Ba cau chuyen ve ton su trong dao cua nguoi xua

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Ba câu chuyện về tôn sư trọng đạo </b>

<b>của người xưa</b>

[MINH HU 17-12-2016] Ệ

Tôn s tr ng đ o là m t nét đ p truy n th ng ư ọ ạ ộ ẹ ề ố

c a dân t c Trung Hoa. Đ o làm th y luôn tôn quý, ủ ộ ạ ầ

trang nghiêm. Th y giáo là ngầ ười truy n th luân lý ề ụ

đ o đ c, tri th c, giá tr quan ni m, d y cho ngạ ứ ứ ị ệ ạ ười
ta quy ph m hành vi trong đ i nhân x th và cũng ạ ố ử ế

là bi u tể ượng c a đ o đ c.ủ ạ ứ

Trong “L ký – H c ký” có vi t: “S nghiêm, nhiên ễ ọ ế ư

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Đ có th duy trì s tôn nghiêm c a th y ể ể ự ủ ầ

giáo không ch yêu c u s tơn kính và l nghĩa ỉ ầ ự ễ

trong ngôn hành c ch c a h c sinh v i th y ử ỉ ủ ọ ớ ầ

mà cịn là s tơn tr ng t n i tâm, c n cù h c ự ọ ừ ộ ầ ọ

t p, hi u đậ ể ược đ o lý và u n n n b n thân. ạ ố ắ ả

Dưới đây xin k l i ba câu chuy n v tôn s ể ạ ệ ề ư

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>Vua Nghiêu bái s h c đ o</b>

<b>ư ọ</b>

<b>ạ</b>

Vua Nghiêu tr vì thiên h , giúp cho đ t ị ạ ấ

nước thanh bình, hi n tài đề ược tr ng d ng, ọ ụ

nhân tài kh p m i n i. Nh ng ông v n lo ở ắ ọ ơ ư ẫ

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

M t l n, vua Nghiêu đi đ n núi Vộ ầ ế ương c và nghe Ố

th y có ti ng đ c sách văng v ng trong r ng. Đi ấ ế ọ ẳ ở ừ

theo ti ng đ c vua tìm đ n m t ngôi nhà tranh th y ế ọ ế ộ ấ

m t đ a tr đang ng i đ c sách. Vua Nghiêu th y c u ộ ứ ẻ ồ ọ ấ ậ

bé đang đ c m t cu n sách kinh đi n v đ o đ c li n ọ ộ ố ể ề ạ ứ ề

h i: “C u bé còn nh tu i th mà đã có th đ c hi u ỏ ậ ỏ ổ ế ể ọ ể

được cu n sách sâu s c này hay sao?” C u bé đáp: “T ố ắ ậ ừ

đ u cháu cũng không hi u l m, nh ng đầ ể ắ ư ượ ưc S ph ụ

gi ng nên cháu d n d n hi u ra.” Vua Nghiêu nói: “S ả ầ ầ ể ư

ph c a c u là ai, tên h là gì? Có đang đây khơng?” ụ ủ ậ ọ ở

C u bé đáp: “S ph c a cháu h Doãn tên Th , đi ra ậ ư ụ ủ ọ ọ

ngoài hái thu c ch a v .” Vua Nghiêu l i h i: “V y s ố ư ề ạ ỏ ậ ư

ph c a cháu khi nào v ?” Câu bé tr l i: “Cái này r t ụ ủ ề ả ờ ấ

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Vua Nghiêu th y trong phịng tồn là sách, đa ấ

s đ u là sách v đ o đ c, cịn có sách v thiên ố ề ề ạ ứ ề

văn, vua nghĩ Doãn Th h n là m t b c cao nhân.ọ ẳ ộ ậ

Tr a ngày hôm sau, vua Nghiêu l i sai tùy tùng ư ạ

chu n b l v t, đ n nhà Doãn Th , nh ng Doãn ẩ ị ễ ậ ế ọ ư

Th v n ch a v , còn c u bé v n đang đ c sách, ọ ẫ ư ề ậ ẫ ọ

li n nói v i c u bé: “Ta mu n g p th y c a cháu ề ớ ậ ố ặ ầ ủ

mà ch a có c h i. Nay vì vi c kinh thành nên ư ơ ộ ệ ở

ta ph i v ngay, phi n cháu chuy n l v t đ n ả ề ề ể ễ ậ ế

cho th y. Mùa xuân năm sau ta sẽ l i đ n.” C u ầ ạ ế ậ

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

Thiên t , s ph cháu v n ít giao thi p v i ử ư ụ ố ệ ớ

quý nhân, nh ng l v t này cháu không dám ữ ễ ậ

nh n, xin ngài mang v cho.” Vua Nghiêu đành ậ ề

ph i mang l v t v ,tùy tùng đ u cho r ng ả ễ ậ ề ề ằ

đ a tr này th t là vô l , vua Nghiêu nói: ứ ẻ ậ ễ

“Tr m l i r t thích s ngây th c a c u bé, ẫ ạ ấ ự ơ ủ ậ

qu là đ a tr hi m hoi trên th gian, không ả ứ ẻ ế ế

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Sau khi tr v vua Nghiêu k l i câu ở ề ể ạ

chuy n c a Dỗn Th , trong đó có hai v l ch ệ ủ ọ ị ị

quan là em vua đ u nói Dỗn Th qu là b c ề ọ ả ậ

đ o sỹ, v n mu n ti n c ông v i vua, nh ng ạ ố ố ế ử ớ ư

bi t r ng ông n không mu n ra làm quan ế ằ ở ẩ ố

nên không ti n c n a. Vua Nghiêu nói: ế ử ữ

“Tr m nghĩ t x a đ n nay các tiên đ đ u ẫ ừ ư ế ế ề

c u h c b c thánh hi n, nh Hoàng Đ h c ầ ọ ậ ề ư ế ọ

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

Hồng Kh o h c Xích Tùng T . Doãn tiên sinh ả ọ ử

đ o đ c cao siêu l i cao đ o không mu n ra ạ ứ ạ ạ ố

làm quan, tr m sẽ bái làm s ph , đ n t n ẫ ư ụ ế ậ

n i h c t p. Hai ngơ ọ ậ ươi hãy nhân danh tr m ẫ

đ n gi i thi u trế ớ ệ ước r i tr m sẽ đ n g p ồ ẫ ế ặ

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

Đông qua xuân v , vua Nghiêu cùng hai ngề ười anh em đi đ n núi ế

Vương c, khi nhìn th y ngơi l u tranh c a Doãn Th t xa, vua Ố ấ ề ủ ọ ừ

Nghiêu đã cho xe d ng l i, ba ngừ ạ ười cùng đi b vào. Đi đ n l u ộ ế ề

tranh thì ch th y đ ng t đang ng i đ c sách, vua Nghiêu li n ỉ ấ ồ ử ồ ọ ề

h i: “S ph đâu?” Đ ng t v i vàng ch y vào b m báo. Sau đó, ỏ ư ụ ồ ử ộ ạ ẩ

Dỗn Th đi ra cung kính nói v i vua: “Hôm trọ ớ ước th o dân có ả

vi c đi ra ngồi nên ngài đ n mà th o dân không bi t đ đón ệ ế ả ế ể

ti p xin ngài th l i. Th o dân có nghe đ t k l i ý vua, vô ế ứ ỗ ả ệ ử ể ạ

cùng lo l ng. Vi c các b c hoàng đ đi c u h c th i c đ i là có, ắ ệ ậ ế ầ ọ ờ ổ ạ

nh ng các v y đ u là nh ng ngư ị ấ ề ữ ười th y có đ o đ c h c v n ầ ạ ứ ọ ấ

cao siêu h n ngơ ười thường, còn th o dân đây ch là m t k ả ỉ ộ ẻ ở

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

Vua Nghiêu li n tr l i: “Đ t th c lòng ề ả ờ ệ ử ự

mu n h c, xin th y giáo đ ng t ch i.” Nói ố ọ ầ ừ ừ ố

r i vua đi đ n bái th y, Doãn Th v i vàng ồ ế ầ ọ ộ

đáp l nh ng v n t ch i. M t v l ch quan ễ ư ẫ ừ ố ộ ị ị

nói: “Ch nhân c a chúng tôi r t thành tâm, ủ ủ ấ

đã trai t ch s ch sẽ trị ạ ước khi đ n, xin tiên ế

sinh đ ng t ch i.” Lúc này Doãn Th m i ừ ừ ố ọ ớ

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

Doãn Th m i vua và hai ngọ ờ ười anh em ng i ồ

xu ng nói chuy n, Dỗn Th gi ng v đ o ố ệ ọ ả ề ạ

đ c và thiên h , vua nghe c m th y khâm ứ ạ ả ấ

ph c vô cùng. Vua Nghiêu nói: “Đ t mu n ụ ệ ử ố

tìm m t b c đ i thánh nhân đ nhộ ậ ạ ể ường ngôi
v , và mu n tìm nh ng b c hi n tài đ tr ị ố ữ ậ ề ể ợ

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

“Vua khiêm nhường nh v y, n u g p đư ậ ế ặ ược
b c thánh nhân xu t th thì qu là h p v i ậ ấ ế ả ợ ớ

chí nguy n c a ngài, đ o đ c c a ngài là t m ệ ủ ạ ứ ủ ấ

gương cho thiên h . Các b c thánh nhân trong ạ ậ

thiên h cịn có Sào Ph , T Châu Chi Ph , Y ạ ủ ử ụ

B c T , B Y, Phạ ử ị ương H i đ u là nh ng hi n ồ ề ữ ề

sỹ chân chính, n c trong núi, không xu t ẩ ư ấ

th nhân.” V sau vua Nghiêu đ u đ n h c ế ề ề ế ọ

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

Vua Nghiêu trong núi Vở ương c mỐ ười ngày,
hàng ngày Doãn Th đ u gi ng cho vua ọ ề ả

nh ng kinh đi n đ o đ c, t i đ n cùng vua ữ ể ạ ứ ố ế

quan sát thiên tượng, gi ng v thiên văn, lý ả ề

c a các ngôi sao và d đoán. T đó, vua ủ ự ừ

Nghiêu b t k đông hè, thấ ể ường đ n h c h i ế ọ ỏ

Doãn Th , vua r t cung kính đ i v i th y, ọ ấ ố ớ ầ

thường đ cho Dỗn Th ng i trên cịn mình ể ọ ồ

ng i dồ ưới, hướng m t v phía B c hành l ặ ề ắ ễ

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

Doãn Th nhi u l n gi ng cho vua Nghiêu v đ o ọ ề ầ ả ề ạ

đ c nhân nghĩa và đ o thanh t nh vô vi. Vua Nghiêu ứ ạ ị

th c hành r t nghiêm túc, thự ấ ương yêu dân chúng,
cai tr thu n theo thiên ý, kh i xị ậ ở ướng đ i đ o; đ nh ạ ạ ị

ra pháp lu t, nghiêm c m d i trá; khích l ngậ ấ ố ệ ười

dân phê bình nh ng l i l m c a mình; xét x cơng ữ ỗ ầ ủ ử

minh, tr ng d ng hi n tài; nhân t thọ ụ ề ừ ương dân,
luôn quan tâm đ n bách tính mn dân, tr thành ế ở

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

“S ký” vi t: Ph m ch t và tài trí c a vua ử ế ẩ ấ ủ

Nghiêu đ u r t phi phàm, “kỳ nhân nh thiên, ề ấ ư

kỳ tri nh th n” (ư ầ <i>đ c nhân c a ngài nh tr i, ứ</i> <i>ủ</i> <i>ư ờ</i>

<i>trí c a ngài nh th nủ</i> <i>ư ầ</i> ). Ông nêu cao tinh th n ầ

đ o đ c, luôn l ng nghe ý ki n ngạ ứ ắ ế ười dân, đ ể

l i cho h u nhân m t t m gạ ậ ộ ấ ương v tinh th n ề ầ

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

<b>S Văn tơn s kính h c</b>

<b>ư</b>

<b>ư</b>

<b>ọ</b>

Vào th i Xuân Thu, S Văn t nh đã l p chí ờ ư ừ ỏ ậ

h c âm nh c, khi ông nghe nói S Tọ ạ ư ương
đánh đàn khi n cho chim chóc nh y theo ế ả

ti ng nh c, cá nh y ra kh i m t nế ạ ả ỏ ặ ước đ ể

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

S Tư ương là m t ngộ ười th y n i ti ng nghiêm ầ ổ ế

kh c, không d dàng nh n đ đ , S Văn ph i ắ ễ ậ ồ ệ ư ả

kh n c u ba l n, S Tẩ ầ ầ ư ương cu i cùng b c m đ ng ố ị ả ộ

b i thành ý và quy t tâm c a ông nên đã thu ông ở ế ủ

làm đ đ . S Tồ ệ ư ương gi ng nh c lý cho anh, c m ả ạ ầ

tay d y cho anh cách ch nh đàn đ nh âm, nh ng ạ ỉ ị ư

ngón tay c a anh c ng nh c, ba năm sau, cũng ủ ứ ắ

không đánh n i m t khúc nh c hoàn ch nh. S ổ ộ ạ ỉ ư

Tương nói v i anh: “Con v n thi u ng tính, h c ớ ẫ ế ộ ọ

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

S Văn h i h n t trách mình: “Con bi t, là do con ư ố ậ ự ế

thường hay tâm th b t chuyên. Con không ph i là ủ ấ ả

không th ch nh để ỉ ược thanh, đ nh chu n âm, cũng ị ẩ

không ph i là không bi t t u m t nh c chả ế ấ ộ ạ ương
hoàn ch nh, đi u con quan tâm không ch là âm ỉ ề ỉ

đi u ti t t u, đi u con th c s mu n là dùng ệ ế ấ ề ự ự ố

ti ng đàn đ bi u đ t n i tâm mình. Khi con ch a ế ể ể ạ ộ ư

làm cho âm nh c phát t n i tâm, r i c m ng ạ ừ ộ ồ ả ứ

đ n nh c c , nên tay cũng không th ph i h p t t ế ạ ụ ể ố ợ ố

v i dây đàn. Xin th y cho con thêm th i gian xem ớ ầ ờ

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

T đó, S Văn tĩnh tâm l i, chuyên tâm nh t ừ ư ạ ấ

trí, thanh tr t p ni m, hàng ngày chăm ch ừ ạ ệ ỉ

h c t p, d ng tâm th ng ý t mà âm nh c ọ ậ ụ ể ộ ứ ạ

bi u đ t, khơng ng ng hồn thi n tu dể ạ ừ ệ ưỡng.
M t th i gian sau anh l i đ n bái ki n S ộ ờ ạ ế ế ư

Tương, S Tư ương h i: “Bây gi con đánh đàn ỏ ờ

th nào r i?” S Văn tr l i: “Đã ch m đ n ế ồ ư ả ờ ạ ế

tâm can, xin th y hãy nghe con đánh m t ầ ộ

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

S Văn b t đ u căng dây đánh đàn, đ u tiên anh ư ắ ầ ầ

t u âm thấ ương thu c kim âm, m t khung c nh ộ ộ ả

c a tháng tám mua thu hi n ra, ti ng đàn mang ủ ệ ế

theo nh ng làn gió thu mát m , cây c đ u s p ữ ẻ ỏ ề ắ

đ n mùa thu ho ch.ế ạ

Sau mùa thu vàng óng, anh l i t u m t bài âm giác ạ ấ ộ

thu c m c âm, theo đó dộ ộ ường nh có làn gió xuân ư

m áp th i v , hoa c đâm ch i n y l c, đó là

ấ ổ ề ỏ ồ ả ộ

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21></div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

Ti p đó S Văn t u bài cung vũ thu c th y ế ư ấ ộ ủ

âm, hi n ra trệ ước m t là m t mùa đông l nh ắ ộ ạ

lẽo gi a tháng 11 v i tuy t tr ng bao ph , ữ ớ ế ắ ủ

sơng h đóng băng.ồ

Ti p theo n a, anh l i t u cung chinh thu c ế ữ ạ ấ ộ

h a âm, đ i bi u cho nh c lu t c a tháng ỏ ạ ể ạ ậ ủ

năm, khi n cho ngế ười ta c m nh n th y s ả ậ ấ ự

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23>

Khi nh c khúc s p k t thúc, S Văn t u âm ạ ắ ế ư ấ

cung đ u tiên trong ngũ âm, k t h p v i ầ ế ợ ớ

thương, giác, vũ, chinh, t b n phía đ u có gió ừ ố ề

nam th i nhè nh , nh ng áng mây l ng l ổ ẹ ữ ữ ờ

trôi, dường nh có m t dịng cam l t trên ư ộ ộ ừ

tr i giáng xu ng, dòng su i mát t trong ờ ố ố ừ

ngu n ch y ra.ồ ả

S Tư ương nghe xong li n khen r ng: “Ti ng ề ằ ế

</div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>

Thái đ h c t p c a S Văn vô cùng nghiêm ộ ọ ậ ủ ư

túc, sau khi th y giáo giáo hu n r ng trầ ấ ằ ước
tiên ph i làm đả ược d ng tâm chuyên nh t. ụ ấ

Anh đã c m ng đả ộ ược s cao siêu c a ngh ự ủ ệ

thu t âm nh c, cái chí c a âm nh c khơng ậ ạ ủ ạ ở

thanh, mà “đ c tâm ng th ”, nh n m nh ở ắ ứ ủ ấ ạ

vào tác d ng ch đ o c a “tâm h n” trong ụ ủ ạ ủ ồ

</div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25>

“n i đ c vu tâm, phộ ứ ương năng ngo i ng vu ạ ứ

khí”. Đi n c thành ng “đ c tâm ng th ” ể ố ữ ắ ứ ủ

cũng sinh ra t đó, miêu t vi c n l c đ n ừ ả ệ ỗ ự ế

nhà th y h c t p, v n d ng nhu n nhuy n c ầ ọ ậ ậ ụ ầ ễ ả

bàn tay và trái tim; nó đã tr thành m t ở ộ

nguyên t c h c quan tr ng trong di n t u âm ắ ọ ọ ễ ấ

</div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26>

Câu chuy n S Văn h c đàn đã cho ngệ ư ọ ười ta
m t bài h c r ng: B t c vi c gì cũng ph i ộ ọ ằ ấ ứ ệ ả

d ng tâm, h c kỹ ngh không ch là h c kỹ ụ ọ ệ ỉ ọ

thu t bên ngoài, mà còn c n lĩnh ng đậ ầ ộ ược
n i hàm bên trong, hi u rõ độ ể ược cái lý, không
ng ng đ cao tu dừ ề ưỡng và ng tính, “đ c tâm” ộ ắ

đi v i “ ng th ”. Dùng chính tâm, chính ni m ớ ứ ủ ệ

đ đ t để ạ ược s thanh t nh, thân tâm hòa làm ự ị

m t, đ t đ n c nh gi i tộ ạ ế ả ớ ương hòa v i tr i ớ ờ

</div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>

<b>T H n i chí th y</b>

<b>ử ạ ố</b>

<b>ầ</b>

T H , h B c tên Thử ạ ọ ố ương, t là T H . T H là ự ử ạ ử ạ

người có chí h c t p nên thọ ậ ường được Kh ng T ổ ử

khen ng i và là m t trong nh ng h c trò xu t s c ợ ộ ữ ọ ấ ắ

c a Kh ng Môn.ủ ổ

Su t cu c đ i Kh ng T coi vi c truy n bá văn hóa ố ộ ờ ổ ử ệ ề

truy n th ng là nhi m v c a mình, chu du kh p ề ố ệ ụ ủ ắ

các nước ho ng đ o mà khơng màng khó khăn gian ằ ạ

kh . T H chăm ch hi u h c, tinh thông h u h t ổ ử ạ ỉ ế ọ ầ ế

</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>

và theo Kh ng T đi kh p các nổ ử ắ ước. Sau khi

Kh ng T qua đ i, T H cùng các b n đ ng môn ổ ử ờ ử ạ ạ ồ

T Du, Tr ng Cung biên so n b n th o c a “Lu n ử ọ ạ ả ả ủ ậ

Ng ”, đ ng th i ghi chép l i nh ng l i d y c a ữ ồ ờ ạ ữ ờ ạ ủ

th y thành ngôn lu n, h c thuy t, t tầ ậ ọ ế ư ưởng, câu
chuy n. T H k th a t tệ ử ạ ế ừ ư ưởng giáo d c c a ụ ủ

Kh ng T , thêm m t bổ ử ộ ước n a nghiên c u biên ữ ứ

t p văn hi n c đ i, đi kh p n i gi ng d y truy n ậ ế ổ ạ ắ ơ ả ạ ề

bá v đ o đ c, truy n bá nghi th c l nh c do ề ạ ứ ề ứ ễ ạ

Kh ng T kh i xổ ử ở ướng, đóng góp l n cho s ph n ớ ự ồ

</div>
<span class='text_page_counter'>(29)</span><div class='page_container' data-page=29>

Khi còn theo h c Kh ng T , ông thọ ổ ử ường v n đáp ấ

v i th y, Kh ng T khen ơng chính tr c th ng ớ ầ ổ ử ự ẳ

th n, trong đ u khơng có t p ni m. Nh nh ng ắ ầ ạ ệ ờ ữ

quan đi m đ c đáo mà ông thể ộ ường được th y ầ

khen ng i, ví d nh l i nói sau: “Bác h c nhi đ c ợ ụ ư ờ ọ ố

chí, thi t v n nhi c n t , nhân t i kỳ trung h .” Ý ế ấ ậ ư ạ ỉ

nghĩa là h c sâu hi u r ng và kiên trì chí họ ể ộ ướng
c a mình, đào sâu tìm hi u nh ng s vi c ch a ủ ể ữ ự ệ ư

li u gi i đễ ả ược đ ng th i suy xét đ n năng l c c a ồ ờ ế ự ủ

</div>
<span class='text_page_counter'>(30)</span><div class='page_container' data-page=30>

M t l n, đ t c a Kh ng T là T Mã Ng u bu n r u nói: ộ ầ ệ ử ủ ổ ử ư ư ồ ầ

“Người ta đ u có huynh đ , ch có đ t là khơng có.” Kh ng ề ệ ỉ ệ ử ổ

T nói: “Ngử ười quân t không bu n cũng không lo s .” T Mã ử ồ ợ ư

Ng u l i nói: “Th a th y, khơng bu n cũng khơng lo s thì là ư ạ ư ầ ồ ợ

người quân t sao?” Kh ng T tr l i: “Không ng ng ki m ử ổ ử ả ờ ừ ể

đi m b n thân thì cịn đi u gì ph i bu n ph i lo s n a?” Ý ể ả ề ả ồ ả ợ ữ

nghĩa là người quân t có th thử ể ường xuyên ki m đi m b n ể ể ả

thân và không làm vi c h th n v i lòng mình thì có đi u gì ệ ổ ẹ ớ ề

ph i bu n r u. T H khuyên T Mã Ng u r ng: “Thả ồ ầ ử ạ ư ư ằ ương
văn chi h : t sinh h u m nh, phú quý t i thiên. Quân t kính ỉ ử ữ ệ ạ ử

nhi vô th t, d nhân cung nhi h u l ; t h i chi n i, giai ấ ữ ữ ễ ứ ả ộ

</div>
<span class='text_page_counter'>(31)</span><div class='page_container' data-page=31>

Quân t hà ho n hô vô huynh đ dã?” Ý nghĩa ử ạ ệ

là người quân t đ i đãi v i cu c đ i b ng ử ố ớ ộ ờ ằ

thái đ siêu phàm. Đ u óc r ng m , làm vi c ộ ầ ộ ở ệ

c n th n ch c ch n, đ i v i ngẩ ậ ắ ắ ố ớ ười khác thì
cung kính l nghi, đi kh p thiên h đâu đâu ễ ắ ạ

cũng là huynh đ , ngệ ười quân t sao ph i lo ử ả

</div>
<span class='text_page_counter'>(32)</span><div class='page_container' data-page=32>

T H t ng h i Kh ng T v đ c h nh c a vua H Vũ, Thử ạ ừ ỏ ổ ử ề ứ ạ ủ ạ ương Thang,
Văn Vương r ng: “Đ c h nh c a ba v vua, l n nh tr i đ t, con xin m o ằ ứ ạ ủ ị ớ ư ờ ấ ạ

mu i h i: Làm th nào đ hòa vào cùng v i tr i đ t?” Kh ng T nói: “L y ộ ỏ ế ể ớ ờ ấ ổ ử ấ

tam vô t đ tr vì thiên h .” T H l i h i: “Th nào là tam vô t ?” Kh ng ư ể ị ạ ử ạ ạ ỏ ế ư ổ

T đáp: “Thiên vô t ph , đ a vô t t i, nh t nguy t vô t chi u. B ng t ử ư ủ ị ư ả ậ ệ ư ế ổ ư

tam gi dĩ lao thiên h , th chi v tam vô t .” Tinh th n tam vô t mà ả ạ ử ị ư ầ ư

Kh ng T nh c đ n là: Tr i vô t che ch v n v t, đ t vô t ôm ch a v n ổ ử ắ ế ờ ư ở ạ ậ ấ ư ứ ạ

v t, nh t nguy t vô t soi chi u cho v n v t. Các b c thánh vậ ậ ệ ư ế ạ ậ ậ ương ngày
x a đã đ ng tâm v i tr i đ t, mang theo t m lịng vơ t và bao dung nh ư ồ ớ ờ ấ ấ ư ư

tr i, đ t, nh t nguy t đ i v i v n v t, yêu thờ ấ ậ ệ ố ớ ạ ậ ương và quan tâm đ n dân. ế

Kh ng T còn gi ng v đ c h nh c a ba v thanh vổ ử ả ề ứ ạ ủ ị ương trong “Thi kinh”
r ng: “Thánh nhân t thân đ c đ c hành c kỳ thanh minh, khí ch t vi ằ ự ắ ứ ự ấ

di u nh th n, kính s thệ ư ầ ự ượng thiên, giáo hóa v n dân.” T H nghe th y ạ ử ạ ấ

</div>
<span class='text_page_counter'>(33)</span><div class='page_container' data-page=33>

Khi làm huy n l nh huy n C Ph , T H đã th nh giáo Kh ng T ệ ệ ệ ử ụ ử ạ ỉ ổ ử

v đ o làm quan, Kh ng T d y r ng: “Không c n v i vã truy c u ề ạ ổ ử ạ ằ ầ ộ ầ

thành qu , không đ m t t i nh ng l i ích nh bé. V i vã truy c u ả ể ắ ớ ữ ợ ỏ ộ ầ

thành qu thì l i khi n mình khơng đ t đả ạ ế ạ ược m c đích; đ m t ụ ể ắ

đ n cái l i nh thì khơng làm đế ợ ỏ ược vi c l n.” Kh ng T còn gi ng ệ ớ ổ ử ả

làm quan thì khơng nh ng ph i có trách nhi m qu n lý chính s ữ ả ệ ả ự

mà còn ph i gánh vác tr ng trách giáo hóa mn dân, khi d y d ả ọ ạ ỗ

đ t thì c n coi thiên h là trách nhi m c a mình, truy c u nhân ệ ử ầ ạ ệ ủ ầ

nghĩa đ i đ o. Khi làm quan t i đ a phạ ạ ạ ị ương, T H ln cung kính ử ạ

h c h i cách cai qu n c a các hi n sỹ, huy n C Ph đọ ỏ ả ủ ề ệ ử ụ ược bình
yên và m no. Kh ng T nói v i các đ t r ng: “T H thích đấ ổ ử ớ ệ ử ằ ử ạ ược

cùng v i các b c hi n minh, cho nên tu d ng đ o đ c sẽ ngày

ở ớ ậ ề ưỡ ạ ứ

</div>
<span class='text_page_counter'>(34)</span><div class='page_container' data-page=34>

Kh ng T coi tr ng vi c giáo hóa l nh c, nh n m nh vi c ổ ử ọ ệ ễ ạ ấ ạ ệ

dùng l nh c c m hóa nhân tâm, khi n cho âm nh c c a con ễ ạ ả ế ạ ủ

người thu n v i thiên đ o, thành t u vi c dĩ “thành” vi b n, ậ ớ ạ ự ệ ả

nhân cách “ôn nhu đôn h u” c a ngậ ủ ười quân t . Vào th i l ử ờ ễ

nh c b băng ho i, âm nh c Tr nh V th nh hành, bi u hi n ạ ị ạ ạ ị ệ ị ể ệ

ra s truy c u nh ng d c v ng v t ch t, Kh ng T ph n đ i ự ầ ữ ụ ọ ậ ấ ổ ử ả ố

âm nh c c a Tr nh V , g i đó là ni u âm. Ông cho r ng ch có ạ ủ ị ệ ọ ệ ằ ỉ

âm nh c h p v i đ o m i đạ ợ ớ ạ ớ ược g i là âm nh c, ông b t tay ọ ạ ắ

vào ph c h ng l nh c, ho ng đ o t th . T H gi i v ụ ư ễ ạ ằ ạ ế ế ử ạ ỏ ề

nh c, sau khi Kh ng T m t, ông ghi nh l i d y c a th y, đi ạ ổ ử ấ ớ ờ ạ ủ ầ

kh p n i truy n bá, ph c p l nh c, giúp cho r t nhi u ắ ơ ề ổ ậ ễ ạ ấ ề

</div>
<span class='text_page_counter'>(35)</span><div class='page_container' data-page=35>

M t l n T H g p Ng y Văn H u, Ng y Văn H u nói: “Khi ta m c ộ ầ ử ạ ặ ụ ầ ụ ầ ặ

y ph c ch nh t đi nghe c nh c, ch lo là sẽ ng m t; mà khi nghe ụ ỉ ề ổ ạ ỉ ủ ấ

nh ng lo i nh c th nh hành Tr nh, V thì l i khơng th y m t m i. ữ ạ ạ ị ị ệ ạ ấ ệ ỏ

C nh c và nh c hi n đ i có gì khác nhau?” T H nghiêm túc tr ổ ạ ạ ệ ạ ử ạ ả

l i: “C nh c là nhã nh c do các b c thánh hi n l u truy n l i t ờ ổ ạ ạ ậ ề ư ề ạ ừ

th i Hoàng Đ , vua Nghiêu, vua Thu n. Ti t t u t t n và trang ờ ế ấ ế ấ ừ ố

tr ng, có nhi u ng ý. Ti ng nh c hài hịa, khí th r ng m , đi u ọ ề ụ ế ạ ế ộ ở ệ

múa nhanh mà nho nhã ch khơng tr n t c. Cịn âm nh c hi n nay, ứ ầ ụ ạ ệ

m t s ch có th g i là âm nh c gây mê ho c. Bi u di n thì t p ộ ố ỉ ể ọ ạ ặ ể ễ ạ

lo n, thô t c nông c n, n ch a s phóng đãng, khơng h có n i ạ ụ ạ ẩ ứ ự ề ộ

hàm bên trong, khi n cho ngế ười nghe truy c u s dâm d c, ý chí ầ ự ụ

suy đ i ho c kiêu ng o, hồn tồn khơng tn theo đ c, nên không ồ ặ ạ ứ

</div>
<span class='text_page_counter'>(36)</span><div class='page_container' data-page=36>

M i ngọ ười khuyên T H ra làm quan đ thay đ i môi trử ạ ể ổ ường,
nh ng ông l i không mu n đi tranh giành chút l i ích nh , mà kiên ư ạ ố ợ ỏ

trì ý chí “quân t ti m vu c hàn, nhi chí b t t ch” đi kh p n i ử ề ơ ấ ị ắ ơ

truy n gi ng kinh đi n nho giáo “Xuân thu”. M c đích vi t ra “Xuân ề ả ể ụ ế

thu” c a Kh ng T là thu t l i nh ng di n bi n xã h i, s băng ủ ổ ử ậ ạ ữ ễ ế ộ ự

ho i c a l nh c, Kh ng T cho r ng thiên thạ ủ ễ ạ ổ ử ằ ượng sẽ d a vào ự

nh ng hành vi thi n ác c a con ngữ ệ ủ ười mà giáng t i cho ngộ ười đó,
ơng cịn đ a ra nh ng tai ư ữ ương đ c nh cáo con ngể ả ười, giúp người
ta nh n ra mà h i c i, b i v y “Xuân thu” nói v chuy n tai ậ ố ả ở ậ ề ệ ương

và nói lên thiên đ o. Trong khi truy n gi ng “Xuân thu” T H ạ ề ả ử ạ

cũng nêu ra nhi u s ki n l n các nề ự ệ ớ ở ước, hy v ng m i ngọ ọ ườ ấi l y
đó làm bài h c l ch s , d n cho th nhân đ n g n v i các b c ọ ị ử ẫ ế ế ầ ớ ậ

</div>
<span class='text_page_counter'>(37)</span><div class='page_container' data-page=37>

Khi T H m trử ạ ở ường d y nạ ở ước Ng y, ông ụ

chú tr ng họ ướng d n h c sinh v đ o đ c. ẫ ọ ề ạ ứ

Ơng cịn d y h c sinh và bách tính truy n bá ạ ọ ề

</div>
<span class='text_page_counter'>(38)</span><div class='page_container' data-page=38>

C nhân tôn tr ng đ o, tôn tr ng ngổ ọ ạ ọ ười th y ầ

có đ o, gìn gi s tôn nghiêm c a đ o làm ạ ữ ự ủ ạ

th y, khi n cho muôn đ i sau ph i noi theo và ầ ế ờ ả

kinh tr ng, truy c u đ o đ c cao thọ ầ ạ ứ ượng và
t o ra tín ngạ ưỡng cao quý, h c th y đ c, c m ọ ầ ứ ả

n th y, tr thành chân lý và đ o nghĩa.

</div>

<!--links-->