Luận văn tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng trường tiểu học huyện lương tài, tỉnh bắc ninh đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới”

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................ iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. viii
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
5. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3
6. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC

QUẢN LÝ CHUYÊN MÔN CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU
HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ
THƠNG MỚI ...................................................................................................... 6
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .................................................................. 6
1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới...................................................................... 6
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ...................................................................... 8
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ........................................................ 12
1.2.1. Hiệu trưởng trường tiểu học .................................................................... 12
1.2.2. Năng lực quản lý chuyên môn ................................................................. 12
1.2.3. Tổ chức, bồi dưỡng, tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên
môn cho hiệu trưởng................................................................................ 14
1.3. Định hướng đổi mới chương trình giáo dục tiểu học và yêu cầu đối
với năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học ....... 17

iii


1.3.1. Định hướng đổi mới chương trình giáo dục tiểu học .............................. 17
1.3.2. Yêu cầu đối với năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng
trường tiểu học......................................................................................... 18
1.4. Hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng
trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................. 22
1.4.1. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng
trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................. 22
1.4.2. Nội dung bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng
trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................. 23
1.4.3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho hiệu trưởng trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 24
1.5. Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng
trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................. 25
1.5.1. Chủ thể tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu
trưởng trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ..................... 25
1.5.2. Nội dung tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu
trưởng trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ..................... 26
1.6. Các yếu tổ ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên
môn cho hiệu trưởng trường tiểu học đáp ứng yêu cầu chương trình
giáo dục phổ thông mới ........................................................................... 31
1.6.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 31
1.6.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 34
Kết luận chương 1.............................................................................................. 35
Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN
LÝ CHUYÊN MÔN CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC
HUYỆN LƯƠNG TÀI, TỈNH BẮC NINH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU

CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI......................................... 37

2.1. Đặc điểm giáo dục tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh ................... 37

iv


2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh ........ 37
2.1.2. Đặc điểm giáo dục tiểu học huyện Lương Tài tỉnh Bắc Ninh ................. 38
2.2. Tổ chức khảo sát ......................................................................................... 40
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 40
2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu .................................................... 41
2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 42
2.3.1. Thực trạng năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng ..................... 42
2.3.2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng ........... 46
2.3.3. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho
hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh ......... 50
2.3.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực
quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng ...................................................... 66
2.4. Đánh giá thực trạng .................................................................................... 67
2.4.1. Những ưu điểm ........................................................................................ 67
2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 68
Kết luận chương 2.............................................................................................. 70
Chương 3: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ
CHUYÊN MÔN CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN
LƯƠNG TÀI TỈNH BẮC NINH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ........................................................................ 72

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý
chuyên môn cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài tỉnh

Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ........... 72
3.2. Đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài tỉnh Bắc Ninh
đáp ứng u cầu chương trình giáo dục phổ thơng mới ............................ 74

v


3.2.1. Nâng cao nhận thức cho hiệu trưởng các trường Tiểu học huyện
Lương Tài tỉnh Bắc Ninh về năng lực quản lý chun mơn đáp ứng
u cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................ 74
3.2.2. Tạo môi trường và điều kiện thuận lợi tổ chức hoạt động bồi dưỡng
năng lực quản lý chuyên môn cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện
Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ
thơng mới ................................................................................................... 78
3.2.3. Đổi mới hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh
đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ............................ 82
3.2.4. Thành lập đội ngũ cốt cán, nhóm hiệu trưởng giỏi để trao đổi kinh
nghiệm, chia sẻ phương pháp quản lý chun mơn đáp ứng chương
trình giáo dục phổ thông mới .................................................................... 85
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý
chuyên môn cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài tỉnh
Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thơng mới ........... 87
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ............. 88
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp
đề xuất........................................................................................................ 88
3.4.2. Nội dung và cách tiến hành khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi
của các biện pháp đề xuất .......................................................................... 88
3.4.3. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất .... 89

Kết luận chương 3.............................................................................................. 94
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 99
PHỤ LỤC ......................................................................................................... 105

vi


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết đầy đủ

Chữ viết tắt

Cán bộ quản lý

CBQL

Cán bộ quản lý giáo dục

CBQLGD

Công nghệ thông tin

CNTT

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNH,HĐH

Giáo dục phổ thơng

GDPT

Giáo dục và đào tạo

GD&ĐT

Kinh tế - xã hội

KT-XH

Quản lý giáo dục

QLGD

Trung học cơ sở

THCS

Uỷ ban nhân dân

UBND

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Quy mô sĩ số học sinh tiểu học 5 năm gần đây ........................... 39

Bảng 2.2:

Tình hình Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài,
tỉnh Bắc Ninh .............................................................................. 40

Bảng 2.3.

Kết quả điều tra về phẩm chất của Hiệu trưởng trường Tiểu
học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh .......................................... 42

Bảng 2.4.

Thực trạng công tác xây dựng kế hoạch tổ chức bồi dưỡng
năng lực quản lý chuyên môn cho Hiệu trưởng trường Tiểu
học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh (Khảo sát 37 hiệu
trưởng, phó hiệu trưởng) ............................................................. 50

Bảng 2.5.

Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện nội dung, phương
pháp và hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý
chuyên môn cho hiệu trưởng trường tiểu học đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục ................................................................... 52

Bảng 2.6.

Thực trạng công tác tổ chức việc thực hiện nội dung tổ chức
bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho Hiệu trưởng
trường Tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng

yêu cầu chương trình giáo dục phổ thơng mới ............................. 56

Bảng 2.7.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về quản lý hoạt động
của chủ thể tổ chức bồi dưỡng hiệu trưởng trường tiểu học ....... 59

Bảng 2.8.

Thực trạng chỉ đạo hoạt động tự bồi dưỡng của hiệu trưởng ..... 61

Bảng 2.9.

Thực trạng quản lý điều kiện bảo đảm cho tổ chức bồi
dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng trường
tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................ 63

Bảng 2.10.

Thực trạng tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả tổ chức bồi
dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng trường
tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................ 64

viii


Bảng 2.11.

Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực
quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng .......................................... 66

Bảng 3.1:

Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp ............... 89

Bảng 3.2:

Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ................. 91

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi việc”,
“Công việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém” [53, tr.269 và
273]. Chính vì thế cho dù khó khăn đến đâu Đảng ta vẫn thường xuyên quan
tâm đặc biệt đến cán bộ và công tác cán bộ. Muốn vậy, vấn đề hàng đầu là phải
chăm lo đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Khi đến thăm trường Nguyễn Ái Quốc
trung ương (nay là Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh), Người nhắc nhở
cán bộ và học viên: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ để phụng sự Tổ
quốc, phụng sự Nhân dân”. Do vậy việc tổ chức hoạt động bồi dưỡng cán bộ và
đặc biệt là bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục là nhiệm vụ quan trọng để nâng
cao phẩm chất, năng lực đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục đáp ứng yêu cầu trong
sự nghiệp đổi mới giáo dục và đào tạo hiện nay.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng tiếp tục khẳng định:
“Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đáp ứng yêu cầu giáo
dục và đào tạo” [27, tr.117]. Quán triệt quan điểm, tư tưởng của Đảng, ngày
29/3/2007 Đảng ủy quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) đã ra
Nghị quyết số 86-NQ/ĐUQSTW xác định rõ một trong những giải pháp chủ

yếu để phát triển giáo dục và đào tạo trong tình hình mới đó là: “Kiện toàn và
phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục”. Đây là vấn đề cấp thiết
đổi mới quản lý giáo dục và đào tạo nói chung và xây dựng, phát triển, hoàn
thiện phẩm chất, năng lực cho cán bộ quản lý giáo dục ở các nhà trường qn đội
nói riêng. Xuất phát từ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của cán bộ quản lý giáo dục,
tổ chức tốt hoạt động bồi dưỡng là tất yếu tạo ra nền tảng để giáo dục và đào tạo
được phát triển bền vững trong tương lai.
Đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ở trường tiểu học huyện Lương Tài,
tỉnh Bắc Ninh là bộ phận quan trọng trực tiếp lãnh đạo, chỉ huy và tổ chức các
nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, bồi dưỡng các đối tượng học sinh của các nhà
1


trường. Mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục và đào tạo của các trường tiểu
học trong giai đoạn hiện nay rất quan trọng đặt ra yêu cầu ngày càng cao về
phẩm chất, năng lực đối với đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Trong những năm
qua, nhận thức đúng đắn về vai trị, vị trí đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, lãnh
đạo các ban ngành địa phương huyện Lương Tài đã thường xuyên chăm lo xây
dựng, bồi dưỡng nâng cao phẩm chất và năng lực toàn diện cho đội ngũ hiệu
trưởng. Do vậy, trình độ, năng lực của hiệu trưởng có nhiều chuyển biến tích
cực. Tuy nhiên, so với u cầu nhiệm vụ thì vẫn cịn những bất cập, hạn chế
nhất định trong quản lý, tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên
môn cho hiệu trưởng. Hơn nữa tính chủ động, nhạy bén và sáng tạo của hiệu
trưởng chưa cao, ảnh hưởng trực tiếp đến hoàn thành nhiệm vụ của các nhà
trường. Trong những nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trên là do tổ chức
bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng trường tiểu học chưa
thực hiện kịp thời, chặt chẽ đi vào duy trì theo nền nếp.
Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, với việc thực hiện thay sách giáo
khoa, đổi mới hình thức đánh giá học sinh bằng trắc nghiệm khách quan, đổi
mới phương pháp dạy học, sử dụng phương tiện hiện đại trong giảng dạy, kỹ

năng cập nhật thông tin bằng internet, những yêu cầu của việc thực hiện thành
cơng chương trình giáo dục phổ thơng mới... thì việc tổ chức bồi dưỡng năng
lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng trường tiểu học nâng cao phẩm chất
đạo đức, ý thức chính trị, trình độ chun môn cũng như kỹ năng lãnh đạo quản
lý càng trở lên cấp bách. Chính vì lý do đó, tác giả lựa chọn đề tài “Tổ chức bồi
dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho Hiệu trưởng Trường tiểu học
huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục
phổ thông mới” làm đề tài luận văn thạc sỹ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất các biện pháp tổ chức bồi
dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng các trường Tiểu học tại

2


huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ
thơng mới nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ hiệu trưởng, qua đó góp phần nâng
cao chất lượng thực hiện chương trình giáo dục phổ thơng mới.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý chun
mơn cho hiệu trưởng đáp ứng u cầu chương trình giáo dục phổ thông mới.
- Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý
chuyên môn cho hiệu trưởng trường Tiểu học tại huyện Lương Tài, tỉnh Bắc
Ninh đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác định cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho
Hiệu trưởng trường Tiểu học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ
thơng mới.
- Khảo sát đánh giá thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực chuyên môn
cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu

cầu chương trình giáo dục phổ thông mới.
- Đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng
các trường Tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu chương
trình giáo dục phổ thơng mới.
5. Phạm vi nghiên cứu
Khách thể khảo sát: Cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên ở các trường
Tiểu học tại huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh.
Thời gian khảo sát: Giai đoạn từ năm 2019-2020.
6. Giả thuyết khoa học
Chất lượng đội ngũ và chất lượng hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội
ngũ cán bộ quản lý có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Nếu đề xuất được các
biện pháp khoa học, đảm bảo tính cần thiết và khả thi trong tổ chức bồi dưỡng
năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng các trường tiểu học huyện

3


Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh thơng qua kế hoạch hóa hoạt động bồi dưỡng; đổi
mới nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng; huy động các lực lượng,
tạo mơi trường, điều kiện thuận lợi cho hoạt động bồi dưỡng… sẽ củng cố, phát
triển hoàn thiện năng lực cán bộ quản lý giáo dục góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục và đào tạo của huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng u
cầu chương trình giáo dục phổ thơng mới.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
Kết hợp phương pháp phân tích tổng hợp với phương pháp thu thập thông
tin khoa học thông qua đọc sách báo tài liệu, nhằm mục đích hệ thống những
khái niệm, những tư tưởng cơ bản làm cơ sở lý luận, hình thành giả thuyết khoa
học, dự đốn về những thuộc tính của đối tượng nghiên cứu, xây dựng những mơ
hình lý thuyết hay thực nghiệm ban đầu cho vấn đề nghiên cứu.

+ Phương pháp phân tích và tổng hợp: Phân tích các dữ liệu, kết quả của
các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho Hiệu trưởng
đã thực hiện để từ đó phát hiện vấn đề và đưa ra những khuyến nghị, những
biện pháp quản lý hoạt động tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho Hiệu trưởng phù hợp áp dụng vào thực tiễn.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn, gồm:
+ Phương pháp điều tra bằng Anket: Trưng cầu ý kiến của cán bộ quản
lý, giáo viên ở các trường tiểu học, các đồng chí lãnh đạo chun viên phịng
GD&ĐT về các vấn đề liên quan đến tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý
chuyên môn cho hiệu trưởng.
+ Phương pháp quan sát. Quan sát hoạt động tổ chức bồi dưỡng năng lực
quản lý chuyên môn cho Hiệu trưởng của các chủ thể.
+ Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn Cán bộ quản lý và giáo viên về
các nội dung liên quan đến năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng, bồi
dưỡng năng lực chuyên môn cho hiệu trưởng trường tiểu học.

4


+ Phương pháp chuyên gia: lấy ý kiến các chuyên gia có nhiều kinh
nghiệm trong lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục, trong việc đề xuất các
biện pháp quản lý hoạt động tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho Hiệu trưởng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học ở huyện Lương Tài.
- Phương pháp thống kê: Sử dụng toán thống kê như một công cụ xử lý
các dữ liệu (xử lý các thông tin định lượng như các con số, bảng số liệu...và các
thơng tin định tính bằng biểu đồ) đã thu thập từ các phương pháp nghiên cứu.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và danh mục tài liệu tham
khảo, luận văn gồm 3 chương như sau:
Chương 1. Cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên

môn cho hiệu trưởng trường tiểu học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục
phổ thổng mới.
Chương 2. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu
cầu chương trình giáo dục phổ thổng mới.
Chương 3. Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu
cầu chương trình giáo dục phổ thổng mới.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ
CHUYÊN MÔN CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG
U CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới
Ở Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho cán bộ quản lý nói
chung và cho hiệu trưởng nói riêng là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao
động sư phạm. Ở Thái Lan, việc bồi dưỡng cán bộ quản lý và hiệu trưởng
trường tiểu học được tiến hành ở các trung tâm học tập cộng đồng.
Ở Triều Tiên, đã có chính sách thiết thực về bồi dưỡng và đào tạo lại
đội ngũ hiệu trưởng và cán bộ quản lý. Tất cả hiệu trưởng và cán bộ quản lý
phải tham gia học tập đầy đủ các nội dung chương trình về nâng cao trình
độ, Nhà nước cũng đưa ra “Chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng mới” để bồi
dưỡng hiệu trưởng mới được bổ nhiệm và “Chương trình trao đổi” để đưa
hiệu trưởng và cán bộ quản lý đi tập huấn tại nước ngoài [58, tr.156].
Ngày 18/7/2005, Cộng đồng Châu Âu và chính phủ Việt Nam ký kết
Hiệp định tài chính AIDCO/VNM/2004/016-841 tại Brussel và bắt đầu triển

khai Dự án hỗ trợ đổi mới quản lý giáo dục (SREM) với mục tiêu hỗ trợ Bộ
GD&ĐT thực hiện mục tiêu đề ra trong chiến lược phát triển giáo dục Việt
Nam giai đoạn 2010-2020, trong đó có hoạt động chính là đào tạo về quản lý
giáo dục cho hiệu trưởng trường phổ thơng, qua đó cho thấy tầm quan trọng
của đội ngũ CBQLGD trong sự nghiệp phát triển giáo dục và đào tạo.
Bên cạnh đó trên thế giới có nhiều cơng trình nghiên cứu về quản lý giáo
dục khác của các tác giả như: “Những vấn đề về quản lý trường học” (P.V
Zimin, M.I Kônđakốp), “Quản lý vấn đề quốc dân trên địa bàn huyện” (M.I
Kônđakốp). Nhà giáo dục học Xô-viết V.A Xukhomlinxki khi tổng kết những

6


kinh nghiệm quản lý chun mơn trong vai trị là hiệu trưởng nhà trường cho
rằng “Kết quả hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ
chức đúng đắn các hoạt động dạy học”. Cùng với nhiều tác giả khác ông đã
nhấn mạnh đến sự phân công, sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất quản lý giữa
hiệu trưởng và phó hiệu trưởng để đạt được mục tiêu đề ra. Mơ hình quản lý
trường học ưu việt SEM, đề cập đến lãnh đạo nhà trường, lãnh đạo tài năng:
“Người lãnh đạo phải nêu gương sáng, có khả năng lãnh đạo, hiểu rõ mục đích,
tơn trọng, khuyến khích nhân viên. Một người lãnh đạo lĩnh hội được sứ mệnh
của trường học với các mục tiêu cụ thể, năng lực lãnh đạo tốt, và sự thông cảm
cũng như tôn trọng đồng nghiệp sẽ là động lực cho những người khác noi theo.
Với vai trò của minh, hiệu trưởng phải vạch ra một tầm nhìn đối với những
thành tích, kết quả dự định đạt được và tạo ra một môi trường học tập lý tưởng
cho học sinh và cả giáo viên. Hiệu trưởng cần duy trì liên tục mục đích tăng
cường năng lực cho giáo viên để đối 8 mặt với thử thách hiện tại và tương lai
và luôn phấn đấu vì sự phát triển để hướng tới nền giáo dục toàn diện cho học
sinh và giáo viên” [68, tr.145]. Trong mơ hình này, lãnh đạo nhà trường được
xếp vào tiêu chí số một.

Tác giả Henry Mintzbeg đã chỉ ra vai trò của nhà quản lý trong sự kết hợp
giữa quyền hạn với trách nhiệm. Họ vừa là người đại diện của tổ chức; người
lãnh đạo; người liên lạc; người tiếp nhận thông tin; người phổ biến thông tin;
người phát ngôn; nhà doanh nghiệp; người khắc phục khó khăn; người phân
phối nguồn lực; người đàm phán [40, tr.239]. Quản lý phát triển nguồn nhân
lực và đội ngũ CBQL đã được rất nhiều trường phái và tác giả quan tâm.
Trường phái quản lý theo quá trình tiếp cận qua việc thực hiện các chức năng
quản lý cho đến nay vẫn là trụ cột của lý luận quản lý. Từ tiếp cận theo q
trình dẫn đến u cầu nhà quản lý phải có năng lực thực hiện các chức năng:
Kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, phối hợp, kiểm tra.

7


Trong bối cảnh hiện nay, giáo dục ở tất cả các quốc gia đang chịu tác động
sâu sắc bởi xu thế tồn cầu hóa, nền kinh tế tri thức, cơng nghệ thông tin và
truyền thông. Những ý tưởng về dân chủ hóa trong giáo dục của John Dewey,
việc xác định các trụ cột trong giáo dục được xây dựng trên nền tảng học tập
suốt đời và xây dựng xã hội học tập của J. Delor. Những tư duy tiếp cận hệ
thống và liên kết tri thức trong giáo dục của Edgar Morin... [58, tr.78] sẽ là
những định hướng quan trọng cho việc xác định tầm nhìn và phát triển phẩm
chất năng lực của các nhà quản lý giáo dục, quản lý nhà trường.
Tác giả Jena Valérien, trong cuốn “Quản lý hành chính và sư phạm trong
các nhà trường tiểu học” [69, tr.117], đã phân tích về vai trị, chức năng và
nhiệm vụ của người Hiệu trưởng trường tiểu học; qua đó tác giả đã có những
gợi ý các yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người hiệu trưởng trường tiểu
học và phương thức phát triển đội ngũ đó.
Tác giả Savin N.V trong cuốn “Giáo dục học, tập 2” [62, tr.190] đã tập
trung làm rõ những vấn đề cơ bản của quản lý nhà trường, phân tích mối quan
hệ 9 giữa phát triển giáo dục, phát triển KT-XH và phát triển nhân lực giáo dục

trong đó tập trung trình bày phương thức phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo
dục, đối tượng ảnh hưởng trực tiếp đối với mục tiêu nâng cao chất lượng và
hiệu quả giáo dục.
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Vấn đề xây dựng, phát triển đội ngũ CBQLGD được Đảng, Nhà nước và
Chủ tịch Hồ Chí Minh hết sức coi trọng. Đặc biệt, trong những năm gần đây,
nước ta đã xây dựng và thực hiện nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển
đội ngũ nhà giáo và CBQLGD. Điều đó được đề cập ở nhiều Nghị quyết, Chỉ
thị của Đảng và Nhà nước đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng và phát
triển đội ngũ CBQLGD. Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 chỉ rõ, phát
triển đội ngũ nhà giáo và CBQLGD là giải pháp then chốt để đạt được mục tiêu
chiến lược.
8


Trong những năm gần đây đã có nhiều tác giả nghiên cứu lý luận về
quản lý giáo dục, đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và phát triển đội ngũ cán bộ
quản lý giáo dục.
Tác giả Phạm Minh Hạc khẳng định: Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục,
việc phát triển đội ngũ CBQLGD được đặt ra như một yêu cầu cấp bách hàng
đầu của việc tiếp tục triển khai, điều chỉnh, đổi mới và nâng cao chất lượng
giáo dục [38, tr.89].
Tác giả Đặng Quốc Bảo đề cập đến “Vấn đề quản lý từ một số góc nhìn”
[2, tr.56] đã giới thiệu và tổng hợp các yếu tố, phẩm chất, năng lực mỗi
CBQLGD cần có và cần đạt được; các vấn đề cốt lõi của lãnh đạo và quản lý
cũng như việc thực hiện vai trò lãnh đạo, quản lý trong các nhà trường.
Cuốn sách “Giáo dục Việt Nam những thập niên đầu thế kỷ XXI - Chiến
lược phát triển” của Đặng Bá Lãm đã có những phân tích khá sâu sắc về giải
pháp quản lý giáo dục, trong đó có bàn đến những giải pháp phát triển đội ngũ
cán bộ quản lý giáo dục, lực lượng thực hiện nhiệm vụ đổi mới và nâng cao

chất lượng giáo dục [51, tr.83].
Tác giả Trần Khánh Đức trong cuốn "Giáo dục và phát triển nguồn
nhân lực trong thế kỷ XXI” đã trình bày quan điểm, mục tiêu và giải pháp phát
triển giáo dục và hệ thống giáo dục, làm rõ thêm nhận thức về chiến lược phát
triển giáo dục cũng như phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI [30,
tr.215]. Tác giả đã tập trung làm rõ yêu cầu, nhiệm vụ, phương hướng phát
triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, lực lượng quan trọng trong nguồn nhân
lực giáo dục hiện nay.
Nghiên cứu về năng lực của cán bộ quản lý nhà trường.
Tài liệu của dự án SREM [7] đã xác định các năng lực của cán bộ quản
lý nhà trường bao gồm: Năng lực xác định tầm nhìn, mục tiêu, sứ mệnh của nhà
trường; năng lực xây dựng chiến lược phát triển nhà trường để hoàn thành mục
tiêu và sứ mệnh; năng lực giám sát, đánh giá tiến độ thực hiện mục tiêu; ….

9


Trong đó có năng lực chỉ đạo chun mơn và năng lực thúc đẩy và chỉ đạo việc
phát triển chuyên môn của cán bộ giáo viên, … là hai trong số những năng lực
quan trọng nhất.
Tác giả Kiều Nam nghiên cứu “Cơ sở lý luận về năng lực lãnh đạo của hiệu
trưởng nhà trường trung học phổ thông” (2010) [56] Tác giả đã chỉ rõ những yêu
cầu của sự phát triển xã hội như: định hướng phát triển đào tạo nhân lực, văn hóa
quản lý nhà trường, … từ đó chỉ ra những yêu cầu về năng lực đối với cán bộ quản
lý nhà trường trong bối cảnh hiện nay: Xây dựng hệ thống và thống nhất giá trị
hành động trong đơn vị; phát triển nhà trường thành tổ chức học hỏi; bảo đảm tính
thống nhất và nhất quán trong chu trình quản lý nhà trường; thực hiện sự phản biện
công việc…
Các tác giả Đặng Quốc Bảo và Bùi Việt Phú [6] đưa ra “Một số góc nhìn
về phát triển và QLGD”. Tác giả đã phân tích một số vấn đề chung của quản lý

giáo dục, quản lý nhà trường, trong đó có mơ tả vai trị của hiệu trưởng trong nhà
trường để cho người đọc có được hình dung về mơ hình nhân cách của người
hiệu trưởng nhà trường trong giai đoạn hiện nay.
Tác giả Trần Minh Hằng nghiên cứu “Phẩm chất, nhân cách CBQLGD trước
yêu cầu đổi mới giáo dục” [41, tr.12] tác giả đã nhấn mạnh các yếu tố cấu thành
năng lực quản lý của người cán bộ quản lý nhà trường và nhấn mạnh năng lực tổ
chức quản lý nhân sự, biểu hiện ở khả năng làm việc với con người có những tính
cách đa dạng khác nhau; biết tổ chức guồng máy hoạt động theo một quy trình khoa
học, trong đó mỗi thành viên là một mắt xích vận hành thuận chiều, đồng bộ với
năng suất cao nhất của từng cá thể.
Nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý nhà trường.
Tác giả Nguyễn Mạnh Cường nghiên cứu về “Năng lực quản lý và định
hướng các giải pháp nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý trường học” [17,
tr.8-9] Từ việc mô tả rõ những biểu hiện NLQL của người CBQL trường học, tác
giả đề xuất 5 giải pháp: Tăng cường hoạt động bồi dưỡng; tăng cường tính tự chủ,

10


tự chịu trách nhiệm; nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ sư phạm và nghiệp
vụ quản lý cho đội ngũ CBQL; tăng cường hoạt động đánh giá đội ngũ CBQL.
Đối với giải pháp tăng cường hoạt động bồi dưỡng, tác giả đề xuất các biện pháp
bồi dưỡng kiến thức về chính trị xã hội, đặc biệt những kiến thức về quản lý,
QLGD, quản lý trường học; các kiến thức về hệ thống và điều khiển học; tâm lý
học quản lý; giáo dục học; xã hội học giáo dục; kinh tế học giáo dục…Về các hình
thức bồi dưỡng, theo tác giả cần tổ chức các hoạt động bồi dưỡng thường xuyên
và bồi dưỡng lại; gửi đi đào tạo cao học chú ý về chuyên ngành QLGD. Đồng thời
tác giả đề nghị mạnh dạn tổ chức đào tạo cao học theo phương thức đào tạo từ xa;
cấp từng chứng chỉ và làm thủ tục bảo vệ luận văn thạc sĩ khi học có đủ các chứng
chỉ cao học.

Tác giả Nguyễn Thị Hoàng Trâm [64, tr.51-57.] đã đề xuất một số giải pháp
nhằm tăng cường NLQL của hiệu trưởng trường trung học phổ thơng một số tỉnh
phía Nam nhằm đáp ứng u cầu nâng cao chất lượng giáo dục. Trong đó nhấn
mạnh: Nhóm giải pháp xây dựng và tăng cường NLQL của hiệu trưởng và Nhóm
giải pháp giúp người hiệu trưởng tăng cường NLQL của bản thân.
Tác giả Nguyễn Thị Tuyết Hạnh [40 tr.11-14.] đã chỉ ra mối quan hệ giữa
thay đổi yêu cầu của nền kinh tế tri thức đối với trường học và sự thay đổi trong
chức năng của hiệu trưởng gắn với bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội. Tác giả đề
xuất đổi mới công tác bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông gắn với
định hướng phát triển nhà trường và yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục
Việt Nam. Các vấn đề đổi mới được xây dựng dựa trên tiếp cận năng lực và tiếp cận
mơ hình CDIO là các tiếp cận hiện đại, phù hợp với yêu cầu phát triển nguồn nhân
lực quản lý giáo dục trong bối cảnh mới.
Tác giả Nguyễn Thành Vinh “Bồi dưỡng hiệu trưởng trường phổ thông
theo tiếp cận năng lực thực hiện” [73, tr. 17-19.] Theo tác giả, đào tạo, bồi dưỡng
dựa trên năng lực là tiếp cận phổ biến hiện nay trong đào tạo, bồi dưỡng trên thế
giới. Tác giả cũng đã xác định các nguyên tắc bồi dưỡng hiệu trưởng trường phổ
thông theo các tiếp cận năng lực thực hiện.
11


Nhìn chung các tác giả đã nghiên cứu cơ sở lý luận, tìm hiểu và xác
định thực trạng của vấn đề nghiên cứu; tổ chức thực nghiệm khoa học để
khẳng định tính cấp thiết và tính khả thi của biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng cho đối tượng hiệu trường trường trường tiểu học.
Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, chưa có cơng trình nào nghiên cứu
trực tiếp đến việc tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho Hiệu
trưởng Trường tiểu học huyện Lương Tài tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu
chương trình giáo dục phổ thông mới.
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài

1.2.1. Hiệu trưởng trường tiểu học
Theo điều 56 Luật giáo dục 2019: “Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm
quản lý, điều hành các hoạt động của nhà trường, do cơ quan có thẩm quyền bổ
nhiệm hoặc cơng nhận. Hiệu trưởng trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân
phải được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ quản lý trường học và đạt chuẩn
hiệu trưởng. Tiêu chuẩn, nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng; thủ tục, quy
trình bổ nhiệm hiệu trưởng cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông do Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định”
Hiệu trưởng trường Tiểu học: Từ khái niệm trên, có thể hiểu Hiệu trưởng
trường Tiểu học là cán bộ quản lý giáo dục, chịu trách nhiệm quản lý các hoạt
động của một trường Tiểu học, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền bổ nhiệm,
cơng nhận.
1.2.2. Năng lực quản lý chuyên môn
Năng lực quản lý chuyên môn là một thuộc tính tâm lý quan trọng trong
cấu trúc nhân cách, nghiên cứu năng lực có nhiều cách tiếp cận khác nhau, theo
đó các tác giả cũng đưa ra nhiều quan niệm khác nhau, cụ thể:
Tiếp cận năng lực là một tổ hợp những thuộc tính nói chung của cá nhân
để hồn thành có kết quả một hoạt động nào đó, Cơvaliơp.A.G cho rằng: “Năng
12


lực là một tập hợp hoặc tổng hợp những thuộc tính của cá nhân con người, đáp
ứng những yêu cầu của hoạt động và đảm bảo cho hoạt động đạt được kết quả
cao” [24, tr.90]. Theo ông, năng lực cần được hiểu như là một tổ hợp của các
thuộc tính cá nhân cần thiết cho việc thực hiện thành công một hoạt động nhất
định. Các thuộc tính đó khơng tồn tại độc lập bên cạnh nhau một cách đơn giản,
mà chúng tác động qua lại lẫn nhau trong một hệ thống nhất định.
Phạm Minh Hạc cho rằng: “Năng lực chính là một tổ hợp đặc điểm tâm lý
của một con người (cịn gọi là tổ hợp thuộc tính tâm lý của một nhân cách), tổ
hợp đặc điểm này vận hành theo một mục đích nhất định tạo ra kết quả một

hoạt động nào đó” [38, tr.145]. Theo ơng, năng lực luôn gắn liền với một hoạt
động nhất định; năng lực của một con người cụ thể được biểu hiện trong hoạt
động và bằng kết quả của hoạt động. Năng lực cũng được hiểu như những đặc
điểm tâm lý cá biệt tạo thành điều kiện quy định tốc độ, chiều sâu, cường độ
của việc tác động vào đối tượng lao động.
Từ các quan niệm về năng lực như đã phân tích ở trên, có thể khái quát:
Năng lực quản lý chuyên môn là tổng hợp những khả năng lãnh đạo, điều hành
duy trì, quản lý con người, nhiệm vụ, chủ yếu là công việc ở đơn vị của người
Hiệu trưởng trong thực tế, giúp họ hoàn thành tốt nhiệm vụ, chức trách được giao.
Năng lực quản lý chuyên môn là một tổ hợp các thuộc tính tâm lý cá nhân
phức tạp của chủ thể quản lý phù hợp với các yêu cầu của hoạt động quản lý và
bảo đảm cho hoạt động quản lý đạt hiệu quả. Quản lý có bốn chức năng cơ bản:
lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.
Năng lực quản lý chuyên môn thường được nói tới: Năng lực hiểu biết về
nội dung chun mơn và phương pháp tác nghiệp có liên quan, có khả năng
hướng dẫn, kiểm tra người khác thực hiện, có khả năng sử dụng ngoại ngữ, tin
học và ứng dụng các công nghệ hiện đại trong công tác…

13


1.2.3. Tổ chức, bồi dưỡng, tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn
cho hiệu trưởng
* Khái niệm tổ chức
Tổ chức hoạt động là điều khiển, hướng dẫn, phối hợp quá trình hoạt
động của con người trong xã hội. C.Mác đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội
trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mơ tương đối lớn, thì ít
nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và
thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể
sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người

độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần
phải có nhạc trưởng” [14, tr.624]. Như vậy, cần phải có tổ chức mà tổ chức
hoạt động chặt chẽ theo đúng nguyên tắc, và tổ chức được xem là thể nền của
quản lý.
Dưới góc độ chức năng của tổ chức thì bản chất đặc trưng sẽ phải gắn với
nội dung trong hoạt động lãnh đạo quản lý, sắp xếp theo trật tự thống nhất, bố
trí hợp lý tạo thành một chỉnh thể trong phối hợp điều hòa tổng thể các lực
lượng tạo ra cơ cấu hợp lý thích ứng với mọi điều kiện thực tiễn.
Từ vấn đề trên cho thấy sự quyết định to lớn của việc tổ chức và tổ chức
hoạt động của chủ thể quản lý trong việc thực hiện tác động đến đối tượng
nhằm phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân
lực, tài lực, vật lực, tin lực) trong và ngoài nhà trường để tổ chức bồi dưỡng
CBQLGD thực hiện nhiệm vụ đạt mục tiêu của tổ chức.
Trong giai đoạn hiện nay khoa học công nghệ phát triển nhanh và mạnh
mẽ thì tổ chức cịn được xem như là cơng nghệ điều hành, phối hợp sử dụng
các nguồn: Năng lực, vật lực, tài lực và thông tin của một tổ chức để đạt tới
mục tiêu đề ra.
* Khái niệm bồi dưỡng
Có nhiều quan niệm về bồi dưỡng Theo nhóm tác giả biên soạn cuốn “Đại
từ điển Tiếng Việt” do Nguyễn Như Ý chủ biên: “Bồi dưỡng là làm cho tăng
14


thêm năng lực hoặc phẩm chất”. Nguyễn Minh Đường quan niệm: Bồi dưỡng
là quá trình cập nhật và bổ sung kiến thức và kỹ năng còn thiếu hoặc đã lạc hậu
[32, tr,167]. Quá trình bồi dưỡng thường kết thúc bằng việc được cấp chứng
chỉ. Như vậy, “Bồi dưỡng” chính là quá trình bổ sung tri thức và kỹ năng và
phẩm chất cho đối tượng bồi dưỡng. Thực chất đây là quá trình cập nhật bổ
sung thêm tri thức, kỹ năng để nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc đang
làm (khơng nhằm mục đích đổi nghề). Trong giáo dục và đào tạo, theo nghĩa

rộng, bồi dưỡng được hiểu là một dạng đào tạo đặc biệt, về bản chất thì bồi
dưỡng là một con đường của đào tạo và đối tượng của công tác bồi dưỡng
hướng vào những người đang đương nhiệm trong các cơ quan giáo dục hoặc
trong các nhà trường...
Với cách hiểu trên, “Đào tạo” và “Bồi dưỡng” có mối quan hệ gắn kết
khơng thể tách rời của một quá trình tổng thể - đặc biệt đối với khoa học, giáo
dục. Có thể nói, hai q trình này ln có sự liên kết, kết nối. Nếu đào tạo mà
thiếu bồi dưỡng thì sản phẩm sẽ khơng thích ứng được sự thay đổi (phát triển)
và bồi dưỡng không trên cơ sở đào tạo thì sản phẩm sẽ khơng tồn tại bền vững
(tụt hậu). Như vậy, có thể coi, bồi dưỡng là giai đoạn hai của đào tạo (đào tạo
mở rộng): Giai đoạn 1: Hình thành phẩm chất và các kĩ năng chuyên môn,
nghiệp vụ cơ bản; Giai đoạn 2: Làm cho phẩm chất và các kĩ năng phát triển
đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.
Trong luận văn này, khái niệm bồi dưỡng được xác định như sau: Bồi
dưỡng là cập nhật kiến thức và kỹ năng còn thiếu hoặc đã lạc hậu để đáp ứng
yêu cầu của công việc.
* Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng
Tổ chức hoạt động là điều khiển, hướng dẫn, phối hợp quá trình hoạt
động của con người trong xã hội. C.Mác đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội
trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mơ tương đối lớn, thì ít
nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và

15


thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể
sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người
độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần
phải có nhạc trưởng”. Và V.I.Lênin đã khẳng định: “Hãy cho chúng tôi một tổ
chức những người cách mạng và chúng tôi sẽ đảo ngược nước Nga” [71,

tr.162]. Như vậy, cần phải có tổ chức mà tổ chức hoạt động chặt chẽ theo đúng
nguyên tắc, và tổ chức được xem là thể nền của quản lý.
Dưới góc độ chức năng của tổ chức thì bản chất đặc trưng sẽ phải gắn với
nội dung trong hoạt động lãnh đạo quản lý, sắp xếp theo trật tự thống nhất, bố
trí hợp lý tạo thành một chỉnh thể trong phối hợp điều hòa tổng thể các lực
lượng tạo ra cơ cấu hợp lý thích ứng với mọi điều kiện thực tiễn.
Từ vấn đề trên cho thấy sự quyết định to lớn của việc tổ chức và tổ chức
hoạt động của chủ thể quản lý trong việc thực hiện tác động đến đối tượng
nhằm phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân
lực, tài lực, vật lực, tin lực) trong và ngoài nhà trường để tổ chức bồi dưỡng cán
bộ quản lý giáo dục thực hiện nhiệm vụ đạt mục tiêu của tổ chức.
Trong giai đoạn hiện nay khoa học cơng nghệ phát triển nhanh và mạnh
mẽ thì tổ chức cịn được xem như là cơng nghệ điều hành, phối hợp sử dụng
các nguồn: Năng lực, vật lực, tài lực và thông tin của một tổ chức để đạt tới
mục tiêu đề ra.
Từ luận giải trên và những nhận định về hoạt động bồi dưỡng cán bộ
quản lý giáo dục cho thấy: Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chun mơn
cho hiệu trưởng là những tác động có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý
đến hoạt động bồi dưỡng nhằm củng cố, phát triển kiến thức, kỹ năng, hoàn
thiện phẩm chất, năng lực của người hiệu trưởng để có đủ khả năng hồn thành
tốt nhiệm vụ quản lý chuyên môn của nhà trường theo yêu cầu của chương
trình giáo dục phổ thơng mới.
Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chun mơn cho hiệu trưởng có vai
trò rất quan trọng nhằm xây dựng, củng cố các căn cứ khoa học; giúp nâng cao
16


nhận thức, bồi dưỡng chun mơn cho hiệu trưởng, góp phần nâng cao phẩm
chất, năng lực cán bộ, hiện thực hoá các mục tiêu, yêu cầu giáo dục và đào tạo
của nhà trường.

1.3. Định hướng đổi mới chương trình giáo dục tiểu học và yêu cầu đối với
năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học
1.3.1. Định hướng đổi mới chương trình giáo dục tiểu học
Chương trình giáo dục tiểu học hiện hành được xây dựng theo định hướng
nội dung, nặng về truyền thụ kiến thức, chưa chú trọng giúp học sinh vận dụng
kiến thức học được vào thực tiễn. Theo mơ hình này, kiến thức vừa là “chất
liệu”, “đầu vào” vừa là “kết quả”, “đầu ra” của quá trình giáo dục. Vì vậy, học
sinh phải học và ghi nhớ rất nhiều nhưng khả năng vận dụng vào đời sống rất
hạn chế.
Chương trình GDPT mới được xây dựng theo mơ hình phát triển năng lực,
thơng qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích
cực hóa hoạt động của người học, giúp học sinh hình thành và phát triển những
phẩm chất và năng lực mà nhà trường và xã hội kỳ vọng. Chương trình GDPT
mới, phân biệt rõ hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9)
và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12).
Hệ thống môn học của chương trình mới. Cấp Tiểu học: Các mơn học bắt
buộc: Tiếng Việt, Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục lối sống, Đạo đức, Tự nhiên và
Xã hội, Lịch sử và Địa lý, Khoa học, Tin học và Công nghệ, Giáo dục thể chất,
Nghệ thuật; Các môn học tự chọn: Tiếng dân tộc thiểu số và Ngoại ngữ 1 (đối
với lớp 1 và 2); Môn học mới: Tin học và Công nghệ.
Mục tiêu cụ thể của giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay cần đạt
được một số vấn đề: Củng cố, nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục tiểu học
trong cả nước, nâng tỷ lệ đạt chuẩn, củng cố vững chắc thành tựu Phổ cập giáo
dục tiểu học, xóa mù chữ.
Duy trì, nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện ở bậc tiểu học, chuẩn
bị tốt các điều kiện cho học sinh học 2 buổi/ngày. Đổi mới phương pháp dạy
17


và học, dạy đủ các môn bắt buộc và tự chọn. Xây dựng và đánh giá các

trường theo chuẩn Quốc gia. Xây dựng các điều kiện bảo đảm việc GD&ĐT
học sinh về các mặt: đức, trí, thể, mỹ và các kỹ năng có hiệu quả.
1.3.2. Yêu cầu đối với năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường
tiểu học
Năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học thể hiện
trong việc xây dựng chương trình, kế hoạch giáo dục của nhà trường. Căn cứ
vào chương trình và kế hoạch giáo dục của cấp học được qui định trong chương
trình giáo dục quốc gia, Hiệu trưởng tổ chức xây dựng kế hoạch giáo dục riêng
cho trường mình. Hiệu trưởng phải tập hợp được lực lượng tham gia xây dựng
kế hoạch giáo dục của nhà trường. Tiến hành quá trình phân tích bối cảnh của
trường để xác định rõ điểm mạnh, yếu, cơ hội, nguy cơ của nhà trường trong
thực hiện chương trình giáo dục; xác định các định hướng triển khai, xác định
các mục tiêu dạy học, giáo dục mong đợi cần đạt, lựa chọn các việc cần làm,
cách làm, phân bổ các nguồn lực cho mỗi công việc và sắp xếp theo tiến độ hợp
lý để thực thi kế hoạch dạy học, giáo dục hiệu quả;
Trong chủ trì xây dựng kế hoạch giáo dục trường tiểu học, hiệu trưởng cần
xác định đúng, đủ các căn cứ và những yêu cầu mới trong thực hiện CTGD để
làm cơ sở cho việc hoạch định. Chỉ đạo các tổ chuyên môn và giáo viên xây
dựng kế hoạch dạy học môn học, hoạt động giáo dục theo yêu cầu phát triển
phẩm chất, năng lực học sinh; phù hợp với đối tượng học sinh tiểu học, điều
kiện nhà trường, địa phương, năng lực của đội ngũ giáo viên...
Năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học thể hiện
trong việc tổ chức, chỉ đạo triển khai kế hoạch giáo dục trường tiểu học. Hiệu
trưởng phải tiến hành xây dựng cơ cấu tổ chức nhà trường, phân công, phân
nhiệm cho từng cá nhân, tổ, nhóm, chun mơn và các bộ phận khác để triển
khai kế hoạch dạy học, giáo dục đã xây dựng; Xác định cơ chế phối hợp và các
mối quan hệ trong thực hiện nhiệm vụ; huy động các lực lượng giáo dục trong
18