỉû do tënh tiãún.
+ Chäút cän tu âäüng (chäút cän mãưm): tỉång ỉïng 2 âiãøm (h 2-9b) hản chãú 2
báûc tỉû do tënh tiãún. Chäút cän tu âäüng dng khi chøn âënh vë l chøn thä nhàòm
mủc âêch âãø
bãư màût cän lm viãûc ca chäút cän ln ln tiãúp xục våïi läù trong
mäüt loảt phäi âỉåüc chãú tảo bàòng cạch âục, rn dáûp, âäüt läù

H
çnh 2-8: Cạc loải chäút ga
ï
a)
b)
dH7/m7

DH7/h7
c)
B

d
c

b
d)
a) b)
H
çnh 2-9 : Chäút cän

60
0


24

Màût cän lm viãûc ca chäút, gọc α=60
0


hồûc α=75
0


khi phäi låïn.

2-4-2. Cạc loải trủc gạ
.
* Trủc gạ hçnh trủ: l chi tiãút âënh vë âãø gạ âàût chi tiãút gia cäng trãn
mạy tiãûn, mạy phay, mạy mi khi chøn l läù trủ â gia cäng tinh. Chiãưu di lm
viãûc ca trủc gạ L phi âm bo L/D>1,5 v hản chãú 4 báûc tỉû do (kãút håüp våïi vai
chäút hản chãú 1 báûc tỉû do).


Làõp ghẹp giỉỵa màût chøn v màût lm viãûc ca trủc gạ phi cọ khe håí â
nh âãø âm bo âäü âäưng tám giỉỵa màût gia cäng v màût chøn thỉåìng dng mäúi
ghẹp H7/h7, kãút cáúu ca trủc gạ trủ nhỉ (hçnh 2-10a) hồûc làõp chàût (hçnh 2-10b)

* Trủc gạ cän: do trủc gạ hçnh trủ làõp cọ khe håí, nãn khi gia cäng nhỉỵng
chi tiãút bảc trãn mạy tiãûn hồûc mạy mi trn ngoi, kh nàng âënh tám (âäü âäưng

tám giỉỵa màût trong v màût mgoi) tháúp. Vê váûy âãø khàõc phủc tçnh trảng âọ ngỉåìi
ta dng trủc gạ cän våïi gọc cän khong 3÷5
0
(âäü cän 1/500÷1/1000). Trủc gạ cän
cọ tạc dủng khỉí khe håí v cọ kh nàng truưn mä men xồõn khạ låïn. Kãút cáúu
nhỉ hçnh 2-10 c, tuy nhiãn viãûc thạo chi tiãút ra khi trủc khäng phi dãù dng.
Khi gia cäng cạc chi tiãút cọ âỉåìng kênh läù chøn khạc nhau nhiãưu , âãø gim
säú lỉåüng trủc gạ cáưn chãú tảo, ta dng trủc gạ cän di âäüng.
* Trủc gạ ân häư: khi gia cäng cạc bảc thnh mng trãn mạy tiãûn, mạy
mi trn ngoi âãø trạnh biãún dảng do lỉûc kẻp gáy ra, ta dng trủc gạ ân häưi.
Loải ny cọ kh nàng âënh tám täút (0,01÷0,02mm), lỉûc kẻp âäưng âãưu.
2-4-3. Sai säú âënh vë khi âënh vë bàòng màût trong.
* Tênh sai säú âënh vë khi dng chäú
t gạ .
- Chäút gạ v läù åíí vë trê báút kç. Khi chäút gạ âàût thàóng âỉïng, chøn âënh vë v
chäút gạ cọ thãø åí vë trê báút kç (hçnh 2-11 a). Trong trỉåìng håüp läù cọ âỉåìng kênh låïn
nháút v chäút gạ cọ âỉåìng kênh nh nháút, thç sai säú chøn âënh vë l lỉåüng dëch
chuøn tám hçnh hc ca läù o
1ct
o
2ct
:
()
(
)
(
)
[
]
∆

+
+
=
∆
−
−
∆
+
=
= dDddDD2ooxx
ct2ct1dv
δ
δ
ε

Trong âọ :
D- âỉåìng kênh danh nghéa ca màût läù âënh vi.
H
çnh 2-10 a,b,c
a-
L
àõp cọ khe håí b-
L
àõp chàût
1

2

c- Trủc gạ cän

l
1

10

c

N

E

F

5

L
2

L

d
1

d
m
a
x
d
mi
n

d
2

30
0


25

±∆D- sai lãûch âỉåìng kênh ca màût läù âënh vi.
d- âỉåìng kênh danh nghéa ca chäút gạ.
±∆d- sai lãûch âỉåìng kênh ca chäút gạ .

δ
D- dung sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh läù.
δd- dung sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh chäút gạ.
∆ - khe håí nh nháút giỉỵa chäút gạ v màût läù âënh vë.
- Chäút gạ åí vë trê nàòm ngang (hçnh 2-11b).Trong trỉåìng håüp ny báút kç chi
tiãút no gạ trãn chäút gạ âãưu cọ xu hỉåïng råi xúng phêa dỉåïi.
Cọ hai trỉåìng håüp xy ra: Chäút gạ cọ kêch thỉåïc låïn nháút d
+
∆
d
v läù âënh vë
cọ kêch thỉåïc nh nháút D
-
∆
D
, lục ny vë trê tiãúp xục giỉỵa chäút gạ v läù âënh vë åí

âiãøm A cao nháút, tám chi tiãút l o
1ct
. Chäút gạ cọ kêch thỉåïc nh nháút d
-
∆
d
v läù
âënh vë cọ kêch thỉåïc låïn nháút D
+
∆
D
, lục ny vë trê tiãúp xục giỉỵa chäút gạ v läù
âënh vë åí âiãøm B tháúp nháút, tám chi tiãút l o
2ct
.
Trong hai trỉåìng håüp, tám chi tiãút dëch chuøn theo phỉång zz tỉì o
1ct
âãún
o
2ct
, hay nọi cạch khạc sai säú âënh vë theo phỉång zz l o
1ct
o
2ct
.Ta cọ :

()
(
)
2

oozz
dD
ct2ct1dv
δ
δ
ε
+
==
Trong khi âọ, sai säú âënh vë theo phỉång xx bàòng khäng,
()
0xx
dv
=
ε
.
Chụ :Khi tênh toạn sai säú chøn âënh vë cáưn phi chè r kêch thỉåïc cáưn
tênh, âäưng thåìi phi xẹt âãún âäü lãûch tám e
giỉỵa màût ngoi ca chi tiãút v màût trong lm
chøn âënh vë, âäưng thåìi sai säú ca âỉåìng
kênh màût ngoi .
* Tênh sai säú chøn khi gạ chi tiãút trãn
trủc gạ cän.
Màûc dáưu cọ sai säú chãú tảo ca màût läù
âënh vë ca chi tiãút, nhỉng våïi phỉång phạp
∆

H
çnh 2-12: Sai säú khi âënh
vë bàòng trủc gạ cän
D

min

D
max

α

Hçnh 2-10: Så âäư tênh sai säú chøn
a- Chäút åí vë trê báút kç ; b- Chäút åí vë trê nàòm ngang
D
-
∆
D

d
-
∆
d

D
+
∆
D

o
1c

o
1ct

O
’
1ct
A

B
d
-
∆
d

d
+
∆
d

D
+
∆
D

O
2ct


O
2c

O
1ct

a) b)
x
x
z
z

26

ny, màût chøn âënh vë ca chi tiãút ln tiãúp xục våïi chäút cän v do âọ loải trỉì
khe håí, hay sai säú chøn âënh vë theo hỉåïng kênh bàòng khäng. Nhỉng do sai säú
chãú tảo dáùn âãún sỉû dëch chuøn chi tiãút ca c loảt theo chiãưu trủc chi tiãút (hçnh 2-
12). Lỉåüng xã dëch âọ l
∆
, âỉåüc xạc âënh bàòng cäng thỉïc :
ktg2
DD
δ
=
α
δ
=∆

Trong âọ : k-âäü cän ca trủc gạ; α- gọc cän ca trủc gạ.

2- 5. Âënh vë bàòng hai läù tám
.
Khi gia cäng màût trủ ngoi ca cạc trủc báûc trãn mạy tiãûn hồûc mạy mi,
âãø âm bo âäü âäưng tám giỉỵa cạc báûc trủc, phi dng chøn tinh phủ thäúng nháút
l hai läù tám v âäư âënh vë l cạc loải mi tám.

2-5-1. Mi tám cỉïng.
Khi gia cäng nhỉỵng chi tiãút dảng trủc trãn mạy tiãûn, mạy mi trn ngoi,
cọ chøn âënh vë l hai läù tám, thç ngỉåìi ta thỉåìng sỉí dủng chi tiãút âënh vë l hai
mi tám cỉïng v chi tiãút gia cäng âỉåüc täúc càûp truưn mä men xồõn.
Kãút cáúu mi tám cỉïng nhỉ hçnh 2-13a, b, c, d, e .

Mi tám cỉïng âỉåüc làõp vo läù cän ca trủc chênh mạy tiãûn hồûc mạy mi,
nọ hản chãú 3 báûc tỉû do tënh tiãún. Mi tám làõp vo ủ sau ca mạy âọ thç hản chãú
hai báûc tỉû do quay quanh trủc vng gọc våïi nhau v vng gọc våïi âỉåìng tám
quay chi tiãút.
Riãng mi tám cỉïng åí ủ sau mạy mi bao giåì cng vạt âi mäüt pháưn (hçnh
2-13b), màût vạt song song våïi âỉåìng tám chi tiãút v vng gọ
c våïi màût phàóng
chỉïa hai âỉåìng tám chi tiãút v âạ. Chiãưu di pháưn vạt låïn hån chiãưu räüng âạ âãø
khi mi chi tiãút nh âạ khäng chảm vo mi tám.
D
1

d
1

α
D
d

L
l

a

t

r

D
1

r
d
1

h
d
r

α
D

L
l
a
t

a
)
b
)
H
çnh 2-13 : Cạc loải mi tám cỉïng
c)

d
)
e)

27

Kãút cáúu ca täúc càûp nhỉ hçnh 2-14

2-5-2. Mi tám ty âäüng .
Do viãûc sỉí dủng mi tám cỉïng gáy ra sai säú âinh vë nh hỉåíng âãún kêch
thỉåïc chiãưu trủc L, sai säú chøn âënh vë ca kêch thỉåïc L l :
2
tg2
)L(
A
dv
α
δ
ε
=

Trong âọ:
δ
A
- dung sai âỉåìng kênh läù tám;
α
- gọc cän lm viãûc ca läù tám.
Âãø loải trỉì sai säú âọ trong quạ trçnh gia cäng, nãúu kêch thỉåïc chiãưu trủc
u cáưu chênh xạc thç cáưn

phi dng màût âáưu lm
chøn, hản chãú báûc tỉû do theo
phỉång dc trủc ca chi tiãút
sao cho chøn âënh vë trng
våïi gäúc kêch thỉåïc. Lục ny
cå cáúu âënh vë phi dng l
mi tám ty âäüng dc trủc -
mi tám mãưm, kãút cáúu nhỉ
hçnh 2-15. Sau khi gạ âàût xong mi tám phi âỉåüc kẻp cỉïng lải.

2-5-3. Mi tám quay.
Khi tiãûn cao täúc, säú vng quay ca trủc chênh låïn (n>1000vg/ phụt), åí ủ
sau thỉåìng dng mi tám quay (hçnh 2-16 a,b), vç dng mi tám cỉïng do cọ
chuø
n âäüng tỉång âäúi giỉỵa bãư màût lm viãûc ca mi tám v läù tám nãn läù tám
chọng mn, nh hỉåíng âãún âäü chênh xạc.
H
çnh 2-15 : Mi tám tu âäüng
H
çnh 2- 14 : Täúc càûp
L
2

L
1

D

d
L

D
2

60
0

a)

b)


28


2-6. Âënh vë kãút håüp.
Trong thỉûc tãú ngỉåìi ta thỉåìng dng âäưng thåìi nhiãưu bãư màût lm chøn âënh
vë. Khi dng phỉång phạp âënh vë ny cáưn chụ : khäng âỉåüc âãø siãu âënh vë;
phi tênh âãún sai säú chãú tảo v khe håí làõp ghẹp ca chi tiãút âënh vë.
2-6-1. Âënh vë kãút håüp bàòng mäüt màût phàóng v hai läù vng gọc våïi màût
phàóng
Phỉång phạp ny âỉåüc ỉïng dủng räüng ri âãø gia cäng cạc chi tiãút dảng häüp,
thán mạy, cng Âáy l phỉång phạp âënh vë dng chøn thäúng nháút, dãù dng
âm bo âäü chênh xạc vë trê tỉång quan. Cọ trỉåìng håüp trãn chi tiãút khäng cọ bãư
màût läù dng lm chøn thäúng nháút, cọ thãø láúy läù
bu läng gia cäng chênh xạc lm
chøn âënh vë.
Vê dủ: hçnh 2-17; läù 1, 2 v
màût phàóng 3 l chøn âënh vë. Do
khong cạch kêch thỉåïc giỉỵa hai
tám läù v hai tám chäút thay âäøi

trong phảm vi dung sai, do dung
sai kêch thỉåïc âỉåìng kênh hai chäút
v hai läù v do khe håí làõp ghẹp
giỉỵa chäút v läù, cọ thãø dáùn tåïi hai
läù khäng thãø làõp vo hai chäút âỉåüc.
Âãø gii quút váún âãư trãn ta cọ thãøí
dng hai phỉång phạp sau:
a) Phỉång phạp thỉï nháút.
Gim âỉåìng kênh mäüt chäút âãø tàng khe håí giỉỵa läù v chäút theo phỉång näúi
H
çnh 2-17: âënh vë kãút håüp bàòng
mäüt màût phàóng v hai läù âënh vë
L
±∆
Lc

L
±∆
LL

D
L1
±∆
D1

D
L2
±∆
D2

d
c2
±∆
d2

d
c1
±∆
d1

H

l

1

2

3

a) b)
H
çnh 2-16: Mi tám quay
L

L

l l
l
1

l
1

D

d
1

D

d
1
d
d
∠
1
:
5
D
1

60
0

60
0

Cän moocCän mooc

29

hai tám läù nhàòm mủc âêch b vo dung sai khong cạch hai tám läù v hai tám
chäút. Âãø tiãûn phán têch, gi thiãút läù thỉï 1 làõp vo chäút thỉï 1, tám chäút v tám läù
trng nhau, ta gim âỉåìng chäút thỉï 2. Cáưn phi tho mn u cáưu l kêch thỉåïc
låïn nháút ca chäút thỉï 2 làõp âỉåüc vo läù thỉï 2 trong âiãưu kiãûn kêch thỉåïc âỉåìng
kênh hai läù nh nháút, kêch thỉåïc âỉåìng kênh hai chäút låïn nháút cn khong cạch
hai tám läù låïn nháút, khong cạch hai tám chäút mh nháút (hồûc ngỉåüc lải khong
cạch tám hai läù nh nháút, khong cạch tám hai chäút låïn nháút).
Kê hiãûu:
D
L1
, D
L2
- kêch thỉåïc âỉåìng kênh läù thỉï nháút v läù thỉï 2.
d
c1
, d
c 2
- kêch thỉåïc âỉåìng kênh chäút thỉï nháút v chäút thỉï 2.
±∆D
L1
, ±∆D
L2
-sai lãûch âỉåìng kênh läù thỉï nháút v läù thỉï 2.
±∆d
c1
, ±∆
dc2
-sai lãûch âỉåìng kênh chäút thỉï nháút v chäút thỉï 2.

L- kêch thỉåïc khong cạch hai tám chäút v hai tám läù.
±∆L
L
- sai lãûch ca kêch thỉåïc khong cạch hai tám läù.

±∆
L
C
- sai lãûch cu kêch thỉåïc khong cạch hai tám chäút.
Tỉì hçnh 1-18, ta tháúy :

2
dc
LL
2
D
LL
2
C
2L
L
+∆+=+∆−
(1)

2
dc
LL
2
D
LL

2
C
2L
L
−∆−=−∆+ (2)
Tỉì (1) v (2), ta cọ
(
)
cL2L2
LL2Ddc
∆
+
∆
−
=

Chụ :
+ Âãø thûn tiãûn viãûc gạ v thạo chi tiãút, giỉỵa chäút thỉï 2 v läù thỉï 2 cáưn âãø
mäüt khe håí nháút âënh ∆
2
, váûy âỉåìng kênh chäút thỉï 2 phi gim thãm mäüt lỉåüng
∆
2
; âäưng thåìi giỉỵa chäút thỉï nháút v läù thỉï nháút cng cáưn phi cọ mäüt khe håí
∆
1
,
O
C2
H

çnh 1-18 : Så âäư tênh âỉåìng kênh chäút thỉï 2
L
L-∆
L
C

L+∆L
C
L-
∆
L
L
L+
∆
L
L
∆
1
/
2
D
L1
d
c1
d
c2
D
L2
O
O

c1
O
l1
O
’
C2
B

O
’
L2

O
L2

A


30

khe håí ny lải bäø sung thãm vo sai lãûch khong cạch hai tám läù, vç thãú chäút thỉï
2 cáưn tàng thãm mäüt lỉåüng
∆
1
.Váûy âỉåìng kênh chäút thỉï 2 gim âãún:
(
)
21cL22
LL2DLdc
∆

−
∆
+
∆
+
∆
−
=
cọ thãø lm cho táút c cạc chi tiãút trong mäüt loảt cọ thãø làõp âỉåüc vo hai chäút âënh
vë. Trong âọ
∆
1
l khe håí làõp ghẹp nh nháút giỉỵa chäút thỉï nháút v läù thỉï nháút,
∆
2

l khe håí làõp ghẹp nh nháút giỉỵa chäút thỉï hai v läù thỉï hai.
+ Khi gim âỉåìng kênh chäút thỉï 2, khe håí
∆
2
tàng lãn, nhỉ váûy báûc tỉû do
tënh tiãún theo x do chäút thỉï 1 hản chãú, chäút thỉï 2 chè cọ tạc dủng hản chãú báûc tỉû
do quay quanh trủc z.
+ Do täưn tải khe håí giỉỵa chäút v läù, hai läù xã dëch lãn hồûc xúng theo
phỉång zz lm cho âỉåìng näúi hai tám läù v âỉåìng näúi hai tám chäút bë quay lãûch
âi, tảo nãn sai säú gọc xoay. Khi hai läù dëch chuøn ngỉåüc chiãưu nhau, khong
cạch hai tám chäút bàòng khong cạch hai tám läù, âỉåìng kênh hai läù låïn nháút,
âỉåìng kênh hai chäút nh nháút, thç gọc xoay låïn nháút (hçnh 2-19).

Gi sỉí do sai säú âënh vë lm cho tám läù 1 dëch chuøn xúng O

L1
, tám läù 2
dëch lãn O
L2
, tảo ra gọc quay låïn nháút l α.
Tỉì hçnh 2-19, trong tam giạc O
L2
BO
L1
, ta cọ:

L
BO
tg
2L
=
α

1c1L2c2L2L
OOOOBO +=

m
2
Dd
OO
22L
2c2L
2C
∆
+

∆
+
∆
=


2
Dd
OO
11L
1c1L
1C
∆
+
∆
+
∆
=
Váûy:
()
(
)
L2
dcDLdcDL
tg
222111
1
∆+∆+∆+∆+∆+∆
=
−

α

Sai säú gọc xoay l : ±α=2α
H
çnh 2-19: Så âäư tênh gọc xoay
D
+∆
DL1

D
+∆
DL2

d
-
∆
dc1

d
-
∆
dc2

α

ε
dv
(1)

ε

dv
(2)

L

O
L2

O
C1

O
L1

O
C2

L
z

z
x

x


O
‘
L1

O
‘
L2

B


31

Tổỡ cọng thổùc trón ta thỏỳy, khi õọỹ chờnh xaùc lừp gheùp giổợa lọự vaỡ chọỳt õaợ quy
õởnh, khoaớng caùch kờch thổồùc giổợa hai tỏm chọỳt caỡng lồùn thỗ sai sọỳ goùc xoay caỡng
nhoớ. Vỗ vỏỷy, khi õởnh vở bũng mọỹt mỷt phúng vaỡ hai lọự, nguồỡi ta cọỳ gừng choỹn
khoaớng caùch giổợa hai tỏm lọự laỡ lồùn nhỏỳt .
Phổồng phaùp naỡy coù thóứ giaới quyóỳt vióỷc lừp chi tióỳt vaỡo hai chọỳt, nhổng tọửn
taỷi sai sọỳ goùc xoay lồùn. Do õoù noù chố aùp duỷng khi yóu cỏửu õọỹ chờnh xaùc gia cọng
thỏỳp.
b).Phổồng aùn 2.
Laỡm chọỳt thổù 2 thaỡnh chọỳt vaùt (chọỳt traùm ) õóứ

giaớm sai sọỳ goùc xoay, õọửng
thồỡi vỏựn õaớm baớo thuỏỷn tióỷn cho chi tióỳt lừp vaỡo hai chọỳt. ỏy laỡ phổồng phaùp
thổồỡng duỡng.
Hinh 2-20 trỗnh baỡy vở trờ vaùt vaỡ caùch xaùc õởnh kờch thổồùc cuớa chọỳt vaùt.
Giaớ sổớ õổồỡng kờnh chọỳt thổù
2 õổồỹc tờnh theo phổồng aùn (1) laỡ
dc
2
; ED- bióứu thở khoaớng caùch
cuớa chọỳt õởnh vở thổù 2 vaỡ lọự thổù 2
theo phổồng xx õóứ coù thóứ lừp hai

chọỳt vaỡo hai lọự theo phổồng aùn
(1). Nóỳu theo phổồng naỡy, taỷi
moỹi õióứm õóửu coù thóứ õaớm baớo
khoaớng caùch laỡ ED khọng õọứi,
thỗ chi tióỳt luọn luọn lừp õổồỹc lón
chọỳt. Tổỡ doù, ta coù thóớ xaùc õởnh
õổồỹc vở trờ vaỡ kờch thổồùc cỏửn vaùt
cuớa chọỳt thổù 2.
Tổỡ C veợ õổồỡng thúng
CA//xx; lỏỳy AB=ED; tổỡ tỏm O
2
veợ õổồỡng troỡn coù baùn kờnh OB (õổồỡng kờnh d

c
2
);
sau õoù tổỡ B vaỡ F veợ BG vaỡ FH //zz laỡm thaỡnh hai caỷnh cuớa chọỳt vaùt.
Goỹi FB= b laỡ chióửu rọỹng cuớa chọỳt vaùt.
Trong tam giaùc O
2
BC vaỡ O
2
AC ta coù:
22
2
22
2
2
2
BCBOACAOCO ==

(1)
Trong õoù :
()
2
b
LLBCABAC
2
D
AO
CL
2L
2
++=+=
=

()
22L
2
2
D
2
1
2
dc
BO ==

H
ỗnh 2-20: sồ õọử taỷo chọỳt vaùt
O
1

O
2

E D
A
B
G
F
H
C
d
c2

d

c2

D
l2

D
l1

d
c1

2
1

2
2

L

Z

X

b


32

Thay vo (1), ta âỉåüc :
()
2
2
22l
2
cL
2
2L
2
b
22
D
2
b
LL

2
D
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛
−
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛
∆
−=
⎥
⎦
⎤
⎢
⎣
⎡
+∆+∆−
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛

B qua
()
2
2
2
CL
;LL ∆∆+∆

Ta âỉåüc :
()
ε
2
D
LL2
D
b
22L
CL
22L
∆×
=
∆+∆
∆×
=

Chụ : Khi thiãút kãú chäút vạt, ta cọ thãø theo thỉï tỉû sau :
+ Xạc âënh kêch thỉåïc khong cạch cå bn giỉỵa hai tám chäút; kêch
thỉåïc khong cạch giỉỵa hai tám chäút v hai tám läù bàòng nhau. Kêch thỉåïc khong
cạch hai tám chäút láúy kêch thỉåïc trung bçnh, sai lãûch phán bäú âäúi xỉïng. Dung sai

khong cạch hai tám chäút láúy bàòng 1/5
÷
1/3 dung sai kêch thỉåïc khong cạch hai
tám läù, tỉïc l:
LC
L
5
1
3
1
L
δδ
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛
÷=

+ Xạc âënh kêch thỉåïc cå bn v dung sai ca kêch thỉåïc chäút 1. Kêch
thỉåïc cå bn ca chäút 1 láúy kêch thỉåïc nh nháút ca läù, chãú âäü làõp ghẹp H/g hồûc
H/f . Âäü chênh xạc kêch thỉåïc ca chäút cao hån âäü chênh xạc ca läù tỉì 1÷2 cáúp.
+ Xạc âënh kêch thỉåïc ch úu, chiãưu räüng b,B v dung sai ca chäút vạt
(hçnh 2-19); cọ thãø dỉûa vo kêch thỉåïc läù thỉï 2 (D
L2
) âãø chn theo bng 2-1 dỉåïi
âáy.
Bng 2-1.

D
L2
3-6 >6-8 >8-20 >20-25 >25-32 >32-40
b 2 3 4 5 6 7

B

D
L2
-0,5 D
L2
-1,0 D
L2
-2,0 D
L2
-3,0 D
L2
-4,0 D
L2
-5,0

Kãút cáúu chäút trạm nhỉ hçnh 2-21 :
Loải a dng khi âỉåìng kênh läù låïn hån 50mm, lai b khi âỉåìng kênh läù nh
hån 50mm; âãø âm bo âäü cỉïng vỉỵng ca chäút, chn B≤D
L2
-2ε (ε=2(δL
L
+δL
C
) ,

nọi chung láúy B=D
L2
-4
ε
.
Chiãưu cao ca chäút H âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc sau (theo hçnh 2-17):
H
çnh 2-21: Kãút cáúu chäút vạt
B B
b

b

b

d
,

c
2

d
’

c
2

d
’

c
2

a)

b)
c)
B
d
‘’
c2
D
L2
b

33

+ Trỉåìng håüp hai chäút :
()
LD2
LD
D5,0lL
H
min2
+∆
+
+
+
= .
+ Trỉåìng håüp mäüt chäút:

D2
D
D5,0L
H
min2
∆
+
=
.

2-6-2 . Âënh vë bàòng mäüt màût phàóng v mäüt chäút vạt cọ âỉåìng tám song
song våïi màût phàóng.
Trỉåìng håüp ny ta cọ thãø xem nhỉ l trỉåìng håüp âàûc biãût khi âënh vë bàòng
mäüt màût phàóng v hai läù m läù thỉï 1 v chäút thỉï 1 biãún thnh mäüt màût phàóng
(hçnh 2-22).
Váûy âiãưu kiãûn âãø làõp âỉåüc l :
cmfLmf
2L
2
LL
b
D
−−
∆+∆≥×∆
Trong âọ :
∆L
mf-L
- dung sai khong cạch tỉì màût
phàóng âãún tám läù ; ∆L
mf-C

-dung sai khong
cạch tỉì màût phàóng âãún tám chäút . Thỉåìng
láúy ∆L
mf-C
= (1/5÷1/2) ∆L
mf-L

Do âọ chiãưu räüng ca chäút bàòng :
.
cmfLmf
2L2
LL
D
b
−−
∆+∆
×∆
≤


2-7.Âënh vë bàòng bãư màût âàûc biãût.
Ngoi nhỉỵng bãư màût thỉåìng dng lm màût chøn âënh vë nọi trãn, cọ khi
ngỉåìi ta cn dng mäüt säú bãư màût âàûc biãût âãø âënh vë chi tiãút.
2-7-1.Âënh vë bàòng màût làn ca bạnh ràng.
Hçnh 2-23, l vê dủ dng màût làn ca
bạnh ràng lm chøn âënh vë âãø mi màût
trong (läù). Chi tiãút âënh vë l 3 con làn 2 cọ
âäü chênh xạc cao tiãúp xục våïi màût ràng trãn
3 vë trê cạch âãưu nhau âãø thỉûc hiãûn viãûc âënh
tám chi tiãút 3, nhåì váûy cọ thãø âm bo âäü

âäưng tám giỉỵa läù v màût làn ca bạnh ràng
sau khi mi, hån nỉỵa bo âm lỉåüng dỉ mi
ca läù âãưu.

2-7-2.Âënh vë bà
òng màût dáùn hỉåïng.
Ngỉåìi ta thỉåìng hay dng màût dáùn
hỉåïng âi ẹn cọ gọc 55
0
hồûc cọ dảng khäúi
V âãø âënh vë chi tiãút. Cọ hai trỉåìng håüp :
H
çnh 2-22: Âënh vë bàòng mäüt
mà
û
t
p
hàón
g
v mä
ü
t chäút vạt
D
L2

L
b

d
,

c
2

H
çnh 2-23
2 2 1
3

2 2