Bài giảng rối loạn cảm xúc lưỡng cực môn tâm thần

RỐI LOẠN CẢM XÚC LƯỠNG CỰC
I.ĐỊNH NGHĨA
Rối loạn cảm xúc lưỡng cực ( RLCXLC) là một RL khí
sắc mạn tính, đặt trưng bởi các giai đoạn hưng cảm
hoặc hưng cảm nhẹ xen kẻ hay đi kềm với các giai
đoạn trầm cảm. RLCXLC còn gọi là RL lưỡng cực, RL
hưng trầm cảm


II.NGUYÊN NHÂN
1. Các yếu tố sinh học
- Di truyền
- Bất thường trục hạ đồi - tuyến yên – tuyến thượng thận, bất
thường tuyến giáp
- Mất cân bằng giữa chất dẫn truyền thần kinh/ thụ thể
2. Các yếu tố mơi trường
Đóng vai trị trong việc hình thành RL. Trong đời sống có
nhiều biến cố tiêu cực hoặc căng thẳng sẽ dự báo khả năng
khởi phát bệnh hoặc tái phát bệnh.
3. Các hiểu biết về hình ảnh học thần kinh
Các thiếu hụt về mật độ tế bào thần kinh và tế bào đệm, mức
hoạt động của tế bào đệm, cấu trúc và tính tồn vẹn của tế
bào thần kinh.


III. NHẮC LẠI HỘI CHỨNG HƯNG CẢM & TRẦM CẢM
1.Hội chứng hưng cảm:được chẩn đoán khi đáp ứng các tiêu
chuẩn sau
a.Bệnh nhân có một thời kỳ với khí sắc tăng rõ rệt, trở nên suồng
sã hoặc cáu gắt bất thường
b. Trong thời kỳ RL khí sắc bệnh nhân có ít nhất 3 trong số các

triệu chứng sau:
- Tăng hoạt động hoạt đứng ngồi khơng n
- Nói nhiều
- Các suy nghĩ thay đổi rất nhanh hoặc tư duy phi tán
- Mất kiềm chế về mặt xã hội, có các hành vi khơng phù hợp với
hồn cảnh
- Giảm nhu cầu ngủ
- ý tưởng tự cao hoặc hoang tưởng tự cao
- Phân tán hoặc thay đổi liên tục trong các kế hoạch, hoạt động


- Có các hành vi ngơng cuồng liều lĩnh mà không
nhận thấy tác hại của chúng ( đầu tư bừa bải, tiêu
pha phung phí, lái xe liều lĩnh
- Tăng hoạt động tình dục
c. Các RL trên phải tồn tại kéo dài trên 1 tuần, đủ
nặng để gây ra suy giảm hoạt động nghề nghiệp,
các hoạt động xã hội hàng ngày hoặc các mối
quan hệ với người khác.
-Các RL không do tác động trực tiếp của 1 chất
hoặc 1 bệnh cơ thể


2. Hội chứng trầm cảm
a.Ba triệu chứng chính:
- Khí sắc trầm, ít thay đổi, khơng tương
xứng với hồn cảnh
- Mất mọi quan tâm thích thú trong các hoạt
động
- Giảm năng lượng và tăng mệt mỏi

b. Bảy triệu chứng phổ biến:
- Giảm tập trung chú ý
- Giảm tính tự trọng hoặc giảm tự tin, khó khăn trong quyết
định
- ý tưởng bị tội và không xứng đáng
- Bi quan, nhìn tương lai ảm đạm
- Ý tưởng tự sát hoặc tự hủy hoại cơ thể
- RL giấc ngủ
- Thay đổi cảm giác ngon miệng, sự thay đổi trọng lượng cơ
thể tương ứng
c. Kéo dài ít nhất 2 tuần.
d. Không liên quan đến việc sử dụng chất hoặc RL thực tổn
nào khác


IV.CHẨN ĐOÁN:
1.RLCXLC hiện tại giai đoạn hưng cảm nhẹ:
- Hiện tại hưng cảm nhẹ
- Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm
2.RLCXLC hiện tại giai đoạn hưng cảm khơng có triệu
chứng loạn thần:
- Hiện tại hưng cảm khơng có loạn thần
- Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm
3.RLCXLC hiện tại hưng cảm có loạn thần:
• - Hiện tại hưng cảm có loạn thần
• - Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm
• 

4.RLCXLC hiện tại trầm cảm nhẹ hoặc vừa:
- Hiện tại giai đoạn trầm cảm nhẹ hoặc vừa
- Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm
5.RLCXLC hiện tại trầm cảm nặng khơng có triệu
chứng loạn thần:
- Hiện tại trầm cảm nặng khơng có triệu chứng loạn thần
- Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm
6.RLCXLC hiện tại trầm cảm nặng có triệu chứng loạn
thần:
- Hiện tại trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần
- Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm


7.RLCXLC hiện tại giai đoạn hỗn hợp:
• - Hiện tại các triệu chứng hưng cảm trầm cảm thay đổi
nhanh chóng hàng ngày hoặc hàng giờ
• - Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm
8.RLCXLC hiện tại thuyên giảm:
• - Hiện tại cảm xúc bình thường
• - Trong tiền sử có 1 giai đoạn hưng cảm, trầm cảm


V. ĐIỀU TRỊ
1.Nguyên tắc:
- Chỉ định nhập viện với những trường hợp RLCXLC nặng
như: RLCXLC hưng cảm có loạn thần, RLCXLC trầm cảm
nặng, đặc biệt có ý tưởng tự sát
- Chỉ định sớm các biện pháp điều trị như cách ly, cố định,
theo dõi đặc biệt khi có ý tưởng tự sát. Kết hợp dùng thuốc

thích hợp như thuốc an thần kinh, chỉnh khí sắc, chống
trầm cảm
- Điều trị dự phịng tái phát phải duy trì ít nhất 6 tháng, nên
kết hợp phục hồi chức năng tâm lý xã hội.


2.Điều trị cụ thể:
a.Hóa liệu pháp:
• * Thuốc chỉnh khí sắc:
• - Lithium, liều từ 300- 1800mg/ ngày ( khi sử dụng phải có
máy xét nghiệm quang phổ kế ngọn lửa để định lượng
nồng độ lithium trong máu, vì vậy Việt Nam ít sử dụng)
• - Muối Valproat ( Depakine chrono), liều 12001500mg/ngày
• - Muối Divalproex ( Depakote), liều 750mg/ ngày
• - Carbamazepine, liều 600- 1200mg/ngày


* Thuốc chống trầm cảm:
- Fluoxetine, liều 20-60mg/ngày. Sertraline, liều 50-200mg/
ngày. Venlafaxine, liều 75-225mg/ngày
* Thuốc an thần kinh:
- An thần kinh cổ điển: Chlopromazin, Levomepromazin,
haloperidol
- An thần kinh mới: Olanzapin, Risperidol, Quetiapin,
clozapin
* Thuốc giải lo âu:
- Diazepam, lorazepam, bromazepam...
- Zopiclone, melatonin

b.Sốc điện ( Electro convulsions therapy) ( ECT)
- Được sử dụng khi hưng cảm kích động dữ dội, hoặc
khơng đáp ứng điều trị
- Trầm cảm có ý tưởng và hành vi tự sát mãnh liệt, hoặc
đáp ứng điều trị kém
c.Kích thích từ xun sọ:
• Được chỉ định cho các trường hợp trầm cảm nhẹ hoặc
vừa
d.Tâm lý liệu pháp
- Được dùng trong điều trị dự phòng và chống tái phát
- liệu pháp kích hoạt hành vi...
- Phục hồi chức năng tâm lý xã hội


VI.TIÊN LƯỢNG
- RLCXLC bản chất tái diễn, thường dai
dẳng, tỷ lệ tái phát 75%
- Tỷ lệ tử vong cao, do tự tử
VII.PHÒNG BỆNH
Phát hiện sớm các dấu hiệu tái phát để điều
trị kịp thời. Điều trị hiệu quả giúp cải thiện
chất lượng cuộc sống và tử vong liên quan
đến RL lưởng cực