Tài liệu Cơ quan cảm giác Lưỡng cư (Amphibia) ppt

Cơ quan cảm giác Lưỡng cư
(Amphibia)


Cơ quan cảm giác của lương cư bao
gồm : thị giác, thính giác, khứu giác
và cơ quan Jacopson, vị giác, cơ quan
đường bên và cảm giác da.
1. Thị giác
Mắt của lưỡng cư cấu tạo đặc trưng
cho động vật Có xương sống ở cạn,
thích nghi với việc nhìn trong không
khí. Giác mạc lồi làm nhiệm vụ tập
trung tia sáng vào võng mạc. Thuỷ
tinh thể dạng thấu kính giúp con vật
nhìn xa và rộng. Có thể điều tiết bằng
cách co cơ mắt để chuyển dịch vị trí
của nhân mắt. Mắt Lưỡng cư có tuyến
nhày làm cho mắt luôn ẩm ướt, có 3
mí là mí trên dày, mí dưới nhỏ hơn và
mí thứ 3 (màng nháy) trong suốt. Mí
mắt cử động được giúp cho mắt khỏi
bị khô. Lưỡng cư có thể phân biệt
được màu sắc do đó vào mùa sinh sản
ở một số loài con đực thường có màu
sắc sặc sỡ để hấp dẫn con cái. Các thí
nghiệm trên võng mô, cho thấy lưỡng
cư có thể nhận biết 2 màu: màu xanh
da trời và màu đỏ cùng với những
màu sắc do sự phối hợp của 2 màu cơ
bản này. Do đó, lưỡng cư có thể thay

đổi màu sắc cho phù hợp với màu sắc
môi trường và hấp dẫn con cái vào
mùa sinh sản.

Mắt của ếch (theo Hickman)
1. Thấu kính; 2. Võng mạc; 3. Thàn
kinh thị giác; 4. Cơ mắt
2. Thính giác
Có cấu tạo phức tạp hơn cá, thích nghi
với việc thu nhận âm thanh trên cạn.
Ngoài tai trong còn có tai giữa. Phía
ngoài tai giữa là màng nhĩ. Tai giữa
có xoang tai giữa, có xương bàn đạp
do sụn móng hàm hình thành. Tai
giữa còn có một ống hẹp thông với
họng, được gọi là ống Eustachi, có
nhiệm vụ thông khí vào tai giữa, tạo
áp suất trong và ngoài màng nhĩ
bằng nhau và bảo vệ cho màng
nhĩ không bị rách. Xương bàn đạp
làm nhiệm vụ dẫn truyền âm thanh từ
màng nhĩ vào tai trong.
Cơ quan thính giác có sự thay đổi ở
các nhóm khác nhau: Ở lưỡng cư có
đuôi ở nước, nòng nọc nhận âm thanh
qua cơ quan đường bên. Nhóm ở cạn
nhận âm thanh qua tai trong (ốc tai)
và tai giữa là bộ phận dẫn âm. Một số
loài sống trong đất thì thiếu tai giữa.
cá cóc không có tai giữa và việc thu

nhận âm thanh qua xương hàm, còn
cá cóc ở cạn thì qua xương chi và đai
vai. Cảm nhận âm thanh của lưỡng cư
với tần số 30 - 15.000 hec
Lưỡng cư có cơ quan phát thanh do
khe họng có một đôi sụn căng đôi
nếp màng nhầy mỏng, đó là dây âm
thanh. Không khí từ phổi qua khe
họng làm rung động các màng nhầy
đó. Các màng nhầy như dây đàn phát
ra thanh âm. Ở con đực tiếng kêu
được rền rĩ vang xa nhờ đôi túi thanh
âm. Túi thanh âm có thành mỏng và
thông trực tiếp vào xoang miệng, đó
là cơ quan cộng hưởng. Trong mùa
sinh sản tiếng kêu con đực vô cùng
tha thiết và nhìn bên ngoài ở cổ thấy
túi âm thanh phình to rất rõ. Ở một số
loài lưỡng cư, cả cơ thể của chúng
cũng phình lớn phối hợp với túi âm
thanh khi chúng kêu (ểnh ương).
Tiếng kêu của lưỡng thê thay đổi tùy
loài. Tiếng kêu "nhóc nhóc nhen
nhen" là của nhóc nhen; "kèng kéc" là
của cóc nước, "ẹp ẹp, ộp ộp" là của
ếch, "o ẹc o ẹc" là của nhái bầu
hoa, cóc bò ở Nam Mỹ có tiếng kêu
to giống tiếng bò rống.
Nghiên cứu ở ếch cho thấy có 6 loại
tiếng kêu: Một loại dành cho ếch khi

sinh sản, 2 loại dành để bảo vệ vùng
đất khi giao phối với con cái, 2 loại
dành cho lúc sống tự do và một loại
tiếng kêu để báo động.
3. Khứu giác và cơ quan Jacopson
Gồm các tế bào khứu giác nằm
trong xoang mũi. Ngoài ra còn có
cơ quan Jacopson gồm một đôi túi
nối với xoang miệng bằng một ống.
Cơ quan này nhận một nhánh thần
kinh khứu giác, có nhiệm vụ dẫn
truyền cảm giác mùi vị khi thức ăn lọt
vào xoang miệng.
Trước đây người ta phủ nhận vai trò
khứu giác của lưỡng cư, tuy nhiên
ngày nay người ta thấy được có hiện
tượng đánh hơi hay phát hiện mùi vị
quen thuộc nên đã khẳng định vai trò
của khứu giác.
4. Cơ quan đường bên
Có ở ấu trùng hay lưỡng cư sống dưới
nước, còn lưỡng cư trên cạn thì tiêu
giảm. một số loài sống trên cạn vẫn
còn cơ quan đường bên như có tổ ong
(Pipa), cóc tía (Bombina), cóc có vuốt
(Xenopus). Cơ quan đường bên có vai
trò xúc giác từ xa, cảm nhận những
thay đổi về nhiệt độ trong phạm vi từ
2 - 3
0

C.
5. Vị giác
Gồm các gai vị giác nằm ở trên màng
nhày lưỡi. Lưỡng cư chỉ mới phân
biệt được vị chua và mặn.
6. Cảm giác da
Cảm giác da ở lưỡng cư khá phát
triển, da tiếp nhận các cảm giác xúc
giác và cảm giác hoá học nên chúng
không phân bố ở vùng nước biển và
nước lợ.
Hoàng Vân