Tài liệu Điện công nghiệp (P3) pdf

45
Chng 3
TRANG B IN MÁY BÀO GING

3.1 Đặc điểm công nghệ
Máy bào ging là máy có th gia công các chi tit ln. Tu thuc vào
chiu dài ca bàn máy và lc kéo có th phân máy bào ging thành 3 loi:
- máy c nh: chiu dài bàn L
b
< 3m, lc kéo F
k
= 30 ÷ 50 kN
- máy c trung bình: L
b
= 4 ÷ 5m, F
k
= 50 ÷ 70kN
- máy c nng: L
b
> 5m, F
k
> 70kN

Hình 3.1 Hình dáng bên ngoài máy bào ging
Chi tit gia công 1 c kp cht trên bàn máy 2 chuyn ng tnh tin qua
li. Dao ct 3 c kp cht trên bàn dao ng 4. Bàn dao 4 c t trên xà
ngang 5 c nh khi gia công. Trong quá trình làm vic, bàn máy di chuyn
qua li theo các theo các chu k lp i lp li, mi chu k gm hai hành trình
thun và ngc.  hành trình thun, thc hin gia công chi tit, nên gi là
hành trình ct gt. 
hành trình ngc, bàn máy chy v v trí ban u,
không ct gt, nên gi là hành trình không ti. C sau khi kt thúc hành trình
ngc thì bàn dao li di chuyn theo chiu ngang mt khong gi là lng

46
n dao s. Chuyn ng tnh tin qua li ca bàn máy gi là chuyn ng
chính. Dch chuyn ca bàn dao sau mi mt hành trình kép là chuyn ng
n dao. Chuyn ng ph là di chuyn nhanh ca xà, bàn dao, nâng u dao
trong hành trình không ti.

,I
t
t
1
t
21
t
3
t
4
t
5
t
61
t
7
t
8
t
9
t
10
V
th
V
0
V
ng
t

11
t
12
V
0
V
0
t
22
t
62
,I
t
t
1
t
21
t
3
t
4
t
5
t
61
t
7
t
8
t

9
t
10
V
th
V
0
V
ng
t
11
t
12
V
0
V
0
t
22
t
62

Hình 3-2.  th tc  trong mt chu k

Gi s bàn ang  u hành trình thun và c tng tc n tc ô V
0
= 5
÷ 15m/ph trong khong thi gian t
1
. Sau khi chy n nh vi tc ô V
0

trong khong thi gian t
2
, thì dao ct vào chi tit (dao ct vào chi tit  tc
 thp  tránh st dao hoc chi tit). Bàn máy tip tc chy n nh vi
tc  V
0
cho n ht thi gian t
22
thì tng tc n tc  V
th
(tc  ct gt).
Trong thi gian t
4
, bàn máy chuyn ng vi tc  V
th
và thc hin gia
công chi tit. Gn ht hành trình thun, bàn máy s b gim tc n tc 

V
0
, dao c a ra khi chi tit gia công. Sau ó bàn máy o chiu quay
sang hành trình ngc n tc  V
ng
, thc hin hành trình không ti , a
bàn v v trí ban u. Gn ht hành trình ngc, bàn máy gim s b tc 
n V
0
, o chiu sang hành trình thun, thc hin mt chu k khác. Bàn
dao c di chuyn bt u thi im bàn máy o chiu t hành trình
ngc sang hành trình thun và kt thúc di chuyn trc khi dao ct vào chi
tit.
Tc  hành trình thun c xác nh tng ng bi ch  ct; thng
v
th
= 5 ÷ 120m/ph; tc  gia công ln nht có th t v
max
= 75 ÷ 120m/ph.
 tng nng sut máy, tc  hành trình ngc thng chn ln hn tc 
hành trình thun: v
ng
= k.v
th
(thng k= 2 ÷ 3)
Nng sut ca máy ph thuc vào s hành trình kép trong mt n v thi
gian:

ngthck
ttT

n
+
==
11
(3-1)

47
T
ck
- thi gian ca mt chu k làm vic ca bàn máy [s]
t
th
- thi gian bàn máy chuyn ng  hành trình thun [s]
t
ng
- thi gian bàn máy chuyn ng  hành trình ngc [s]
Gi s gia tc ca bàn máy lúc tng và gim tc  là không i thì:

2/

th
thhthg
th
th
th
v
LL
v
L
t

+
+= (3-2)

2/

th
nghngg
ng
ng
ng
v
LL
v
L
t
+
+=
(3-3)
Trong ó:
- L
th
, L
ng
- chiu dài hành trình ca bàn máy ng vi tc  n nh v
th
, v
ng

hành trình thun, ngc.
- L

g.th
, L
h.th
- chiu dài hành trình bàn trong quá trình tng tc (gia tc) và
quá trình gim tc (hãm)  quá trình thun.
- L
g.ng
, L
h.ng
- chiu dài hành trình bàn trong quá trình tng tc (gia tc) và
quá trình gim tc (hãm)  quá trình hãm
- v
th
, v
ng
- tc  hành trình thun, ngc ca bàn máy
Thay t
th
và t
ng
t (3-3) và (3-2) vào (3-1) ta nhn c:

dc
ng
dc
ngth
t
v
Lk
t

vv
L
n
+
+
=
++
=
).1(
1
1
1
(3-4)
Trong ó:
L = L
th
+L
g.th
+ L
h.th
= L
ng
+
Lg.ng
+ L
h.ng
- chiu dài hành trình máy
k = V
th
/V

ng
- t s gia tc  hành trình thun và ngc
t
dc
thi gian o chiu ca bàn máy.
T (3-4) ta thy rng khi ã chn tc  ct v
th
thì nng sut ca máy ph
thuc vào h s k và thi gian o chiu t
dc
. Khi tng k thì nng sut ca
máy tng, nhng khi k >3 thì nng sut ca máy tng không áng k vì lúc
ó thi gian o chiu t
dc
li tng. Nu chiu dài bàn L > 3m thì t
dc
ít nh
hng n nng sut mà ch yu là k. Khi L
b
bé, nht là khi tc  thun ln
v
th
= (75 ÷ 120)m/ph thì t
dc
nh hng nhiu n nng sut. Vì vây mt
trong các iu kin cn chú ý khi thit k truyn ng chính ca máy bào
ging là phn u gim thi gian quá trình quá .
Mt trong các bin pháp  t mc ích ó là xác nh t s truyn ti u
ca c cu truyn ng t ng c n trc làm vic, m bo máy kh
i

ng vi gia tc cao nht.
Xut phát t phng trình chuyn ng trên trc làm vic:

dt
d
JiJMMi
m
mDc
ω
) (
2
+=−
(3-5)


48
Trong ó
M – momen ng c lúc khi ng Nm;
M
c
- momen cn trên trc làm vic, Nm;
J
D
- momen quán tính ca ng c, kGm;
J
m
- momen quán tính ca máy, kGm;

m
- tc  góc ca trc làm vic, rad/s;

i - t s truyn ca b truyn.
Ta có gia tc ca trc làm vic:

mD
cm
JiJ
MiM
dt
d
+
−
=
2

.
ω
(3-6)
Ly o hàm ca gia tc, cho bng không ta tìm c t s truyn ti u:

D
mcc
tu
J
J
M
M
M
M
i +
⎟

⎠
⎞
⎜
⎝
⎛
+=
2
(3-7)
Vi gi thit M, M
c
là không i.
Nu coi M
c
= 0 thì ta có
D
m
tu
J
J
i =

5
678
910
L(M)
0
5
10
15
J/J

t
J
J
ct
J
b
J
t
5
678
910
L(M)
0
5
10
J/J
t
15
Vic la chn t s truyn ti u là
khá quan trng . Thi gian quá trình
quá  ph thuc vào momen quán tính
ca máy. Momen quán tính ca máy
tng t l vi chiu dài bàn máy.
Vi:
- J
b
:momen quán tính ca bàn
- J
ct
: momen quán tính ca chi tit

-J
t
: momen quán tín ca b truyn lc
J = J
b
+ J
ct
+J
t
Tuy nhiên thi gian quá trình quá 
không th gim nh quá c và b
hn ch bi:
- lc ng phát sinh trong h thng
- Thi gian quá trình quá  phi 
ln  di chuyn u dao.
J
J
ct
J
b
J
t
Hình 3-3. biu  quan h
gia momen quán tính và
chiu dài ca máy

3-2 Phụ tải và phương pháp xác định công suất động cơ truyền động chính
1. Ph ti ca truyn ng chính
Ph ti ca truyn ng chính c xác nh bi lc kéo tng. Nó là tng
ca hai thành phn lc ct và lc ma sát:

F
K
=F
z
+F
ms
(3-10)
Vi F
K
- lc ct [N]

49
F
ms
- thành phn lc ma sát, [N]
a/ Ở chế độ làm việc: (hành trình thun) lc ma sát c xác nh :
F
ms
=µ [F
y
+ g(m
ct
+ m
b
)] (3-11)
Trong ó: µ = 0,05 ÷ 0,08 - h s ma sát  g trt
F
y
= 0,4F
z

– thành phn thng ng ca lc ct, [N]
M
ct
, m
b
- khi lng ca chi tit, ca bàn, [kg]
b/ Ở chế độ không tải: do thành phn lc ct bng không nên lc ma sát:
F
ms
= µg(m
ct
+ m
b
) (3-12)
Và lc kéo tng F
K
= F
ms
= µg(m
ct
+ m
b
) (3-13)
v
F
K
V
gh
v
K

F
Quá trình bào chi tit  máy bào ging c
tin hành vi công sut gn nh không i tc
là lc ct ln s tng ng vi tc  ct nh
và lc ct nh s tng ng vi tc  ct ln.
Tuy nhiên  nhng máy bào ging c nng thì
 th ph ti có hai vùng nh  th hình 3-4, 
ó trong vùng 0< v < v
gh
, lc kéo là hng s,
trong vùng v
gh
< v < v
max
, công sut kéo P
K
gn
nh không i
V
gh
Hình 3-4 

th ph ti ca truy

n
ng chính máy bào ging

2. Phng pháp chn công sut ng c truyn ng chính máy bào ging
c im ca truyn ng chính máy bào ging là o chiu vi tn s
ln, momen khi ng, hãm ln. Quá trình quá  chim t l áng k trong

chu k làm vic. Chiu dài hành trình bàn càng gim, nh hng ca quá
trình quá  càng tng. Vì vy khi chn công sut truyn 
ng chính máy
bào ging cn xét c ph ti tnh ln ph ti ng. Trình t tin hành:
a/ Số liệu ban đầu. Các ch  ct gt in hình trên máy: ng vi mi ch
, có cho tc  ct (tc  thun) V
th
, lc ct F
z
. Chú ý lc ct thng có
giá tr cc i trong phm vi tc  ct V
th
= 6 ÷ 20m/ph. Khi tc  ln hn
20m/ph lc ct gim i, trong phm vi này công sut ct có tr s gn không
i (h3-4)
- tc  hành trình ngc V
ng
thng c chn V
ng
= (1÷ 3)V
th
[m/ph]
- trng lng bàn máy và chi tit gia công G
b
+ G
ct
[N]
- bán kính qui i lc ct v trc ng c in = v/ [m]
- hiu sut nh mc ca c cu 
- h s ma sát gia bàn và g trt µ

- chiu dài hành trình bàn L
b
[m]
- momen quán tính ca các b phn chuyn ng
- h thng truyn ng in và phng pháp iu chnh tc 

50
b/Chọn sơ bộ động cơ: ng vi mi ch  ct gt, xác nh lc kéo tng
trên trc vít ca b truyn, công sut u trc ng c và công sut tính
toán. Lc kéo tng c xác inh theo công thc:
F
K
= F
z
+ (G
b
+ G
ct
+ F
y
).µ (3-14)
Công sut u trc ng c khi ct chính là công sut ng c trong hành
trình thun:

η
.1000.60
.
thK
th
vF

P =
[kW] (3-15)
Nu h thng truyn ng in là b bin i - ng c in mt chiu
BB – v à iu chnh tc  ng c trong c di tc  bng iu chnh
in áp phn ng thì ng c phi chn theo công thc tính toán P
tt
:

th
ng
thtt
v
v
PP =
[kW] (3-16)
Có nh vy, ng c mi có th m bo c dòng in cc i trong hành
trình thun vi in áp phn ng không ln, ng thi tc  cao trong hành
trình ngc (khi in áp ln). Trong trng hp iu chnh tc  theo hai
vùng nh theo  th ph ti h.3-4 tc là trong vùng v
min
< v < v
ng
gi lc
kéo không i bng phng pháp iu chnh in áp phn ng, còn trong
vùng v
th
< v < v
ng
gi công sut không i bng phng pháp thay i t
thông ng c, thì ng c ch cn chn theo công sut  hành trình thun

P
th
tính theo (3-15) là  vì trong phm vi v
th
< v < v
ng
iu chnh t thông
nên P
D
= const
Các s liu tính toán c ghi vào bng 3-1
Cn chn ng c có công sut nh mc ln hn hoc bng công sut tính
toán ln nht trong bng 3-1 P
m
 P
tt
Bảng 3-1 Số liệu ghi để chọn công suất động cơ máy bào giường
Tc  (m/ph)

Ch 
ct
V
th
V
ng
Lc ct
F
z
(N)
Lc dc

trc
F
y
(N)
Tr.lng
chi tit
G
ct
(N)
Lc kéo
F
K
(N)
C. sut
u trc
P
th
(kW)
C.sut
tính toán
P
tt
(kW)
1 V
th1
V
ng1
F
z1
F

y1
G
ct1
F
k1
P
th1
P
tt1
2 V
th2
V
ng2
F
z2
F
y2
G
ct2
F
k2
P
th2
P
tt2
3 V
th3
V
ng3
F

z3
F
y3
G
ct3
F
k3
P
th3
P
tt3

c/ Xây dựng đồ thị phụ tải toàn phần và kiểm nghiệm động cơ đã chọn. 
kim nghim ng c ã chn theo iu kin phát nóng ta phi xây dng 
th ph ti toàn phn i = f(t); trong ó có xét ti c ch  làm vic xác lp
và quá trình quá .
Phng pháp nh sau: có th chia  th tc  ca ng c
trong mt hành
trình kép (h.3-5) thành 14 khong t t
1
÷ t
14
. Trong ó:

51
t
1
- bàn máy tng tc ti v
0
không ct gt kim loi tng ng vi ng c

làm vic không ti
t
21
- ng c làm vic vi tc  n nh, không ti.
t
22
- bt u gia công chi tit, ng c làm vic vi tc  n nh, có ti.
t
3
- ng c tng tc  n 
th
ng vi tc  v
th
ca bàn máy, có ti.
t
4
- giai on ct gt, ng c làm vic vi tc  n nh 
th
t
5
- ng c gim tc n 
1,
có ti
t
61
- ng c làm vic n nh vi tc  
1
, có ti.
t
62

- dao ra khi chi tit, ng c làm vic không ti vi tc  
1
.
t
7
, t
8
- ng c do chiu t thun sang ngc
t
9
- ng c làm vic không ti vi tc  không ti 
ng
ng vi v
ng
ca bàn
máy.
t
10
- ng c gim tc  chiu ngc
t
11
- ng c làm vic n nh vi tc  
1
t
12
- ông c o chiu t ngc sang thun, bàn máy bt u thc hin
mt hành trình kép mi.
Nh vy trong mt hành trình kép có các khong thi gian ng c làm
vic n nh không ti là t
21

, t
6
, t
9
, t
11
và có ti t
22
, t
4
, t
61
. Các khong thi
gian ng c làm vic  quá trình quá  t
1
, t
3
, t
5
, t
8
, t
10
, t
12
. Ta phi xác nh
c dòng in trong ng c trong tt c các khong thi gian ó.
+ Xác nh dòng in trong ch  làm vic n nh
 xác nh dòng in ng c trong các khong thi gian làm vic n nh,
ta xác nh công sut trên trc ng c, sau ó xác nh momen in t ca

ng c trong các khong thi gian ó theo gin  sau: P(t)
 M(t)  I(t)
vi P(t), M(t), I(t) là công sut, momen, dòng in trong các khong thi
gian làm vic n nh th i.
- Công sut u trc ng c khi không ti  hành trình thun:
P
0th
= P
0th
+ P
p
(3-17)
vi P
0th
- tn hao không ti trong hành trình thun;
P
p
- tn hao do ma sát trên g trt ca bàn máy.
P
0th
= a.P
thhi
= 0,6P
th
(1-) (3-18)

1000.60
.).(
µ
thbct

p
vGG
P
+
=∆
(3-19)
vi a = 0,6(a
m
+ b
m
); P
thhi
– công sut hu ích
- Mômen in t ca ng c  hành trình thun khi y ti:

dm
thD
ththdt
P
MMMM
ω
3
.
00.
10.
+=+=
, [N] (3-20)
vi
ρ
ω

th
v
=
(3-21)

52
là tc  ng c  hành trình thun.
M
0
– momen không ti ca ng c

dm
dm
dmdm
P
IKM
ω
3
0
10.
. −Φ=
[Nm] (3-22)
- Dòng in ng c khi y ti

dm
thdt
th
K
M
I

Φ
=
.
, [A] (3-23)
Trong ó K
dm
, P
m
, I
m
là các thông s nh mc ca ng c
- Công sut ng c trong hành trình ngc khi dùng phng pháp iu
chnh in áp trong c di tc  c xác nh:

th
ng
thDng
v
v
PP .
0
= [N] (3-24)
- Momen in t  hành trình ngc:

ng
Dng
ngdt
P
MM
ω

3
0.
10.
+=
[n.m] (3-25)
- Dòng in ng c  hành trình ngc

thu
dm
ngdt
ng
I
K
M
I
.0
.
=
Φ
= [A] (3-26)

+ Xác nh dòng in trong các khong thi gian ng c làm vic  quá
trình quá : Nguyên tc chung là vit và gii các phng trình vi phân các
mch in c th. Ngày nay công c máy tính cho phép ta d dàng gii các
h phng trình phc tp này. Tuy nhiên,  n gin cho vic phân tích, ta
có th s dng phng pháp gn úng. Phng pháp ó da trên các gi
thit sau:
-  th tc  bàn máy v(t) ho
c ca ng c có dng lý tng hình 3-5;
- H thng truyn ng in có t ng iu chnh, m bo có hn ch

dòng và duy trì nó  giá tr cc i cho phép trong quá trình quá . i vi
ng c mt chiu I
q
= (2 ÷ 2,5)I
m
+
Xác nh thi gian ca các khong làm vic:
- Thi gian ca quá trình quá  có th xác nh bng công thc gn úng:

)(
.).(
)(
1212
ωωωω
−
Φ−
=−
−
=
dmcqdcqd
KII
J
MM
J
t
(3-27)
Trong ó:
M
qd,
I

qd
– Momen, dòng in ng c trong quá trình quá ;
M
c
, I
c
– momen, dòng in ph ti ca ng c;

2,

1
- tc   cui và u quá trình quá ;
Theo (3-27) ta xác nh c t
1
, t
3
, t
5
, t
7
, t
8
, t
10
, t
12.

53
- Các khong thi gian t
21

, t
22
, t
61
, t
62
xác nh theo kinh nghim vn
hành.
- Thi gian làm vic n nh  hành trình thun c xác nh nh sau:

th
v
L
t
5
5
=
, [s] (3-27)
vi L
5
- chiu dài bàn máy di chuyn trong khong thi gian t
5
c xác
nh nh sau:

∑
−=
i
LLL
5

(3-29)
Trong ó L- chiu dài hành trình bàn máy trong hành trình thun.
L
i
- tng chiu dài hành trình bàn trong các giai on quá trình quá  và
các on bàn máy di chuyn vi tc  v
0
Nu coi rng trong quá trình quá  bàn máy di chuyn vi tc  trung
bình không i thì: L
i
= v
i
t
i
(3-30)
vi v
i
, t
i
- tc  trung bình, on thi gian th i
- Tng t ta xác nh c t
11

+ Xây dng  th ph ti toàn phn i=f(t):
T các s liu dòng in trong quá trình quá  và xác lp  các khong
thi gian tng ng, ta v c  th dòng in bin thiên theo thi gian
nh hình 3-5
+ Kim nghim ng c theo iu kin phát nóng.
S dng phng pháp dòng in ng tr  kim nghim. T  th hình
3-5 ta có:

ck
i
ii
dt
T
tI
I
'
.
14
1
2
∑
=
=
(3-31)
Trong ó: T’
ck
- thi gian ca mt chu k có xét n hin tng to nhit
do tc  thp và quá trình quá  nu ng c t thông gió. Khi ng c
thông gió c lp thì ly T’
CK
=T
CK
ng c ã c chn phi có dòng in nh mc I
m
 I
m

54














,I
t
t
1
t
21
t
3
t
4
t
5
t
61
t

62
t
7
t
8
t
9
t
10
V
th
V
0
V
ng
t
11
t
12
t
22
,I
t
t
1
t
21
t
3
t

4
t
5
t
61
t
62
t
7
t
8
t
9
t
10
V
th
V
0
V
ng
t
11
t
12
t
22

Hình 3-5 Biu  tc  và dòng in ca máy bào ging

3.3 Các yêu cầu đối với hệ thống truyền động điện và trang bị điện của
máy bào giường
1. Truyn ng chính: Phm vi iu chnh tc 

min.
max.
min
max
th
ng
v
v
v
v
D ==
(3-33)

v
ng.max
: tc  ln nht ca bàn máy  hành trình ngc, thng v
ng.max
= 75
÷ 120m/ph
v
th.min
: tc  nh nht ca bàn máy trong hành trình thun, thng v
th.min
=
4 ÷ 6 m/ph
Nh vy D = (12,5 ÷ 30)/1

Thông thng, h thng truyn ng in s dng ng c in mt chiu,
c cp ngun t b bin i. Theo yêu cu ca  th ph ti, iu chnh
tc  c thc hin theo hai vùng: Thay i in áp phn ng trong phm
vi (5 ÷ 6)/1 vi mômen trên trc ng c là h
ng s ng vi tc  bàn thay
i t v
min
= (4 ÷ 6)m/ph n vgh = (20 ÷ 25)m/ph, khi ó lc kéo không i;
gim t thông ng c trong phm vi (4 ÷ 5)/1 khi thay i tc  t v
gh
n
v
max
=(75 ÷ 120)m/ph, khi ó công sut kéo gn nh không i. Nhng s
dng phng pháp iu chnh t thông thì làm gim nng sut ca máy, vì
thi gian quá  tng do hng s thi gian mch kích t ng c ln. Vì
vy, thc t ngi ta thng m rng phm vi iu chnh in áp, gim
phm vi iu chnh t thông, hoc
iu chnh t thông trong c di thay i
in áp phn ng. Trong trng hp này công sut ng c phi tng
v
max
/v
gh
ln.

55
 ch  xác lp,  n nh tc  không ln hn 5% khi ph ti thay i
t thông n nh mc.
Quá trình quá  khi ng, hãm yêu cu xy ra êm, tránh va p trong b

truyn ng vi  tác ng cc i.
i vi nhng máy bào ging c nh L
b
< 3m, F
K
=30 ÷ 50kN; D = (3 ÷
4)/1, h thng truyn ng chính thng là ng c không ng b - khp ly
hp in t; ng c không ng b rôto dây qun hoc ng c in mt
chiu kích t c lp và hp tc . Nhng máy c trung bình L
b
= 3 ÷ 5; F
K

= 50 ÷ 70kN; D = (6 ÷ 8)/1, h thng truyn ng là F -  (máy phát mt
chiu - ng c in mt chiu). i vi máy c nng L
b
>5m, F
K
> 70kN;
D (8 ÷ 25)/1, h truyn ng là h F -  có b khuch i trung gian; h
chnh lu dùng Thyristor - ng c mt chiu.
2. Truyn ng n dao
Truyn ng n dao làm vic có tính cht chu k, trong mi hành trình kép
làm vic mt ln (t thi im o chiu t hành trình ngc sang hành
trình thun và kt thúc trc khi dao ct vào chi tit).
Phm vi iu chnh l
ng n dao là D = (100 ÷ 200)/1. Lng n dao cc
i có th t ti (80 ÷ 100)mm/1 hành trình kép.
C cu n dao yêu cu làm vic vi tn s ln, có th t ti 1000ln/ gi.
H thng di chuyn u dao cn phi m bo theo hai chiu  c ch  di

chuyn làm vic và di chuyn nhanh.
Truyn ng n dao thng c thc hin bng ng c không
ng b
rôto lng sóc và hp tc .
Truyn ng n dao có th thc hin bng nhiu h thng: c khí, in khí,
thu lc, khí nén v.v. Thông thng s dng rng rãi h thng in c:
ng c in và h truyn ng trc vít - êcu hoc bánh rng - thanh rng.
Lng n dao trong mt hành trình kép khi truyn ng bng bng h
trc
vit - êcu c tính nh sau:
S = 
tv
. t. T (3-34)
Và i vi h truyn ng bánh rng - thanh rng
S = 
br
.z.t.T (3-34)
Trong ó:

tv
, 
br
- tc  góc ca trc vít, bánh rng, rad/s
z - s rng ca bánh rng
t - bc rng ca trc vít hoc thanh rng, mm
T - thi gian làm vic ca trc vít hoc thanh rng, s
T biu thc trên, ta có th iu chnh lng n dao S bng cách thay i
thi gian s dng nguyên tc hành trình (dùng các công tc hành trình) hoc
nguyên tc thi gian (dùng rle thi gian). Các nguyên tc này n gin
nhng n

ng sut máy thng b hn ch. Lý do là lng n dao ln, thi

56
gian làm vic phi dài, ngha là thi gian o chiu t hành trình thun sang
hành trình ngc phi dài, nhiu trng hp không cho phép.
 thay i tc  trc làm vic, ta có th dùng nguyên tc tc , iu
chnh tc  bn thân ng c hoc s dng hp tc  nhiu cp. Nguyên
tc này phc tp hn nguyên tc trên, nhng có th gi c th
i gian làm
vic ca truyn ng nh nhau vi các lng n dao khác nhau.
Mt h thng truyn ng n dao c s dng trong nhiu máy bào
ging c trung bình nh  hình (3-6). B phn chính là h thng a vi s
rng trên các a khác nhau. S a s là s cp n dao ng vi mt tc 
ca trc làm vic. S a có th
 là 7 hoc 8, khi kt hp vi mt hp tc  3
cp thì s to ra lng n dao 0,5 ÷ 50mm (7 a) và n 100mm (8 a) vi
 =1,26. S rng trên a s xác nh lng n dao. Mi a s ng vi mt
lng n dao. Phn ng rle R s di chuyn ta trên các a, khi gp rng
trên a thì rle R nh, tác ng n mch
iu khin và ct in ng c
truyn ng n dao DD.

Hình 3-6 H thng truyn ng n dao máy bào ging

3. Truyn ng ph

57
`Truyn ng ph m bo các di chuyn nhanh bàn dao, xà máy, nâng
u dao trong hành trình ngc, c thc hin bi ng c không ng b
và nam châm in.

3.4 Một số sơ đồ điều khiển máy bào giường điển hình
1. S  iu khin máy bào ging theo h thng F- có máy in khuch
i làm kích t cho máy phát.
Hình 3-7 là s  nguyên lý n gin ca h
 thng truyn ng chính máy
bào ging c trung bình và nng
a/ Phân tích nguyên lý làm việc của hệ thống truyền động điện
ng c in  truyn ng cho bàn máy c cp in t máy phát in
mt chiêu F. Kích t ca máy phát F là cun CKF c cp bi máy in

khuch i t trng ngang MK. MK có 4 cun kích t; 3cu
n CK1,
CK2, CK3 ni ni tip nhau có chc nng là cun ch o, phn hi âm in
áp, phn hi dng dòng in phn ng và phn hi mm sc in ng
máy phát
- in áp ch o ly trên bin tr BTT (cho hành trình thun) hoc trên
bin tr BTN (cho hành trình ngc).
Khi R(5-6) = 1, + T(5) = 1, bin tr BTT c cp in hình thành in áp
U
c
to dòng i
k
chy vào cun CK1, CK2, CK3 qua in tr R1, cun CFF ,
CF và in tr R5 tng ng vi chiu quay thun. Nu R(5-6) = 1, + N(5)
= 1, bin tr BTN c cp in to ra dòng i
k
cng chy qua CK1, CK2,
CK3 qua in tr R1, cun CFF, CF và in tr R5 theo chiu ngc li
làm cho ng c quay ngc.
- in áp phn hi âm in áp ng c: Do bin tr 1R c ni song song
vi phn ng ng c  nên khi h thng F- làm vic, st áp trên 1R là U
a

t l vi in áp trên phn ng ng c, to ra dòng chy trong CK1, CK2,
CK3 t l vi in áp phn ng ng c.
- in áp phn hi dng dòng in phn ng ng c: Khi h thng F-
làm vic, st áp trên 2 cun ph CFF và CF là U
i
t l vi dòng in phn
ng ng c; U

i
to ra dòng chy qua CK1, CK2, CK3 t l vi dòng in
phn ng
- in áp phn hi mm ly trên cu cân bng bao gm 2 na in tr 2R,
in tr 4R và cun CKF. Mt ng chéo ca cu c cp bi in áp ca
máy in khuch i MK; ng chéo còn li là in tr 5R. Ta chnh

nh trên 2R sao cho khi ng c làm vic  ch  tnh thì cu cân bng
ngha là in áp trên 5R bng không. Khi ng c làm vic  ch  ng
thì cu mt cân bng, ngha là in áp trên 5R khác không và t l vi o
hàm ca sc in ng máy phát tc là phn ánh s dao ng sc in ng

58
F
1R
CF
R
Ui
CKF
1V
CK1
CK4
i
k
2KH
TT
2KC2
N
1
CFF

U
a
4R
2R
2V
3V
4V
5R
CK2
CK3
6R
B
B
i
f
2
3
4
5
6
7
10
9
11
12
13
T
R
1KH
T N

MK
BTN
BTT
KL
KL
8R
T
N
RAL D
KL TN
KC
KL
TT
TN
N
T
T
N
R
RC
RC
KL
KL
MT
MN
7R
U
SS
U’
a

+
Đ
1KC
2KC1
MN
MT
KL
3R
F
1R
CF
R
Ui
CKF
1V
CK1
CK4
i
k
2KH
TT
2KC2
N
1
CFF
U
a
4R
2R
2V

3V
4V
5R
CK2
CK3
6R
B
B
i
f
2
3
4
5
6
7
10
9
11
12
13
T
R
1KH
T N
MK
BTN
BTT
KL
KL

8R
T
N
RAL D
KL TN
KC
KL
TT
TN
N
T
T
N
R
RC
RC
KL
KL
MT
MN
7R
U
SS
U’
a
+
Đ
1KC
2KC1
MN

MT
KL
3R
Hình 3-7 S  h thng truyn ng máy bào ging h F-

59
ca máy phát. Có th xác nh c in áp U
o
bng cách vit các phng
trình cân bng in áp ca “cu ng” nói trên:

FCKF
R
od
EpL
KR
R
U
.2
22
β
=
(3-37)
vi R
2R2
- in tr ca na in tr 2R
L
CKF
- in cm ca cun kích tmáy phát;
K


- t s sc in ng nh mc và dòng in kích t nh mc ca
máy phát . Nu coi mch kích t máy phát là không bão hoà thì:

CKFdm
Fdm
I
E
K =
β

Cun kích t CK4 có chc nng là cun phn hi âm dòng có ngt to cho
ng c c tính c dng máy xúc, hn ch c dòng in trong ng c 
quá trình tnh cng nh quá trình quá .
U
c
đ
1
=

U
c
đ
đ
m
U
c
đ
2
U

c
đ
3
U
c
đ
4
I
n
g
ω
I
ư
U
c
đ
1
=

U
c
đ
đ
m
U
c
đ
2
U
c

đ
3
U
c
đ
4
I
n
g
ω
I
ư
Hình 3-8 c tính c - in ca ng c

i vi nhng máy thng xuyên làm vic quá ti nh máy bào ging,
máy cán, máy xúc… khi quá ti ngi ta không ct in cho ng c (vì làm
nh th nng sut ca máy s r
t thp) mà to cho nó mt ng c tính c
dng máy xúc  khi quá ti thì dòng in trong ng c không vt quá giá
tr cho phép.


Trên hình 3-8 c tính c ca ng c có
hai on: khi dòng in trong ng c nh
thua I
ng
, ng c làm vic trên c tính c
t nhiên (on cng) và khi dòng in trên
ng c ln hn giá tr I
hq

thì ng c làm
vic trên on c tính c dng máy xúc
(on dc)
Nguyên lý làm vic ca khâu phn hi
âm dòng có ngt trong s  c gii
thích nh sau: Khi dòng in trong ng
c nh thua giá tr ngt thì st áp U
i
ri
trên các cun ph còn nh thua giá tr U
ss

trên 3R làm cho các van 1V hoc 2V (tu cc tính) khoá, do ó trên cun
CK4 không có dòng in, sc t ng bng không, ng c làm vic trên
ng c tính c t nhiên. Khi dòng in trong ng c ln hn dòng in
I
ng
, st áp U
i
> U
ss
làm cho các van 1V hoc 2V thông nên cun CK4 có
dòng to ra sc t ng ln tác dng ngc chiu vi sc t ng do các
cun CK1, CK2, CK3 sinh ra làm cho in áp máy phát gim nhanh, tc 
ng c gim nhanh khi dòng in phn ng tng, to ra c tính c dc.

60
iu chnh tc  ng c bng cách thay i in áp ch o ly trên bin
tr BTT hoc BTN
+ Thành lập phương trình đặc tính cơ

- khi I

< I
ng
ta vit c phng trình mô t h thng  ch  xác lp:
U
k
= U
c
–U
F
+I

.R

(3-39)
E
F
= KF.K
MK
.U
k
(3-40)
E
F
= K

+ I

.R


(3-41)
Trong ó KF, KMK - là h s khuch i in áp máy phát, khuch i
máy in. Vi gi thit là mch t ca máy phát và khuch i máy in
không bão hoà thì ta có:

CKF
F
F
U
E
K =
;
dk
MDKD
MDKD
U
E
K =

R

= R

+ R
F
+ R
CFF
+ R
CFD

: tng in tr trong mch phn ng
T các phng trình (3-39), (3-40), (3-41) ta bin i thành phng trình
c tính c - in ca ng c:

uuD
MDKDF
u
MDKDF
MDKDF
cdMDKDFD
D
IRK
KK
R
R
KK
KK
UKKK

1
)(.1
1

∑
∑
+
⎥
⎦
⎤
⎢

⎣
⎡
−++
−
+
=
α
ββα
α
ω
(3-42)
Trong ó K
D
=1/K - h s ca ng c;
R
f
- in tr bn thân ca dây qun phn ng ng c/
- khi I

 I
ng
, ta vit phng trình mô t h thng tng t nh khi I

< I
ng
.
Ch lu ý là trong trng hp này cun CK4 có in áp U
4
là hiu hai in
áp: st áp trên cun dây cc t ph U và in áp so sánh U

ss
:
U
4
= U.U
ss
= I

R

- U
ss
(3-43)
 tin cho vic vit phng trình ta qui i in áp trên cun CK4(U
4
) v
cun dây CK1 – CK2 – CK3 bng công thc sau:
U’
4
= K
q4
.U
4
=
4
13
13
4
4
U

W
R
R
W
(3-44)
Trong ó K
q4
=
13
13
4
4
.
W
R
R
W
h s qui i in áp trên cun dây CK4 v cun
CK1-CK2-CK3;
W4, R4 - s vòng dây, in tr cun dây CK4;
W13, R13 - s vòng dây, ien tr các cun dây ni tip CK1-CK2-CK3;
Khi ó ta có các phng trình sau:
U
13
= U
13
– U’
4
= U
c

– U
F
+ R

.I

- K
q4
.U
4
(4-45)
E
F
= K
F
.K
MDKD.
U
13
(4-46)
E
F
= K

+ I

.R

(4-47)
Trong ó U

13
- in áp tng trên cun dây CK1, CK2, CK3

61
Kt hp các phng trình (3-45), (3-46), (3-47) ta nhn c phng trình
c tính c - in ca ng c trong vùng I

 I
ng
MDKDF
uDqd
u
uD
MDKDF
MDKDF
ssqdcdMDKDFD
D
KK
IRKK
R
R
KK
KK
UKUKKK
1
)1()(.1
1
).(
4
4

α
ββα
α
ω
+
⎥
⎦
⎤
⎢
⎣
⎡
−+++
−
+
+
=
∑
∑

(3-48)
Kt hp hai phng trình (3-42) và (3-48) ta có h c tính c - in khi
thay i in áp ch o .
b/Phân tích nguyên lýcủa sơ đồ điều khiển tự động:
Trong s  này ng c c khi ng cng bc. H s cng bc
c duy trì  mc  cho phép trong thi gian  dài. Sau khi cho lnh
khi ng, in áp ch o
c a vào mch kích thích ca MK (cun
CK1, CK2, CK3), còn sc in ng ca ng c E

=0, nên in áp t lên

các cun CK
123
có giá tr cc i và ng c c khi ng cng bc 
gii hn cho phép nh khâu phân mch. Khâu phân mch gm hai bóng èn
có in tr phi tuyn B; 4V-3R-2V hoc 3V-3R-1V. Khi in áp t lên
các cun CK
123
ln hn in áp U
ss
t lên 3R thì in tr các bóng èn B
tng lên làm cho dòng I
k
chy trong các cun này không tng ng thi các
cp van 1V-3V thông hoc 2V -4V thông to ng cho dòng phân mch
chy không qua các cun CK
123
. Dòng in phân mch càng ln khi in áp
t lên các cun CK
123
càng ln và dòng in I
k
c duy trì  mc  cho
phép hu nh không i trong quá trình khi ng. Trong thi gian khi
ng, khâu phn hi âm dòng in có ngt cng có tác dng hn ch dòng
in nh hn tr s dòng in cho phép.
S  có kh nng làm viêc  ch  t ng và th máy. Khi bàn  u
hành trình thun, bàn n vào công tc hành trình 2KC;  cui hành trình
thun (u hành trình ng
c) bàn n vào 1KC. Khi bàn di chuyn ngoài
phm vi cho phép thì tip im KC(6) = 0.

Gi s bàn  u hành trình thun;  áp lc trong h thng bôi trn 
tip im RAL(6) = 1, công tc hành trình 2KC b n  2KC1(10) = 0,
2KC2(13) = 1. n nút  MT(7)  cun dây KL(6) = 1,  tip im
KL(6) = 1,  duy trì, + KL(9) = 1, + KL(10) = 1, + KL(13) = 1, + KL(2-3)
= 0. Do KL(9) = 1,  T(9) = 1,  T(1-2) = 0, + T(5) = 1, + T(12) = 1, 
R(12) = 1; Do KL(13) = 1,  RC(13) = 1.
Kt qu khi n MT ta có c: KL, T, R, RC có in. Bin tr BTT(3)

c cp in do R(5-6) = 1, và T(5) = 1,  to ra in áp U
c
t lên BTT
sinh ra dòng trong các cun CK1, CK2, CK3 làm cho ng c khi ng
a bàn chy theo hành trình thun. Do RC(2-3) ni tt mt phn bin tr

62
BTT nên in áp U
c
gim nh làm cho tc  ng c ch tng n tc 
V
0
 dao i vào chi tit. n cui t3, bàn thôi n vào 2KC  2KC1(10) =
1, nhng do T(10) = 0, nên T(10) = 0; 2KC2(13) = 0,  RC(13) = 0, 
RC(2-3) = 0,  in áp U
c
trên BTT tng lên  ng c tng tc lên tc
 V
th
thc hin ch  ct gt kim loi. n cui t5, dao chun b ra khi
chi tit, chi tip xúc ca tip im hành trình 1KH c y v phía trái,
ngn mch mt phn bin tr BTT làm cho in áp U

c
gim xung, tc 
ng c gim xung V
0
 dao ra khi chi tit. n cui t8 lúc này dao ã ra
kkhi chi tit, bàn n vào công tc hành trình 1KC(9)  T(9) = 0,  T(10)
= 1, N(10) = 1,  T(1-2) = 1, + T(5) = 0, +T(12) = 0, +N(1-2) = 0, + N(5) =
1, N(9) = 0, + N(11) = 1. Kt qu in áp U
c
chuyn t BTT sang BTN làm
cho dòng in trong các cun CK
1,2,3
o chiu, ng c thc hin hãm 
gim tc v không sau ó khi ng ngc a bàn tr v v trí ban u vi
tc  là V
ng
. Khi bàn máy chy ngc, công tc hành trình 1KC và sau ó
là chi tip xúc 1KH c tr v v trí ban u  chun b cho chu k làm
vic k tip. Gn cui hành trình ngc (cui t11), bàn li n vào chi tip
xúc 2KH(4) ngn mch mt phn bin tr BTN  cho tc  gim v V
0
.
n cui t13, bàn n vào công tc hành trình 2KC  2KC1(10) = 0, 
N(10) = 0,  N(9) = 1,  T(9) = 1,  N(1-2) = 1, N(5) = 0, N(11) = 0,
T(12) = 1, T(10) = 0, T(5) = 1, T(1-2) = 0. Kt qu in áp U
c
chuyn t
BTN sang bin tr BTT, ng c thc hin vic gim tc v không sau ó
khi ng li cho mt chu k mi.
Hãm máy khi n nút dng D(6). Các công tc t KL, T hoc N và rle R

mt in. in áp ch o trên bin tr BTT hoc BTN mt tác dng, các
cun dây CK1, CK2, CK3 c ni vào in áp máy phát ( U
F
) có du
ngc vi U
c
trc khi hãm, dòng in trong các cun CK1, CK2, CK3 o
chiu, ng c c hãm tái sinh.  tránh s t bin v chiu và tr s
trong các cun này, ngi ta duy trì mt lng in áp nh trên in tr
8R(3) c duy trì bi tip im m chm R(5-6). Sau thi gian duy trì ca
R, in áp trên 8R(3) mt ng thi mt phn bin tr 1R b ngn mch,
in áp phn hi gim i, quá trình hãm tái sinh chuyn sang giai on th
hai cho n lúc dng.
H thng này m bo phm vi iu chnh tc  D = 15/1 vi  st tc
không quá 6%. Nhc im ca h thng này là có s liên quan gia mch
ng lc và mch iu khin. iu ó gây khó khn cho vn hành và sa
cha, hi
u chnh h thng.

63

2. S  iu khin máy bào ging h T-
a/ Mạch động lực: ng c truyn ng chính  là ng c mt chiu
công sut 42kW, in áp 440V, tc  nh mc là 157rad/s. ng c c
cp in t b bin i BB.  thc hin vic o chiu quay cho ng c,
BB
gm s  chnh lu 3 pha hình cu không có máy bin áp ni theo
kiu song song ngc và hai h thng phát xung cp cho hai nhóm chnh lu
(phía trên và phía di) iu khin theo kiu phi hp tuyn tính 
1

+ 
2
=
180
0
. Hai h thng phát xung c iu khin bi mt bin tr R1(1) c
cp t in áp U
c
ly trên các in tr R8, R, R9, R10(9÷ 15) và in áp
phn hi âm tc  U
FT
. Giá tr in áp iu khin U
k
t lên R1:
U
k
= U
c
- U
FT

Khi thay i giá tr U
c
thì góc m  ca hai h thng phát xung thay i
làm thay i tc  ng c.
Khi o cc tính in áp U
c
nh cu tip im RT, RN (8 và 14) ngha là
thay i cc tính ca U
k

s làm thay i giá tr  ( 90
0
hoc  90
0
) làm
thay i vai trò ca hai nhóm chnh lu t ch  làm vic chnh lu sang
ch  i nghch lu ngha là o chiu quay ng c.
Khi RT(8) = 1, + RT(14) = 1,  in áp dng ca b chnh lu CL3 t
cc tính (+) lên phía trên ca R  U
c
tng ng vi chân I ca bin tr
R  to tc  V
th
ca bàn. Khi ó nu RG(10) = 0,  R8 c ni tip
vi bin tr R làm gim U
c
to ra tc  V
0
 dao i vào chi tit. Nu
RG(10) = 1, + RD(12) = 1,  U
c
chính là st áp trên in tr R10.
Khi RN(8) = 1, + RN(14) = 1,  in áp dng ca b chnh lu CL3 t
cc tính (+) lên phía di ca R10  U
c
tng ng vi chân II ca bin tr
R  to tc  V
ng
ca bàn. Khi ó nu RD(12) = 1, U
c

chính là st áp
trên in tr R9.
B chnh lu không iu khin CL2 cp in cho cun kích t CK(8) ca
ng c . Khi K2(l) = 1, CL1 và CL2 có in  cun CK có in. Khi
làm vic  ch  thun thì dòng kích t trong ng c bng nh mc; khi
làm vic  ch  ngc, dòng kích t c gim 20% nh
a in tr
R7(8) ni tip vi cun CK. Vic óng m R7 c thc hiên bi rle
RH(2). Khi ng c làm vic  ch  thun, iot 1(1) khoá  rle RH(2)
không tác ng  RH(7) = 1, R7(8) b ni tt  I
CK
= m. Khi ng c
làm vic  ch  ngc, iot (1) thông  RH(2) = 1,  RH(7) = 0,
R7(8) c ni tip vi cun CK  I
CK
gim xung  tng tc trên tc
 c bn.
Tip im K3(3-4), R6 và 4 iot 2 ÷ 5 to ra mch hãm ng nng t
kích t. Khi làm vic thì K3(3-4) m ra  gii phóng mch hãm ng nng.
Khi hãm K2(l) = 0, K3(3-4) = 1, CL2 mt in. Nu ng c trc ó quay

64
thun thì 2 và 5 thông ; nu trc ó quay ngc thì 3 và 4 thông. C
hai trng hp u làm cho dòng trên cun CK có chiu t trái sang phi
cp in cho cun kích t trong thi gian hãm ng nng.
b/ Mạch khống chế tự động
óng tt c các attomat. n M1(2)  K3(2) = 1, ng thi RTh(8) = 1, 
RTh(6) = 1,  K1(4) = 1, + RTh(8) = 1,  K2(7) = 1. Kt qu khi n M1 ta
có K1, K2, K3 có in.
Trên m

ch ng lc, K1 cp in cho b bin i BB; K3(2-3) = 1,
K3(3-4) = 0, gii phóng mch hãm ng nng; K2(l) = 1,  CL1có in
 cp lên cu tip im RT/RN khi RTr1(5-7) = 1, hoc RTr(5-7) = 1; CL2
có in cp in cho cun CK. Khi  dòng RTT(8) = 1,  RTT(9) = 0,
RTh(8) = 0, RTh(6) m chm có nguy c làm K1(4) mt in  K2(7) cng
mt in theo nu trong thi gian m chm c
a RTh ta không kp cho
RTr1(4)= 1, hoc RTr2(5) = 1, thay th cho RTh(6) cp cho K1(4); mà
RTr1 hoc RTr2 là do ta n 1 trong 4 nút n MT(10) hoc MN(11), hoc
TT(13) hoc TN(14). iu này c gii thích nh sau:
Khi n M1, K1, K2, K3 có in, óng in cho mch ng lc sn sàng
làm vic. Trong thi gian nh sn (do RTh quyt inh), nu ta không ra
lnh cho bàn làm vic thì mch chun b s b mt in; mun làm vic li ta
phi
n li t M1.
Ra lnh cho bàn làm vic bng cách n vào MT(10) hoc MN(11) 
RTr(10) = 1 (có duy trì) .
n TT(13) hoc TN(14)  RTr2(14) = 1. Ngoài
vic thay th cho RTh(6) thì RTr1(5-7) hoc RTr2(5-7) óng cp in CL1
lên cu tip im RT/RN  cho mch chun b làm vic


65

AT
AT1
BA1
CL1
BBĐ
Đ

RC
CL3
BA3
(1)
K3
D1
M1
K1
AT3
K3
RTr1
RTr2
CL2
AT2
BA2
RH
Đ1
K2
K3
Đ2
Đ4
Đ5
Đ3
CKĐ
RTT
RH
R7
R4 R5
K1 K2
M1

RC
RTr1
RTr2
RTh
RTr1 RTr2
RTT
RTh
RN1
RN2
RTT
K2
RTh
D2
RAL
BK
RTr1
RTr2
MT
MN
RTr1
TT
TN
RTr2
ĐH1
RAL
ĐH2
K1
FT
RN
RN

RT
RT
RD
RG
Rω
II
I
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(15)

(16)
17)
18)
(1)
)
)

)
)
)
)
)
)
10)
11)
12)
13)
15)
20)
21)
9)
2)
4)
25)
R2 R3
R1
R6
R8
R9
R10
R11
R12
Đ6
Đ7
Đ8
Đ9
(

(
(2
(3
(4
(5
(6
(7
(8
(9
(
(
(
(
(
(
(
(1
(2
(2
RN1
K1
RN2
NF1
KĐ1
LG1
RT
NF2
KĐ2
LG2
RN

+
SS1
-
KĐ3
RD
Uc1Uc2
RN
RT
+
SS2
-
NOR
KĐ4
RG
Uxx1
Uxx2
XX2
XX1
RTr2
RTr1
RT
RN
u =U
m
sinωt
CL5
CL4
W1
W4
W3 W2

R11
R12
R13
R14
BK
BK
Đ
GT
MT
TT
MN
TN
(14)
BA4
AT
AT1
BA1
CL1
BBĐ
Đ
RC
CL3
BA3
(1)
K3
D1
M1
K1
AT3
K3

RTr1
RTr2
CL2
AT2
BA2
RH
Đ1
K2
K3
Đ2
Đ4
Đ5
Đ3
CKĐ
RTT
RH
R7
R4 R5
K1 K2
M1
RC
RTr1
RTr2
RTh
RTr1 RTr2
RTT
RTh
RN1
RN2
RTT

K2
RTh
D2
RAL
BK
RTr1
RTr2
MT
MN
RTr1
TT
TN
RTr2
ĐH1
RAL
ĐH2
K1
FT
RN
RN
RT
RT
RD
RG
Rω
II
I
(2)
(3)
(4)

(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(15)
(
(16)
17)
18)
(1)
)
)
)
)
)
)
)
)
10)
11)
12)
13)
15)
20)
21)

9)
2)
4)
25)
R2 R3
R1
R6
R8
R9
R10
R11
R12
Đ6
Đ7
Đ8
Đ9
RN1
K1
RN2
NF1
KĐ1KĐ1
LG1LG1
RT
NF2
KĐ2KĐ2
LG2LG2
RN
+
SS1
-

+
SS1
-
KĐ3KĐ3
RD
Uc1Uc2
RN
RT
+
SS2
-
NOR
KĐ4KĐ4
RG
Uxx1
Uxx2
XX2
XX1
RTr2
RTr1
RT
RN
u =U
m
sinωt
CL5
CL4
W1
W4
W3 W2

R11
R12
R13
R14
BK
BK
Đ
GTGT
MT
TT
MN
TN
(14)
BA4
(2
(3
(4
(5
(6
(7
(8
(9
(
(
(
(
(
(
(
(1

(
(
(2
(2
(
Hình 3-11. S  iu khin máy bào ging h T-


66
c/ Xenxin làm việc ở chế độ biến áp
Xenxin mt pha là máy in cm ng nh, có cun dây mt pha kích thích
và cun dây ng b hoá ba pha. Xenxin chia thành loi tip xúc và không
tip xúc. Xenxin tip xúc có cu trúc ging vi máy in ng b kích thích
in t. Lõi thép stato và roto ghép t các lá thép k thut in. Cun kích
thích (cun s cp) mt pha t trên stato (ho
c roto) và cun ng b hoá 3
pha (cun th cp) t trên roto (hoc stato)
XX1
θ
1
XX2
Ur
θ
2
Uv=Umsint
Uv
Ur=kUmsin(θ1 – θ2) sint
XX1
θ
1

XX2
Ur
θ
2
Uv=Umsint
Uv
Ur=kUmsin(θ1 – θ2) sint















Hình 3-10 S  ni xenxin theo kiu máy bin áp và dng sóng vào ra

Hai xenxin XX1 và XX2 c ni nh hình 3-10 trong ó XX1 c gi là
xenxin phát và XX2 c gi là xenxin thu. in áp t vào cun kích t
ca XX1 là: u
v
= U
m

sint thì trên cun kích t ca XX2 ta nhn c in
áp:
u
r
= kU
m
sin(
1
– 
2
)sint
trong ó 
1
và 
2
là góc lch roto ca xenxin XX1 và XX2
Nhn xét:
- in áp ra cùng tn s vi in áp vào
- Biên  ca in áp ra ph thuc vào góc lch 
1
và 
2

+ Nu 
1
= 
2
 u
r
= 0; ta gi XX1 và XX2 ng b vi nhau

+ Nu 
1
– 
2
< 180
0
 u
r
cùng pha vi u
v
+ Nu 
1
– 
2
> 180
0
 u
r
ngc pha vi u
v

Trên hình 3-10, các  th c v vi gi thit c 4 chu k thì 
1
-
2
>180
0
.

67
d/ Chỉnh lưu nhạy pha
Bin in áp xoay chiu thành mt chiu có cc tính thay i tu thuc
pha ca in áp vào vi in áp ng b

t
t
t
T2
RC1
RC2
Ub
Ur
Uv
Ur
T1
1
2
Ub
Uv
t
t
t
T2
RC1
RC2
Ub
Ur
Uv
Ur
T1
1
2
Ub
Uv

S  gm 1 bin áp vi th cp có 2 cun dây ni vi 2 transistor T1 và
T2; 2 iot 1 và 2; hai t lc và 2 in tr ti Rc1 và Rc2.
Hình 3-11 S  nguyên lý chnh lu nhy pha và các dng sóng vào/ra
- Xét  4 chu k u: in áp u vào cùng pha vi in áp ng b
+ trong khong t 0 ÷   T1 thông  U
r
có cc tính (+)  di
+ trong khong t  ÷ 2  T1 và T2 khoá
Các chu k sau c lp li và nh t lc san phng in áp U
r
- Xét  4 chu k sau: in áp u vào ngc pha vi in áp ng b
+ trong khong t 0 ÷   T2 thông  U
r
có cc tính (+)  trên
+ trong khong t  ÷ 2  T1 và T2 khoá
Các chu k sau c lp li và nh t lc san phng in áp U
r
Ta có được điện áp một chiều thay đổi được cực tính khi u
v
đảo pha.

68

e/ Sơ đồ đặt hành trình bàn tự động điều khiển từ xa
S  gm 3 xenxin X, XX1 và XX2 làm vic  ch  bin áp; b chnh
lu nhy pha NF1, NF2 và các phn t rle không tip im LG1, LG2; các
b khuch i mt chiu K1 ÷ K4 cp in cho các rle RT, RN, RG,
RD; các khâu so sánh dùng khu
ch i thut toán SS1và SS2; mch NOR.

 dài hành trình c t bi góc quay tng i ca roto xenxin thu thun
(XX1) và xenxin thu ngc (XX2) so vi roto xenxin S liên h c khí vi
c cu dch chuyn bàn.
ng c  ngoài vic
truyn ng cho bàn di
chuyn qua li còn ni
vi hp gim tc 
quay roto ca X. iu
này có ngha là góc
lch roto ca X thay
i t

min
÷ 
max
tng
ng vi vic di chuyn
ca bàn t u hành
trình thun n cui
hành trình thun. Khi
bàn  u hành trình
thun, ta chnh nh 
cho X ng b vi
XX2 và X lch vi
XX1 mt góc ln nht,
thng chn 

= 
2
=

0; còn 

lch vi 
1

mt góc ln nht, in
áp ca xenxin tng
ng: Uxx1= max, Uxx2
= 0. Khi bàn di chuyn
t u hành trình thun
v cui hành trình
thun thì 

= 
1
; còn


lch vi 
2
mt góc
ln nht, tng ng:
Uxx1= 0, Uxx2 = max
nh hình (3-12)
t2
t1 t3 t4 t5
t6
t7
t8
t9

t10 t11 t12
V
Uxx1
Uxx2
Vth
Vng
V0
V0
V0
t
t
t2
t1 t3 t4 t5
t6
t7
t8
t9
t10 t11 t12
V
Uxx1
Uxx2
Vth
Vng
V0
V0
V0
t
t
Hình 3-12. Biu  tc  ca bàn máy và
in áp ca các xenxin XX1 và XX2

69
Vi cách chnh nh nh ã mô t, vic nh  dài hành trình bàn c
t bi góc quay ca xenxin XX1 khi bàn  u hành trình thun. Chng hn
khi bàn  u hành trình thun, quay 
1
mt góc 90
0

iu này có ngha là 


s di chuyn trong khong t 0÷ 90
0
. ( lúc này ta có 
1
=90
0
; 
2
= 

= 0).
Xét giá tr in áp ca XX1 và XX2 khi 

= 45
0

u

XX1
= kU
m
sin( 45
0
– 90
0
)sint
u
xx2
= kU
m
sin(45
0
– 0) sint
Ta thy rng u
xx1
và u
xx2
luôn luôn ngc pha nhau.
+ Khâu o chiu
Khi lnh cho bàn làm vic, RTr1(17) = 1, hoc RTr2(16) = 1,  ni u
xx1

vi u
xx2
 cp cho cun dây s cp W1 ca bin áp BA4. Do u
xx1
ln nht,
còn u

xx2
= 0 nên W1 có tín hiu theo u
xx1
. Qua 2 cun dây th cp W2 và
W3 cp cho 2 hai b chnh lu nhy pha NF1 và NF2  in áp ra ca NF1
có cc tính (+), còn ca NF2 có cc tính (-) [do in áp ng b ca NF1 và
NF2 ngc pha nhau]. Vi in áp dng ca NF1 làm cho LG1 = 1, 
K1 = 1,  RT = 1; còn LG2 = 0,  K2 = 0, RT = 0.
RT(17-18) = 1,  ni tt u
xx2
 cho cun W1 có tín hiu theo u
xx1
gn
nh trong sut hành trình thun; ng thi RT(8) = 1, + RT(14) = 1,  t
in áp U
c
lên bin tr R có cc tính (+) phía trên tng ng vi vic di
chuyn bàn theo hành trình thun.
Ti thi im t6, giá tr u
xx1
 0  LG1 = 0,  K1 = 0,  RT = 0, 
RT (17-18) = 0,  cun W1 lúc này có tín hiu theo u
xx2
. Do u
xx1
ngc
pha vi u
xx2
nên lúc này NF1 = 0, NF2 = 1,  LG2 = 1, K2 = 1, RN = 1,
 RN(17-18) = 1,  ni tt u

xx1
 cho cun W1 có tín hiu theo u
xx2
gn
nh trong sut hành trình ngc; ng thi RN(8) = 1, +RN(14) = 1,  t
in áp U
c
lên bin tr R có cc tính (+) phía di tng ng vi vic di
chuyn bàn theo hành trình ngc.
Ti thi im t11, giá tr u
xx2
 0  LG2 = 0,  K2 = 0,  RN = 0, 
RN(17-18) = 0,  cun W1 lúc này có tín hiu theo u
xx1
. Do u
xx1
ngc pha
vi u
xx2
nên lúc này NF1 = 1, NF2 = 0,  LG1 = 1, K1 = 1, RT = 1.
RT(17-18) = 1,  ni tt u
xx2
 cho cun W1 có tín hiu theo u
xx1
gn nh
trong sut hành trình thun; ng thi RT(8) = 1, + RT(14) = 1,  t in
áp U
c
lên bin tr R có cc tính (+) phía trên tng ng vi vic di
chuyn bàn theo hành trình thun cho chu k k tip.

+ Khâu to tc :
in áp trên cun W4 có ging nh in áp t trên cun W1 ngha là 
hành trình thun ging nh in áp ca u
xx1
và  hành trình ngc ging nh
in áp trên u
xx2
. Do ó bin thiên in áp U
cl4
nh hình (3-13)