Tài liệu Thuật nói chuyện hằng ngày phần 26 pptx

Thuật Nói Chuyện Hằng Ngày Hoàng Xuân Việt
Phần 026
Đừng Nói Sai Tiếng Mẹ Đẻ
Phan Khôi nói:"Người Việt Nam phải viết quốc ngữ cho
đúng, dùng danh từ cho đúng". Bạn có thể nói:"Người Việt
Nam và thứ người nào cũng vậy, khi nói chuyện đừng nói sai
tiếng mẹ đẻ".
Có nhiều người sang trọng, đi đứng ra điệu thầy cô, có
chức quyền cao, đậu nhiều cấp bằng, nhưng nói tiếng mẹ đẻ
một cách thương hại. Nói chuyện với ai, họ làm kẻ ấy hiểu sai
điều họ muốn nói. Ở nhiều nước văn minh, có không ít kẻ trí
thức về nhiều nghành học, quán thông nhiều ngoại ngữ, nhưng
tiếng nước nhà của họ, họ phát âm sai bét, nói trật văn phạm,
diễn đạt ý mơ hồ, lầm lẫn. Đáng tiếc nữa là trong nhiều nước
chậm tiến, hạng trí thức không thông và khinh thường tiếng
mẹ nhiều như trấu. hiện giờ, có biết bao người, Hán học, Tây
học thì hay lắm, nhưng không dễ nói, viết tiếng việt trôi chảy.
nói ngoại ngữ như Pháp ngữ, Anh ngữ, thì như bắp rang,
nhưng khi dùng tiếng mẹ thì không khác gì như một ngoại
kiều.
Họ hay xen lẫn vào câu tiếng việt những tiếng Pháp, tiếng
Anh, tiếng La tinh để diễn ý, vì quá nghèo dụng ngữ tiếng
nước nhà. Tiếng việt, tuy không phong phú bằng Hoa ngữ hay
La ngữ. Nhưng hiện giờ, có lẽ nó được trên sáu bảy vạn tiếng.
Đó là chưa kể những thổ ngữ, những tiếng lóng. Thế mà tại
sao họ cứ dùng đi dùng lại một mớ tiếng tầm thường nào đó
trong khi đầu não của họ là một kho ngữ vựng về ngoại quốc
về khoa học, về sử địa.
Người cẩu thả tiếng mẹ, bất chấp việc đánh hỏi ngã đã
đành, họ còn không quan tâm đến cách phát âm những phụ âm
đầu như s, x,ch, tr. Sáng láng họ đọc"xáng láng", trung trực họ

nói"chung chực". Còn nạn dùng sai danh từ nữa. Ở một trường
đại học mà còn ảnh hưởng của nền giáo dục thực dân, trong
100 sinh viên, có đến bảy mươi người dùng lẫn lộn hai
tiếng"Chúng tôi" và chúng ta, dùng" phiền phức" thế" phiền
hà".
Người ta cũng không quên được, những người không biết
phân biệt loại tiếng dể dùng cho hợp câu chuyện. Một giáo sư
của một trường trung học nọ nói với chúng tôi:"nhà tôi cho
con ở về chốn thần kinh". Bạn nghe có trái tai chưa. Tại sao
ông không nói đơn sơ:"nhà tôi cho con ở về Huế".
Người cẩu thả tiếng Việt, cũng không tùy người tiếp
chuyện để ăn nói cho xứng hợp. Đối với người cao tuổi, có
chức quyền hơn họ, họ vẫn dùng những tiếng mà họ nói với bè
bạn lúc giởn chơi. Những tiếng"Ba đá, ráng chịu, quá sá,
mừng, bồ", họ tha hồ sử dụng cho bất cứ ai giao tiếp với họ.
Những cách xưng hô để chào hỏi, giới thiệu, từ giã, họ
cũng dùng sai bét mà không ý thức được lỗi của mình.
Lẽ dĩ nhiên, bạn biết câu chuyện của họ, không gây thiện
cảm sâu sắc nơi người nghe. Có khi, người ta đối xử tử tế với
họ vì xả giao. Nhưng bên trong người ta coi thương họ.
Muốn khỏi thất bại như họ trong lúc nói chuyện, xin bạn
chịu khó trau dồi tiếng mẹ đẻ.
Xin bạn học nằm lòng những điều chúng tôi nhắn gởi bạn
dưới đây, để sử dụng tiếng mẹ có giá trị và gây thiện cảm, uy
tín với mọi người.
1/ Lo cho mình có một vốn dụng ngữ phong phú.
Phương thế là học tự điển, học những sách về từ ngữ. Xin
bạn nhớ kỷ, chúng tôi nói học, chớ không phải coi hay tra thôi.
Tập thói quen để trên đầu giường một quyển danh từ hay một
quyển tự điển, để trước khi ngủ học vài chữ. Théodore Rooselt

có tập quán để một quyển sách trên bàn giấy và đọc trog
những phút đợi khách. Tại sao bạn không để ở bàn ăn một
cuốn danh từ để học lúc chờ dọn bữa ăn.
Anatole France mê dùng tự điển như người mê dùng tình
nhân, nên ông trở thành đại văn hào, ít ra bạn học ngữ vựng,
để có nhiều dụng ngữ, hầu diễn đạt tâm tưởng của mình chính
xác, tường tận. Muốn dụng ngữ phong phú, bạn cần đọc nhiều
loại sách báo. Sau khi đọc, chịu khó ghi trong sổ riêng những
tiếng không biết, rồi tra tự điển. Nên giao du với những người
giỏi tiếng mẹ, bàn chuyện với nhà văn, chú ý học những tiếng
chuyên môn, những tiếng lóng, tiếng địa phương, thổ ngữ của
bất cứ người nào bạn giao tiếp. Khi nghe giảng hoặc nghe diễn
thuyết ở đâu, cố gắng học cách dùng tiếng của diễn giả. Tiếng
nào mình chưa biết về nhà tra tự điển.
2/ Dùng tiếng cho chính xác.
Theo Gustave Flaubert, bất cứ điều gì ta nói, chỉ có một
tiếng nào đó để diễn nó ra. Bạn hãy tìm cho được tiếng ấy.
Nên đọc truyện Kiều để học tài dùng tiếng chính xác của
Nguyễn Du.
Nguyễn Hiến Lê khuyên bạn muốn tìm tiếng đúng nên:
a) Lựa một tiếng cụ thể.
b) Dừng dùng tiếng mơ hồ.
c) Đừng nói ơ chung quanh hay nói quá.
d) Đừng dùng tiếng sáo.
e) Phân biệt những tiếng lóng và tiếng thanh nhã.
f) Hiểu rõ những tiểu dị giữa những tiếng đồng nghĩa.
Đó là những lời khuyên vàng ngọc mà bạn nên nhớ.
Tóm lại, chúng ta cần rèn luyện tiếng mẹ đẻ để trở thành
người nói chuyện hay, và làm cho người nghe có cảm tưởng
tốt về nền giáo dục, về giá trị văn hóa của ta.

[ Phần Trước ] [ Phần Kế ]