Tài liệu Đương đầu với AIDS docx

Đương đầu với AIDS

Những ưu tiên của chính phủ trong một
dịch bệnh toàn cầu











ỷỳng ờỡu vỳỏi AIDS:
Nhỷọng ỷu tiùn cuóa chủnh phuó trong mửồt dừch bùồnh toaõn cờỡu

Nguyùn baón:
CONFRONTING AIDS: PUBLIC PRIORITIES IN A GLOBAL EPIDEMIC
A WORLD BANK POLCY RESEARCH REPORT
Published for the World Bank 1997
Oxford University press

Ngỷỳõi dừch:
Nguyùợn Xuờn Hiùởu
Phaồm Hoaõng Anh
Lỷỳng Quang Luyùồn
Hiùồu ủnh:
Nguyùợn Vựn Minh

2
LÚÂI TÛÅA
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
NHỐM CHUN GIA LÂM BẤO CẤO
LÚÂI CẪM ÚN
CẤC ÀÕNH NGHƠA
TỐM TÙỈT
CHÛÚNG 1: AIDS: MƯÅT THẤCH THÛÁC ÀƯËI VÚÁI CHĐNH PH
Bïånh AIDS lâ gò vâ lan truìn nhû thïë nâo?
Ẫnh hûúãng ca AIDS túái tíi thổ vâ sûác khoễ
AIDS vâ sûå phất triïín
Vai trô ca chđnh ph trong cưng cåc àûúng àêìu vúái AIDS
Nhûäng chín mûåc xậ hưåi vâ chđnh trõ lâm cho AIDS trúã nïn thấch thûác
Àiïím lẩi cën sấch
Ph lc 1.1. Nhûäng ûúác tđnh khấc nhau vïì quy mư hiïån tẩi vâ tûúng lai ca dõch HIV/AIDS
CHÛÚNG 2: NHÛÄNG BÂI HỔC CHIÏËN LÛÚÅC RT RA TÛÂ ÀÙÅC ÀIÏÍM DÕCH TÏË HỔC CA HIV
T lïå nhiïỵm múái, t lïå hiïån nhiïỵm vâ t lïå tûã vong do HIV
Bẫn chêët sinh hổc ca virt vâ hânh vi cẫ thïí cố ẫnh hûúãng túái sûå lan truìn HIV
ÛÁng dng vâo chđnh sấch cưng cưång
Mûác àưå vâ phên bưë tònh hònh nhiïỵm HIV úã cấc nûúác àang phất triïín
CHÛÚNG 3: CẤC CHIÏËN LÛÚÅC CỐ HIÏÅU QUẪ VÂ CƯNG BÙÇNG PHÔNG NGÛÂA HIV/AIDS
Gêy ẫnh hûúãng túái cấc lûåa chổn ca cấ nhên

Núái lỗng cấc hẩn chïë xậ hưåi àưëi vúái hânh vi an toân
Àùåt cấc ûu tiïn ca chđnh ph trong phông chưëng HIV
Phẫn ûáng ca cấc qëc gia
MC LC
3
CHÛÚNG 4: ÀƯËI PHỐ VÚÁI TẤC ÀƯÅNG CA AIDS
Chùm sốc y tïë cho ngûúâi bõ AIDS
Nhûäng lûåa chổn chđnh sấch y tïë khố khùn trong mưåt dõch bïånh AIDS nghiïm trổng
AIDS vâ àối nghêo: Ai cêìn gip àúä?
Chđnh ph lâm thïë nâo àïí àưëi phố vúái tấc àưång ca HIV/AIDS àưëi vúái chùm sốc y tïë vâ
tònh trẩng àối nghêo
CHÛÚNG 5:PHƯËI HÚÅP HÂNH ÀƯÅNG NHÙÇM ÀÛÚNG ÀÊÌU VÚÁI HIV/AIDS
Chđnh ph, cấc nhâ tâi trúå vâ cấc tưí chûác phi chđnh ph
Vưën tâi trúå song phûúng vâ àa phûúng vâ giai àoẩn ca dõch bïånh
Ai sệ lâ ngûúâi àêìu tû vâo kiïën thûác vâ cưng nghïå múái?
Khùỉc phc nhûäng trúã ngẩi chđnh trõ àưëi vúái chđnh sấch AIDS hiïåu quẫ
CHÛÚNG 6:CẤC BÂI HỔC TÛÂ QUẤ KHÛÁ, CẤC CÚ HƯÅI CHO TÛÚNG LAI
Cấc bâi hổc kinh nghiïåm tûâ hai thêåp k qua
Vai trô ca chđnh ph
Cấc cú hưåi lâm thay àưíi tiïën trònh ca dõch bïånh
Nhûäng thấch thûác cho cưång àưìng qëc tïë
PH LC
Ph lc A: Mưåt sưë àấnh giấ vïì cấc can thiïåp phông ngûâa lêy truìn HIV úã cấc nûúác àang phất
triïín
Ph lc B: Mưåt sưë nghiïn cûáu vïì hiïåu quẫ vâ chi phđ ca cấc can thiïåp phông chưëng úã cấc nûúác
àang phất triïín
Ph lc thưëng kï
CẤC TÂI LIÏÅU THAM KHẪO CHỔN LỔC
4
Nhû nhiïìu nûúác àang phất triïín khấc, HIV/AIDS khưng côn lâ mưåt hiïím hoẩ xa vúâi àưëi

vúái Viïåt Nam mâ thûåc tïë àang lâ mưåt thấch thûác ngây câng lúán. Theo sưë liïåu múái nhêët,
trong nùm 1998 cng àấnh dêëu lâ nùm àêìu tiïn nhiïỵm HIV àậ tấc àưång àïën têët cẫ 61
tónh vâ thânh phưë úã Viïåt Nam. Dûå bấo àïën nùm 2000 sệ cố 250 000 ngûúâi úã Viïåt Nam bõ
nhiïỵm HIV vâ 24 000 ngûúâi sệ chïët vò AIDS.
Viïåt Nam àậ hânh àưång súám vâ nhanh chống trûúác thấch thûác vïì HIV/AIDS. Chđnh
ph Viïåt Nam àậ thïí hiïån cam kïët cao àưëi vúái cưng cåc phông chưëng AIDS, àậ kõp thúâi
àïì ra vâ triïín khai cấc biïån phấp phông chưëng trûúác khi dõch bïånh tiïën triïín àïën mûác
hiïån tẩi. Viïåt Nam khưng àún àưåc trong cåc chiïën àêëu ca mònh chưëng lẩi àẩi dõch nây.
Cấc tưí chûác ca Liïn húåp qëc, cấc nhâ tâi trúå song phûúng vâ àa phûúng, cấc tưí chûác phi
chđnh ph àậ cưång tấc chùåt chệ vâ hưỵ trúå mẩnh mệ cấc nưỵ lûåc phông chưëng HIV/AIDS
ca chđnh ph Viïåt Nam.
Ngoâi hưỵ trúå vïì tâi chđnh cho cấc hoẩt àưång phông chưëng HIV/AIDS ca chđnh ph,
cấc nhâ tâi trúå côn gip tiïëp cêån nhûäng kinh nghiïåm qëc tïë vïì chđnh sấch vâ cấc biïån
phấp can thiïåp cố hiïåu quẫ. Trïn tinh thêìn àố Ngên hâng Thïë giúái tẩi Viïåt Nam àậ tâi
trúå cho viïåc dõch thåt vâ in êën bấo cấo chđnh sấch múái àêy nhêët ca mưåt nhốm chun
gia Ngên hâng Thïë giúái vïì HIV/AIDS nhan àïì: “Àûúng àêìu vúái AIDS: Nhûäng ûu
tiïn ca chđnh ph trong mưåt dõch bïånh toân cêìu”. Viïåc dõch vâ in êën bấo cấo nây
lâ mưåt phêìn ca chûúng trònh hânh àưång chung cho nùm 1998 – 1999 thoẫ thån giûäa
U ban qëc gia phông chưëng AIDS Viïåt Nam vâ Chûúng trònh phưëi húåp ca Liïn húåp
qëc vïì HIV/AIDS (UNAIDS) mâ Ngên hâng Thïë giúái lâ mưåt thânh viïn.
Àêy lâ cën sấch àêìu tiïn àûúåc dõch ra tiïëng Viïåt àïì cêåp àïën cưng tấc dûå phông, khùỉc
phc tấc àưång ca HIV/AIDS vâ chùm sốc ngûúâi nhiïỵm HIV/AIDS vúái cấc chiïën lûúåc
tưíng thïí qëc gia, nhûäng chiïën lûúåc can thiïåp cố hiïåu quẫ, cêìn àûúåc ûu tiïn trong tûâng
thúâi k diïỵn biïën ca dõch bïånh vâ trong khn khưí ngìn lûåc hiïån cố. Nhûäng vêën àïì nïu
trong cën sấch hïët sûác thđch húåp vúái Viïåt Nam. Vò vêåy nố thûåc sûå cêìn thiïët cho cấc nhâ
lêåp chđnh sấch, cấc tưí chûác vâ cấc cấ nhên àang hoẩt àưång trong lơnh vûåc phông chưëng
HIV/AIDS úã Viïåt Nam.
Chng tưi chên trổng giúái thiïåu cën sấch nây túái cấc bẩn àổc Viïåt Nam.
LÚÂI TÛÅA
PGS.TS Chung Ấ

Phố Ch tõch
U ban qëc gia phông chưëng AIDS
Andrew Steer
Giấm àưëc qëc gia
Ngên hâng thïë giúái tẩi Viïåt Nam
5
AIDS àậ gêy ra nhûäng tưín thêët khng khiïëp cho con ngûúâi, khưng chó trong sưë nhûäng
ngûúâi àậ chïët, mâ côn gia àònh vâ cưång àưìng ca hổ. Do khưng cố phûúng cấch chûäa khỗi
bïånh cố thïí chõu àûúåc vïì mùåt kinh tïë, tưín thêët do dõch bïånh nây sệ côn tùng. Chđn mûúi
phêìn trùm trûúâng húåp lêy nhiïỵm HIV xẫy ra tẩi cấc nûúác àang phất triïín, núi mâ ngìn
lûåc àïí àûúng àêìu vúái AIDS hïët sûác khan hiïëm. Thïë nhûng khưng phẫi khưng thïí àẫo
ngûúåc àûúåc chiïìu hûúáng diïỵn biïën ca dõch bïånh nây.
Bẫn bấo cấo nây lêåp lån rùçng àẩi dõch HIV/AIDS trïn toân cêìu lâ cố thïí vûúåt qua
àûúåc. Cấc chđnh ph qëc gia cố nhûäng trổng trấch cố mưåt khưng hai trong viïåc ngùn
ngûâa sûå lêy lan hún nûäa ca HIV vâ giẫm thiïíu tấc hẩi ca AIDS. Thïë nhûng chó riïng
cấc chđnh ph khưng thưi thò khưng thïí vûúåt qua àûúåc dõch bïånh nây vâ cấc chđnh ph
khưng phẫi lc nâo cng cố à khẫ nùng àïí lâm àûúåc nhiïåm v nây. Cấc tưí chûác phi
chđnh ph vâ cấc nhốm khấc trong xậ hưåi dên sûå, bao gưìm cẫ nhûäng ngûúâi àang nhiïỵm
HIV, àậ àống vai trô vâ phẫi tiïëp tc àống vai trô sưëng côn trong viïåc hònh thânh nïn
hânh àưång ca chđnh ph vâ trong viïåc mang nhûäng biïån phấp phông ngûâa vâ chûäa trõ
túái nhûäng ngûúâi dên mâ chđnh ph khưng thïí dïỵ dâng tiïëp cêån àûúåc. Cưång àưìng qëc tïë
cng cố thïí lâm àûúåc nhiïìu viïåc àïí hưỵ trúå cấc nûúác vâ cấc khu vûåc àang phất triïín trong
viïåc tâi trúå cấc chûúng trònh àẫm bẫo phông ngûâa vâ cẫi thiïån sûå cưng bùçng trong viïåc
tiïëp cêån vúái dõch v chùm sốc. Cưång àưìng qëc tïë cng cố thïí hưỵ trúå viïåc sẫn xët vâ
quẫng bấ thưng tin trïn toân thïë giúái, àêìu tû nghiïn cûáu cấc biïån phấp phông ngûâa, cấc
vacxin, cấc liïåu phấp y hổc dûå phông vâ àiïìu trõ hiïåu quẫ vïì chi phđ mâ cố thïí sûã dng
àûúåc cho cấc nûúác àang phất triïín.
Bẫn bấo cấo nây tûå nố àậ lâ mưåt vđ d vïì nhûäng lúåi đch tiïìm tâng ca sûå húåp tấc qëc
tïë àấp ûáng lẩi nẩn dõch. Viïåc soẩn thẫo cën sấch trïn cú súã bẫn bấo cấo nây búãi nhûäng
nhâ nghiïn cûáu ca Ngên hâng Thïë giúái àậ têån dng àûúåc nhiïìu àống gốp k thåt,

nhûäng kiïën cưë vêën, vâ sûå tâi trúå ca Chûúng trònh hưỵn húåp ca Liïn húåp qëc vïì HIV/
AIDS (UNAIDS) vâ U ban chêu Êu. Bẫn bấo cấo nghiïn cûáu nây lâ mưåt àống gốp cố giấ
trõ cho cåc thẫo lån qëc tïë vïì vai trô ca chđnh ph trong viïåc àưëi phố vúái dõch AIDS
tẩi cấc nûúác àang phất triïín. Nhûäng khuën nghõ ca bẫn bấo cấo lâ ca tấc giẫ vâ
khưng nhêët thiïët phẫn ấnh quan àiïím lêåp trûúâng ca cấc cú quan tûúng ûáng ca chng
tưi.
Thïë giúái cố thïí vûúåt qua HIV. Vúái thưng tin, phûúg tiïån cêìn thiïët, vâ sûå hưỵ trúå ca
cưång àưìng, cấc cấ nhên cố thïí vâ àang thay àưíi hânh vi ca mònh àïí giẫm búát ri ro bõ
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
6
nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV. Thïë nhûng, cố mưåt sưë hânh àưång nhêët àõnh mâ chó chđnh
ph múái cố thïí àẫm trấch àûúåc, vâ hiïån côn àang thiïëu cấc cam kïët chđnh trõ. Cấi giấ
phẫi trẫ cho viïåc khưng ra tay hânh àưång cố thïí hïët sûác to lúán. Cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh
sấch, nhûäng ngûúâi àậ thïí hiïån sûå cam kïët ca mònh thưng qua lâm viïåc mưåt cấch sấng
tẩo vúái nhûäng ngûúâi bõ tấc àưång nùång nïì nhêët búãi HIV/AIDS, cố mưåt cú hưåi àưåc nhêët vư
nhõ àïí kiïìm chïë nẩn dõch toân cêìu vâ cûáu sưëng hâng triïåu sinh mẩng con ngûúâi.
James D. Wolfensohn
Ch tõch Ngên hâng
Thïë giúái
Joao de Deus Pinheiro
U viïn U ban
Chêu Êu
Peter Piot,
Tưíng giấm àưëc chûúng trònh
Hưỵn húåp ca Liïn hiïåp qëc
vïì AIDS
7
Cấc nûúác àang phất triïín khưng thïí coi thûúâng dõch HIV/AIDS. Theo UNAIDS, khoẫng
1,5 triïåu ngûúâi àậ chïët vò AIDS trong nùm 1996. Mưỵi ngây cố khoẫng 8500 ngûúâi, bao
gưìm khoẫng 1000 trễ em, bõ nhiïỵm múái. Khoẫng 90% sưë nhiïỵm nây xẫy ra tẩi cấc nûúác

àang phất triïín, lâ nhûäng núi mâ nẩn dõch cố khẫ nùng lâm tưìi tïå thïm nẩn nghêo khưí vâ
sûå bêët bònh àùèng. Thïë nhûng HIV/AIDS khưng phẫi lâ vêën àïì duy nhêët àôi hỗi phẫi cố
sûå ch ca chđnh ph. Àùåc biïåt tẩi cấc nûúác nghêo nhêët, viïåc àûúng àêìu vúái AIDS cố thïí
tiïu tưën cấc ngìn lûåc khan hiïëm cố thïí àûúåc sûã dng cho nhûäng nhu cêìu cêëp bấch khấc.
Lâm thïë nâo chđnh ph cấc nûúác àang phất triïín vâ cưång àưång qëc tïë cố thïí xấc àõnh
àûúåc cấc ûu tiïn cưng cưång trong viïåc àûúng àêìu vúái nẩn dõch toân cêìu nây?
Cën sấch nây cung cêëp thưng tin vâ cấc phên tđch gip cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh
sấch, cấc chun gia phất triïín, cấc chun gia y tïë vâ nhûäng ngûúâi khấc, lâ nhûäng ngûúâi
tẩo dûång sûå àấp ûáng cưng cưång àưëi vúái HIV/AIDS, thiïët kïë mưåt chiïën lûúåc hiïåu quẫ
àûúng àêìu vúái nẩn dõch. Nố dûåa trïn kiïën thûác ca 3 ngânh khoa hổc: dõch tïỵ hổc HIV;
nhûäng ngun tùỉc y tïë cưng cưång vïì phông chưëng bïånh; vâ àùåc biïåt lâ y tïë cưng cưång - mưåt
khoa hổc têåp trung àấnh giấ nhûäng giẫi phấp tưëi ûu trong viïåc phên bưí cấc ngìn lûåc
cưng đt ỗi.
Bẫn bấo cấo àûa ra chûáng cûá thuët phc rùçng, àưëi vúái 2.3 t ngûúâi àang sưëng tẩi
nhûäng núi trïn thïë giúái mâ dõch bïånh múái úã vâo giai àoẩn sú khai, thò mưåt phẫn ûáng tđch
cûåc vâ súám ca chđnh ph trong viïåc khuën khđch hânh vi an toân trong sưë nhûäng ngûúâi
dïỵ cố khẫ nùng bõ nhiïỵm vâ lâm lan truìn virt nhêët cố tiïìm nùng ngùn chùån nhûäng
àau khưí khưng thïí tẫ xiïët vâ cố thïí cûáu sưëng àûúåc hâng triïåu sinh mẩng. Thêåm chđ ngay
cẫ nhûäng núi mâ virt àậ lan truìn rưång rậi trong toân thïí dên cû chung, thò viïåc phông
ngûâa trong sưë nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng bõ nhiïỵm vâ lâm lan truìn virt nhêët vêỵn cố
thïí lâ cấch thûác hiïåu quẫ chi phđ nhêët àïí giẫm búát t lïå nhiïỵm bïånh.
Têët nhiïn cấc chđnh ph qëc gia khưng àún àưåc trong cåc chiïën ca mònh chưëng lẩi
bïånh nây. Cấc nhâ tâi trúå song phûúng vâ àa phûúng cung cêëp sûå lậnh àẩo vâ ngìn tâi
trúå to lúán cho cấc chûúg trònh phông chưëng AIDS qëc gia, àùåc biïåt tẩi cấc nûúác àang
phất triïín nghêo hún, cng nhû cho viïåc nghiïn cûáu cú bẫn vïì mưåt vacxin vâ mưåt phûúng
cấch chûäa khỗi bïånh. Cấc tưí chûác phi chđnh ph trong nûúác vâ qëc tïë àậ thûúâng hưỵ trúå
vâ àưi khi cng lậnh àẩo cåc chiïën chưëng lẩi nẩn dõch. Cấc chđnh ph cố thïí cẫi thiïån
nhiïìu hún nûäa tđnh hiïåu quẫ ca sûå àấp ûáng ca mònh thưng qua phưëi húåp cưng viïåc vúái
nhûäng àưëi tấc trïn.
Thïë nhûng chó cố chđnh ph múái cố sûá mïånh vâ phûúng tiïån àïí cung cêëp cấi mâ cấc

nhâ kinh tïë hổc vêỵn gổi lâ hâng hoấ cưng cưång. Trong trûúâng húåp HIV/AIDS, nhûäng
hâng hoấ àố bao gưìm cẫ thưng tin vïì sûå phên bưí ca cấc trûúâng húåp nhiïỵm bïånh vâ cấc
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
8
hânh vi lâm lêy lan bïånh, kiïën thûác vïì cấc chi phđ vâ tđnh hiïåu quẫ ca cấc chûúng trònh
phông ngûâa vâ giẫm nhể tấc hẩi. Tûúng tûå, cấc chđnh ph cố mưåt trấch nhiïåm cố mưåt
khưng hai trong viïåc giẫm búát cấc ẫnh hûúãng ngoẩi vi tiïu cûåc ca cấc hânh vi ri ro,
thưng qua khuën khđch hânh vi an toân hún trong sưë nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng
truìn virt sang ngûúâi khấc nhêët.
Mùåc d lâ nhûäng chđnh sấch sấng sët, thïë nhûng nhûäng chđnh sấch trïn cố thïí vêëp
phẫi khố khùn vïì mùåt chđnh trõ. Thêåt vêåy, do sûå lan truìn ca HIV liïn quan túái cấc
hânh vi riïng tû mâ nhiïìu ngûúâi lïn ấn – cố nhiïìu bẩn tònh vâ tiïm chđch ma tu - nhûäng
chđnh ph nâo cưë gùỉng giẫm búát nhûäng hoẩt àưång nây cố thïí khiïën cho dên chng ca
mònh nghơ rùçng hổ thao tng nhûäng hânh vi phi àẩo àûác. Cấc chđnh ph phẫi lâm rộ
rùçng cấch tưët nhêët bẫo vïå mổi ngûúâi khỗi HIV lâ gip nhûäng ngûúâi tham gia vâ cấc hânh
vi ri ro trấnh bõ nhiïỵm bïånh.
Do ngìn lûåc khan hiïëm, ngûúâi ta phẫi cên nhùỉc cấch nâo lâ tưët nhêët àïí phên bưí cấc
ngìn lûåc. Hêåu quẫ ca nhûäng quët àõnh nây àưëi vúái tûâng cấ nhên cố thïí hïët sûác to lúán.
Vâ cố nhûäng vêën àïì nan giẫi àau àúán. Tẩi cấc nûúác mâ HIV àậ lan ra rưång rậi, dõch bïånh
sệ lâm tùng nhanh chống nhu cêìu àưëi vúái chùm sốc y tïë vâ u cêìu hưỵ trúå àối nghêo. Cấc
chđnh ph ca nhûäng nûúác nghêo àưëi mùåt vúái mưåt thấch thûác phẫi àấp ûáng lẩi nhûäng
nhu cêìu múái ca nhûäng ngûúâi nghêo bõ mùỉc AIDS trong khi àố lẩi khưng àûúåc sao nhậng
cấc nhu cêìu ca nhûäng ngûúâi nghêo mùỉc cấc bïånh têåt khấc vâ nhûäng ngun nhên nghêo
àối khấc. Rt kinh nghiïåm ca cấc nûúác àậ phẫi àưëi mùåt vúái vêën àïì nan giẫi nây, bẫn
bấo cấo gúåi ra nhûäng àấp ûáng vûâa cố tđnh nhên bẫn lẩi vûâa cố tđnh khẫ thi.
Àûúng àêìu vúái AIDS: Nhûäng ûu tiïn ca chđnh ph trong mưåt dõch bïånh
toân cêìu lâ cën sấch thûá sấu trong mưåt loẩt cấc Bấo cấo Nghiïn cûáu Chđnh
sấch àûúåc thiïët kïë nhùçm àûa cấc kïët quẫ phất hiïån ca cưng trònh nghiïn cûáu ca Ngên
hâng Thïë giúái vïì mưåt vêën àïì phất triïín then chưët àïën vúái àưng àẫo àưåc giẫ. Àêy lâ mưåt
sẫn phêím ca àưåi ng chun gia ca Ngên hâng Thïë giúái; cấc àấnh giấ trong bấo cấo

khưng nhêët thiïët phẫn ấnh quan àiïím ca cấc giấm àưëc hay cấc chđnh ph mâ hổ àẩi
diïån.
Joseph E. Stiglitz
Phố ch tõch cao cêëp vâ Chun viïn kinh tïë trûúãng
Kinh tïë hổc phất triïín Ngên hâng thïë giúái
Nhốm chun gia lâm bấo cấo
Tấc giẫ chđnh ca bấo cấo nây lâ Martha Ainsworth vâ Mead Over. Nina Brooks vâ Samantha
Forusz viïët nhiïìu khung minh hổa, soẩn cấc ph lc thưëng kï vâ cung cêëp hưỵ trúå nghiïn cûáu.
Kathleen Mantila cung cêëp hưỵ trúå nghiïn cûáu bưí sung. Deon Filmer cung cêëp tû liïåu cho khung
minh hổa 3.3 vâ cấc kïët quẫ khấc dûåa trïn sưë liïåu Àiïìu tra Nhên khêíu hổc vâ Y tïë. Tim Brown vâ
Werasit Sittirai viïët khung minh hổa 3.11. Eduard Bos soẩn thẫo cấc dûå bấo cho khung minh hổa
6.1. Julia Dayton vâ Michael Merson soẩn thẫo ph lc; A. Lawrence MacDonald biïn têåp bẫn bấo
cấo. Bẫn bấo cấo àûúåc soẩn thẫo dûúái sûå chó àẩo ca Lyn Squire vâ Joseph Stiglitz.
Nhốm sẫn xët-biïn têåp bấo cấo lâm viïåc dûúái sûå chó àẩo ca Deirdre T. Rufino, vúái sûå trúå
gip thïm ca Paola Brezny, Joyce Gates, Audrey Heiligman, Brenda Mejia vâ Anthony Pordes.
Jeffrey Lecksell soẩn thẫo cấc bẫn àưì trong cấc Chûúng 1 vâ 2. Grace O. Evans hưỵ trúå trong viïåc
soẩn thẫo bẫn thẫo, vúái sûå àống gốp ca Thomas Hastings vâ Jim Shafer. Joanne Fleming cng
àống gốp hưỵ trúå thû k.
9
Bấo cấo nây nhêån àûúåc sûå húåp tấc chùåt chệ, àấnh giấ k thåt vâ tâi trúå ca Chûúng
trònh HIV/AIDS ca U ban chêu Êu (EC) vâ ca Chûúng trònh Hưỵn húåp ca Liïn hiïåp
qëc vïì HIV/AIDS (UNAIDS). Chng tưi xin bây tỗ sûå trên trổng vâ lông biïët ún àùåc biïåt
túái cấc Tiïën sơ Lieve Fransen ca EC vâ Stefano Bertozzi ca UNAIDS vò àậ cố nhûäng
àống gốp cấ nhên xët sùỉc trong viïåc bẫo trúå cấc hưåi thẫo vâ cấc cåc hổp àấnh giấ, giấm
sất quẫn l cấc nghiïn cûáu ph trúå vâ râ soất dûå thẫo bấo cấo.
Chng tưi xin bây tỗ sûå biïët ún túái Chûúng trònh HIV/AIDS ca U ban chêu Êu àậ
bẫo trúå hêìu hïët cấc bấo cấo ph trúå vâ mưåt hưåi thẫo vúái cấc tấc giẫ tẩi Limelette, Bó,
thấng Sấu 1996. Nhûäng nhêån xết ca cấc thânh viïn dûå cấc hưåi thẫo hïët sûác hûäu đch:
Tony Barnette, David Bloom, Marijke Bontinck, Jean-Claude Deheneffe, Domique
Dellicour, Deon Filmer, Michel Garenne, Paul Gertner, Dick Hebbema, King Holmes,

Roberto Iunes, Josế Antonio Izazola, Wattana Janjareon, Emmanuel Mimenez, Tony
Klouda, Tiếkoura Konế, Sukontha Kongsin, Michael Kremer, Ajay Mahal, Allechi M’bet,
Rekha Menon, Anne Mills, Martina Morris, Phare Mujinja, Amadon Noumbissi, I. O.
Orubuloye, Nocholas Prescott, Pamela Rao, Innocent Seali, Zmarak Shalizi, Donald
Shapard, Lyn Squire, John Stover, Paula Tibandebage, Inge Van Den Bussche, Peter
Way, Marc Wheeler, Alan Whiteside, vâ Debrework Zewdie. Mưåt bẫn danh sấch àêìy à
nhûäng bấo cấo ph trúå àûúåc cung cêëp tẩi phêìn cëi ca bấo cấo nây.
Chng tưi xin biïët ún nhûäng àống gốp k thåt quan trổng ca nhûäng chun gia
UNAIDS sau: Bai Bagasao, Michel Carael, Renu Chahil-Graf, Suzanne Cherney, Mark
Connolly, Sally Cowal, Isabelle de Vincenzi, Josế Esparza, Purnima Mane, Peggy McEvoy,
Rob Moodie, Joseph Perriens, Peter Piot, Joseph Saba, Bernhard Schwarlander, Werasit
Sittitrai, vâ cấc Cưë vêën Chûúng trònh Qëc gia lâ nhûäng ngûúâi àậ àấp ûáng lẩi cåc àiïìu
tra nïu tẩi Chûúng 3. Chng tưi cng xin biïët ún UNAIDS àậ bẫo trúå cåc hổp àấnh giấ
vïì bẫn thẫo hoân chónh àêìu tiïn ca bấo cấo nây tẩi Geveva, vâ cấc nhâ hoẩch àõnh
chđnh sấch qëc gia lâ nhûäng ngûúâi àậ cung cêëp nhûäng nhêån xết sêu rưång vâo lc bêëy giúâ
nhû: Akan Akanov, (Ka-dùỉc-xtan), Papa Fall (Sï-nï-gan), Mary Muduuli (U-gan-àa); vâ
Jaime Sepulveda (Mï-hi-cư).
Ngoâi nhûäng ngûúâi àûúåc nïu tïn úã trïn ra, nhiïìu ngûúâi khấc bïn ngoâi hay bïn trong
Ngên hâng Thïë giúái cng àậ cung cêëp nhûäng àống gốp hay nhûäng nhêån xết qu bấu nhû:
Peter Aggleton, Sevgi Aral, Natalie Bếchu, Seth Berkeley, Dorothy Blake, John Bongaarts,
LÚÂI CẪM ÚN
10
Kenneth Bridbord, Denis Broun, Tim Brown, Richard Bumgarner, Tony Burton, Anne
Buvế, Julia Dayton, David de Ferranti, Jacquelin Dubow, Richard Feachem, Steven
Forsythe, Mark Gersovtz, Ronald Gray, Jacque du Guerny, Salim Habayeb, Jeffrey Ham-
mer, David Heymann, Philip Harvey, Richard Hayes, Estelle James, Dean Jamison,
Prabhat Jha, Christine Jones, Arata Kochi, Kees Kostermans, Maureen Lewis, Samuel
Liberman, Bernard Liese, Georges Malemprế, Jacque Martin, Raymond Martin, Clyde
McCoy, Tom Merrick, Michael Merson, David Metzger, Norman Miller, Susan Mlango,
Stephen Moses, Philip Musgrove, Jeffrey O’Malley, Junko Otani, Cheryl Overs, David

Paltiel, Lant Pritchett, Hnin Hnin Pyne, Bill Rao, Wendy Roseberry, Lewis Schrager,
Thomas Selden, Guy Stallworthy, Karen Stanecki, Daniel Tarantola, Kitty Theurmer,
Anne Tinker, Dominique van de Walle, Carina Van Vliet, Maria Waver, Roger Yeager, vâ
Fernado Zacarias. Cấc kiïën vâ kïët lån thïí hiïån trong bấo cấo nây khưng nhêët thiïët
phẫn ấnh lêåp trûúâng ca Ngên hâng Thïë giúái, cấc chđnh ph thânh viïn ca tưí chûác nây,
hay cấc tưí chûác húåp tấc hóåc bẫo trúå khấc.
Chng tưi cng ghi nhêån vúái lông biïët ún sûå hưỵ trúå tâi chđnh ca cấc chđnh ph c vâ
Thy Sơ.
11
Cấc ghi ch vïì sưë liïåu:
Cấc sưë liïåu lõch sûã trong cën nây cố thïí khấc vúái sưë liïåu trong cấc êën phêím khấc ca
Ngên hâng Thïë giúái nïëu nhû àậ cố cấc sưë liïåu àấng tin cêåy hún, nïëu nhû mưåt nùm cú súã
àûúåc dng cho sưë liïåu tđnh theo giấ cưë àõnh, hóåc nïëu nhû cấc nûúác àûúåc phên loẩi mưåt
cấch khấc.
Nûúác Zai-a trûúác kia giúâ àûúåc gổi lâ Cưång hôa Dên ch Cưng-gư, vâ Hưìng Kưng (àûúåc
gổi lâ Trung Qëc kïí tûâ 1/7/1997) àưi khi vêỵn àûúåc gổi lâ Hưìng Kưng.
• Têët cẫ sưë lûúång tiïìn àư la lâ tiïìn àư la M hiïån tẩi trûâ phi àûúåc c thïí hốa khấc ài.
• T cố nghơa lâ mưåt nghòn triïåu.
Nhûäng chûä viïët tùỉt vâ ghếp tùỉt
AIDS Hưåi chûáng suy giẫm miïỵn dõch mùỉc phẫi
AIDSCAP Dûå ấn Kiïím soất vâ Ngùn ngûâa AIDS
CSM Tiïëp thõ xậ hưåi bao cao su (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
DALY Nùm sưëng àiïìu àậ chónh theo mûác àưå tân phïë
DHS Àiïìu nhên khêíu hổc vâ y tïë
DOTS Phûúng phấp àiïìu trõ liïåu phấp ngùỉn àûúåc quan sất trûåc tiïëp (àưëi vúái
bïånh lao)
EC y ban chêu Êu
FSU Liïn Xư c
GAPC Liïn minh Chđnh sấch AIDS Toân cêìu
GDP Tưíng sẫn phêím qëc nưåi (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)

GNP Tưíng sẫn phêím qëc dên (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
CẤC ÀÕNH NGHƠA
12
GPA Chûúng trònh Toân cêìu vïì AIDS
HIV Virt gêy suy giẫm miïỵn dõch úã ngûúâi
IDU Ngûúâi sûã dng ma ty dûúái dẩng tiïm (ngûúâi tiïm chđch ma ty)
IEC Thưng tin, giấo dc, truìn thưng
MSM Nam giúái cố tònh dc vúái nam giúái (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
NEP Chûúng trònh trao àưíi kim tiïm
NGO Tưí chûác phi chđnh ph (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
OECD Tưí chûác Húåp tấc vâ Phất triïín Kinh tïë
ODA Cú quan Phất triïín Hẫi ngoẩi (Anh qëc)
OI Nhiïỵm cú hưåi
PAHO Tưí chûác Y tïë Toân M
PCP Bïånh pneumocystis carinii pneumonia (mưåt dẩng viïm phưíi)
PSI Tưí chûác Dõch v Dên sưë Qëc tïë (hậng tû nhên)
SOMARC Hậng Tiïëp thõ Xậ hưåi vò sûå Thay àưíi (hậng tû nhên)
STD Bïånh lêy qua àûúâng tònh dc (LQÀTD)
TB Bïånh lao
UNAIDS Chûúng trònh Hưỵn húåp ca Liïn hiïåp qëc vïì HIV/AIDS
UNDP Chûúng trònh Phất triïín ca Liïn hiïåp qëc
UNESCO Tưí chûác Giấo dc, Khoa hổc, vâ Vùn hốa ca Liïn hiïåp qëc
UNFPA Qu Dên sưë ca Liïn hiïåp qëc
UNICEF Qu Nhi àưìng ca Liïn hiïåp qëc
USAID Cú quan Phất triïín Qëc tïë ca Hoa K
WHO Tưí chûác Y tïë Thïë giúái
WHO/GPA Chûúng trònh Toân cêìu vïì AIDS ca Tưí chûác Y tïë Thïë giúái
Bẫng tûâ vûång
Adverse selection: sûå lûåa chổn cố hẩi (cho hậng bẫo hiïím) - sûå lûåa chổn tham gia vâo
nhốm ngûúâi mâ chùỉc sệ u cêìu bưìi thûúâng cao hún nhûäng ngûúâi khấc.

Assortative sexual mixing: hưỵn giao àưìng nhốm; nïëu nhûäng ngûúâi cố sưë bẩn tònh
giưëng nhau cùåp àưi vúái nhau.
Asymptomatic: khưng cố triïåu chûáng; bõ nhiïỵm mưåt tấc nhên gêy bïånh nhûng khưng
cố biïíu hïån nhûäng triïåu chûáng y hổc nâo; cêån lêm sâng.
13
Commersial sex: mẩi dêm, viïåc bấn cấc dõch v tònh dc àïí lêëy th lao; nẩn àơ àiïëm.
Concurrent partnership: quan hïå àưìng thúâi; nhûäng mưëi quan hïå bẩn tònh cng diïỵn
ra mưåt lc.
Disassortative sexual mixing: hưỵn giao dõ nhốm; mûác àưå nhûäng ngûúâi cố nhiïìu bẩn
tònh cùåp àưi vúái nhûäng ngûúâi cố đt bẩn tònh.
Discordant couple: mưåt cùåp trấi ngûúåc; mưåt cùåp bẩn tònh mâ trong àố mưåt bẩn tònh bõ
nhiïỵm HIV vâ ngûúâi kia thò khưng.
Endemic: dõch bïånh úã quy mư àõa phûúng; thưng thûúâng cố tđnh chêët lan trân; dai
dùèng tẩi cấc mûác àưå tûúng àưëi khưng thay àưíi.
Epidemic: dõch bïånh; mưåt sûå gia tùng bêët thûúâng àưåt xët vïì cấc trûúâng húåp nhiïỵm
bïånh vûúåt con sưë dûå kiïën trïn cú súã kinh nghiïåm.
Epidemic, concentrated: dõch bïånh úã giai àoẩn têåp trung; mưåt dõch HIV tẩi mưåt nûúác
mâ tẩi àố cố nùm phêìn trùm hóåc hún cấc cấ thïí trong cấc nhốm cố hânh vi nguy cú cao,
nhûng cố chûa àêìy nùm phêìn trùm ph nûä àïën thùm khấm thai tẩi cấc phông khấm úã àư
thõ bõ nhiïỵm.
Epidemic, generalized: dõch bïånh úã vâo giai àoẩn lan rưång; mưåt dõch HIV tẩi mưåt
nûúác mâ tẩi àố cố nùm phêìn trùm hóåc hún sưë ph nûä àïën thùm khấm thai tẩi cấc phông
khấm úã àư thõ bõ nhiïỵm bïånh; t lïå nhiïỵm bïånh trong sưë nhûäng cấ thïí trong cấc nhốm cố
hânh vi nguy cú cao cng cố khẫ nùng vûúåt nùm phêìn trùm tẩi cấc nûúác cố mưåt dõch HIV
lan rưång.
Epidemic, nascent: dõch bïånh úã vâo giai àoẩn sú khai; dõch HIV tẩi mưåt nûúác mâ úã àố
dûúái nùm phêìn trùm cấc cấ thïí trong cấc nhốm cố hânh vi nguy cú cao bõ nhiïỵm.
Epidemiology: dõch tïỵ hổc; viïåc nghiïn cûáu sûå phên bưí vâ cấc tấc nhên gêy bïånh vâ
thûúng têåt trong cấc qìn thïí ngûúâi.
Externality: tấc àưång ngoẩi vi; mưåt hiïåu quẫ ph khưng àõnh giấ àûúåc àưëi vúái bïn thûá

ba ca mưåt giao dõch giûäa hai bïn.
Gross domestic product: tưíng sẫn phêím qëc nưåi; mưåt ào lûúâng thư vïì sûå thõnh vûúång
kinh tïë qëc gia: tưíng chi tiïu ca cû dên ca mưåt nûúác hóåc hâng hốa vâ dõch v cëi
cng dânh cho tiïu th, àêìu tû, vâ cấc dõch v ca chđnh ph.
Gross national product: tưíng sẫn phêím qëc dên; mưåt sûå thay thïë cho tưíng sẫn
phêím qëc nưåi trong viïåc ào lûúâng sûå thõnh vûúång kinh tïë qëc gia. Cưång vúái thu nhêåp vïì
tưíng sẫn phêím qëc nưåi àẩt àûúåc búãi nhûäng cưng dên tûâ lao àưång hay tâi sẫn bïn ngoâi
mưåt nûúác vâ trûâ ài thu nhêåp ca nhûäng ngûúâi nûúác ngoâi cû tr tẩi nûúác àố.
High-risk behavior: hânh vi nguy cú cao; sûå giao húåp khưng cố bẫo vïå (tûác lâ khưng
dng bao cao su) vúái nhiïìu bẩn tònh, hóåc dng chung cấc dng c tiïm chđch khưng àûúåc
khûã trng.
HIV-positive: HIV dûúng tđnh; cố cấc khấng thïí àưëi vúái HIV.
Incidence of HIV: t lïå nhiïỵm HIV; con sưë nhûäng trûúâng húåp HIV múái tẩi mưåt giai
àoẩn thúâi gian nâo àố, thûúâng àûúåc biïíu thõ bùçng sưë phêìn trùm trïn mưåt sưë cho trûúác cấc
cấ thïí ca nhốm ngûúâi cố khẫ nùng lêy nhiïỵm.
14
Low-risk individuals: nhûäng cấ thïí cố nguy cú thêëp; nhûäng cấ thïí cố hânh vi khiïën
chđnh hổ vâ nhûäng bẩn tònh ca hổ cố ri ro lêy nhiïỵm HIV thêëp; tuy nhiïn ty thåc vâo
mûác àưå hổ tiïëp xc vúái nhûäng cấ thïí nguy cú cao hổ vêỵn cố thïí cố nguy cú cao bõ nhiïỵm
bïånh.
Men who have sex with men: nam giúái cố quan hïå tònh dc vúái nam giúái; nhûäng ngûúâi
nam giúái thåc loẩi àưìng tđnh luën ấi nam, lûúäng tđnh luën ấi vâ tònh dc khấc giúái, cố
quan hïå tònh dc vúái nhûäng nam giúái khấc.
Merit good: hâng hốa hẫo têm; hâng hốa (hay dõch v) mâ viïåc ngûúâi nghêo dng
chng àûúåc cẫ xậ hưåi trên trổng.
Moral hazard: sûå gia tùng vïì tưín thêët trung bònh gêy ra búãi nhûäng ngûúâi cố bẫo hiïím
so vúái nhûäng nhûäng ngûúâi khưng cố bẫo hiïím; thåt ngûä nây àûúåc sûã dng búãi cấc cưng
ty bẫo hiïím y tïë àïí nối vïì nhu cêìu tùng lïn vïì chùm sốc y tïë ca nhûäng ngûúâi cố bẫo
hiïím.
Nongovernmental organization: tưí chûác phi chđnh ph; cấc hậng võ lúåi nhån vâ cấc

tưí chûác phi lúåi nhån tû nhên.
Opportunistic illness: cấc bïånh cú hưåi; bïånh mâ nhûäng ngûúâi cố hïå miïỵn dõch ëu
mùỉc.
Pandemic: àẩi dõch; mưåt nẩn dõch cng lc xẫy ra tẩi nhiïìu nûúác.
Prevalence of HIV: t lïå hiïån nhiïỵm HIV; con sưë ngûúâi bõ nhiïỵm HIV tẩi mưåt thúâi
àiïím thûúâng àûúåc biïíu thõ bùçng con sưë phêìn trùm ca tưíng dên sưë.
Public good: hâng hốa cưng cưång; mưåt hâng hốa hóåc mưåt dõch v cố hai àùåc tđnh sau:
(1) viïåc sûã dng hâng hốa ca mưåt ngûúâi khưng lâm suy giẫm sưë lûúång sùén cố ca hâng
hốa àố cho ngûúâi khấc, vâ (2) khưng thïí hóåc rêët tưën kếm nïëu loẩi trûâ mổi ngûúâi khỗi
viïåc sûã dng hâng hốa àố.
Reproductive rate: tưëc àưå lêy nhiïỵm; con sưë trung bònh nhûäng ngûúâi cố khẫ nùng lêy
nhiïỵm bõ lêy nhiïỵm búãi mưåt ngûúâi àậ bõ nhiïỵm trong cåc àúâi ca ngûúâi nây.
Seroprevalence: t lïå huët thanh dûúng tđnh; t lïå hiïån nhiïỵm virt àûúåc phất hiïån
trong huët thanh.
Sex worker: ngûúâi hânh nghïì mẩi dêm; mưåt ngûúâi châo bấn dõch v tònh dc vò tiïìn.
Social marketing of condoms: tiïëp thõ xậ hưåi bao cao su; cấc chûúng trònh àûúåc thiïët
kïë nhùçm nêng cao viïåc sûã dng bao cao su thưng qua cẫi tiïën sûå chêëp nhêån ca xậ hưåi àưëi
vúái bao cao su, khiïën cho bao cao su câng phưí biïën thưng qua cấc núi bấn khưng truìn
thưëng vâ bấn chng vúái cấc giấ bao cêëp.
Susceptible: dïỵ bõ lêy nhiïỵm.
Symptomatic: cố triïåu chûáng; thïí hiïån àêìy à triïåu chûáng àôi hỗi phẫi cố àiïìu trõ y
hổc.
15
Hai thêåp kó sau khi virt lâm suy giẫm miïỵn dõch úã ngûúâi (HIV) xët hiïån, ngûúâi ta ûúác
tđnh cố 30 triïåu ngûúâi àậ bõ nhiïỵm virt vâ 6 triïåu ngûúâi àậ chïët vò hưåi chûáng suy giẫm
miïỵn dõch (AIDS). Khoẫng 90% nhiïỵm virt nùçm úã cấc nûúác àang phất triïín mâ tẩi àố
cùn bïånh nây àậ, àang lâm giẫm tíi thổ trung bònh, úã mưåt sưë nûúác tíi thổ trung bònh
àậ bõ giẫm túái hún 10 nùm. HIV àậ lan rưång úã nhiïìu nûúác vng Cêån Xa-ha-ra chêu Phi vâ
cố nguy cú bng nưí úã nhiïìu khu vûåc khấc. Vò hêìu hïët nhûäng ngûúâi mùỉc AIDS lâ ngûúâi lúán
àang úã tíi sung sûác nhêët nïn cùn bïånh nây gêy mêët mất to lúán àưëi vúái nhûäng thânh viïn

côn lẩi ca gia àònh, àùåc biïåt lâ trễ em vâ lâm tưìi tïå hún tònh trẩng àối nghêo vâ bêët bònh
àùèng. Rộ râng lâ sûå mêët mất vïì ngûúâi do bïånh dõch nây lâ rêët lúán. Nhûng cấc nûúác thu
nhêåp thêëp côn gùåp phẫi sûác ếp nhiïìu mùåt vïì nhu cêìu nhên lûåc. Vêåy chđnh ph cấc nûúác
àang phất triïín vâ cưång àưìng qëc tïë àưëi phố nhû thïë nâo vúái tònh hònh nây?
Àïí trẫ lúâi cêu hỗi nây, cën sấch Àûúng àêìu vúái AIDS: Nhûäng ûu tiïn ca
chđnh ph trong mưåt dõch bïånh toân cêìu àậ dûåa vâo kiïën thûác ca ba ngânh khoa
hổc: dõch tïỵ hổc HIV; nhûäng ngun tùỉc y tïë cưng cưång vïì phông chưëng bïånh; vâ àùåc biïåt
lâ kinh tïë cưng cưång - mưåt khoa hổc têåp trung àấnh giấ nhûäng giẫi phấp tưëi ûu trong viïåc
phên bưí cấc ngìn lûåc cưng đt ỗi. Bùçng viïåc dûåa ch ëu vâo kinh tïë cưng cưång, chng tưi
khưng cố àõnh bấc bỗ giấ trõ ca nhûäng quan àiïím khấc. Àậ cố nhiïìu ngûúâi viïët vïì dõch
bïånh nây tûâ khđa cẩnh y tïë cưng cưång, khoa hổc y hổc vâ quìn con ngûúâi. Bẫn Bấo cấo
Nghiïn cûáu Chđnh sấch nây khấc úã chưỵ nố àïì cêåp àïën dõch bïånh theo mưåt cấch thûác gêìn
gi hún xết trïn phûúng diïån cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch ngoâi ngânh y tïë, nhûäng
ngûúâi àõnh hûúáng cấc nưỵ lûåc qëc gia àïí chưëng lẩi cùn bïånh nây. Àưëi vúái nhûäng àưåc giẫ
nây, bẫn bấo cấo lêåp lån rùçng AIDS lâ mưåt vêën àïì lúán, àang phất triïín vâ rùçng cấc
chđnh ph cố thïí vâ phẫi àûúng àêìu vúái dõch bïånh bùçng cấch ngùn chùån nhûäng trûúâng
húåp nhiïỵm múái vâ giẫm thiïíu tấc àưång do viïåc lêy nhiïỵm gêy ra. Bấo cấo cho thêëy mưåt sưë
chđnh sấch nây hûäu hiïåu hún cấc chđnh sấch khấc trong viïåc giẫm lêy lan HIV vâ giẫm
thiïíu tấc àưång ca viïåc nhiïỵm virt nây. Bấo cấo cng cung cêëp cú súã cho viïåc phên biïåt
giûäa cấc hoẩt àưång mâ cấc hưå gia àònh vâ khu vûåc tû nhên kïí cẫ cấc tưí chûác phi chđnh
ph cố thïí tiïën hânh vúái cấc hoẩt àưång mâ chđnh ph cấc nûúác àang phất triïín phẫi khúãi
xûúáng vâ nhûäng hoẩt àưång mâ cưång àưìng phất triïín qëc tïë phẫi ng hưå mẩnh mệ nhêët.
Mùåc d cố nhûäng lån cûá rộ râng ng hưå sûå can thiïåp ca chđnh ph àïí lâm giẫm sûå
lêy lan HIV, nhûäng chín mûåc xậ hưåi vâ chđnh trõ lâm cho chđnh sấch vïì AIDS trúã thânh
TỐM TÙỈT
16
mưåt chđnh sấch thấch thûác àùåc biïåt. Àiïìu nây àùåc biïåt àng trong nhûäng giai àoẩn àêìu
ca dõch bïånh khi mâ nhûäng lúåi thïë ca can thiïåp ca chđnh ph lâ rêët lúán nhûng tđnh
nghiïm trổng tiïìm tâng ca vêën àïì côn chûa àûúåc thêëy rộ. Bẫn bấo cấo lêåp lån rùçng cấc
chđnh ph cố trấch nhiïåm ng hưå vâ trúå cêëp cho cấc can thiïåp phông ngûâa lâm giẫm nguy

cú, àùåc biïåt àưëi vúái nhûäng ngûúâi dïỵ bõ nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV nhêët trong khi vêỵn
bẫo vïå hổ khỗi bõ k thõ.
Bẫn bấo cấo nây lâ mưåt tâi liïåu mang tđnh chiïën lûúåc. Nố àûúåc viïët ra àïí cung cêëp
thưng tin vâ thc àêíy cấc nhâ lậnh àẩo chđnh trõ, cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch vâ cấc
chun gia vïì phất triïín hưỵ trúå cưång àưìng y tïë cưng cưång, xậ hưåi dên sûå liïn quan nhûäng
ngûúâi àang chung sưëng vúái AIDS trong viïåc àûúng àêìu vúái dõch AIDS. Mưåt sưë àưåc giẫ àậ
biïët nhiïìu vïì chđnh sấch cưng cưång vâ HIV/AIDS, nhûäng ngûúâi khấc cố thïí xem xết dõch
bïånh nây lêìn àêìu tiïn tûâ gốc àưå chđnh trõ. Bẫn bấo cấo cng ph húåp vúái cấc nûúác côn
àang úã trong giai àoẩn sú khai ca dõch bïånh cng nhû cấc nûúác àậ chõu sûå tân phấ ca
dõch bïånh tûâ hún mưåt thêåp k nay. Mùåc d dêỵn ra nhûäng vđ d vïì cấc chûúng trònh úã
nhiïìu nûúác trong àố mưåt sưë chûúng trònh àậ rêët thânh cưng, bấo cấo khưng nhùçm mc
àđch àûa ra mưåt hûúáng dêỵn lâm thïë nâo àïí thiïët kïë vâ thûåc hiïån nhûäng chûúng trònh c
thïí. Cố rêët nhiïìu ngìn thưng tin khấc nhû vêåy vâ tốm tùỉt cấc thưng tin nây vûúåt ra
ngoâi phẩm vi ca bấo cấo. Ch ëu bẫn bấo cấo àûa ra mưåt khung phên tđch àïí quët
àõnh nhûäng can thiïåp nâo chđnh ph phẫi dânh ûu tiïn cao hún àïí giẫi quët dõch HIV/
AIDS úã cấc nûúác àang phất triïín vâ dûåa trïn khung nây bấo cấo àậ àïì ra mưåt chiïën lûúåc
rưång lúán àïí cấc nûúác cố thïí ấp dng tu theo cấc ngìn lûåc vâ giai àoẩn dõch bïånh tẩi
nûúác hổ.
Chûúng 1: AIDS mưåt thấch thûác àưëi vúái Chđnh ph
Chûúng nây cung cêëp cấc thưng tin cú bẫn vïì bẫn chêët ca HIV/AIDS, mûác àưå ca dõch
bïånh, nhûäng tấc àưång ca dõch bïånh hiïån nay vâ nhûäng tấc àưång cố thïí trong tûúng lai
túái nhûäng thûúác ào vïì phc lúåi nhû tíi thổ trung bònh, sûác khoễ vâ sûå tùng trûúãng kinh
tïë. Vò AIDS àấnh vâo ngûúâi lúán àang úã àưå tíi sung sûác vïì kinh tïë vâ mùåc d cố nhûäng
tiïën bưå vïì y hổc gêìn àêy nhûäng ngûúâi mùỉc bïånh nây hêìu hïët sệ chïët, do àố bïånh lâm
giẫm tíi thổ trung bònh (úã mưåt sưë trûúâng húåp lâm giẫm àấng kïí), lâm tùng nhu cêìu vïì
chùm sốc y tïë vâ chùỉc chùỉn lâm tưìi tïå hún tònh trẩng nghêo khưí vâ bêët bònh àùèng. Mưëi
quan hïå giûäa cấc chđnh sấch phất triïín kinh tïë vâ HIV lâ rêët phûác tẩp: cấc sưë liïåu liïn
qëc gia vâ cấc bùçng chûáng khấc chó ra rùçng dõch AIDS vûâa ẫnh hûúãng àïën vâ vûâa bõ ẫnh
hûúãng búãi phất triïín kinh tïë.
Tuy nhiïn, cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch thûúâng miïỵn cûúäng trong viïåc can thiïåp.

Phẫi àûúng àêìu vúái nhûäng nhu cêìu gay gùỉt àưëi vúái cấc ngìn lûåc cưng cưång khan hiïëm vâ
lẩi biïët rùçng HIV/AIDS ch ëu truìn nhiïỵm qua àûúâng quan hïå tònh dc riïng tû vâ
tiïm chđch ma tu, cấc chđnh ph cố thïí kïët lån rùçng bïånh khưng phẫi lâ mưåt ûu tiïn
cưng cưång. Dûåa trïn nhûäng ngun tùỉc àûúåc sûå chêëp nhêån rưång rậi vïì vai trô ca chđnh
ph mâ nhûäng ngun tùỉc nây lâ ch àïì ca mưn hổc vïì kinh tïë cưng cưång, chûúng nây
giẫi thđch tẩi sao cấc chđnh ph phẫi tham gia mưåt cấch tđch cûåc vâo cưng cåc phông
chưëng AIDS.
Bùỉt àêìu tûâ quan àiïím rùçng chđnh ph mang mưåt sûá mẩng vïì phất triïín phc lúåi
kinh tïë vâ thc àêíy phên phưëi cưng bùçng cấc sẫn phêím ca xậ hưåi, chûúng nây ấp dng
kinh tïë hổc cưng cưång àïí lêåp lån rùçng chđnh ph khưng thïí bỗ trêån àõa phông chưëng
HIV/AIDS cho khu vûåc tû nhên àẫm nhiïåm. Thûá nhêët, àưëi vúái nhûäng nûúác mën trúå cêëp
17
phêìn lúán cấc chi phđ vïì chùm sốc y tïë, AIDS sệ tẩo ra nhûäng khoẫn chi phđ y tïë khưíng lưì
cho chđnh ph, riïng àiïìu nây cng à àïí l giẫi cho viïåc phông bïånh súám vâ hiïåu quẫ.
Thûá hai, bêët k úã àêu mưåt giao dõch giûäa hai bïn tẩo ra nhûäng tấc àưång tiïu cûåc hóåc
nhûäng tấc àưång ngoẩi vi àưëi vúái bïn thûá ba nhû trong trûúâng húåp khi quan hïå tònh dc
giûäa hai ngûúâi lâm tùng nguy cú lêy nhiïỵm HIV cho nhûäng ngûúâi bẩn tònh khấc thò kinh
tïë cưng cưång lêåp lån cêìn phẫi cố sûå can thiïåp ca chđnh ph. Thûá ba, viïåc cung cêëp
thưng tin vïì giai àoẩn ca dõch hóåc vïì tđnh hûäu hiïåu ca cấc phûúng phấp chûäa trõ, theo
àõnh nghơa ca cấc nhâ kinh tïë lâ hâng hoấ cưng cưång; àố lâ nhûäng gò mang lẩi lúåi đch cho
xậ hưåi mâ cấc doanh nghiïåp tû nhên khưng quan têm àïën viïåc sẫn xët ra chng bùçng
ngìn vưën ca hổ. Kinh tïë cưng cưång cho rùçng cấc chđnh ph thûúâng cố thïí nêng cao àûúåc
phc lúåi xậ hưåi bùçng cấch àẫm bẫo viïåc cung cêëp àêìy à cấc dõch v nhû vêåy. Thûá tû, sûå
cưng bùçng vâ tònh thûúng àưëi vúái ngûúâi nghêo àẫm bẫo cho chđnh ph mưåt vai trô trong
cẫ phông bïånh lêỵn giẫm nhể tấc àưång ca dõch bïånh. Cëi cng cấc chđnh ph thûúâng
gêy ẫnh hûúãng àưëi vúái cấc quy chín xậ hưåi vâ ban hânh låt phấp cố ẫnh hûúãng túái
quìn ca cẫ nhûäng ngûúâi àậ bõ nhiïỵm vâ nhûäng ngûúâi chûa bõ nhiïỵm HIV. Nhûäng biïån
phấp bẫo vïå nhûäng ngûúâi khưng cố quìn lûåc khỗi bõ thânh kiïën, bõ àưëi xûã hểp hôi vâ bốc
lưåt sệ àưìng thúâi gip cho viïåc bẫo vïå mổi ngûúâi khỗi dõch AIDS.
Chûúng 2: Nhûäng bâi hổc chiïën lûúåc rt ra tûâ àùåc àiïím dõch tïỵ hổc ca HIV

ÚÃ mưåt sưë nûúác HIV chó lêy nhiïỵm trong mưåt tó lïå phêìn trùm rêët nhỗ dên chng vâ nhûäng
tấc àưång ca nố hêìu nhû khưng nhòn thêëy; úã nhûäng nûúác khấc virt lan rưång túái mûác chó
mưåt sưë rêët đt cấc gia àònh thoất khỗi bi kõch ca ưëm àau vâ chïët chốc do AIDS. Àiïìu gò tẩo
ra sûå khấc nhau nây. Bùçng cấch àiïím lẩi viïåc HIV lêy truìn trong cấc qìn thïí dên cû
nhû thïë nâo vâ cấc ëu tưë vïì hânh vi vâ sinh hổc àùçng sau dõch, chûúng nây xấc àõnh
nhûäng ngun tùỉc quan trổng cho mưåt hânh àưång hûäu hiïåu dûåa trïn dõch tïỵ hổc ca HIV.
Nhûäng ngun tùỉc nây cung cêëp cú súã cho viïåc xem xết cấc ûu tiïn ca chđnh ph nhùçm
ngùn chùån sûå lêy lan ca HIV (Chûúng 3).
Àïí HIV tưìn tẩi àûúåc trong mưåt qìn thïí dên cû thò mưåt ngûúâi bõ nhiïỵm trung bònh
phẫi truìn virt cho đt nhêët lâ mưåt ngûúâi trong cåc àúâi ca anh ta hóåc chõ ta. Cẫ
nhûäng ëu tưë hânh vi lêỵn sinh hổc ẫnh hûúãng àïën t lïå lêy lan ca HIV thưng qua qìn
thïí dên cû. Nhûäng ëu tưë sinh hổc ch ëu bao gưìm thúâi gian dâi khưng cố triïåu chûáng
ca HIV, nguy cú nhiïỵm trïn mưåt lêìn tiïëp xc theo cấc àûúâng lêy truìn khấc nhau vâ
cấc àưìng ëu tưë nhû lêy nhiïỵm cấc bïånh lêy qua àûúâng tònh dc. Tuy nhiïn cố thïí lâm
chêåm lẩi mưåt cấch àấng kïí sûå lêy truìn ca HIV bùçng thay àưíi hânh vi: nhû giẫm sưë
bẩn tònh vâ bẩn tiïm chđch ma tu, sûã dng bao cao su trong giao húåp vâ dng dng c
tiïm chđch àûúåc tiïåt trng. Cho àïën khi cố àûúåc mưåt vacxin hóåc thëc àiïìu trõ mâ cấc
nûúác àang phất triïín cố thïí chõu àûúåc vïì tâi chđnh, cấch hûäu hiïåu nhêët àïí ngùn chùån
dõch bïånh sệ lâ tẩo àiïìu kiïån cho cấc cấ nhên giẫm àûúåc cấc hânh vi nguy cú cố thïí dêỵn
àïën nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV. Cấc biïån phấp àùåc biïåt cố thïí lâm àïí giẫm hânh vi
nguy cú úã cấc cấ nhên vâ úã quy mư xậ hưåi àûúåc thẫo lån trong Chûúng 3.
Dõch tïỵ hổc HIV àïì ra hai mc tiïu quan trổng cho cấc chûúng trònh cưng cưång nhùçm
lâm chêåm lẩi vâ chùån àûáng sûå lêy truìn ca HIV, àố lâ:
Hânh àưång câng súám câng tưët. Gêìn mưåt nûãa dên sưë thïë giúái sưëng trong nhûäng vng
mâ úã àố HIV côn hiïëm, ngay cẫ trong sưë nhûäng ngûúâi mâ hânh vi ca hổ cố thïí àùåt hổ
trûúác nguy cú nhiïỵm bïånh cao. Bùçng viïåc àêìu tû vâo phông bïånh trong khi chó mưåt sưë đt
ngûúâi bõ nhiïỵm HIV, trûúác khi AIDS trúã thânh mưåt vêën àïì y tïë àấng kïí, cấc chđnh ph cố
18
thïí kiïím soất àûúåc dõch vúái chi phđ khấ thêëp. Ngay tẩi cấc nûúác mâ úã àố virt àậ lêy lan
rưång rậi, phông bïånh hûäu hiïåu bêy giúâ cố thïí cûáu àûúåc sinh mẩng ca nhiïìu ngûúâi mâ

nïëu khưng cố phông bïånh hổ sệ bõ nhiïỵm virt.
Ngùn ngûâa lêy nhiïỵm trong nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng bõ nhiïỵm vâ lâm lan truìn
HIV. Khưng phẫi têët cẫ mổi ngûúâi trong qìn thïí dên cû bõ nhiïỵm HIV àïìu cố thïí lâm
lêy truìn virt sang nhûäng ngûúâi khấc vúái mûác àưå nhû nhau. Nhûäng ngûúâi cố sưë bẩn
tònh nhiïìu nhêët vâ cố tó lïå thêëp nhêët vïì hânh vi bẫo vïå (nhû dng bao cao su hóåc cấc
dng c tiïm chđch àûúåc tiïåt trng) lâ nhûäng ngûúâi dïỵ bõ nhiïỵm nhêët vâ vư lâm lêy
truìn HIV. Mưỵi trûúâng húåp nhiïỵm HIV àûúåc ngùn ngûâa trûåc tiïëp trong nhûäng ngûúâi
thûåc hânh cấc hânh vi nguy cú cao sệ giấn tiïëp ngùn ngûâa àûúåc nhiïìu trûúâng húåp nhiïỵm
thûá phất trong phêìn côn lẩi ca qìn thïí dên cû - mưåt loẩi tấc àưång kiïíu “cêëp sưë nhên”.
Nhûäng ngûúâi khấc trong qìn thïí dên cû thûåc hânh nhûäng hânh vi nguy cú thêëp nhû cố
đt bẩn tònh hún, thûúâng xun dng bao cao su hóåc dng nhûäng dng c tiïm chđch àûúåc
tiïåt trng thûúâng đt cố khẫ nùng lâm lan truìn HIV ngay cẫ nïëu bẫn thên hổ àậ bõ
nhiïỵm HIV. Khẫ nùng mưåt cấ nhên sệ bõ nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV àûúåc xấc àõnh búãi
mûác àưå ca cấc hânh vi nguy cú ca cấ nhên àố. Cấc nghiïn cûáu vïì hânh vi cho thêëy rùçng
nhûäng àùåc àiïím cấ nhên cố thïí quan sất àûúåc nhû nghïì nghiïåp, tíi, thiïn hûúáng tònh
dc cố thïí phêìn nâo dûå àoấn àûúåc hânh vi nguy cú vâ do àố sệ rêët hûäu đch trong viïåc
hûúáng dêỵn cấc nưỵ lûåc phông bïånh. Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi vúái hânh vi nguy cú hún cng
khấc nhau giûäa cấc nûúác vâ theo thúâi gian. Vđ d, gấi mẩi dêm cố sưë lûúång bẩn tònh lúán
vâ nïëu hổ khưng dng bao cao su thò hổ lâ nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm virt vâ vư
lâm lêy truìn virt. Tuy nhiïn úã nhûäng núi mâ viïåc sûã dng bao cao su trong sưë gấi
mẩi dêm àậ trúã thânh quy tùỉc thò nhûäng ngûúâi khấc lẩi cố khẫ nùng nhiïỵm vâ lâm lan
truìn virt nhiïìu hún.
Chûúng nây kïët thc vúái mưåt tưíng quan vïì mûác àưå vâ sûå phên bưë ca HIV trong cấc
nûúác àang phất triïín, theo vng. ÚÃ nhûäng nûúác vúái cấc dõch úã giai àoẩn “sú khai”, t lïå
hiïån nhiïỵm HIV lâ rêët thêëp ngay cẫ trong sưë nhûäng ngûúâi mâ hânh vi ca hổ àùåt hổ
trûúác nguy cú lêy nhiïỵm cao. ÚÃ nhûäng nûúác vúái cấc dõch “têåp trung”, HIV àậ tùng lïn túái
mûác àưå cao trong sưë nhûäng ngûúâi thûåc hânh nhûäng hânh vi cố nguy cú hún vâ àûúåc cho lâ
nhûäng ngûúâi lâm lan truìn HIV rưång rậi ra phêìn côn lẩi ca cưång àưìng dên cû. ÚÃ nhûäng
nûúác vúái dõch “lan rưång”, t lïå hiïån nhiïỵm HIV cao ngay cẫ trong sưë nhûäng ngûúâi mâ
hânh vi ca hổ khố cố thïí lâm virt lêy truìn sang nhûäng ngûúâi khấc. Giai àoẩn ca

dõch bïånh cố nhûäng nghơa quan trổng àưëi vúái cấc ûu tiïn ca chđnh ph trong viïåc ngùn
chùån sûå lêy lan ca HIV, nhûäng àiïìu nây àûúåc thẫo lån trong Chûúng 3.
Chûúng 3: Cấc chiïën lûúåc hiïåu quẫ vâ cưng bùçng phông ngûâa HIV
Liïåu chđnh sấch cưng cưång cố ẫnh hûúãng àïën nhûäng hânh vi rêët riïng tû lâm lêy truìn
HIV khưng? Nïëu cố, cấc chđnh ph phẫi theo àíi nhûäng hânh àưång nâo nhû lâ mưåt ûu
tiïn àïí àẩt àûúåc tấc àưång rưång lúán nhêët? Chûúng nây àïì cêåp àïën hai vêën àïì chđnh àố.
Mùåc d bẫn chêët riïng tû ca nhûäng hânh vi lâm lêy truìn virt HIV, cấc chđnh
ph phẫi cố nhûäng lûåa chổn àïí tấc àưång àïën nhûäng quët àõnh ca nhûäng ngûúâi dïỵ cố
khẫ nùng mùỉc vâ lâm lan truìn virt. Chđnh sấch cưng cố thïí trûåc tiïëp ẫnh hûúãng àïën
hânh vi nguy cú cao ca cấc cấ nhên bùçng cấch giẫm “chi phđ” àưëi vúái nhûäng hânh vi an
toân hún (vđ d bùçng viïåc trúå cêëp nhiïìu loẩi thưng tin, bao cao su vâ tiïëp cêån àûúåc cấc
dng c tiïm chđch sẩch) hóåc bùçng cấch tùng “chi phđ” àưëi vúái nhûäng hânh vi mâ cố thïí
lâm lêy truìn HIV (vđ d nhû hẩn chïë mẩi dêm vâ sûã dng ma tu). Chûúng nây nïu
19
bêåt cấc vđ d thânh cưng ca cấc chûúng trònh thåc loẩi nây. Mùåc d cấch tiïëp cêån thûá
hai àưi khi hêëp dêỵn vïì chđnh trõ nhûng cấc hânh àưång cûúäng ếp cố thïí lâm xêëu ài tònh
hònh dõch bïånh do viïåc khố tiïëp cêån hún túái nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng mùỉc vâ lâm lan
truìn virt àïí cố thïí khuën khđch hổ chêëp nhêån thûåc hânh nhûäng hânh vi an toân
hún.
Mưåt cấch tiïëp cêån bưí sung quan trổng lâ thc àêíy viïåc thay àưíi hânh vi mưåt cấch
giấn tiïëp thưng qua cấc chđnh sấch nhùçm loẩi bỗ nhûäng cẫn trúã vïì kinh tïë xậ hưåi cho viïåc
chêëp nhêån nhûäng hânh vi an toân hún. Mưåt nhốm cấc hoẩt àưång khuën khđch cấc quy
tùỉc xậ hưåi dêỵn àïën hânh vi an toân hún bao gưìm viïåc cẫi thiïån sûå chêëp nhêån ca xậ hưåi
vïì bao cao su. Mưåt nhốm thûá hai hoẩt àưång nhùçm cẫi thiïån àõa võ ca ph nûä, nhûäng
ngûúâi mâ do võ trđ thêëp kếm vïì xậ hưåi vâ kinh tïë ca hổ àậ lâm giẫm ài khẫ nùng àôi hỗi
sûå chung thu vïì tònh dc vâ khẫ nùng thûúng lûúång vïì tònh dc an toân. Nhûäng chđnh
sấch nây bao gưìm: múã rưång giấo dc dânh cho ph nûä vâ cấc cú hưåi vïì viïåc lâm; àẫm bẫo
quìn cú bẫn vïì thûâa kïë, tâi sẫn, ni dêåy con cấi; cêëm vâ phẩt nùång nhûäng hânh vi bùỉt
lâm nư lïå, hiïëp dêm, lẩm dng vúå vâ mẩi dêm trễ em. Cëi cng cấc chđnh sấch giẫm
nghêo sệ lâm dõu ài nhûäng khố khùn mâ ngûúâi nghêo àang gùåp phẫi trong viïåc trẫ tiïìn

cho cấc dõch v phông ngûâa HIV nhû àiïìu trõ cấc bïånh lêy lan qua àûúâng tònh dc vâ bao
cao su. Nhûäng hânh àưång nây nhùçm vâo cấc mc tiïu cú bẫn vïì phất triïín vâ cố nhiïìu lúåi
đch khấc ngoâi viïåc lâm giẫm sûå lêy lan ca HIV. Nhûäng lúåi đch ca nhûäng hânh àưång
nây àưi khi khố cố thïí lûúång hoấ àûúåc nhûng cố tấc dng hưỵ trúå cao àưëi vúái cấc chđnh sấch
cố ẫnh hûúãng trûåc tiïëp àïën chi phđ vâ lúåi đch ca hânh vi nguy cú cao.
Cấc chđnh ph phẫi theo àíi chiïën lûúåc phông bïånh nâo àïí cố àûúåc tấc àưång tưëi àa
vúái cấc ngìn lûåc hẩn chïë? Theo nhûäng ngun tùỉc vïì kinh tïë cưng cưång, cấc chđnh ph
hóåc lâ phẫi àẫm bẫo cung cêëp tâi chđnh hóåc lâ trûåc tiïëp thûåc hiïån nhûäng can thiïåp
àûúåc coi lâ cú bẫn àïí ngùn chùån sûå lêy lan ca HIV mâ nhûäng cấ nhên vâ cấc hậng tû
nhên khưng cố à khuën khđch àïí tûå chi trẫ. Nhû àậ lûu trong Chûúng 1, ba lơnh vûåc
ch ëu àố lâ lâm giẫm tấc àưång ngoẩi vi tiïu cûåc ca hânh vi nguy cú, cung cêëp hóåc
àiïìu chónh hâng hoấ cưng cưång vâ bẫo vïå ngûúâi nghêo khỗi bõ nhiïỵm HIV. Cấc chûúng
trònh àïì cêåp àïën nhûäng vêën àïì nây sệ nêng cao hiïåu quẫ vâ sûå bònh àùèng ca cấc nưỵ lûåc
phông bïånh ca chđnh ph. Ngoâi ra, theo nhûäng ngun tùỉc vïì dõch tïỵ hổc àûúåc thẫo
lån trong Chûúng 2, hiïåu quẫ ca chûúng trònh sệ àûúåc cẫi thiïån nïëu cấc chđnh ph
hânh àưång câng súám câng tưët vâ nïëu hổ thânh cưng trong viïåc ngùn ngûâa sûå lêy nhiïỵm
trong sưë nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV. Nhû vêåy cẫ kinh tïë
cưng cưång vâ cấc ngun tùỉc vïì dõch tïỵ hổc àïìu ng hưå mẩnh mệ viïåc dânh ûu tiïn cho
nhûäng biïån phấp ngùn chùån sûå lêy nhiïỵm trong sưë nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm vâ
lâm lan truìn HIV. Hiïåu quẫ ca cấc thânh tưë ca cấc chûúng trònh c thïí cố thïí lâ trûåc
tiïëp hóåc giấn tiïëp vâ tấc àưång ca chng cng cố thïí lâ ngay lêåp tûác hóåc lêu dâi nhûng
tấc dng ca chng trong viïåc lâm chêåm ài sûå phất triïín ca dõch bïånh sệ ph thåc vâo
mûác àưå mâ theo àố nhûäng thânh tưë c thïí ca chûúng trònh àống gốp cho viïåc thûåc hiïån
mc tiïu nây. Nhûäng khuën nghõ nây khưng nhùçm giúái hẩn phẩm vi tham gia ca chđnh
ph nïëu cố nhiïìu ngìn lûåc vâ cưng chng mong mën lâm nhiïìu hún nûäa. àõnh ca
nhûäng khuën nghõ nây nhùçm chó ra mưåt loẩt tưëi thiïíu cấc hoẩt àưång mâ têët cẫ cấc chđnh
ph phẫi tham gia àïí nêng cao hiïåu quẫ vâ bònh àùèng ca cấc chûúng trònh phông bïånh
vâ mưåt thûá tûå húåp l àïí múã rưång cấc hoẩt àưång nïëu ngìn lûåc cho phếp.
Cấc chđnh ph cố rêët nhiïìu cưng c àïí thûåc hiïån chiïën lûúåc nây nhû trûåc tiïëp cung
cêëp cấc dõch v, trúå cêëp, thụë vâ thêím quìn àiïìu tiïët. Àïí àẩt àûúåc bêët k mưåt mc tiïu

20
nâo thûúâng sệ àôi hỗi mưåt sûå kïët húåp ca cấc biïån phấp can thiïåp bưí sung cho nhau. Àïí
sûã dng tưëi àa cấc ngìn lûåc khan hiïëm, cấc chûúng trònh phông bïånh cưng cưång phẫi
ngùn chùån câng nhiïìu câng tưët nhûäng trûúâng húåp nhiïỵm HIV thûá phất àưëi vúái mưỵi àưìng
àư la chi phđ cưång. Ngoâi ra cêìn dânh ûu tiïn cho nhûäng can thiïåp lâm tùng thïm (chûá
khưng thay thïë) cấc dõch v ca khu vûåc tû nhên. Cấc chûúng trònh phông chưëng HIV
thûúâng cố nhûäng lúåi đch àấng kïí àưëi vúái xậ hưåi ngoâi nhûäng lúåi đch ngùn ngûâa dõch bïånh,
nhûäng lúåi đch nây vâ hiïåu quẫ tûúng tấc giûäa cấc biïån phấp can thiïåp vâ cấc chđnh sấch
phẫi àûúåc tđnh àïën khi àấnh giấ chi phđ vâ lúåi đch. Mưåt sưë can thiïåp nhû sûác khoễ sinh
sẫn vâ giấo dc HIV/AIDS tẩi cấc trûúâng hổc mang lẩi nhûäng lúåi đch xậ hưåi lúán lao ngoâi
nhûäng lúåi đch ngùn ngûâa HIV nhûng lẩi khưng tưën kếm vâ vò vêåy nhûäng can thiïåp nây
ln lâ àêìu tû àấng lâm. Cấc tiïu chđ nhùçm vâo cấc àưëi tûúång ca chûúng trònh lâ khưng
hoân hẫo vâ tiïëp cêån nhûäng ngûúâi cố nguy cú cao vïì nhiïỵm bïånh vâ lâm lan truìn HIV
cố thïí lâ rêët khố. Chi phđ vâ hiïåu quẫ ca cấc chûúng trònh ca chđnh ph vïì phông
chưëng HIV thûúâng cố thïí àûúåc cẫi thiïån thưng qua lâm viïåc vúái cấc tưí chûác phi chđnh ph
vâ nhûäng ngûúâi bõ ẫnh hûúãng nùång nïì búãi dõch bïånh trong viïåc thiïët kïë vâ thûåc hiïån cấc
chûúng trònh.
Chiïën lûúåc phông chưëng rưång rậi dûåa trïn dõch tïỵ hổc vâ kinh tïë cưng cưång nây àậ
cung cêëp sûå hûúáng dêỵn àưëi vúái cấc nûúác úã trong têët cẫ cấc giai àoẩn ca dõch. Vđ d, cẫ
dõch tïỵ hổc vâ nhu cêìu giẫm cấc tấc àưång ngoẩi vi ca hânh vi nguy cú cao àïìu ng hưå
viïåc trúå cêëp tưëi àa cho cấc hânh vi an toân hún trong sưë nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng
nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV. Riïng hânh àưång nây cng à lâm chêåm ài mưåt cấch àấng
kïí sûå lan rưång ca dõch múái xët hiïån nây. ÚÃ cấc nûúác vúái dõch têåp trung vâ dõch lan
rưång, viïåc ngùn ngûâa HIV trong sưë nhûäng ngûúâi cố nhûäng cú hưåi nhiïỵm vâ lâm lan truìn
virt cao nhêët vêỵn lâ biïån phấp cú bẫn àïí lâm dõch chêåm lẩi vâ lâ biïån phấp mang tđnh
chi phđ - hiïåu quẫ nhêët. Tuy nhiïn, thïm vâo àố viïåc thay àưíi hânh vi trong sưë nhûäng
ngûúâi khấc thûåc hânh nhûäng hânh vi nguy cú cng sệ cêìn thiïët àïí cố thïí lâm àẫo ngûúåc
tiïën trònh dõch bïånh. Khi dõch lan rưång, vêën àïì chi phđ vâ hiïåu quẫ ca viïåc phông bïånh
trong sưë nhûäng ngûúâi thûåc hânh hânh vi nguy cú vûâa phẫi lẩi câng tùng. Vïì vêën àïì bònh
àùèng ca cấc chûúng trònh phông ngûâa HIV, úã nhûäng vng mâ HIV chûa lan rưång, cấc

chđnh ph cố thïí bẫo vïå ngûúâi nghêo mưåt cấch tưët nhêët bùçng viïåc thûåc hiïån súám cấc hânh
àưång ph húåp àïí ngùn ngûâa dõch bïånh. ÚÃ nhûäng nûúác vúái dõch lan rưång, cấc chđnh ph cố
thïí àẫm bẫo cho nhûäng ngûúâi nghêo tiïëp cêån àûúåc vúái kiïën thûác, cấc k nùng vâ cấc
phûúng tiïån àïí ngùn ngûâa HIV.
Mùåc dêìu chûúng nây xấc àõnh mưåt sưë ngun tùỉc cú bẫn nhêën mẩnh vïì mưåt chiïën
lûúåc qëc gia hiïåu quẫ vâ bònh àùèng nhùçm phông ngûâa sûå lêy lan HIV, mưỵi nûúác vêỵn
phẫi tûå xấc àõnh cho mònh mưåt têåp húåp c thïí ca cấc chûúng trònh, cấc chđnh sấch vâ cấc
biïån phấp can thiïåp àïí thûåc hiïån chiïën lûúåc nây theo cấch àẩt àûúåc hiïåu quẫ chi phđ cao
nhêët. Nhûäng lûåa chổn chûúng trònh cêìn phẫi dûåa vâo àiïìu kiïån c thïí ca tûâng nûúác vò
chi phđ vâ hiïåu quẫ ca cấc biïån phấp can thiïåp thûúâng rêët khấc nhau trong cấc hoân
cẫnh khấc nhau, tu thåc vâo nhûäng ëu tưë nhû giai àoẩn ca dõch bïånh, nhûäng mư
hònh cú bẫn ca hânh vi tònh dc vâ tiïm chđch ma tu, nhûäng hẩn chïë vïì kinh tïë xậ hưåi
àưëi vúái cấc hânh vi an toân, chi phđ tẩi chưỵ vâ khẫ nùng thûåc hiïån chûúng trònh. Nhûäng
àùåc àiïím vâ khẫ nùng tiïëp cêån vúái nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm vâ lâm lan truìn
HIV nhêët cng rêët khấc nhau giûäa cấc nûúác.
Cấc chđnh ph àậ thûåc hiïån chiïën lûúåc do chûúng nây àïì ra vúái mûác àưå nhû thïë nâo?
Nhiïìu nûúác àang phất triïín àậ phất àưång cấc chûúng trònh phông chưëng HIV vúái mưåt
21
nhốm cấc biïån phấp can thiïåp nhûng ngûúâi ta côn biïët đt vïì liïåu nhûäng can thiïåp àố cố
cng àïën àûúåc nhûäng ngûúâi thåc nhốm nguy cú cao nhêët bõ nhiïỵm vâ lâm lan truìn
HIV vâ gip cho hổ chêëp nhêån nhûäng hânh vi an toân hún hay khưng. Xem xết lẩi nhûäng
bùçng chûáng đt ỗi vïì vêën àïì nây ngûúâi ta thêëy nhûäng àiïìu sau àêy:
Thûá nhêët, nhûäng sưë liïåu cú bẫn vïì cấc mư hònh nhiïỵm HIV vâ hânh vi tònh dc lâ
àiïìu cú bẫn àïí àûa ra àûúåc nhûäng quët àõnh húåp l vïì phên bưí ngìn lûåc cho cấc can
thiïåp dûå phông lâ vư cng đt ỗi. Nhiïìu chđnh ph, àùåc biïåt lâ úã nhûäng nûúác mâ dõch múái
xët hiïån hóåc chûa cố nhûäng sưë liïåu thưëng kï vïì dõch bïånh, cêìn múã rưång viïåc thu thêåp
vâ phên tđch sưë liïåu vïì cấc mûác àưå nhiïỵm HIV trong cấc nhốm dên cû khấc nhau vâ vïì
bẫn chêët vâ mûác àưå ca cấc mư hònh hânh vi cố thïí lâm lêy lan virt. Nhûäng thưng tin
nây lâ rêët thiïët ëu cho viïåc thiïët lêåp mưåt àõnh nghơa tấc nghiïåp vïì nhûäng ngûúâi àïỵ cố
khẫ nùng nhiïỵm vâ lâm lan truìn virt. ÚÃ nhûäng nûúác vúái dõch têåp trung hay dõch lan

rưång, cấc chđnh ph cêìn àẫm bẫo rùçng chi phđ vâ hiïåu quẫ ca cấc can thiïåp phẫi àûúåc
theo dội sất sao àïí nêng cao àûúåc hiïåu quẫ - chi phđ ca phông ngûâa.
Thûá hai, mùåc d àậ cố nhûäng cưë gùỉng to lúán cho àïën ngây nay, cấc chûúng trònh
nhùçm thay àưíi hânh vi ca nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm vâ lâm lan truìn virt
nhêët chó àïën àûúåc mưåt sưë rêët đt trong sưë hổ. Hònh nhû cố rêët đt cấc chûúng trònh qëc gia
àấnh giấ àûúåc mưåt cấch hïå thưëng diïån bao ph ca cấc chûúng trònh do chđnh ph vâ cấc
tưí chûác phi chđnh ph thûåc hiïån, cố nghơa lâ t lïå nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm vâ
lâm lan truìn HIV àûúåc cấc can thiïåp phông ngûâa vúái túái. Cấc nhốm nghïì nghiïåp nhû
qn àưåi vâ cẫnh sất mâ nhên viïn ca hổ úã rêët nhiïìu núi cố sưë bẩn tònh trung bònh
nhiïìu hún nhûäng ngûúâi khấc trong dên chng lâ nhûäng nhốm mâ chđnh ph dïỵ vúái túái vâ
khưng tưën kếm. Tuy nhiïn cấc chûúng trònh nhùçm cung cêëp bao cao su vâ nhûäng thưng
tin phông ngûâa cho cấc thânh viïn ca cấc nhốm nây thûúâng khưng àêìy à hóåc khưng
ph húåp.
Cëi cng, hiïåu quẫ ca cấc chûúng trònh chđnh ph nhùçm àẫm bẫo sûå tiïëp cêån
phông ngûâa cho nhûäng ngûúâi nghêo đt àûúåc àấnh giấ. Vđ d viïåc tiïëp thõ xậ hưåi bao cao su
(xc tiïën bấn bao cao su vúái giấ trúå cêëp) rêët cố hiïåu quẫ trong viïåc tùng sûã dng bao cao
su. Tuy nhiïn mûác àưå nhûäng chûúng trònh nây mang lẩi lúåi đch cho ngûúâi nghêo lâm tùng
sûã dng bao cao su trong sưë nhûäng ngûúâi cố tó lïå thay àưíi bẩn tònh cao nhêët vâ cố bưí sung
hay lâ loẩi trûâ viïåc cung cêëp bao cao su tû nhên khưng àïìu chûa àûúåc xấc àõnh.
Gưåp lẩi, cẫ Chûúng 2 vâ Chûúng 3 àïìu cho rùçng hiïåu quẫ ca cấc chûúng trònh phông
ngûâa HIV ca chđnh ph ph thåc chđnh vâo mûác àưå chng cố lâm giẫm àûúåc hânh vi
nguy cú ca nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV hay khưng.
Chûúng 3 kïët lån rùçng nhûäng trúã ngẩi lúán nhêët trong viïåc cẫi thiïån hiïåu quẫ ca cấc
chûúng trònh phông chưëng HIV ca chđnh ph lâ thiïëu cam kïët chđnh trõ: trûúác tiïn, àïí
thu thêåp sưë liïåu vïì t lïå hiïån nhiïỵm HIV, cấc hânh vi nguy cú, chi phđ vâ hiïåu quẫ cêìn
thiïët àïí thiïët lêåp cấc chûúng trònh hûäu hiïåu vâ thûá hai phẫi lâm viïåc mưåt cấch xêy dûång
vúái nhûäng ngûúâi dïỵ cố khẫ nùng nhiïỵm vâ lâm lan truìn HIV.
Chûúng 4: Àưëi phố vúái tấc àưång ca AIDS
Trong khi mưåt sưë nûúác vêỵn côn cú hưåi àïí trấnh mưåt dõch AIDS quy mư lúán thò nhûäng nûúác
khấc àang úã trong tònh trẩng phẫi àưëi phố vúái nhûäng hêåu quẫ ca viïåc lêy nhiïỵm HIV àậ

lan rưång. Nhûäng gò cố hiïåu quẫ vâ vûâa vúái khẫ nùng tâi chđnh cố thïí lâm àûúåc àïí gip àúä
nhûäng ngûúâi bõ AIDS úã cấc nûúác àang phất triïín? ƯËm àau vâ tûã vong do AIDS sệ cố
22
nhûäng hêåu quẫ nhû thïë nâo lïn hïå thưëng y tïë vâ sûå àối nghêo? Xậ hưåi vâ cấc chđnh ph
cố thïí lâm gò àïí giẫm nhûäng tấc àưång àố? Àêy lâ nhûäng vêën àïì àûúåc àïì cêåp àïën trong
Chûúng 4.
Tấc àưång àêìu tiïn vâ cú bẫn nhêët ca HIV/AIDS lâ àưëi vúái nhûäng ngûúâi bõ nhiïỵm
bïånh. Chûúng nây thẫo lån viïåc àiïìu trõ bùçng thëc giẫm cấc triïåu chûáng vâ àiïìu trõ cấc
nhiïỵm trng cú hưåi cố thïí lâm giẫm àau àúán vâ kếo dâi cåc sưëng hûäu đch ca nhûäng
ngûúâi bõ nhiïỵm HIV nhû thïë nâo, vâ àưi khi vúái giấ thânh thêëp. Nhûng khi hïå thưëng
miïỵn dõch sp àưí thò nhûäng phûúng phấp àiïìu trõ hiïån cố trúã nïn ngây mưåt tưën kếm vâ
cưng hiïåu ca chng khưng chùỉc chùỉn. Trõ liïåu chưëng retrovirt, phûúng phấp àậ àẩt
àûúåc nhûäng tiïën bưå àấng kïí àưëi vúái sûác khoễ ca mưåt sưë ngûúâi úã nhûäng nûúác cố thu nhêåp
cao, hiïån nay côn quấ àùỉt vâ àôi hỗi cấc dõch v lêm sâng quấ lúán àïí cố thïí mang lẩi mưåt
hy vổng thûåc tiïỵn trong mưåt tûúng lai gêìn cho hâng triïåu ngûúâi nghêo bõ nhiïỵm bïånh úã
cấc nûúác àang phất triïín. Mưåt phên tđch nhûäng lûåa chổn vïì àiïìu trõ vâ chùm sốc kïët lån
rùçng viïåc chùm sốc tẩi nhâ dûåa vâo cưång àưìng, mùåc dêìu thûúâng chuín dõch chi phđ do
nhûäng ngûúâi àống thụë qëc gia trûúác àêy chõu xëng cho cưång àưìng àõa phûúng àẫm
nhêån, cng lâm giẫm ài àấng kïí chi phđ chùm sốc vâ nhû vêåy mang lẩi hy vổng cẫi thiïån
chêët lûúång cåc sưëng cố thïí chi trẫ àûúåc cho nhûäng nùm cëi cng ca cåc àúâi nhûäng
ngûúâi bõ AIDS.
Thûá hai, dõch bïånh sệ lâm tùng nhu cêìu chùm sốc y tïë vâ giẫm khẫ nùng cung cêëp
cấc dõch v y tïë vúái chêët lûúång vâ giấ cẫ àậ cho. Khi sưë ngûúâi nhiïỵm HIV/AIDS tùng lïn
thò viïåc tiïëp cêån àûúåc sûå chùm sốc y tïë sệ trúã nïn khố khùn hún vâ tưën kếm hún àưëi vúái têët
cẫ mổi ngûúâi kïí cẫ nhûäng ngûúâi chûa bõ nhiïỵm HIV vâ tưíng chi phđ vïì y tïë sệ tùng lïn.
Cấc chđnh ph sệ bõ thc ếp phẫi tùng chi phđ y tïë vâ cêëp nhûäng khoẫn trúå cêëp àùåc biïåt
cho àiïìu trõ HIV/AIDS. Àiïìu khưng may lâ do cấc ngìn lûåc khan hiïëm, do sûå bêët lûåc
hóåc thiïëu thiïån chđ ca cấc chđnh ph trong viïåc tùng chi phđ cho y tïë cưng cưång à àïí b
àùỉp cho nhûäng sûác ếp nây, cẫ hai chđnh sấch nây cố thïí lâm tưìi tïå hún cấc tấc àưång ca
dõch bïånh àưëi vúái ngânh y tïë vâ lâm cho àẩi àa sưë nhûäng ngûúâi chûa bõ nhiïỵm HIV khố cố

àûúåc sûå chùm sốc y tïë. Tuy nhiïn cố nhûäng àiïìu mâ cấc chđnh ph cố thïí lâm. Cấc chđnh
ph phẫi àẫm bẫo rùçng nhûäng bïånh nhên nhiïỵm HIV àûúåc hûúãng sûå tiïëp cêån vúái chùm
sốc y tïë giưëng nhû nhûäng bïånh nhên khấc vúái mûác àưå ưëm àau vâ khẫ nùng chi trẫ tûúng
tûå. Àưi khi do sûå k thõ, nhûng ngûúâi bõ nhiïỵm HIV bõ tûâ chưëi àiïìu trõ hóåc gùåp phẫi cẫn
trúã trong tòm kiïëm sûå chùm sốc mâ nhûäng ngûúâi khấc khưng gùåp phẫi. Trong nhûäng
trûúâng húåp khấc, nhûäng ngûúâi nhiïỵm HIV lẩi àûúåc tiïëp cêån vúái nhûäng phûúng phấp trõ
liïåu tiïn tiïën àûúåc trúå cêëp trong khi nhûäng ngûúâi khấc bõ ưëm vúái nhûäng bïånh trêìm trổng
khố chûäa lẩi khưng àûúåc hûúãng nhûäng biïån phấp trõ liïåu vúái giấ tûúng tûå. Mùåc d nhûäng
bïånh nhên bõ nhûäng bïånh liïn quan àïën HIV cêìn vâ phẫi nhêån àûúåc nhûäng dõch v khấc
nhau hún lâ àưëi vúái nhûäng bïånh nhên ung thû, àấi àûúâng hóåc bïånh thêån, hổ cng phẫi
trẫ tó lïå chi phđ y tïë tûúng tûå tûâ tiïìn ti ca hổ nhû cấc bïånh nhên bõ cấc bïånh khấc. Cấc
biïån phấp khấc mâ cấc chđnh ph cố thïí vâ phẫi lâm bao gưìm cung cêëp thưng tin vïì cưng
hiïåu ca cấc phûúng phấp àiïìu trõ khấc nhau àưëi vúái cấc nhiïỵm trng cú hưåi vâ AIDS,
àiïìu trõ trúå cêëp cấc bïånh lêy truìn qua àûúâng tònh dc vâ cấc nhiïỵm trng cú hưåi, trúå
cêëp cho viïåc bùỉt àêìu chûúng trònh mấu an toân vâ cấc chûúng trònh chùm sốc AIDS vâ
àẫm bẫo cho nhûäng ngûúâi nghêo nhêët tiïëp cêån àûúåc dõch v chùm sốc y tïë bêët kïí tònh
trẩng nhiïỵm HIV ca hổ.
Tấc àưång ch ëu thûá ba ca dõch bïånh lâ àưëi vúái cấc hưå gia àònh vâ vïì tưíng thïí, nố
tấc àưång àïën mûác àưå vâ chiïìu sêu ca sûå àối nghêo ca qëc gia. Cấc hưå gia àònh vâ cấc
23
gia àònh nhiïìu thïë hïå phẫi àưëi phố mưåt cấch tưët nhêët vúái sûå mêët ài nhûäng ngûúâi lúán àang
trong àưå tíi sung sûác nhêët vò bïånh AIDS. Hổ phẫi phên bưí lẩi cấc ngìn lûåc trong gia
àònh, vđ d nhû thưi khưng cho con cấi hổ tiïëp tc ài hổc àïí úã nhâ gip àúä gia àònh, lâm
viïåc nhiïìu giúâ hún, àiïìu chónh cấc thânh viïn trong gia àònh hóåc bấn ài cấc tâi sẫn ca
gia àònh vâ hổ phẫi tòm àïën bẩn bê vâ hổ hâng àïí nhúâ gip àúä vïì tiïìn nong vâ vêåt chêët.
Nhûäng hưå gia àònh nghêo hún cố đt tâi sẫn hún thò gùåp rêët nhiïìu khố khùn trong viïåc àưëi
phố. Con cấi hổ cố thïí vơnh viïỵn bõ thiïåt thôi búãi tònh trẩng suy dinh dûúäng tưìi tïå ài hóåc
bõ thưi hổc. Tuy nhiïn àïí àấp lẩi, cấc chđnh ph vâ cấc tưí chûác phi chđnh ph khưng àûúåc
qụn rùçng cấc nûúác thu nhêåp thêëp cố rêët nhiïìu hưå gia àònh nghêo chûa trẫi qua chïët chốc
do AIDS nhûng lẩi quấ nghêo nïn con cấi hổ cng phẫi chõu nhûäng thiïåt thôi tûúng tûå.

Àưìng thúâi, mưåt sưë hưå gia àònh sệ cố à ngìn lûåc àïí àưëi phố vúái cấi chïët ca mưåt ngûúâi lúán
mâ khưng cêìn sûå gip àúä ca cấc tưí chûác phi chđnh ph. Mc tiïu bònh àùèng ca chđnh
ph sệ àûúåc sûã dng mưåt cấch hûäu hiïåu hún bùçng viïåc dânh sûå gip àúä cho cấc àưëi tûúång
dûåa trïn cấc chó sưë àối nghêo trûåc tiïëp vâ sûå hiïån diïån ca AIDS trong hưå gia àònh hún lâ
chó dûåa vâo mưåt trong hai chó sưë mâ thưi. Chûúng nây kïët thc bùçng nhûäng khuën nghõ
c thïí nhùçm àẫm bẫo rùçng cấc ngìn lûåc cố sùén àïën àûúåc cấc hưå gia àònh cêìn sûå gip àúä
nhêët bùçng viïåc phưëi húåp cấc cưë gùỉng xoấ àối giẫm nghêo vúái cấc chûúng trònh lâm giẫm
tấc àưång ca dõch bïånh.
Chûúng 5: Phưëi húåp hânh àưång nhùçm àûúng àêìu vúái HIV/AIDS
Chđnh ph cấc qëc gia chõu trấch nhiïåm bẫo vïå cưng dên ca hổ khỗi sûå lêy lan ca dõch
bïånh HIV vâ giẫm thiïíu nhûäng tấc àưång xêëu nhêët khi dõch àậ lan rưång. Nhûng hổ khưng
àún àưåc trong cưë gùỉng nây. Cấc nhâ tâi trúå song phûúng vâ àa phûúng àậ cung cêëp cẫ sûå
lậnh àẩo lêỵn nhûäng khoẫn kinh phđ ch ëu cho cấc chûúng trònh phông chưëng AIDS
qëc gia, àùåc biïåt úã nhûäng nûúác thu nhêåp thêëp. Cấc tưí chûác phi chđnh ph qëc tïë vâ
qëc gia àậ àêíy mẩnh viïåc gip àúä vâ àưi khi thc gic cấc chđnh ph côn miïỵn cûúäng
phẫi hânh àưång. Thấch thûác àưëi vúái cấc chđnh ph qëc gia lâ xấc àõnh vai trô ca hổ
trong cåc àêëu tranh chưëng dõch bïånh trong khi cng phưëi húåp vúái nhûäng àưëi tấc khấc.
Chûúng nây chuín tûâ cấc chđnh sấch qëc gia c thïí sang cấc vai trô chiïën lûúåc do
nhiïìu tưí chûác khấc nhau àống trïn v àâi chđnh sấch. Trûúác hïët, chûúng nây xem xết
nhûäng vai trô mâ cấc chđnh ph qëc gia vâ cấc nhâ tâi trúå àống trong viïåc cung cêëp tâi
chđnh cho cấc chđnh sấch vïì AIDS trong phẩm vi cấc nûúác àang phất triïín, chûúng nây
cho rùçng cấc chđnh ph ca nhiïìu nûúác thu nhêåp thêëp phẫi àûúng àêìu vúái dõch bïånh
mẩnh mệ hún nûäa cẫ trûåc tiïëp lêỵn phưëi húåp vúái vúái cấc tưí chûác phi chđnh ph. Nhiïìu tưí
chûác phi chđnh ph lâ nhûäng ngûúâi àống gốp cố tiïìm nùng vâ thûåc sûå cho cưë gùỉng nây kïí
cẫ nhûäng tưí chûác v lúåi lêỵn nhûäng tưí chûác khưng v lúåi, cấc tưí chûác tûâ thiïån tû nhên vâ
“cấc nhốm cng cẫnh ngưå” ca nhûäng ngûúâi bõ nhiïỵm HIV/AIDS. Thûá hai, chûúng nây
lêåp lån rùçng, mùåc d nhûäng àống gốp àấng kïí ca hổ trong cåc àêëu tranh chưëng dõch
bïånh, cấc nhâ tâi trúå song phûúng vâ cấc tưí chûác àa phûúng côn àêìu tû quấ đt vâo cấc
hâng hoấ cưng cưång qëc tïë bao gưìm nhûäng kiïën thûác vïì cấch tiïëp cêån phông ngûâa vâ cấc
phûúng phấp àiïìu trõ vâ nghiïn cûáu vïì mưåt loẩi vacxin mâ sệ cố tấc dng tẩi cấc nûúác

àang phất triïín. Hún nûäa, cẫ cấc nhâ tâi trúå song phûúng vâ àa phûúng phẫi cố trấch
nhiïåm trong viïåc phưëi húåp cấc hoẩt àưång ca hổ mưåt cấch hûäu hiïåu hún úã cêëp àưå qëc gia.
Cëi cng, chûúng nây thẫo lån viïåc cưng lån vâ chđnh trõ àậ hònh thânh nïn cấc chđnh
sấch vïì AIDS nhû thïë nâo vâ chđnh ph cấc nûúác àang phất triïín cố thïí lùỉng nghe vâ
cng lâm viïåc vúái nhiïìu àưëi tấc khấc nhau nhû thïë nâo àïí giẫm thiïíu vâ vûúåt qua nhûäng
cẫn trúã àưëi vúái cấc chđnh sấch tưët àïí chưëng lẩi AIDS.
24
Chûúng 6: Nhûäng bâi hổc tûâ quấ khûá, cấc cú hưåi cho tûúng lai
Chûúng cëi cng tốm tùỉt nhûäng khuën nghõ chđnh sấch ch ëu ca bẫn bấo cấo vâ
thẫo lån nhûäng cú hưåi cho cấc nûúác lâm thay àưíi tiïën trònh ca dõch bïånh úã cấc giai àoẩn
khấc nhau.