Bai 22 Con co

Ngày soạn : 12/01/2010 .
Ngày dạy : Lớp 9D – Tiết 3 –Thứ 4, ngày 20/01/2010 .
Tiết 111 :

Văn bản

Con cò
- Chế Lan Viên -

A. Mục tiêu cần đạt
Học xong bài, HS đạt được :
1. Kiến thức :
- Cảm nhận vẻ đẹp và ý nghĩa của hình tượng con cị trong bài thơ
được phát triển từ những câu hát ru xưa để ca ngợi tình mẹ và những lời ru .
- Thấy được sự vận dụng sáng tạo ca dao của tác giả và những đặc
điểm về hình ảnh, thể thơ, giọng điệu của bài thơ .
2. Kĩ năng :
Rèn kỹ năng cảm thụ và phân tích thơ, đặc biệt là những hình tượng
thơ được sáng tạo bằng liên tưởng, tưởng tượng .
3. Thái độ :
Bồi dưỡng tình cảm gia đình, nhất là tình mẹ và thái độ trân trọng giữ
gìn những câu hát ru .
B. Chuẩn bị
- GV : soạn giảng, máy chiếu .
- HS: kiến thức bài cũ, chuẩn bị bài mới .
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động :
Hoạt động 1 : ổn định tổ chức : Sĩ số, tác phong, trang phục .
Hoạt động 2 : Kiểm tra bài cũ :
Câu 1 : Hãy nối cột A với cột B :
Tên tác phẩm
Tác giả

1.Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
a.
Nguyễn Duy
2.
Bếp lửa
b.
Huy Cận
3.
Đoàn thuyền đánh cá
c.
Bằng Việt
4.
Ánh trăng
d. Phạm Tiến Duật
e. Nguyễn Khoa Điềm
Đáp án : 1-e , 2-c , 3-b , 4-a .
Câu 2 : Trong số các tác phẩm trên, tác phẩm nào viết về hình ảnh người mẹ
. Em hãy đọc thuộc một đoạn trong tác phẩm đó .
Hoạt động 3 : Bài mới :
 GV giới thiệu vào bài :
Chắc hẳn trong mỗi chúng ta ai cũng từng nghe những câu hát ru của mẹ
như : à ơi , Cái cò bay lả bay la – Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng … Hay
như : Cái cị đi đón cơn mưa – Tối tăm mù mịt ai đưa cò về …


Thấm đẫm trong âm điệu ngọt ngào ấy , những cánh cị thấp thống ẩn chứa
tình u thương vơ bờ bến của mẹ dành cho con .
Từ những cảm nhận như thế, nhà thơ Chế Lan Viên bằng sự tưởng tượng
và những liên tưởng độc đáo đã bộc lộ những suy ngẫm, triết lí của mình
trong bài thơ Con cị .

Trong tiết học hơm nay, chũng ta cùng đi tìm hiểu bài thơ .
 Nội dung bài mới :
Hoạt động của GV và HS
- Hướng HS vào Tìm hiểu chung :
? Trình bày hiểu biết về nhà thơ Chế Lan Viên
- HS dựa vào chú thích * trả lời
- GV đưa những nét chính về nhà thơ Chế Lan
Viên lên máy chiếu và nhấn mạnh chặng
đường sáng tác, đặc điểm phong cách thơ
CLV:
+ Trước CMT8 1945, CLV là một trong những
nhà thơ nổi tiếng của phong trào Thơ Mới với
tập thơ Điêu tàn khi mới 17 tuổi . Hoài Thanh
đã từng nhận xét về tập thơ : “ Giữa đồng bằng
văn học VN, tập thơ Điêu tàn đột ngột xuất
hiện như một niềm kinh dị”
Sau CMT8, CLV đã trở thành một trong những
lá cờ đầu của thi ca cách mạng .
+ Phong cách thơ suy tưởng triết lý,đậm chất
trí tuệ và có nhiều sáng tạo trong nghệ thuật
xây dựng hình ảnh thơ.
+ Các tác phẩm chính : Các tập thơ như : Điêu
tàn (1937), Gửi các anh (1954), Ánh sáng và
phù sa (1960), Hoa ngày thường- Chim báo
bão (1967), ....
* CLV là nhà thơ xuất sắc của nền thơ hiện đại
Việt Nam. Năm 1996, Ông được truy tặng Giải
thưởng HCM .
- GV hướng dẫn cách đọc: Giọng thủ thỉ tâm
tinh như lời ru, chú ý nhịp thơ, điệp từ, điệp

ngữ, câu cảm, những câu thơ dựa vào ý ca dao.

Nội dung cần đạt
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả: sgk .

2. Tác phẩm :
a. Đọc :

-GV đọc đoạn 1 – 2 HS đọc tiếp đoạn 2,3 .
b.Tìm hiểu chung về bài thơ:


? Bài thơ được nhà thơ CLV sáng tác vào thời
gian nào .
- Năm 1962, in trong tập Hoa ngày thường –
Chim báo bão (1967) .
- GV : Ra đời cách đây khá lâu nhưng bài thơ
đến nay vẫn còn nguyên giá trị và ý nghĩa quan
trọng .
? Bài thơ được làm theo thể thơ nào .
- Thể thơ tự do với các câu dài ngắn không
đều.
? Những câu thơ như thế tạo nên nhịp điệu như
thế nào cho bài thơ.
- Nhịp điệu biến đổi và có nhiều câu thơ điệp
lại, tạo nhịp điệu gần với điệu hát ru
Thường mỗi đoạn được bắt đầu bằng những
câu thơ có nhịp ngắn, lặp lại về cấu trúc, sau
đó là những câu thơ dài mở ra những liên

tưởng xa rộng hoặc suy ngẫm, triết lí .
? Tác giả đã chia bài thơ làm 3 đoạn, hãy xác
định nội dung của từng đoạn .
-Đ I : Hình ảnh con cị qua những lời ru bắt
đầu đến với tuổi ấu thơ
-Đ II : Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức của
tuổi thơ và theo cùng con người trên mọi
chặngđườngđời
-Đ III : Từ hình ảnh con cò, suy ngẫm và triết
lý về ý nghĩa của lời ru và lòng mẹ đối với
cuộc đời mỗi người .
? Nhìn vào bố cục, chúng ta thấy bao trùm và
xuyên suốt bài thơ là hình tượng nào .
- Hình tượng con cị
? Có phải tác giả nói đến con cị thật đang bay,
đang lượn.
-Khơng mà là con cị mang ý nghĩa ẩn dụ
tượng trưng.
? Vậy theo em, con cò ẩn dụ, tượng trưng cho
điều gì.
- Con cị tượng trưng cho người mẹ
- GV liên hệ với nhan đề bài thơ.
- GV chuyển ý : Vì sao tác giả lại chọn hình

* Hồn cảnh sáng tác : năm
1962

* Thể thơ : tự do

âm hưởng hát ru

*Bố cục : 3 đoạn .

* Hình tượng trung tâm :
Con cị.


ảnh con cò mang ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng
xuyên suốt bài thơ?
II. Phân tích
- Hướng HS vào đoạn I
1. H/ ảnh con cị đến với tuổi
ấu thơ :
? Hình ảnh con cò được gợi lên từ đâu
- trong lời ru của mẹ
? Hãy phát hiện những câu thơ có hình ảnh con
cị.
- Con cị bay la …..Đồng Đăng
Con cị ăn đêm … xáo măng.
? Em thấy những câu thơ này có nguồn gốc từ
những câu ca dao nào. Hãy đọc những câu ca
dao đó.
- Con cị bay lả, bay la …
Con cò mà đi ăn đêm ….
-GV liên hệ : Trong thơ ca có nhiều thi sĩ đã
lấy âm điệu của ca dao, đưa hình ảnh con cị
trong ca dao vào trong thơ như :
+ Tú Xương ở cuối TK 19 : Lặn lội thân cò khi
quãng vắng …
+ Con cò bay lả, bay la – Theo câu quan họ

bay ra chiến trường.
Hay : Cái cò … sung chát đào chua – Câu ca
mẹ hát gió đưa về trời (N. Duy).
? Vậy ở trong đoạn thơ , CLV đã vận dụng ca
dao vào thơ ông như thế nào.
- Tác giả chỉ lấy vài chữ trong mỗi câu ca dao
nhằm gợi nhớ những câu ấy
- Vận dụng ca dao sáng tạo
? Em nhận xét gì về cách vận dụng đó.
- Cách vận dụng sáng tạo .
? Những câu thơ vận dụng ca dao như : Con cò + gợi cuộc sống bình n, ít
bay lả ...Đồng Đăng gợi ra khơng gian và biến động thuở xưa
khung cảnh như thế nào.
+ gợi hình ảnh người phụ
? Cịn những câu thơ vận dung bài ca dao: con nữ, người mẹ nhọc nhằn lam
cò mà đi ăn đêm ... nhằm gợi ra điều gì.
lũ
- GV liên hệ : Nhiều câu ca có hình ảnh con cò
mang ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng như : Nước
non lận đận một mình ..., Cái cị lặn lội bờ


sơng…,Cái cị đi đón cơn mưa…
- GV: Trong lời ru của mẹ có cánh cị đang bay
… Cùng với những lời ru ngọt ngào ấy, hình
ảnh người mẹ được hiện lên cụ thể trong
những câu thơ nào.
- Ngủ yên! Ngủ yên! … chẳng phân vân.
? NT nào được sử dụng trong đoạn thơ .
- NT điệp từ, điệp kiểu câu

? Nhận xét về nhịp thơ
- Ngủ yên! Ngủ yên … => nhịp thơ, nhịp bàn
tay mẹ vỗ về âu yếm theo lời ru à ơi vào lưng
bé.
? Cách gọi con của mẹ là gì , em cảm nhận thế
nào về lời gọi ấy .
- Gọi con : Cò ơi ! – tiếng gọi thân thương ,
trìu mến
? Cảm nhận của em về hình ảnh : mẹ đã sẵn
tay nâng, sữa mẹ nhiều.
- Sẵn là sẵn sàng, nâng là nâng đỡ – mẹ
luôn ở tư thế chủ động sẵn sàng nâng đỡ,
che chở cho con. S÷a mĐ nhiỊu - dịng
sữa thơm mát, ngọt ngào nuôi con lớn
lên từng ngày ...
- Cïng với vòng tay ấm, dòng sữa ngọt
ngào, tâm hồn bé đợc nuôi dỡng bằng âm
điệu dịu dàng, ngân nga của lêi ru, cđa t×nh
mĐ bao la.
? Bằng những BPNT, hình ảnh mẹ hiện ra ntn
trong đoạn thơ.
- GV bình : Bằng lời ru hình ảnh con cị cứ dần
thấm vào tâm hồn con một cách tự nhiên âu
yếm như là dòng suối thơm mát, như dòng sữa
ngọt ngào. Con cò trong lời ru của mẹ có khi
chỉ có một mình, phải kiếm ăn, vây quanh nó
là bao hiểm họa rình rập ; cịn con được hạnh
phúc bình n vì có mẹ luôn ở bên che chở,
nâng đỡ .
- Con chưa biết con cò , con vạc – Con chưa

biết những cành mềm mẹ hát : con chưa biết,
chưa hiểu và cũng chưa cần hiểu nội dung , ý

- Nghệ thuật : điệp từ, điệp
kiểu câu kết hợp với nhịp
thơ, cách gọi, hình ảnh thơ
- Mẹ là điểm tựa vững chắc
che chở cho con
- Tình mẹ dạt dào, cao cả .


nghĩa của những lời ru, ý nghĩa của những
cánh cò nhưng tuổi thơ con không thể thiếu lời
ru và những cánh cò ấy. Tuổi thơ con chỉ cần
được vỗ về, che chở trong âm điệu ngọt ngào,
dịu dàng của lời ru, trong tình yêu thương của
mẹ . Qua những lời ru của mẹ, hình ảnh con cị
đã đến với tâm hồn tuổi thơ con một cách vơ
thức. Có lẽ đây chính là sự khởi đầu con
đường đi vào thế giới tâm hồn con người của
những lời ru, của ca dao dân ca, qua đó là cả
điệu hồn dân tộc và nhân dân .
- GV chuyển ý , hướng HS vào đoạn II

2. Hình ảnh con cị theo cùng
con trên mọi chặng đường đời

? Đó là những chặng đường đời nào
- Lúc ấu thơ trong nôi
- Khi con đến trường

- Khi con trưởng thành .
- GV: cánh cò từ trong lời ru của mẹ đã đi
vào tiềm thức của tuổi thơ trở nên gần gũi,
thân thiết và sẽ theo con người trong suốt
cuộc đời, trên mỗi chặng đời.
H/a’ cò trong ca dao đã tiếp tục sự sống của
nó trong tâm thức con người.
- Cho HS hoạt động nhóm trong 2 phút:
+ Nhóm 1 : Tìm những câu thơ có hình ảnh
con cò trong chặng đường đời lúc con còn
ấu thơ trong nơi và nêu cảm nhận hình ảnh
con cị trong chặng đường đời nµy.
+ Nhóm 2 : Tìm những câu thơ có hình ảnh
con cị trong chặng đường đời khi con đến
trường và nêu cảm nhận hình ảnh con cị
trong chặng đường đời nµy.
+ Nhóm 3 : Tìm những câu thơ có hình ảnh
con cị trong chặng đường đời khi con
trưởng thành và nêu cảm nhận hình ảnh con
cị trong chặng đường đời nµy.
- Lúc ấu thơ trong nơi:
- Lúc ấu thơ trong nơi: cị sưởi
Con ngủ n thì cị cũng ngủ
Cánh của cị, hai đứa đắp chung đơi ấm vỗ về .


- Tuổi đến trường:
Mai khơn lớn con theo cị đi học
Cánh trắng cị bay theo gót đơi chân
- Lúc trưởng thành:

Cánh cị trắng lại bay hồi khơng nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn …
? Hình ảnh con cị được xây dựng bằng
những nghệ thuật gì
- Nghệ thuật liên tưởng, tưởng tượng,
nhân hoá, ẩn dụ, điệp từ …
- GV: Lúc ấu thơ trong nôi cò là ngời mẹ
đang ru con. Cò quấn quýt và gần gũi bên
con. Trong giấc ngủ con đắp chăn hay đắp
cánh cò. Mẹ ấp ủ, nâng niu giấc ngủ của con
thơ.
- Khi con đến trờng: Con và cò cùng sánh bớc, cò bay theo bớc chân con đến trờng. Phải
chăng đó là hình ảnh mẹ luôn dõi theo mỗi
bớc đờng con đi tới trờng.
- Kể cả khi con trởng thành, cánh cò trắng
hay chính là tình mẹ vẫn luôn luôn theo sát
bên con động viên, khích lệ với niềm tin yêu
và hi vọng.
? Khái quát hình ảnh con cò trong đoạn thơ.
? Vy theo em hình ảnh con cị trong đoạn
thơ có ý nghĩa gì.
- GV : Những h/a’ thơ có sự hồ quyện khó
phân biệt cánh cị và tuổi thơ, cánh cị và
tình mẹ
Lời ru của mẹ đưa con vào giấc ngủ. Trong
mơ con vẫn thấy hình ảnh cị. H/a’ đẹp lãng
mạn, bay bổng được xây dựng bằng liên
tưởng sáng tạo : cánh cị - hay người mẹ
-Hướng HS vào đoạn III

? Ph¸t hiện nghệ thuật đợc sử dụng trong 5
cõu th : Dù ở gần con ... Cò mÃi yêu con.
- Nghệ thuật : điệp từ, điệp kiểu câu, cặp từ
trái nghĩa, cách nói khẳng định.
? Tác dụng của các biện pháp nghƯ tht.
--> H/a’ con cị được nhấn mạnh ở ý nghĩa
biểu tượng cho tấm lòng người mẹ, lúc nào

- Khi con đến trường: cò là bạn
theo bước

- Khi con trưởng thành: cị
động viên, khích lệ .

- Hình ảnh con cị trở thành
bạn đồng hành của con người
trong suốt cuộc đời.
gợi biểu tượng về tình mẹ, về
sự nâng đỡ dịu dàng bền bỉ của
người mẹ

3. Suy ngẫm và triết lý từ hỡnh
nh con cũ:

- Nghệ thuật : điệp từ, điệp
kiểu câu, cặp từ trái nghĩa,


cũng ở bên con “Cá chuối đắm đuối vì con”
đến hết cuộc đời.

? Từ sự thấu hiểu tấm lòng người mẹ, tác giả
đã khái qt điều gì.
- Con dï lín ... vẫn theo con
? Nhận xét hình thức 2 câu thơ
- số lợng chữ ( 8 chữ) - so sánh với các câu
thơ khác, cặp quan hệ từ, lặp từ.
? ý nghĩa của 2 câu thơ (tại sao dù lớn vÉn lµ
con cđa mĐ ... )
- đối với người mẹ, đứa con bao giờ cũng bé
bỏng non nớt cần được chở che, dìu dắt
=> Một qui luật tính chất có ý nghĩa bền
vững và sâu sắc muôn đời.
- GV : Câu thơ giàu tính suy ngẫm và triết lí
về tình mẹ. Mẹ dành cho con tình yêu thơng
tha thiết. Sự hi sinh của mẹ cho con là vô
tận. Mẹ luôn mong đợc nâng niu, che chở
cho con. Đây là đặc điểm nổi bật của thơ
CLV. Trong một bài thơ khác, CLV đà từng
viết : Cổ tích là chuyện con ngời Mẹ là
cổ tích suốt đời theo con.
- Cho HS quan sát đoạn thơ :
à ơi!
...
Đến hát
Quanh nôi.
? Nhận xét gì về âm điệu đoạn thơ.
- Âm điệu lời ru.
? Em hiểu thế nào về hình ảnh con cò trong
2 câu thơ: Con cò mẹ hát Cũng là cuộc
đời.

- Hình ảnh con cò đợc nhấn mạnh và khái
quát: con cò không chỉ là hình ảnh trong câu
hát ru mà còn là cuộc đời, cuộc đời của mẹ
và của bao nhiêu ngời khác nữa, là những
niềm vui, những nỗi buồn trong cuộc sống.
- GV: Mở đầu và kết thúc bài thơ mang âm
điệu lời ru ... Âm điệu ngọt ngào ấy phải
chăng chính là tấm lòng, tình yêu thơng của
mẹ!

cách nói khẳng định.
--> H/a cũ biu tng cho tm
lũng ngi mẹ suốt đời u
con.

--> Qui luật của tình cảm có ý
nghĩa bền vững, rộng lớn và
sâu sắc.

Hoạt động 4 : Củng cố :
? Những nét đặc sắc về nghệ thuật .

- Âm điệu li ru
--> ỳc kt ý ngha phong


phú của hình tượng con cị
trong những lời ru ấy.
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật

? Em cảm nhận được nội dung gì từ bài thơ . - Vận dụng sáng tạo ca dao
- Mang âm hng li ru, giàu
suy ngm trit lý.
- Th th t do, nhiều điệp
ngữ.
-Hỡnh nh n d, liên tưởng
tưởng tượng
2. Nội dung
- Ngợi ca tình mẹ
- ý nghĩa của lời ru đối với
cuộc sống con người
Hoạt động 5 : Hướng dẫn HS về nhà :
- Làm phần Luyện tập :
BT1 : So sánh cách vận dụng lời ru trong bài thơ Con cò của Chế Lan Viên
với bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa
Điềm
( Gợi ý : * Bài “Khúc hát ru …”: Lời ru của mẹ, lời ru của tác giả => khúc
hát ru biểu hiện tình yêu con với tình u cách mạng, với lịng u nước và ý
chí chiến đấu.
* Bài “Con cị …” tác giả gợi lại những điệu hát ru => ý nghĩa của lời ru và
ca ngợi tình mẹ đối với cuộc sống con người ).
BT2 : Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận về đoạn thơ
“Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng, xuống bể
Cị sẽ tìm con
Cị mãi u con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.”
- Học thuộc bài thơ và nắm được những nét NT đặc sắc , ND của bài .

- Chuẩn bị tiết sau : Mùa xuân nho nhỏ .