Giáo án điện tử bài bếp lửa (thi giáo viên giỏi)

BẾP LỬA
Bằng Việt


ĐỀ MỤC BÀI GIẢNG
I

TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả
2. Tác phẩm
II

TÌM HIỂU VĂN BẢN

1. H/ả bếp lửa khơi nguồn cảm xúc kỉ niệm về bà.
2. Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà.
3. Suy ngẫm về cuộc đời bà và hình ảnh bếp lửa.
4. Nỗi nhớ của người cháu về bà và bếp lửa.
III

TỔNG KẾT

1. Nội dung
2. Nghệ thuật


I

TÌM HIỂU CHUNG

1 Tác giả

Sinh năm 1941
Quê : Hà Nội – thuở nhỏ sống ở Huế
Là nhà thơ trưởng thành trong kháng
chiến chống Mĩ.

Bằng Việt

Phong cách sáng tác : Thơ Bằng Việt
mang giọng điệu thủ thỉ, tâm tình ; ngơn
ngữ điềm đạm ; cấu tứ mạch lạc và hệ
thống thi ảnh đặc sắc


I

TÌM HIỂU CHUNG

2

Tác phẩm

Hồn cảnh
ra đời

Bài thơ ra đời 1963, khi tác giả đang là
sinh viên học ngành Luật ở nước ngoài.
In trong tập “ Hương cây - bếp lửa”.
Mạch cảm xúc: Bài thơ là lời tâm sự của

người cháu hiếu thảo ở phương xa gửi về
người bà. Đi từ hồi tưởng quá khứ đến
hiện tại, từ kỉ niệm -> suy ngẫm, triết lí.


“…Những năm đầu theo học
Luật tại đây tôi nhớ nhà kinh
khủng.Tháng 9 ở bên đó trời se
se lạnh, buổi sáng sương khói
bay mờ mờ mặt đất, ngồi cửa
sổ, trên các vịm cây gợi cảnh
mùa đơng ở q nhà. Mỗi buổi
dậy sớm đi học, tơi hay nghĩ
đến hình ảnh một bếp lửa thân
quen, nhớ tới hình ảnh bà nội
lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi,
luộc củ khoai, củ sắn cho
cả nhà…” Đây cũng chính là
nguồn khơi mạch cảm xúc
cho Bằng Việt viết bài thơ
“Bếp lửa”.


Bà nội tôi là một phụ nữ
nông dân chân chất, bình
dị. Với tôi, bà là hiện thân
của sự cần cù, nhẫn nại và
đức hy sinh

Tôi viết bài thơ Bếp lửa nm 1963, lúc đang học

nm thứ 2 ại học tổng hợp Quốc gia Kiev( Ukrai
na). Mùa đông nớc Nga rất lạnh, phải đốt lò để s
ởi. Ngồi sởi lửa, tôi bỗng nhớ đến Bếp lửa quê
nhà, nhớ bà tôi, nhớ ngời nhóm bếp. Xa bà, xa gia
đỡnh khi ®· trưëng thµnh tøc lµ cã ®é lïi xa ®Ĩ nhớ
và suy ngẫm nhng giá trị tinh thần nên bài thơ
viết rất nhanh. Viết Bếp lửa, tôi chỉ muốn giÃi bµy


I

TÌM HIỂU CHUNG

2

Tác phẩm

Bố cục
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm,
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Hình ảnh bếp lửa
khơi nguồn cảm
xúc kỉ niệm về bà.


2

Tác phẩm

Bố cục

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói,
Năm ấy là năm đói mịn đói mỏi
Bố đi đánh xe khơ rạc ngựa gầy.
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay !
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa.
Khi tu hú kêu, bà cịn nhớ khơng bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế,
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó
nhọc,
Tu hú ơi !chẳng đến ở cùng bà,
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi,
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh.
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh
ninh:
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !”.

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lịng bà ln ủ sẵn,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai
dẳng…

Những kỉ niệm tuổi thơ sống
bên bà.


I

TÌM HIỂU CHUNG

2

Tác phẩm

Bố cục
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nờng đượm
Nhóm niềm u thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nời xơi gạo mới sẻ chung vui,
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ơi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!

Suy ngẫm về cuộc đời bà
và hình ảnh bếp lửa.

I

TÌM HIỂU CHUNG

2

Tác phẩm

Bố cục
Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu,
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,
Nhưng vẫn chẳng bao giờ quên nhắc nhở:
- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...

Nỗi nhớ của người
cháu về bà và bếp
lửa


I

TÌM HIỂU CHUNG

2

Tác phẩm

1. Hình ảnh bếp lửa
khơi nguồn cảm xúc

kỉ niệm về bà.

4. Nỗi nhớ của
người cháu về bà
và bếp lửa

Bố cục

2. Kỉ niệm tuổi thơ
sống bên bà.

3. Suy ngẫm về
cuộc đời bà và
hình ảnh bếp lửa.


I

TÌM HIỂU CHUNG

2

Tác phẩm

BẾP LỬA
Ý nghĩa
nhan đề

-Trước hết, đây là một bếp lửa thực, quen thuộc, gần gũi trong mỗi gia đình của
người Việt.

- Bếp lửa là biểu tượng giàu ý nghĩa :
+ Bếp lửa gợi lên sự tần tảo, chăm sóc, yêu thương cảu người bà dành cho người
cháu trong những năm tháng đói nghèo, chiến tranh để trưởng thành và khôn lớn.
+ Bếp lửa gợi lên bao vất vả, cực nhọc của đời bà. Song bà nhóm bếp lửa cũng
chính là nhóm lên sự sống, niềm vui, niềm tin và hi vọng cho cháu vào một tương
lai phía trước.
+ Bếp lửa cịn là biểu tượng của gia đình, q hương, đất nước, cội nguồn… đã
nâng bước người cháu trên suốt hành trình dài rộng của cuộc đời


II

TÌM HIỂU CHUNG
1

Bếp lửa khơi nguồn cảm xúc nhớ thương (3 câu đầu)

Hình ảnh “ bếp lửa”
trước tiên là một
hình ảnh tả thực

Là một hình ảnh quen thuộc, khơng thể thiếu
trong mỗi gia đình

Hình ảnh “ bếp lửa”
gợi bóng dáng của người bà tảo tần thức khuya dậy
Ẩn dụ

sớm

Từ láy “Chờn vờn”

Từ láy “Ấp iu”

là từ láy tượng hình vừa miêu tả ngọn lửa bốc cao, bập bùng
tỏa sáng, ẩn hiện giữa làn sương sớm vừa gợi cái mờ nhòa
của hình ảnh ký ức theo thời gian
“Ấp iu” gợi đến bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chi
chút của người nhóm bếp, lại đúng với cơng việc nhóm lửa cụ
thể


II

TÌM HIỂU CHUNG
1

Bếp lửa khơi nguồn cảm xúc nhớ thương (3 câu đầu)
- Hình ảnh bếp lửa đã làm trỗi dậy những cảm xúc
yêu thương trong lòng cháu.
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”
Chữ “ thương” là từ biểu cảm trực tiếp, diễn tả cảm
xúc đến tự nhiên trong lịng cháu, đờng thời bộc lộ
thấu hiểu đến tận cùng những vất vả, nhọc nhằn, lam
lũ của đời bà.
“Biết mấy nắng mưa” là một cách nói ẩn dụ gợi ra
phần nào cuộc đời vất vả lo toan của bà.


II

TÌM HIỂU CHUNG

Bài viết mẫu

1

Bếp lửa khơi nguồn cảm xúc nhớ thương (3 câu đầu)

Bài thơ mở ra bằng hình ảnh bếp lửa ở làng q Việt Nam. Dịng hồi
niệm của người cháu xa quê được khơi lên từ hình ảnh" Một bếp lửa
chờn vờn" , "Một bếp lửa ấp iu nồng đượm". Ba tiếng "một bếp lửa"
trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, với một
hình ảnh quen thuộc trong mọi gia đình. Hình ảnh bếp lửa thật ấm áp
giữa cái lạnh của"chờn vờn sương sớm" , thật thân thương với vào tình
cảm " ấp iu nồng đượm". Từ "ấp iu" vừa diễn tả chính xác cơng việc
nhóm bếp, vừa gọi ra bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lịng của
người nhóm bếp.
- Khi bếp lửa hiện diện, rất tự nhiên đã đánh thức dịng cảm xúc hời
tưởng của cháu về bà: Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. Chữ “
thương” đã diễn tả cảm xúc đến tự nhiên trong lịng cháu, đờng thời
bộc lộ thấu hiểu đến tận cùng những vất vả, nhọc nhằn, lam lũ của đời
bà. “Biết mấy nắng mưa” là một cách nói ẩn dụ gợi ra phần nào cuộc
đời vất vả lo toan của bà.


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

a. Đó là tuổi thơ nhiều gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn:
“Lên bốn tuổi , cháu đã quen mùi khói
Năm ấy ,là năm đói mịn, đói mỏi
Bố đi đánh xe, khơ rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến bây giờ sống mũi còn cay!”


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

a. Đó là tuổi thơ nhiều gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn:
- Hình ảnh những năm tháng
chiến tranh chống Pháp gian khổ
được hiện về qua thành ngữ “đói
mịn, đói mỏi” - cái đói kéo dài
làm mệt mỏi , kiệt sức và hình
ảnh “ khơ rạc ngựa gầy”

 Đã miêu tả một hiện thực đau thương trong lịch sử- nạn đói
năm 1945, do chính sách cai trị hà khắc của phát xít Nhật và
thực dân Pháp đã khiến hơn hai triệu dờng bào ta chết đói và
hình ảnh những con người xơ xác trong cuộc sống mưu sinh.

 Những câu thơ trĩu xuống khiến lòng người nao nao
nghẹn ngào khi nghĩ về kí ức đau thương ấy.

Từ “ khói” được nhắc lại nhiều
lần trong khổ thơ qua những hình
ảnh: “ mùi khói”, “ khói hun”

Gợi ám ảnh về một thời gian khó đã đi
qua.

Cảm giác “ sống mũi cịn
cay”

là cái cay cay vì khói bếp và cũng là cái cay cay
bởi nỗi xúc động của người cháu như hòa quyện.


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

a. Đó là tuổi thơ nhiều gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn:
“Lên bốn tuổi , cháu đã quen mùi khói
Năm ấy ,là năm đói mịn, đói mỏi
Bố đi đánh xe, khơ rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến bây giờ sống mũi còn cay!”

Bài viết mẫu
Cháu nhớ về thời thơ ấu khi lên bốn, dấu ấn bếp
lửa nhà nghèo gắn với nạn đói mịn đói mỏi năm 1945 đã
hằn in vào tâm trí. Trong cái đói mịn đói mỏi, bếp lửa
nhà nghèo cứ ám ảnh khiến mỗi lần nghĩ lại, cháu lại cay
xè nơi sống mũi vì hồn cảnh cơ cực, vì sự nghèo khổ của
bà. " Lên bốn tuổi" cháu đã sớm phải lo toan, sớm "đã
quen mùi khói", sau đó suốt " Tám năm rịng cháu cùng
bà nhóm lửa". Cho nên nhớ về tuổi thơ, nhân vật trữ tình"
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu - Nghĩ lại đến giờ sống
mũi còn cay". Cảm giác ấy thật chân thực và xúc động.


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

b. Tuổi thơ luôn được sống trong tình yêu thương, đùm bọc, cưu mang
trọn vẹn của bà :
Bếp lửa
đánh thức
kỉ niệm
tuổi thơ

Những
năm tháng

hồn nhiên,
vô tư qua
tâm tình
với chim tu
hú

Tình yêu sự
kính trọng
bà của
người cháu

Kỉ niệm thời
bom đạn chiến
tranh


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

b. Tuổi thơ luôn được sống trong tình yêu thương, đùm bọc, cưu mang
trọn vẹn của bà :
Bếp lửa
đánh thức
kỉ niệm
tuổi thơ

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa”
Cuộc sống của hai bà cháu đầy vất vả, khó khăn
nhưng tràn đầy tình u thương.
“Tám năm” gợi khoảng thời gian tám năm
cháu nhận được sự yêu thương, che chở của bà.
Tám năm cháu sống cùng bà vất vả, khó khan
nhưng đầy tình u thương


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

b. Tuổi thơ luôn được sống trong tình yêu thương, đùm bọc, cưu mang
trọn vẹn của bà :
Những
năm tháng
hồn nhiên,
vơ tư qua
tâm tình
với chim tu
hú

+ Tiếng chim tu hú – âm thanh quen thuộc của đồng quê
mỗi đội hè về, để báo hiệu mùa lúa chin vàng đồng, vải
chin đỏ cành.
+ Tiếng chim tu hú giục giã, như khắc khoải điều gì da

diết lắm, khiến long người trỗi dậy những hoài niệm nhớ
mong
+ Tiếng tu hú gợi nhớ, gợi thương:
+ Về tám năm kháng chiến chống pháp ‘‘Mẹ cùng cha
công tác bận không về’’ bà vừa là cha, vừa là mẹ.
+ Về những năm tháng tuổi thơ, về một thời cháu cùng bà
nhóm lửa, được sống trong tình yêu thương, đùm bọc, cưu
mang trọn vẹn


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

b. Tuổi thơ luôn được sống trong tình yêu thương, đùm bọc, cưu mang
trọn vẹn của bà :
Những
năm tháng
hồn nhiên,
vơ tư qua
tâm tình
với chim tu
hú

Cháu ở cùng bà, bà kể cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
+ Các động từ: bà bảo, bà dạy, bà chăm

đã diễn tả sâu sắc tấm long đôn hậu sự
chăm chút, nâng niu của bà đối với đứa
cháu nhỏ.
 Bà vừa là bà, vừa là sự kết hợp cao
quý của tình cha, nghĩa mẹ, ơn thầy


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

b. Tuổi thơ luôn được sống trong tình yêu thương, đùm bọc, cưu mang
trọn vẹn của bà :
Tình u sự
kính trọng
bà của
người cháu

“Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc”
 Nói lên lịng biết ơn bà của đứa cháu đã và
mang nặng trong trái tim mình tình thương
của bà dành cho cháu.
“Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?’’
 Gợi hình ảnh những chú chim tu hú lạc
long, bơ vơ, côi cút khao khát được ấp ủ,
che chở. Biết ơn những ngày tháng được

yêu thương, chăm chút bấy lâu nay.


II

TÌM HIỂU CHUNG
2

Những kỉ niệm tuổi thơ bên bà và bếp lửa (5 khổ tiếp)

b. Tuổi thơ luôn được sống trong tình yêu thương, đùm bọc, cưu mang
trọn vẹn của bà :
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy  Gợi sự tàn phá,
hủy diệt khủng
rụi
khiếp của chiến
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Kỉ
tranh
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
niệm
Trước hồn cảnh
thời
Vẫn vững lịng, bà dặn cháu đinh ninh:
khó khăn, bà vẫn
bom
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố
lo toan, mạnh mẽ,
đạn
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ

kiên cường, khơng
chiến
Cứ bảo nhà vẫn được bình n!”
phàn nàn
tranh
 sáng lên phẩm chất của người bà, người mẹ Việt Nam u nước, đầy lịng hy sinh, kiên
trì nhóm lửa, giữ lửa


II

TÌM HIỂU CHUNG
3

Những suy ngẫm về bà và bếp lửa

a. Những suy ngẫm về bà
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lịng bà ln ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng

Các động từ “ nhen”, “ủ”, “ Đã khẳng định ý chí, bản lĩnh sống của bà
chứa”
Điệp ngữ “một ngọn lửa” và đã làm cho giọng thơ vang lên mạnh mẽ, đầy xúc động
kết cấu song hành
tự hào.
-> Thông qua những suy ngẫm về hình ảnh bếp lửa, tác gia đã khẳng định và ngợi ca vẻ
đẹp tần tảo, nhẫn nại, đầy yêu thương của bà hiện lên lấp lánh như một thứ ánh sáng
diệu kì.