Sakichi toyoda và toyota thay đổi công thức của khát vọng

SAKICHITOYODAVÀTOYOTA
SakichiToyodaVàToyota:ThayĐổiCôngThứcCủaKhátVọng
LỜIMỞĐẦU
PHẦN1
PHẦN2:
PHẦN3:
PHẦN4
PHẦN5
NHỮNGCỘTMỐCĐÁNGNHỚTRONGCUỘCĐỜISAKICHITOYODA



SakichiToyodaVàToyota:ThayĐổiCơngThức
CủaKhátVọng
Tácgiả:ToyodaSakichi
BảnquyềnthuộcvềNXBTrẻ,TổHợpGiáoDụcPace

LỜIMỞĐẦU
KhơnghiểusaotơirấtnhớvàthíchthúvớimộtchitiếttrongbộphimTrởvềtươnglaidođạodiễnRobert
Zemeckiz(Mỹ)thựchiệnnăm1985,trongđócóđoạnnhânvậtchínhtừnhữngnăm80củathếkỷXXrơi
vàonhữngnămđầusauthếchiếnI,khinềnkinhtếNhậtBảnđượcvínhưmộtconsốkhơngtotướngsovới
nềnkinhtếthếgiới.Nhânvậtchínhcủacâuchuyệnđãkhiếnnhữngngườithờiđóngạcnhiênkhinóiđến
NhậtBảnnhưmộtđấtnướccónềncơngnghiệptiêntiến,cócảơ-tơvàđồđiệntử“sànhđiệu”.Tinlàmsao
đượcchứ!Thayđổibộmặtmộtđấtnướctừqkhứđếnhiệntạiđãlàkhó,thayđổitừqkhứđến...
tươnglaiquảthậtlàphithường.Thêmnữa,trongqkhứ,NhậtBảnlàmộtđấtnướccótớibathếkỷtựcơ
lậpmìnhvớiphươngTây,đấtnướcbịcoilànghèonàn,lạchậu,đấthẹp,ngườiđơngvàgầnnhưkhơngcó
mộttrữlượngtàingunđángkểnào.Vậythìnhữngthànhquảkinhtếlẫylừngnhưngàynayđượcbắtđầu
từđâu,dựatrênnềntảngcơsởnào?BắtđầutừđâumộtNhậtBảnkiêncườngvươnlêntừđóinghèo,từ
nhữngkhủnghoảngtrầmtrọngvềkinhtếmàgiờđâycócáncânthươngmạidưthừavàdựtrữngoạitệ
đứnghàngđầuthếgiới,cónguồnvốnđầutưranướcngồirấtlớn,cónhiềutậpđồntàichính,ngânhàng
hùngmạnh?(ỞViệtNamhiệnnay,NhậtBảnđangđứngthứbatrongdanhsáchcácnhàđầutưnước

ngồi).BàihọckinhtếcủaNhậtBảnđượcnhiềuchungiacácnướctrênthếgiớinghiêncứu.Riêng
chúngtơi,khithựchiệncuốnsáchnày,chúngtơinghĩđếnmộtbàihọcsâuxahơn:bàihọcvềCON
NGƯỜI,vềhồibãovàlịngkhátkhaomuốnvươnlênđểthựchiệnnhữngđiềumàhọhằngsaymê,ấpủ.
Thờinào,ởđâucũngcónhữngconngườibìnhthườngmangtrongmìnhniềmđammêkhoahọc,xuấtphát
từmongmuốnđượclàmmộtđiềutốtđẹpchongườithân,choqhươngmình.ỞViệtNamchúngtacũng
vậy.CịnnhớnhữngsángkiếntuyệtvờitrongchiếntranhnhưbếpHồngCầmđãgiúpbộđộitađượccơm
no,canhngọtmàkhơngbịmáybaypháthiện.Cịnnhớthờibaocấp,viênthantổongcủaơngNguyễn
ĐăngCườngđãgiúpchobaogiađìnhtiếtkiệmđượccủilửa,đỡkhókhănđượcphầnnàotrongcuộcsống.
Gầnđây,báochíchúngtahaynhắcđếnmộthiệntượng“ngườinơngdânlàmkhoahọc”,những“HaiLúa”
thứthiệtkhơngđượctrangbịbằngcáckiếnthứcunthâm,caosiêunhưngđãmàymịnghiêncứuvàphát
minhranhữngcơngcụthựctiễnphụcvụchocuộcsốngvốnrấtvấtvảcủabàconnơngdân.ĐólàĐào
KimTườngởthơnPhướcThọ,xãMỹHịa,huyệnPhùMỹ,tỉnhBìnhĐịnhvớichiếccốixátvỏđậuphộng,
đólàanhTrầnQuốcHải,ấp2,xãSuốiGiây,huyệnTânChâu,tỉnhTâyNinhvớichiếcmáybaytrựcthăng
tựtạodùngđểtướiphântrênruộng...vàcịnrấtnhiềusángkiếnkháckhơngđượcđàibáođưatinnhưng
đã,đangvàsẽâmthầmcốnghiếnchođời.
CâuchuyệncuộcđờicủangườiđứngđầucơngtyToyodaAutomaticLoomWorks,chađẻtậpđồn
Toyota,phảichăngcũngbắtđầutừướcmuốngiảndịvậythơi?ToyodaSakichimuốncảitạochiếcmáy
dệtđểnhữngngườimẹxứhoaanhđàođỡlamlũhơn,muốnsảnxuấthàngloạtnhữngchiếcmáydệtthơng
minhmangnhãnhiệuNhậtBảnđểđấtnướcmìnhcócơhộisánhvaicùngthếgiới.Mộtướcmơ,mộtniềm


tin,mộtnghịlựclàmviệc,mộtýchíhọctậpkiêncường,mộtđầuócchiếnlượcchiếnthuậtsắcsảo...–tất
cảnhữngđiềunàyđãkhiếnchotêntuổimộtconngườitrởnênbấttử.
Sinhnăm1867trongmộtgiađìnhthợthủcơngnghèo,bốlàmnghềthợmộc,mẹchundệtvải,bảnthân
ơngkhơngđượchọccao,nhưngcóaingờrằngSakichiđãlàmrạngdanhdịnghọbằngcơngtyToyoda
AutomaticLoomWorksvớidâychuyềnsảnxuấthàngnghìnchiếcmáydệttựđộngvàchiếmlĩnhhồntồn
thịtrườngmáydệttrongnước,đồngthờitừngbướccủngcốvịthếcủamìnhởnướcngồi!
Tháng5.1930,Sakichinằmxuống,nhưngsựnghiệpcủaơngkhơngdừnglại,nhữngýtưởngtáobạocủa
ơng,nhữngướcmơkỳlạcủaơngvẫnđượcthựchiện.SựrađờicủacơngtyToyotaMotordongườicon
traiơnglàToyodaKichiirosánglậpvàđiềuhành,vữngvàngvượtquanhữngthăngtrầmgiankhóđểtiến

tớithànhcơnglàngunnhânkhiếntêntuổicủaơngsaubaonhiêunămvẫncịnlưulạinơinày,dẫucon
ngườiđóđãtrởvềvớicátbụi.NhữngngườinhưSakichiquảlàđãđểlạimộtdấuấncủamìnhtrênthế
giớiđểcáitêncủaơngmãitrởthànhhuyềnthoạikhơngchỉđốivớitấtcảngườidâncủađấtnướcmặttrời
mọcmàcịnđốivớihàngtriệutriệungườitrêntráiđấtnày.
Năm1936,cơngtyToyotađãcơngbốchiếcxeơtơđầutiên,mởđườngchokỷngunhuyhồngcủatập
đồnToyota–“ngườikhổnglồchâuÁ”trênthịtrườngsảnxuấtơ-tơnhưmộtsốtạpchíkinhtếMỹđãgọi
–saunày.
Năm2005,vớidoanhthugần180tỉđơla,ToyotalàtậpđồnduynhấtcủaNhậtBảnvàcũnglàduynhất
củachâuÁnằmtrongdanhsáchToptencủanhữngtậpđồncóquimơlớnnhất.Sựhiệuquảtrongkinh
doanhcủaToyotađượcthểhiệnrõnhấtởconsốlợinhuậnkhổnglồlêntới11tỉđơlatrongnăm2005.
Toyotađưatiễnnăm2006bằngngơivịáqntrênthịtrườngxehơiởMỹnóiriêngvàthếgiớinóichung.
Năm2007,hãngnàyđãvạchrakếhoạchtiếnlêngiànhvịtrídẫnđầuvớilượngơ-tơbánraướctính
khoảng9triệu420ngànchiếc,bỏquaGeneralMotors(Mỹ)mộtcáchdễdàng.
NhưngthànhcơngcủaToyotakhơngchỉthểhiệnbằngnhữngconsốmàcịnthểhiệnởmộttàisảntrítuệcó
ýnghĩalớnlaohơnnhiều:Đólàmộthệthốngnhữngphươngpháptổchứcvàquảnlýsảnxuấtđượcmang
tênhiệuToyota(ToyotaProductionSystem)doSakichiđặtnềnmóngvàngườicontraicủaơng,Toyoda
Kiichiro,tiếpbướcchađểhồnthiệnhơn,cuốicùnglànhữngconngườitàihoanhưToyodaEiji,Toyoda
Shoichiro,OhnoTaiichi,ShingoShigeo...đãcụthểhóahệthốngnày,nângnólênthànhmộtnghệthuật,
mộttriếtlý,thậmchílàmột“đạo”chonhữngdoanhnghiệpnontrẻhọctậpvàápdụng.“Khơngngừngsuy
nghĩ,sángtạo,họctậpvàtựhồnthiện”–đólàcáithầncủa“đạoToyota”màanhchàngthợmộctàihoa
đãtâmniệmngaytừthuởcịn“vậtlộn”vớinhữngchiếcmáydệtbằnggỗ.Vớinhữngphươngpháptổchức,
quảnlýsảnxuấtđãvàđangđượcrấtnhiềunhànghiêncứuquantâm(vềsauđượchệthốnghóakếthợp
vớinhữngphươngphápkhácnữatạothànhhệthốngLeanProductionvàcóhẳnviệnnghiêncứuvềhệ
thốngnày),ToyodađãđemlạichođấtnướcmìnhmộtbáuvậtmàbấtcứngườidânNhậtBảnnàocũngcó
thểtựhào.
Từchiếcmáydệttayđếnchiếcmáydệttựđộng,từchiếcmáydệttựđộngđếnchiếcơ-tơđờimớibâygiờ
–chặngđườngấykhơngphảichỉcủariêngToyodaSakichi,mặcdù,cóthểnói,ơngđãdũngcảmđặtbước
chânđầutiêntrênconđườnggaigócấy.Chặngđườnggiankhóđócódấuchâncủabiếtbaocộngsự,từ
nhữngngườithợ,nhàphátminh,chungiatàichính,kỹsưchođếncácchungiaquảnlýkinhtế...
Nhưngtacóthểnóingắngọnrằng,chặngđườngnàyđượcbắtđầutừmộtướcmơ.Mộtướcmơđẹpđẽvà

caocả:cốnghiếnhếtmìnhchođấtnước,chonhânloại.


NhậtBảnlàmộtdântộcphươngĐơnghếtsứclãngmạnvớitruyềnthuyếtvềchàngIzanaghivànàng
IzanamibắcThiênCầuKiềuxuốnghạgiớiươmmầmcuộcsống.
ToyodaSakichicũngmangtrongmìnhbảntínhlãngmạnấy,nhưngkếthợpvớicáinhìnthựctếcủamột
nhàphátminhtàinăng,vàơngđãlàmnênnhiềuđiềukỳdiệukhơngngờ.
NhìnlạicuộcđờicủaSakichi,sựnghiệpcủaSakichi,chúngtakhơngchỉmuốntìmhiểuvềơngvànhững
bàihọctrongkinhdoanhmàơngđãcùnghậuduệcủamìnhtrongtậpđồnToyotađểlại.Chúngtacịn
muốntinvàokhảnăngsángtạovơhạncủaconngười,nhữngconngườithậtbìnhthườngchứkhơngphải
nhânvậttruyềnthuyết,đãbiếnnhữngướcmơvĩđạithànhhiệnthực.
Ởđâuđó,ướcmơcủaaiđóđangđượcấpủ.Hãythổibùngnólênthànhmộthồibãolớnđểrồikhơng
chonólụitàntrongvơvọng.Hãybắtđầuconđườngcủamìnhđểđếnvới“miềnxaxơituyệtvời”[1]!
Hãyđặtdấuchânmìnhtrênconđườngchưacódấuchânqua!
Đólàthơngđiệpmàcuốnsáchnàymuốngửitớibạnđọc.
[1]TênmộtbàihátcủaNga,chỉ“miềnnidưỡngnhữngướcmơ”

PHẦN1
LàmsốngdậyngànhdệtmayNhậtBảnTừmộtchàngthợmộctrongmộtlàngnghèolamlũ,vớiniềmmơ
ướcgiúpchocơngviệcdệtmaycủanhữngngườimẹNhậtBảnkhơngphảiqvấtvả,ToyodaSakichi
màymịchếtạoranhữngchiếcmáydệtvàkhơngngừnghồnthiệnchúng.Cơngviệclặnglẽấyđãgóp
phầnquantrọngvàoviệcvựcdậyngànhdệtmaytruyềnthốngcủađấtnướcPhùTangdầnbịlấnlướttrước
lànsóngvảivócgiárẻcủachâuÂunhữngnămcuốithếkỷXIX.
I.BẮTCHƯỚCMÀLÀMTỐTHƠNMỚILÀĐIỀUĐÁNGQ
Kosai,1927.
Tiễnchânmọingườivềsaubữatiệc,Kichiirothấychacóvẻhơitrầmngâm,khácvớivẻphấnkhởitrước
đóvàigiờ.Hơmnaylàmộtngàyquantrọngđốivớichaanh,ToyodaSakichi,vớigiađìnhanh,vớicảgia
tộcToyodanày.Với119phátminhđónggópchonềncơngnghiệpdệtNhậtBản,chaanhđượcvinhdựgặp
mặtvàchuyệntrịcùngThiênhồng.Vốnlàngườiítnói,đơikhibịmọingườicoilàlậpdị,ơngcũng
khơngkểnhiềuvềnhữnglờikhenngợicủaThiênhồng,khơngnóiđếnphầnthưởngmàNgườitraotặng

chocuộcđờinỗlựccảitiếnnhữngchiếcmáydệtcủaơng–phầnthưởngcaoqnhất:hnchươngVìsự
nghiệpphụcvụNhậttriều.Kiichirobiết,chamìnhrấtvui.Ơnguốngnhiềuhơnthườngngàyvàkhơngvội
vàngrờibànănđểtrởvề“thápngàkhoahọc”củamìnhnhưmọihơm.
-Chahơimệt,thưacha?
-Khơng,chađangnghĩđếnbànộicon.Chínhbàcủaconlàngườikhiếntamơướcđếnchiếcmáydệttự
động.Vàtrongnhữngphútgiâynhưthếnày,tanhớđếnbànộiconvơcùng!
Kiichirotrântrọngnhữnggiâyphúthiếmhoimàngườichathổlộnỗilịngmìnhvớianh.Tronggiađình,
hai


chaconanhhiếmkhingồicùngnhautrongcănnhàấmcúngcủahọ,càngkhơngmấykhitrịchuyệntâmsự
haygiãibàylịngmình.Anhthườnggặpchatạixưởng,bênnhữngngổnngangmáymócvàtiếngmáyồnào
cộngvớimùidầumỡbủavâyxungquanh.Song,baogiờKiichirocũngcảmthấygầngũingườichatài
năngcủamình.Anhbắtnhịpđượccảnhữngýnghĩnhỏnhấttrongcơngviệccủachavàhiểuơngquanhững
bàihọcnhonhỏtrongmỗihànhđộngchứkhơngphảibằnglờinói...Anhmỉmcườinhớđếncáihồicịn
chưavàođạihọc.Lúcđó,anhđivớicharaxưởng.Thấymấychiếcđinhốcrơingồiđường,anhnghịch
ngợmlấychânhấtđithìchangănlại.Ơngdừnglại,nhặtnhữngconốclên,cẩnthậngóivàotờgiấy,cất
vàotúiáo.Khơngđểcậucontraikịpngạcnhiên,ơngnói:“Connghĩlànhữngcáinàyvứtđiđượcsao?
Connghĩlàxưởngnhàmìnhcónhiềuqchứgì?Cáiđinhốcnày,nócũngnhưconngườichúngtavậy,
sinhrakhơngphảiđểvứtvàosọtrác,cáigìcũngcóchỗcủanóđấy,contraiạ”.Bàihọcthấmthíađếnnỗi
cứmỗilầnđịnhvứtmộtchitiếtmáyhỏng,anhlạinhớđếnlờicha,lạicốhìnhdungxemcócịndùngnó
vàoviệcgìđượcnữakhơng.
Sakichilạinóitiếp,cắtngangdịnghồitưởngcủacontrai:
-Concịnnhớnhiềulầnbanhắcconchúýđếnngànhcơngnghiệpơ-tơchứ?
-Vâng,thưaba.Convẫntheodõivàbabiếtđấy,trongtrường,conđãđượchọcnhiềuvềchếtạomáy...
Nhưng...
-Nhưngconchưabaogiờnghĩđếnviệccơngtycủachúngtasẽbắttaythậtsựnghiêncứuvềơ-tơđểsau
nàypháttriểntheohướngđó?
-Concónghĩtới.–Kiichirothẳngthắnnói.–Nhưngkhơngchắcchúngtađãlàmđược.Tìnhhìnhbánmáy
dệthiệnnaycủachúngtađangcóchiềuhướngtốt.

-Đúng,nhưngconphảihiểurằng,balnnóivớicon,cơngnghiệpơ-tơmớilàngànhcơngnghiệpcủa
tươnglai.–Chaanhngắtlời–Nhữngchiếcmáydệtcủachúngtađãsắptrởthànhqkhứrồi.Cũngnhư
chaconmìnhđây.Chađãsắpthànhqkhứ,vàtươnglaichínhlàcon!
Kiichiroxúcđộng.Thìrachavẫnnungnấuýtưởngthâmnhậpvàongànhsảnxuấtơ-tơtừrấtnhiềunăm
nay,saunhữngchuyếnđithamquanởMỹvàchâuÂu.Tháng3năm1918,khiđạoluậttrợcấpxeqnđội
đượcbanhành,cáctậpđồn,cơngtylớncủaNhậtvớinguồnvốnđầyđủbắtđầunghiêmtúccânnhắcviệc
gianhậpngànhcơngnghiệpơ-tơ.Vàothờiđiểmđó,KiichiroToyodacịnđangtheohọcchunngành
cơngtrìnhcơkhítạiĐạihọchồnggiaTokyo,mặcdùhầuhếtcáckhóahọcphổbiếnnhấttạitrườngđại
họcnàychỉtậptrungvàochunngànhchếtạotàuthuyền.ThếhệsinhviêncùnglứatuổivớiKiichirođã
bắtđầuhứngthúvớinhữngđộngcơđốttrong.Chaanhđãkhuyếnkhíchanhrấtnhiềutrongviệcnày,ln
lnnhắcnhởanhphảichútrọngđếnđộnglựchọc,chếtạomáy,mặcdùmụctiêulúcđócủaanhlàhọc
xongsẽvềcơngtyBơngvảisợilàmviệcchứchaanhchưanóigìđếnviệccóthểcơngtysẽlấnsânsang
ngànhcơkhíơ-tơ.Ýtưởngấyơngchỉđềcậpđếntrongvàicuộchọpgiữacáccổđơngsaukhianhđãra
trường,đúnghơnlàgiữamộtsốthànhviêncủađạigiađìnhToyoda.Mọingườinghevàimlặng,chưamột
ainóilênýkiếncủamình.
NhưngKiichirobiết,chưaai,kểcảanh,kểcảchúNishikawaAkiji,chiếnhữulâunămcủachaanh,người
đãsátcánhcùngơngtrongnhữnglầnthamquanởMỹvàchâuÂu,hìnhdungđượctươnglaicủacơngty
BơngvảisợiToyodanàylạicóthểdínhdángđếnmộtngànhcơngnghiệpmớimẻnhưvậy.Nămngối,cha
anhchoxâymộtnhàmáysảnxuấtmáydệttựđộngmớiởKariyavớitổngsốvốnđầutưlà1triệun(460
ngànđơlaMỹ)vàđãsảnxuấtđược1203máydệttựđộngngaytrongnămnay.Vớikhốilượngcơngviệc


khổnglồvàkhẩntrươngnhưthế,Kiichirokhơngthểngờrằng,chaanhvẫnquantâmvàdaydứtvớiviệc
bắtđầumộtthửtháchmới,khókhănmạohiểmhơncảxưakiakhiơngquyếttâmgắnđờimìnhvớinhững
chiếcmáydệt.
Sakichilạitiếptụcmạchsuynghĩcủamình:“Mộtchiếcxeđượctạonêntừsắt,thép,caosu,kính,vải...
Tấtcảnhữngvậtliệunàychúngtađềucócả.NhưngnhữngchiếcxechạytrênđườngphốNhậthiệngiờlại
tồnlàxeMỹ.Chakhơnghiểuconnghĩsao,nhưngvớicha,chacóquyềnnghĩđếnlịngtựhàodântộc.
Connhìnmàxem,trênđườngphốchúngtaphảicónhữngchiếcxeNhậtBảndongườiNhậtsángtạothay
vìnhữngchiếcFordlángbóngcủaMỹnhưbâygiờ.Phảibắtđầuthơi,contraiạ.Hãybắtđầubằngviệc

nghiêmtúcnghiêncứunhữngđộngcơdongườiMỹtạora.Bắtchướchọkhơngphảilàđiềuđángxấuhổ
đâu.Bắtchướcmàlàmtốthơnmớilàđiềuđángqđấy.Chúngtasẽlàmranhữngchiếcxedànhcho
ngườiNhậtbằngchínhkhốiócvàbàntaycủangườiNhật!Chatincon.Chatinởkiếnthứccủacon.Dù
saoconcũngcókiếnthứcnềntồndiệnhơnchanhiều...”
Kiichirobiếtchaanhđangnhắcđếnthànhcơngcủahaichacontrongviệccảitạochiếcmáydệttựđộng
củamìnhvàonăm1924.Khiấy,chaanhđãtáobạođềnghịcáccổđơngtrongcơngtyủnghộkếhoạch
nghiêncứuvàcảitiếncấptốcmộtsốchitiếttrongmáydệt.Chỉtronghaithángđãcómườiphátminhnhỏ
đượcthựchiệnđồngthờicómộtphátminhquantrọngdochínhanhtìmranhằmcảitiếndànconthoitự
động.
Đâythậtsựlàniềmvuilớncủachaanhvìướcmơcủaơnglàsảnxuấtđượcnhữngchiếcmáydệtthơng
minh,tựdừnglạichờsửalỗi,tựđộngthaysuốtchỉ,thayconthoi,đồngthờilạiđiềukhiểndễdàngđếnnỗi
mộtcơthợdệtbénhỏcũngcóthểchỉhuycảdànmáydệthàngchục,thậmchísaunàysẽlàhàngtrămchiếc
máy.
Nhữngchiếcmáynàykhơngcịnxacách,lạnhlùngnữa,chúngdườngnhưđãnhưđồnglịngvớiconngười,
quyếtkhơngđểxảyramộtlỗinhỏnàotrênmặtvải.Nhữngchiếcmáycũlậptứckhơngđượcbàybánnữa.
Dànmáymớiđượcđưavàosảnxuấthàngloạtvàcơngtytớitấpnhậnđượcđơnđặthàng.Tháng2.1927,
tạiKariya,chaanhđãchotổchứcbuổitriểnlãmmáydệtđểngườixemđượctậnmắtnhìnthấyviệcsản
xuấtnhữngchiếcmáydệtthơngminhđãsửdụngđếndâychuyềncơngnghệchínhxácnhưthếnàovàhọ
đượcthamquanxưởngdệtvới520chiếcmáymớicủanhàToyodahoạtđộnghếtcơngsuấtvới20cơng
nhânđiềukhiển.Dànmáyhồntồntựđộng,cóthểtựlàmviệccảđêmmàkhơngcầnngườicoisóc.Đây
làkếtquảcủaphươngphápKaizen,phảirồi,làphươngphápgầnnhưchủđạotrongcơngviệccủachacon
anhvànghĩalàliêntục,khơngbaogiờngừngviệchồnthiệntấtcảcácsảnphẩmcủamình.
Anhtinchắcrằnglúcnàocũngcóthểtìmrađượcnhữngcáitốthơnnữađểthaythếnhữnggìmìnhđãcó.
Saunày,nhấtđịnhanhsẽtậphợpnhữngđiềunàythànhmộtquytắchoạtđộngcủacơngtyvànếucầnphải
chăngbiểungữ,khẩuhiệu,anhcũngsẽlàm.Rấtcóthểanhsẽcholàmbăng-rơnthậtto,ghichữgìnhỉ,à
đạiloạinhư“Kaizenbấttử!”hay“Kaizenhaylàchết”chẳnghạn.Vớianh,đượclàmviệccùngcha,sát
cánhbênchađểbiếnướcmơcủachaconanhthànhsựthựcđãlàmộtđiềucóýnghĩalớnlaocủacuộc
đờinày,vànhữngbàihọcmàanhnhậnđượctừchakhiếnanhvuisướng.
Vàchỉvậythơi.Chưabaogiờanhnghĩsâuxahơnđếnchuyệnthừakế,chuyệngiasản,chuyệnaisẽđiều
hànhcácnhàmáydệtmaycủaToyodanhưmọingườivẫntưởng,nhấtlàsaukhichaanhliênkếtmậtthiết

vớigiađìnhKodamavàemrểRisaburo–ngườigầnnhưchiếmvịtríconcảtronggiađình.Aicũngchê
anhốmyếu,khơngdaisứcvàngầmđốnrằngchasẽkhơnggiaochoanhtrọngtráchgìquantrọng,ngầmtỏ
rathơngcảmvới“nỗiđau”củaanhbịtướcđoạtmấtvịtríquantrọngtrongnhà.Anhchỉcười.Anhcũng
khơnghaynói,vìthếmàmọingườichưahiểulịnganh.LàconcủamộtngườinhưToyodaSakichi–đóđã


làmộtmónqlớncủacuộcđờirồi.Hơnnữa,nhữngtâmsựcủachathìanhlạirấthiểu.Chacầngìởđứa
contrainày?Chắcchắnđókhơngphảichỉlàchuyệnđiềuhànhcơngviệcnhưcảnhàanhvẫnđanglàm.
Chakỳvọngởanhnhữngđiềulớnlaohơnnhiều.Nghĩđếnđây,Kiichiromỉmcườimộtmình.Nhìnsang
cha,anhnhậnthấydườngnhươngvẫnđangchìmđắmvàodịngsuytưởngxaxơinàođó.
Kiichirohiểu,chaanhđanghồitưởnglạithuởxaxưa,cáingàycáchđâyhơn40nămkhiơngbắtđầudấn
thânvàocuộcđờiđầythửtháchnhưngcũngđầydũngcảmcủamộtngườithợ,mộtnhàphátminhsángchế
khơngýthứcđượchếtviệclàmcủamìnhmàchỉquyếttâmmuốnlàmmộtviệccóíchchongườimẹthân
u,chobàconlàngxómvàgiờđây,cuốicùng,ngườithợtàihoaấyđãđượcvinhdanh.
II.TÁOBẠOVỚIƯỚCMƠ
MALỰCCỦACHIẾCKHUNGCỬI
Nhữngnăm80củathếkỷXIX.
NgơilàngnhỏShizouka(bâygiờlàthànhphốKosai)tạiNhậtBảnvốnlnrộnràngtiếngkhungcửithoi
đưa,nhưnggiờđâyđãkhơngcịnkhơngkhísơinổinhưnhiềunămtrướcnữa.Cáccơthiếunữdườngnhư
uểoảivớinghềcanhcửidệtmaynày,chỉcịncácbàmẹvẫnnhẫnnạicịnglưngbênkhungcửigỗ,chốc
chốclạidừngtaynốichỉđứtgiữachừng.
Sakichingồingắmmẹlàmviệc.Anhthươngngườimẹgắnggỏidệtnhữngtấmvảiđểbánvớigiárẻnhất,
nhưngcácthaotácthìqnhiềuvàcơngviệclàmchobàlntấtbật.Cảđờimẹbênkhungdệtcóthểcịn
vấtvảhơnchaanhđẽođụchàngngàyvớigỗmộng,cưabào.Anhthấychínhchaanhcũngkhơngngờcơng
việccủamẹlạivấtvảnhưvậy.Sakichiđãnhậnrađiềunàytừlâuvìanhlncóthóiquenquansátnhững
thanhdậpcủamáydệt,bàntaygầyguộccủamẹthoănthoắtđưachiếcthoichạyquachạylạikhơngngừng
nghỉ.Lịnganhdânglêncảmgiáclẫnlộn:vừathươngxót,vừacảmphục,lạithấycáicơngviệcnàynhưcó
mộtmalựckỳlạ,khiếncứrađườngthìthơichứhễvềđếnnhàlàanhlạitỉmẩnngồinhìn.Chaanhvẫn
bảo:
“Đànơngcontraiđừngquẩnquanhxóbếp,ngắmviệcđànbà.Rađườngđi!Cầmbúacầmcưađi!Cho

xứnglàmộtkachocủagiađình.”Sakichihiểunỗilịngcha.
Làconcả,anhphảinốinghiệpcha.Một“kacho”củagiađình!Hẳncáitừnàyvẫnđượcchaanhnhắcđến
ln,từkhianhcịnbénênnónhưđượckhắcchạmtrongđầuSakichi,nóvanglênnhưmộtlờihịchkêu
gọichítrai.Chavẫnkhenanhkhéotay.Nhữngcơngviệcbào,cưa,đụcđẽo...đốivớianhkhơnghẳnlà
khơnghứngthú.Anhvẫngiúpchamộtcáchsaymê.Nghềmộcđemđếnchoanhsựkhéoléovàtínhkiên
nhẫn.
Nhưnghìnhnhư,đểgắnbócảđờivớimộtnghềnàođó,sựhứngthúkhơngthơicịnchưađủ.Anhlờmờ
nhìnthấytươnglaicủamìnhkhơngphảilàmộtchàngthợmộctàihoamàlà...mộtcáigìđóchưarõ,nhưng
nóphảigắnvớisựdaođộngnhịpnhàng,nhữnghoạtđộngkhơngngừngnghỉtheomộtquyluậtbấtbiếnnào
đómàanhcóthểđiềukhiểnđược.Tiếcthay,anhđượchọckhơngnhiềuđểcóthểgọitêncáinghềmàanh
mơướcấy.Màanhcũngchẳngcần.Anhvốnítnói.Anhchỉcảm,cảmbằngcảtâmhồnmình,bằngnhiệt
huyếttuổitrẻ,nhấtlàmỗikhingồibênkhungdệtnhìnmẹlàmviệc.Mấylầnđềnghịmẹchomótayvào
khungcửithìbàcứđuổiquầyquậy.MẹanhvẫnlàbàmẹNhậttruyềnthống,camchịu,lnđềcaochồng
vàcáccontrai,bàkhơngmuốnconmìnhnhụtchítraibênchiếckhungcửidệttầmthườngnày.


Mộthơm,đanglúihúixemxétchiếcmáydệttaycũkỹcủamẹ,tranhthủkhibàđangbậnngồiđồng,
Sakichimânmêchiếcsuốtnhỏ,thầmnghĩđếnđơibàntaymẹrồilạinhớđếnlờithầygiáotronglớphọc
buổitốicủamình:“Mỗimộtđiềugìdotrítuệconngườitạora,đemlạisựtiếnbộchocuộcsốngcon
người–ngườitagọilàphátminh.VídụJamesWattphátminhramáyhơinướchayanhemnhàWright
phátminhramáybay–đólànhữngphátminhvơcùngquantrọngkhiếnđờisốngcủalồingườitiếnlên
mộtbước...”Lờithầygiáolàmlóelêntrongđầuchàngtraitrẻmộttiasángsoirõnhữngýnghĩanhvẫn
cịnlờmờvềnghềnghiệpcủamình:Phảirồi,mìnhcóthểlàmmộtđiềugìđóchocuộcsốngmẹmìnhđược
dễchịuhơn,chocuộcsốngcủacácbàmẹtrongngơilàngnàyđượcnhẹnhànghơn!Đólàchiếcmáydệt.
Mìnhphảinghĩracáigìđóđểchiếcmáychạynhanhhơnvàmẹmìnhkhơngphảimỏitaycịnglưngnhư
trước.Đócóthểgọilàphátminhđượckhơngnhỉ?
SakichimỉmcườinhớđếncuộctranhluậngiữaanhbạncùnglớpIchirotốiquavềchuyệnphátminhvà
bảnquyền.Anhtrótbuộtmiệngnóiđếnmơướccủamình:mìnhcótríóc,cótaynghềkhéo,lẽnàokhơng
thểnghĩramộtcáigìmớimẻđónggópchocuộcsống,ítnhấtlàcuộcsốngnghèokhócủangườidânlàng
mình?Ichirođãcườianhkhianhnóiđếnchiếcmáydệt:

-Tớtưởngcậunghĩđếncáigìcaosiêu!Dệtvớicửilàchuyệnđànbàcongái.Kểcảlàcậunghĩracáigì
làmkhungdệtấynótorahaynhỏđithìcũngkhơngđượccấpbằngphátminhhaydínhdánggìđếncái
luật...luậtgìnhỉ...àluậtBảnquyềnmàthầynóiđếnđâu.Ítra,mộtphátminhcũngphảimangtầmthếgiới
mộtchútnhưlấysứclửatừmặttrờivàgiálạnhcủamặttrăngphụcvụconngườichẳnghạn!Hàhà,thếmà
cậulạinghĩđếncáimáydệtvảigỗnhàcậu!
-Nhưngnếumìnhnghĩramộtbộphậnnàođókhiếnbàntaycủamẹmìnhvàcảcủamẹcậunữakhơngq
mỏikhiđưaquađưalạiconthoi...Nócóthểtựchạychẳnghạn,bằngcáchđạpchân...vídụthế,thìđó
khơngphảilàmộttiếnbộà?Màthầyđãbảobấtkỳđiềugìlàtiếnbộ,cảithiệncuộcsốngconngườiđều
cóthểgọilàphátminhcơmà?
-Cậunóithếthìmìnhchịurồi.Nhưngmànóvẫnthếnàoấy...–Ichironóirồihinhhíchcười.
Sakichikhơngquennóinhiều,anhdừngcâuchuyệnởđó,nhưngbâygiờ,khisờvàochiếcmáydệtvảicũ
thânquencủamẹ,anhthấysơisụcquyếttâm.Phảirồi,anhvẫnnghethầygiáonóivềcuộckhủnghoảng
kinhtếởNhậtBản.ĐấtnướcanhthờithiênhồngMinhTrịđãđượcmởcửathơngthươngvớicácnước.
Khơnghiểuhaydởrasao,nhưngrõràng,tấmvảimẹdệtkhơngcịngiátrịnhưxưanữa.Ngườitacóthể
muanhữngchiếcáovảicottonnhậpcảngtừAnh,trơngcũngđẹpmàgiáthànhlạikhơngcao.Mấycơbé
connhàYusukeđãtunbốvớimẹsauhơmđượcbàchịhọtrênTokyogửichoítquầnáongoại:“Đập
máydệtđi,mẹạ,cặmcụimàlàmgìtrongkhivảingoạinócũngấmvàđẹp,lạichảđắttẹonào!”Thật
chẳngcótílịngtựtơndântộcgìcả!Nghềvảithìcótrongtaymàlạiphảiđimuacủangười.Cứđànàythì
rồiđâymọingườiphảiđimuahếttuốttuồntuộtmọithứsao?Làmcáigìratiềnđểmuatấtthảymọithứ
nhưthế!!!
Đấy,cáilýcủaanhnóchỉgiảndịvậythơi,nhưngnólàgốccủamọitrăntrởtronganhmấythángtrờinay.
Xếpchiếckhungcửiđãthuộcnhưlịngbàntayvàogócnhà,Sakichibướcrasân,nghengóngxemnhàai
cịntiếngthoiđưađềuđặnvàbànchânanhbướcvềphíađótựlúcnào.
Bênnhàhàngxómvẳngtiếngthoiđưa.BàIchicũngđangtranhthủdệtnốtmảnhvảidệtdởtừmấyhơmnay
nhưngviệcđồngángkhiếnbàcịngáclại.ThấybóngSakichi,bàdừngtay.CơcongáiAikonhanhnhảu
chạyra,cườithậtgiịn:“ChàoanhSakichi!Anhsangxemmẹemdệtvảiạ?AnhSakichiơi,emthấyanh


cầmbúa,cầmbàotrơngradánglắm,hayhơnngồimáydệtnhiềuđấyanhạ!”MặtSakichiđỏlên,taivà
lưngnóngrầnrần.Anhlóngngóngngồixuốngsàn.Chừngnhưthươnghạianh,bàmẹmắngcơgáirồiniềm

nởhỏihanxemanhcóviệcgì,mặcdùbàbiếttỏng,cịnviệcgìvàođâynữa,anhlàmộtkhángiảtrung
thànhtrongcơngviệccanhcửicủacácbà,cácmợtronglàng.Máydệtnhàbàcócấutạohơikhácmộtchút
sovớimáynhàanh.Anhcứimlặngngồixembàdệt,đơikhixinphépxoayngang,xoaydọcchiếcmáy,
tháosuốtrangồiđođođạcđạchànggiờkhơngchán.Kểcũngbuồncười,nhưngdườngnhưcáicơngviệc
đềuđềuđếnnhàmchánnàycủabàcóvẻnhưhấpdẫnhơnkhicóchàngtraitrẻnàyquantâm,màlạiquan
tâmmộtcáchbềnbỉ,khơngnóimộtlờinhưngđơimắtthìchămchúánhlênniềmthíchthúvơbiên.
*
**
Mùađơngnămnayđếnmuộn.Cỏkhơđãchấtđầytrongkho,tháchthứccáilạnhgiákhơcằn,khắcnghiệt
củamùađơngđangđếnvớinhữngbơngtuyếttrắngđầumùahờhững.TrờiđãsậptốitừlâunhưngSakichi
khơnghaybiết.Anhcịnmảimêbênchiếcmáydệtvảibằnggỗcủamình.Bảnvẽanhđãvẽxongnhưng
saonhữngthanhgỗvẫnrờirạc,chưalàmnênhồnmộtchiếcmáydệtđúngnghĩa.Mùicỏkhơthơmthơm
nhắcanhvềchiếcdạdàyrỗngcủamình.Từtrưađếngiờ,vùiđầuvàochiếcmáy,anhđãqn“nạpnăng
lượng”chochínhmình.Hítsâuvàongựcmùicỏthơm,anhthấysảngkhốivàminhmẫnhơn.Từtrongtâm
khảm,anhvẫnlàchàngnơngdânchínhgốc,cầncùvớicơngviệcvàucáimùingaingáicủacỏ,củabùn.
“Anhnơngdân,chàngthợmộc,vàrấtcóthểsẽlànhàphátminh”–Chỉcịnvàichitiếtnhỏnữathơi.Anh
mỉmcười,cảmthấykhơngcógìlàmmìnhnảnchíđượcnữa.
Nhấtđịnhanhsẽthựchiệnđượcđiềumìnhmơước.Tuyphảnđốicơngviệcảotưởngmàanhtheođuổi,
songngườichavẫnthểhiệnsựquantâmđếncontraibằngcáchcủamình.Màchabựcmìnhthìcũngchẳng
oan.Lâunayanhcoinhẹviệchọcnghềmộcvàchỉhàohứngđisửamáydệtchobàcontrongxóm.Cảlàng
cườicợtanh,nhưngtấtcảcácbà,cácmợtronglàngđềuớiờigọianhmỗikhimáydệtgặptrụctrặc.Cái
chứckachotronggiađình,chađãcoianhkhơngxứngđáng.Nhưngniềmđammêđốivớinhữngkhungcửi,
conthoithìkhơngbịchacằnnhằnnhiềunữa.Cũngnhưcha,anhđượcthừahưởngởgiatộcToyodamột
lịngtinsâusắcvàoviệclàmcủamình,khơngsợsai,lnmuốntìmtịiápdụngnhữngcáchlàmmớivào
cơngviệc.Chuyệnlàmmộccũngnhưchuyệnđóngkhungcửidệt,anhtưởngcũngcónhiềuđiềugiốngnhau
khiếnchađãthầmhiểulịnganh.
BảnvẽnàylàbảnvẽthứbaonhiêuSakichikhơngnhớrõnữa.Vẽbằngtaytrêngiấy–anhvẽđãnhiều.Vẽ
bằngtrítưởngtượngtronglúctrằntrọctrướckhiđivàogiấcngủ–anhvẽcũngkhơngít.Mỗilầnlàmột
nétmớihơn,mộtkiểukháchơn.Bảnvẽchiếcmáydệttaybằnggỗcủaanhxuấtphátvẫntừnhữngkhung
cửicũkỹcủaxómlàng,nhưngcácchitiếtkhớphơnvớinhau.Trơngkhungcửithìtolớn,nặngnề,nhưng

tốcđộchạysẽnhanhhơngấpđơivàquantrọnglàanhđãtínhtốnsaochohoạtđộngcơhọccủamáykéo
dàihơnđểđơitaymẹđượcnghỉngơitrongmộtthờigiannhấtđịnh.Nhưnganhvẫnchưatinvàocáchtính
tốncủamình,chưahồntồntựtin.Chínhvìthế,Sakichivơcùngphấnkhởikhinghetinvềcuộctriển
lãmcơngnghiệpquốcgialầnbatổchứctạiTokyo.Cơngcuộchiệnđạihóađấtnướcđangpháttriểnmạnh
nênnhữngcuộchộichợnhưthếliêntiếpđượctổchức.SakichihạquyếttâmlênTokyothamquanmột
chuyến.Anhlênđườngvớinhữngsuynghĩmiênmankhơngdứtvềchiếcmáydệtcửicủariêngmình.
XÂYGIẤCMƠLỚNTỪKHOCHỨACỎ
“Ngàynay,ngườidatrắngthườnghỏirằngdântộcNhậtBảnđãđónggópgìchonềnvănminhmới?Người


TrungHoađãphátminhrađịabàn,nhưngngườiNhậtBảnđãsángchếđượcgì?DântộcNhậtBảnchỉlà
nhữngkẻbắtchước.Đâylànhữnggìngườidatrắngđãnói.
VìthếdântộcNhậtBảnphảixemxétvấnđềnàymộtcáchnghiêmtúc.Điềunàykhơngcónghĩalàchúngta
phảiđánhnhauvớingườidatrắng,nhưngchúngtaphảichohọthấysựthơngminhcủachúngtavàgộtrửa
sạchnỗixấuhổnày...ChúngtađãcóthuốcTaka-DiastasevàbácsĩNoguchiHide,nhưngnhữngthànhquả
nàyđãđượcthựchiệndướisựhướngdẫncủangườidatrắng,vớisựgiúpđỡcủahọvàdùngcácphương
tiệncủahọ.Tơinóirằngchúngtaphảiđạtđượcsựcaocảbằngcáckhảnăngcủachínhdântộcchúngta
màkhơngcósựgiúpđỡcủangườingồi”
Tokyo,1890.
ThànhphốTokyoồnàosongnólạikhơnglàmSakichicảmthấychốngngợp.Anhthíchthúcảmnhận
đượcsựchuyểnmìnhcủanềncơngnghiệpnướcnhàkhinhìnthấynhữngnhàmáymọcsansátởvùng
Tokyo-Yokohama.Từnhàtrọđếnkhuvựctriểnlãmkháxa,nhưnganhkhơngnềhà,khơngtiếcsốtiềntiết
kiệmđểđilại,muavévàocửa...Vàđây,hơn1.700chiếcmáycácloạiphụcvụchonềncơngnghiệpđã
hiệnratrướcmắtanh.Anhnhưmêđitrongvươngquốccủamáymóc,củamùidầumỡ.Cáimùidầumỡ
vớianhsaomàthậtlơicuốn!Đủcácloạimáymócphụcvụnhữngngànhhẹpcủanềncơngnghiệpđang
từngbướchiệnđạihóa:máydập,máyđónghộp,dâychuyềnthựcphẩm...Nhưngcólẽ,cáithứmêhoặc
anhnhấtvẫnlàmáydệt.Nhữngchiếcmáyánhthépsánglốngthờơkhianhchạmtayvào,nhưngchính
anhlạirunlênvìphấnkhởi.Khơngđểmấtgiâyphútqbáunào,anhrútthướcrađođạc,lấybútchìgiắt
trongtúiáoraphácrấtnhanhtrêncuốnsổmàanhvẫnthườngmangtheongười.Trongsốnhữngvịkhách
đangchậmbướcđiquatừngchiếcmáytronggiantrưngbày,hẳnkhơngaingờrằng,chàngthanhniênmảnh

khảnh,chămchúnhìnnhưnuốttừngchitiếttrêndànmáynày,chỉsauchưađầy10nămnữasẽlàơngchủ
củamộtchiếcmáydệttựđộngthơngminhđầutiêncủangườiNhậtvàtrongvịng30-40nămsauđócác
cơngtydệtmayởNhậtBảnchỉbiếtđếnmáydệttựđộngmangtênanh–ToyodaSakichi.
Đãmấyngàynay,ơngbảovệgiàcủaHộichợkínđáotheodõichàngthanhniênănvậnxuềnhxồngnày.
Haituầndiễnratriểnlãmlàhaituầnanhtacắmrễbêncạnhnhữngchiếcmáy.Hẳnlàcóđiềugìmờám
đây.Tháochitiết,ăncắpphụtùngchăng?Haylà...?
Ơngrảobướcđếnbênanhchàng,khẽđậpvàovailàmanhtagiậtbắnmình.Dườngnhưtrướcđó,vịkhách
lạđangchìmvàonhữngsuytưlunglắmvàkhơngcịnbiếtgìđếnxungquanhnữa.
-Anhbạn,anhlàmgìmàngàynàocũngđếnđâyvậy?Tơivẫnquansátanhđấy.
Chàngtrailúngtúng,chưabiếtgiảithíchthếnàochophảithìơngbảovệđãhạgiọng:
-Thơi,vềđi,đừngluẩnquẩnquanhkhunàynữa.
Tơikhơngbiếtđộngcơanhđếnđâylàmgì,nhưngtơisẽbáovớibantổchứcHộichợđấy.Sakichicảm
thấynghẹnngàonơicổhọng.Ơnggiànàytưởngmìnhlàmđiềugìkhuấttấtđây.Khơnghiểusao,thayvì
phânbuachoơnglãohiểu,anhquayngườinhìnnhữngchiếcmáyvàcấtgiọngđầyxúcđộng:“Bácnhìn
xem,triểnlãmcơngnghiệpquốcgiacủachúngta–củaNhậtBản–nhưngmáymóclạiđếntừAnh,từ
Pháp.TơingắmnhìnchúngđểtưởngtượngramộtnềncơngnghiệpNhậtBảnthậtsựvớinhữnggiànmáy
mangnhãnmácNhậtBảnđấy,bácạ”.
Nóirồi,anhcúiđầuchàoơnglão,quaybướcracửa.Đằngnàothìhơmnaycũnglàlúcanhphảivềnhà,về


vớinhàkhochứacỏcủaanh,nơinhữngchiếcmáydệtthủcơngbằnggỗ,nhữngđứacontinhthầncủaanh
đangchờđợiđượclàmviệc.Anhcầmchặtcuốnsổtrongtay,tựhiểu,chuyếnđikhơngphảilàmộtkhóa
họcvềmáymócnhưngnógiúpíchchoanhrấtnhiềuvềmặttinhthần.Anhbiết,dùcịnkhókhăn,dùphải
thửnghiệmnhiềunữaanhmớiđạtđượckếtquảmongước,nhưnganhđãđiđúnghướng.Quảkhơngsaikhi
anhđãđặtranguntắclàmviệcchomình:“Phảithử.Phảilàm.Phảihànhđộngtrướckhiphátbiểurằng
mìnhkhơngthể.Khơngđượcsợsai.Saiđâusửađấy...”
CHÀNGSAKICHICĨPHÉPLẠ
Mùahènăm1890–mộtmùahèđỏlửabìnhthườngnhưbaomùahèkhác,nhưngđólàmộtmùahèđặcbiệt
đốivớigiađìnhToyoda.Saubaođêmthứctrắng,sửađisửalạitừngbảnvẽ,saunhiềungàyvậtlộnvới
nhữngkhúcgỗvơhồn,Sakichiđãthổihồnchochúngkhiếnchúngtrởthànhbộphậncủamộtchiếcmáydệt

thủcơngbằnggỗđầutiêncủanhàToyoda,mộtchiếcmáydệtthơngminhhơnchiếcmáymẹanhvẫndùng.
ƯuviệtcủachiếcmáynàyởchỗconthoiđượcSakichitínhtốnsaochobắtnhịpđượcvớihoạtđộngcủa
goluồnsợidọccùnglúcvớithờiđiểmsợinganghạxuống.
Mẹanhkhơngphảitựtaykéonữa.Thậtlàkỳdiệu!Năngsuấtcơngviệctănggấpđơi.Giáthànhcủamảnh
vảidệtradĩnhiêncũnggiảmđimộtnửa!SongýnghĩacủachiếcmáyđốivớiSakichivàvớigiađìnhanh
lạinằmởmộtđiềukhác:VớiSakichi,chiếcmáylàminhchứngchodânlàngthấykhảnăngcủamộtngười
thợbìnhthường,vớibàntay,khốióccủamìnhcũnglàmcuộcsốngcủachínhmìnhđượccảithiện.Anhđã
tựchứngminhđượckhảnăngtiềmẩntrongconngườimình,điềumàanhmớimơhồcảmthấy,bâygiờđã
trởnênrõrànghơn.Anhđãcóthểbướcđimạnhdạntrongđời–bướcđicủamộtngườithợ,mộtngười
sángchế!
Chaanh,ngườithợmộctàihoacủalàng,cũngkhơngkhỏixúcđộngtrướcthànhcơngcủacontrai.Ơng
thầmphụccáiganlìcủachàngtraitrẻ,dámnóidámlàm.
Vàơngcũnghiểuđâychỉlàmốcbắtđầu,cịnnhiềuđiềukỳdiệunữaanhcóthểlàmđượcvớisứcsống,
nghịlựcvàsứclàmviệcbềnbỉcủamình.
RiêngvớimẹSakichi,hìnhnhưbàrấtxúcđộng.Bànhưmêđitrongtiếngthoiđưaláchcách.Bàlàngười
đầutiênđượcvậnhànhchiếcmáythơngminhnàytrướctồndânlàng,trongđócónhữngngườivẫnác
miệngbảoSakichinhàbàlàngớngẩn,làhoangtưởng,làđànơngmặcváy!“Đây,câutrảlờicủacontrai
tơiđây!”–Gươngmặtngườimẹsángbừnglên.Từchiếcmáymới,mảnhlụanhiềumàudàidầnratrong
tiếngreotánthưởngcủamọingười:“Sakichiđúnglàcóphéplạ!Sakichicóphéplạ!”
Đầunăm1891,khiđãcảitiếnđượcmộtvàichitiếttrongchiếcmáydệtbằnggỗthơngminhcủamình,
Sakichichínhthứcviếtđơnxincấpbằngphátminh.Vàanhđãcầmnótrêntay,tấmbằnglànguồngốccủa
nhữngkhátkhao,mơướcvàhànhđộngkiêntrìcủaanh.Chẳngphảicáchđây6năm,lờithầygiáonóivề
luậtbảnquyền,vềbằngsángchế,phátminhđãđánhthứcconngườinhiệttìnhcốnghiếnchođờitronganh
sao!Anhbiếtmìnhkhơngthểdừnglại.Anhmuốnbiếncáimáydệtbằnggỗnàythànhchiếcmáydệtbằng
điện,đểmẹanhsẽchỉcầnngồimộtchỗmàđiềukhiểnnó.
Conđườnganhđicịndài.VàanhnghĩtớiTokyo,thànhphốcơngnghiệp,nơianhsẽbắtđầuchặngđường
giankhócủamình.
III.CÙNGĐẤTNƯỚCCHUYỂNMÌNH

NhậtBảntrongnhữngnăm60củathếkỷXIXvẫnlàmộtđấtnướcđạiphongkiến.Bộmặtđấtnướcbắt
đầucónhữngđổithayđángkểtừkhibướcvàothờiThiênhồngMinhTrị,saucuộccáchmạngtưsản
thànhcơng(1867-1868).ToyodaSakichiđãmaymắnsinhraởthờiđiểmnày,khinhànướcthựchiện
chínhsáchmởcửa,thơngthươngvớibênngồivàbắtđầuqtrình“tưbảnhóaquốcgia”.Dochưađủ
điềukiệnđểcơngnghiệphóađấtnước,NhậtBảnchủyếudựavàokinhnghiệmnướcngồiđểdầnphát
triểnmộtnềncơngnghiệpchoriêngmình.
Nhữngnăm80củathếkỷXIX,Nhậthồngthayđổichínhsáchkinhtế,khuyếnkhíchpháttriển“tưbản
hóa”tưnhân,khơngkhăngkhăngquốchữuhóacácdoanhnghiệpnữa.Đâylàchínhsáchquantrọngtạo
tiềnđềchonhiềubướctiếnvọtcủadoanhnghiệp,trongđócógiađìnhToyoda.
Nhiềudoanhnghiệpnhànướcđượctưnhânhóavớigiáhờihoặcnhiềucơsởsảnxuấtđượcgiaovàotay
cácnhàtưsảnvớigiáthưuđãi.ỞđâycóthểnhắcđếnnhữngcơngtynhưMitsui,Mitsubishi,
Furukawa,Iasuda,Asodo,Kawasaki...
Lànsóngcơngnghiệphóađấtnướcđượcnângcaocịnnhờchínhsáchrótvốnkịpthờicủanhànướcvà
chínhsáchbảohộdoanhnghiệpnhằmbảovệthịtrườngnộiđịakhỏisựtấncơngồạtcủanhữngsảnphẩm
nướcngồigiárẻ.ChínhphủNhậtđặcbiệtcoitrọngviệcbaocấpmộtphầnnhữngdoanhnghiệpqnđội,
hảiqnvàdoanhnghiệppháttriểncácdựángiaothơngvàthơngtinbưuđiện.
ĐiểmnổibậtcầnphảilưuýcủanềncơngnghiệpNhậtBảnthờibấygiờlàsựtồntạicủahệthốngzaibatsu,
cũnggiốngnhưhệthốngholdingshoạtđộngdướisựđiềuhànhcủamộtsốgiatộccóthếlựcvềkinhtếvà
chínhtrị.KiểuquanhệgiađìnhtrịnhưthếtrongkinhdoanhrấtthịnhhànhvàonhữngnămcuốithếkỷXIX
vàđầuthếkỷXXtạiđấtnướcMặttrờimọc,nơigốcrễphongkiếnchatruyềnconnốiđãănsâuvàoýthức
hệhàngmấythếkỷ.
ĐầuthếkỷXX,vớihàngloạtnhữngchínhsáchcảitổnềnkinhtế,mộtsốcơngtygiatộcđãdầnhiệnđại
hóacáchquảnlýdoanhnghiệpcủamình,đổimớicơcấuđiềuhànhcơngty.Đólànhữngcơngtylớnnhư
MitsuivàMitsubishi.
Nhữngnăm1905-1907tạiđấtnướccủaToyodaSakichiđãdiễnracuộccáchmạngvềcơngnghiệp,tứclà
mộtcuộccảicáchlớnbiếnđổihồntồncơcấukinhtếNhậtBảnvàođầuthếkỷ.Nềnkinhtếđượcchiara
thànhhaicơcấulớngồm:
-Ngànhluyệnkim,dệtmay,đóngtàu,nhữngdoanhnghiệplớncódâychuyềnsảnxuấtbằngmáymóccơng
nghệmới.
-Thànhphầncơngnghiệpthủcơngvàgiađình,nhữngxưởngsảnxuấtnhỏthuộcthànhphầntiểuthủcơng

nghiệp.
Cóthểnói,Sakichiđãgặpđúngthờiđểpháttriểnýchívàthựchiệnhồibãolớncủamình.Nếubấtlợi
củaSakichilàtuổithơnghèokhó,ítđượchọchànhđếnnơiđếnchốnthìnhữngthuậnlợivề“thờithế”,về
chínhsáchmởcửavàcácchínhsáchhợplýkháccủanhànướcnhằmpháttriểnnềnkinhtếchínhlàtác
nhânlớnthúcđẩychonhữnghồibãocủaanhđượcthựchiện.Tuynhiên,khơngmộtkhởiđầunàodiễnra
dễdàng,khơngmộtaithànhđạtmàkhơngnếmmùithấtbại.Sakichicũngkhơnglàtrườnghợpngoạilệ.
*


**
KhơngphảingẫunhiênmàNhậtBảncịncótêngọilàđấtnướcPhùTang–đấtnướccủacâydâuvà
nghiệpnitằmdệtvải.Nghềtruyềnthốngấytrongbướckhởiđầucơkhíhóađấtnướcgặpphảikhơngít
camgo.Trongtấtcảcácngànhcơngnghiệpnhẹthìngànhdệtmayđượcchútrọnghàngđầu.Thờiđiểm
nhữngnămcuốithếkỷXIXởNhậtBảnxuấthiệnrấtnhiềudoanhnghiệpnhỏpháttriểnngànhnày.
NgànhdệtmaycóhaivaitrịquantrọnglớnđốivớinềnkinhtếNhậtBảnítnhấtlàchođếnnhữngthậpkỷ
đầutiêncủathếkỷXX:mộtlàcungcấpchophầnđơngdânchúngvảivócđểmaykimonotruyềnthống,hai
làgiữvaitrịmũinhọntrongxuấtkhẩu,lànguồnthungoạitệquantrọngcủaNhậtBảnphụcvụđắclựccho
việcnhậpkhẩumáymócvàngunliệucơngnghiệp.
Lụavàbơnglàhaingunliệuchínhcủangànhdệtmay.Từnăm1900,cácsảnphẩmcủangànhnàycộng
vớiphươngpháptổchứcsảnxuấtđãcónhiềuthayđổi.Hàngtriệungườinơngdânchuyểnsangnitằm
dệtlụatạilàngqtheophươngphápcủaZagurilàmộtphátminhbảnđịatừđầuthếkỷXIX–ngườiphụ
nữquaytơkhơngngừngnghỉbằngtaytrái,tayphảitrầnkéntrongmộtcáivạitovànốitơvàokhungcửi.
PhầnlớncácphụnữNhậtBảnthờiấyđềudệtvảitạinhàbằngmáydệtthủcơngnhưvậy.Trongsốđócó
nhữngphụnữởlàngShizoukacủaToyodaSakichi.
Sauđóbắtđầucómộtsốrấtítnhữngnhàmáydệtvớitrangbịmáymóchiệnđại.Saukhicóchínhsách
mởcửa,lụavẫnlàmặthàngmũinhọncủaxuấtkhẩunênchínhphủNhậtđãquyếtđịnhmờimộtkỹsư
ngườiPhápcùngmộtsốcơngnhâncótaynghềcaongườinướcngồiđếnmởnhàmáydệttạiTomioka
năm1872.
Lúcnàyhọđãdùngđếnsứcnóngcủahơinướcđểtáchsợitừkéntằm.Nhữngnữthợdệtxứhoaanhđào
đượctuyểnchọntừnhiềuvùngtrênđấtnướcđểvàolàmviệctrongnhàmáynàyngaylậptứcnắmbắt

đượckỹthuậtvìthựctếnócũngkhơngqkhácsovớicáchdệttruyềnthốngvàkhitrởvềnhà,họlạilà
nhữnghạtnhânđểChínhphủcóthểxâydựngnhữngnhàmáytươngtự.
Saunăm1880,ChínhphủNhậtmuamộtloạtmáymócmớicủanướcngồiđểtrangbịchongànhdệtmay
vàchomộtsốnhàmáytưnhânth.Đếnnăm1900,nhữngnhàmáylớnnhấtđượctrangbịmáytừAnh
quốcvẫntiếptụcdệtvảitừngunliệusợibơngnhậptừnướcngồi.Điềuđókhiếnbơngnộiđịavàngành
dệtmaythủcơngcủacácbàcácchịởnhiềulàngqnghèolâmvàotìnhtrạngkhốnđốn.Nhiềucơgáiq
đãcơmđùmcơmnắmlênthànhphốđầuqnvàocácnhàmáydệt,đươngnhiêncácnhàmáynàykhơngđủ
chỗchotấtcả!
ĐâychínhlàthờiđiểmanhthợmộclàngShizoukahạquyếttâmtrởthànhnhàphátminhvớimụcđích
trướctiênlàlàmranhữngchiếcmáydệtchạybằngđiệnđểgiúpchonhữngngườiphụnữởlàngnhưmẹ
anh,nhưbácgáiIchihàngxómbớtcựcnhọc.
Aichilàmộtvùngnổitiếngvớinghềtrồngbơng.NgườitatrồngbơngởđâytừcuốithếkỷXV.Nhữngvùng
lâncậnsaunàycũngpháttriểnnghềtrồngbơngdệtvảirấtmạnhnhưBisai,miềnTâyMikawavàChita.
Vùngnàycịncólàngvensơngnổitiếngđãtừngdệtvảilợidụngsứcnước,cungcấpchothịtrườngbơng
loạisợithơdày,hoạtđộngtốtchođếnhếtChiếntranhthếgiớithứhai.
HiệusuấtpháttriểnngànhdệtcủaNhậtBảntăngtừ67.000nvàonăm1889lênđến757.000nvào
năm1899.RiêngởNagoya,ngồicáchoạtđộngngânhàng,sốlượngcáccơngtyhoạtđộngvềdệtmay,


sảnxuấtmáydệttừnăm1895đến1899đãtănggấpbalần.Ngànhnàyđượccoilàbànđạpchonhiều
doanhnhân,trongđócóToyodaSakichitrongviệctiệmcậnvớicácngànhcơngnghiệphiệnđạihơn.
NhữngchiếcmáydệtcủaToyodaSakichiđãrađờitrongbốicảnhlịchsử-kinhtếnhưvậyđấy.
III.ĐỪNGNGẠIVẤPNGÃ...
ConđườngđiđếnthànhcơngcủaToyodakhơngphảingaytừđầuđãlấplánhnhữngcánhhoahồng.Đólà
conđườngmàtựanhđãvạchrachomìnhchứchưacómộttiềnlệởNhậtBản.Nhữngconđườngnhưthế
lnđầyrẫychơnggaimàkhơngítngườinảnlịnghoặcgụcngãtrướckhichạmtayđượcvàovịngnguyệt
quế.
CHIẾNTHUẬTLẤYNGẮNNIDÀI
Vừalàmộtnhàphátminhlạivừalàmcơngviệckinhdoanh,tronglúchầunhưmớichỉcóbàntaytrắng,
Sakichiđãbiếtápdụngnhữngbiệnpháplinhhoạtđểvượtquanhữngkhókhănvềvốnvàtiếptụcđầutư

vàocácphátminhmới.
Tokyo,nhữngnăm90củathếkỷXIX...NhữngnămđầutiênởTokyocủaToyodaSakichilàmộtchuỗithất
bạiliêntiếp.Xưởngdệtanhlậpravớinămchiếcmáydệttaymớilắpchỉmanglạichúttiềnlờikhiêmtốn,
hơnnữa,anhvẫncảmthấymụcđíchcủamìnhkhơngphảilàxưởngdệtbénhỏnày.Tuynhiênanhtựnhủ,
mìnhphảicốgắngvìanhkhơngthểđàođâuratiềnđểtiếptục“trịchơi”vớinhữngchiếcmáydệtmàanh
đangmuốnngàycàngphảithơngminhhơnnữa.Tạisaokhơng,khimàanhđãnghĩrađượccáimàngười
Phápvớinhữngthiếtbịtốitânhơnanh,khảnăngtàichínhcaohơnanh,đãnghĩra?Chiếcmáydệt“battan”
ấyđangrấtđượcưachuộngởđấtnướcanh,nótrơngmượtmàhơnnhữngchiếcmáycụcmịchcủaanh,giá
thànhcũngthấphơnnhiều.
Đólàđiềukhiếnanhngàyđêmsuynghĩ:Phảicótiền.Cótiềnmớicóđiềukiệnnghiêncứu,cảitiếntiếp
cácchitiếtkháctrongmáy.Từthờiđiểmnày,ToyodaSakichikhơngchỉcịnlàmộtngườithợ,mộtnhà
phátminhnữa.Anhđãvàđangtrởthànhmộtnhàdoanhnghiệp,tựvạchhướngđichocơngtymình,loay
hoayxoayxởvớisốvốnítỏiđangcó.“Chưabánđượcmáydệtthìtaquayrabánnhữngchitiếtmáy,lãi
chưanhiềunhưngchắcchắnsẽnhiềungườicần.Kểcảhọđangdùngmáycủanướcngồithìviệcthayphụ
tùngkhihỏnghóckhơngphảimỗilúcmàđặtmuangayđược!”
–ToyodaSakichiđãđặtchomìnhmộtmụctiêunhưvậy.
Năm1893,vớinhữngýtưởngmớiđangmanhnha,anhtrởvềlàng.Ngườilànghẳntưởnganhđãthốichí
màthốilui,song...khochứacỏcủagiađìnhlạimộtlầnnữapháthuytácdụng.Chuyệncướihỏi,sinhcon
đẻcái...khơnglàmanhnhụtchílớn.Cầnmẫnsuynghĩ,ghichép,tháolắp...anhlaovàonghiêncứukhơng
đểphímộtgiây.ThằngcuKiichirorađờitiếpthêmchoanhniềmhứngkhởilớn.Anhutrẻcon,ucậu
contraibénhỏcủavợchồnganhđếnselịng.Vậynhưng,ngườichatrẻchẳngcómộtchútthờigianrảnh
rỗinàođểbếẵmchămnựngcon.Đầuócanhđangđểhếtởmáymóc,thiếtbịcùngnhữngýtưởngcủa
mình.VàkhicucậuKiichirobắtđầubiếtlẫy,biếtbịthìanhcũngđãphátminhđượcmáycuốnsợi.Việc
sảnxuấthàngloạtchitiếtnàyđãchoanhdũngkhívà...tiềnbạcđểmộtlầnnữakhăngóilênđường,trởlại
vớithànhphốcơngnghiệpTokyo.
Năm1895,ToyodaSakichimởlạixưởngdệtToyodaShotentạiNagoyavàđồngthờimởcửahàngbánlẻ
ItoRetailStoređểemtraianhquảnlý.Sốtiềnlãitừviệcbánchitiếtcuốnsợivượtqmongđợicủa


anh,khiếnanhcóthểbắttayvàotiếptụchồibãolớncủamình.

Năm1896,chiếcmáydệtđộnglựckhổhẹpchạybằnghơinướcđầutiêncủaToyodarađờivàgâyđược
tiếngvangtronggiớisảnxuấtvàkinhdoanhhàngdệtmay.Tuynhiênkhơngphảingaylậptứcanhđãbán
đượchàng.Thiênhạcịnngạingần,cịnchờđợi,cịnnhịmngócácnơi,chưathậtsựtintưởngvàonhững
chiếcmáykỳlạcủamộtconngườilạkỳ.Theohọ,chưachắcmáycủaToyodasođượcvớisảnphẩmnhập
khẩu.
ThờiđiểmđónhiềungườichorằngSakichihẳnđãrấtthấtvọng.Nhưngkhơng,tưchấtcủaanhkhơngcó
chỗchonỗithấtvọng.Anhtìmcáchquảngbásảnphẩmcủamình,đồngthờikhơngmộtgiâyphútnào
ngừngvẽtrongđầunhữngcảitiếnmớichomáydệttựđộngNhậtBảncủadịngtộcToyoda.
Trongqngthờigiannày,cuộcsốngriêngtưcủaanhgặptrắctrở.Vìcứchúimũivàoviệcnghiêncứu
máydệtnênSakichichẳngcóthờigiandànhchogiađình,vợcon,đặcbiệtlàkhơnggiúpgìđượcngười
vợhiềncủaanhniconvấtvả.Cuộchơnnhâncủaanhcónguycơtanvỡ.Thếrồi,chuyệngìđếncũng
phảiđến,vợchồnganhchiataynhau.Mộtthờigiansau,dosựhốithúccủacha,anhquyếtđịnhlậpgia
đìnhvớimộtngườiphụnữkhácvàsinhđượcmộtcơcongáikháukhỉnh.Đơikhi,cuộcsốngmớikhiến
anhcảmthấycólỗivớingườivợtrước.Quảthật,vìtìnhuvớichiếcmáydệt,anhđãxemnhẹchuyện
giađình,đãlàmnàngthấtvọngvềanh.Anhcảmthấyhìnhnhưmìnhđãkhơngxứngđángvớivaitrịcủa
mộtkachotronggiađình,vàcólẽ,vợanhđãphảivấtvảhơnvớinhữnglotoanthườngnhật.Nhưngcơng
việcvànhữngýtưởngtáobạomớikhơngngừngchiếmlĩnhtồnbộconngườianh,chẳngchoanhthờigian
đểsuytưvềnhữnggìđãqua.Ngườivợsau,mẹcủacơcongáiAikokháukhỉnhmàanhrấtuq,đã
lntỏrathơngcảmvớianhnhiều,vìthế,anhrấtbiếtơnnàng,chínhnàngđãtạođiềukiệnđểanhcóthời
gianmàlàmviệcsaymêhơnnữa.
Năm1898,lậpracơngtydệtmayOtokawa(OtokawaWeavingCompany),Sakichiquyếttâmlaovào
cuộc,bắttaycùngngườibạnhàngthânthiếtlàIshikawaTohachi,ngườivẫnđềuđặnđặthàngmáycuốn
sợicủaanhmấynămnay.Sakichigópvốnbằng60chiếcmáydệtđộnglực.Nhữngchiếcmáydệtchạy
bằnghơinướcthậtsựđãthuyếtphụcđượccácdoanhnghiệpngànhmaymặc:mộtngườithợdệtđứng
đượcmộtlúcbamáy,năngsuấttănglêngấpbốnlần,chấtlượngvảicũngkháhơnhẳn,đồngthờigiáthành
sảnphẩmgiảmxuống50%.
Đâycóthểcoilàbướcthànhcơngđầutiên,làbậcthangchonhữngbướcđilêntiếptheocủacơngtygia
đìnhnhàToyoda.
Khơngchịudừnglạiởđó,ToyodaSakichiliêntụccủngcốýtưởng“khơngngừnghồnthiệnchínhmình”–
phươngphápkaizenmàanhvẫntâmđắc,chodùlúcđóanhchưahiểuđượccặnkẽnónhưmộtngunlý

kinhtế.SakichidùngsốvốnmớicólậpmộtxưởngdệtriêngcótínhchấtthửnghiệmtạiNagoyavới36cỗ
máydệthơinướchoạtđộngliêntục.Đâylàchươngtrìnhthínghiệmcóquymơlớnđầutiêntrongđời
Sakichisaumộtthờigiandàimịmẫmtrongkhochứacỏ–nơiSakichiđãtrảiquanhữngngàythángmê
mảivớikhoahọc,vớidầumỡ,vớithoi,suốt...vàquyếtkhơnglãngphíthờigian.
Năm1899,SachikibắttayvớicơngtyMitsuiBussan,mộttậpđồnkinhdoanhlớnthờibấygiờnhờvào
dựánthínghiệmởNagoya.Saukhinghiêncứukỹcơngviệccủanhàdoanhnghiệptrẻ,cơngtynàyđãký
hợpđồngvớiSakichivớithờihạn10nămđểtrởthànhnhàphânphốimáydệtchạybằnghơinướccủa
anh.CơngtythươngmạiIgeta(IgetaTradingCompany)đượcthànhlậpnhưmộtcơsởtiêuthụsảnphẩm
vớinhữngngườiđiềuhànhcủaMitsuiBussanvàSakichilàkỹsưtrưởngchịutráchnhiệmcảitiếnhồn
thiệnmáy.ĐâycóthểnóilàmộtbậcthangnữakhơngkémphầnquantrọngtrongsựnghiệpcủaSakichi,


thểhiệnsựnhanhnhạy,linhhoạttrongsuynghĩcủaanhkhilaovàothươngtrường.Bắttayvớitậpđồn
kinhtếlớnnhưMitsui,anhcóđượcnhữnghỗtrợnhấtđịnhvềtàichínhcũngnhưtronglĩnhvựcquảnlývà
điềuhànhviệcsảnxuất,tiêuthụ.Đâylàcơhộiđểanhthỏasứcpháttriểnnănglựcsángtạocủamìnhtrên
nhữngdànmáyvàkếtquảlàmộtloạtnhữngchitiếtnhỏđượcthaythế,cảitạokhiếnchiếcmáyngàynào
khơngcịnthơvụngnữa.Nóđãđượccọxátquathựctế,đượclápráphợplývớigiáthànhcàngngàycàng
giảm.Sosánhvớisảnphẩmmáydệtcủacáccơngtynướcngồi,chúngtacóbảnggiásau:
Năm1899:MáydệtcủaĐức,hãngHartmanngiá872yen
MáydệtcủaPháp,hãngDiedrichsgiá389yen
MáydệtNhậtBản,hãngToyodagiá93yen
Vìlýdođó,nhữngchiếcmáydệtkhổhẹpchạybằnghơinướccủaSachikibắtđầuđượcthịtrườngngồi
nướcởchâuÁ(TrungQuốc,ĐàiLoan,HànQuốc)biếtđếnvàtrởthànhtiềnđềchoviệcxuấtkhẩumáy
móchàngloạtsaunàyranướcngồi.
ƯớcmơvềchiếcmáydệtmangnhãnmácNhậtBảnngàynàođãđượcthựchiện.Giánhưcómộtcuộc
triểnlãmgiốngHộichợtriểnlãmcơngnghiệpquốcgianămxưa,hẳnanhkhơngcịnphảingắmnhìnmột
cáchthèmthuồngnhữngchiếcmáyđếntừnhữngmiềnxalạvàngậmngùinghĩđếnnhữngchiếcmáydệt
củađấtnướcmìnhnữa.
THỊTRƯỜNGĐẦUTIÊNCHÍNHLÀQHƯƠNGBẠN!
NếuchúngtahiểuToyodaSakichilàmộtngườithợ,mộtnhàphátminhkhơngngừngnghỉ–nhàkinhdoanh

khơngxuấtpháttừkhaokhátlợinhuậnmàxuấtpháttừmongướcđượccốnghiếnchođời–thìchúngta
khơngngạcnhiênkhithấyơngkhơngthỏamãnvớinhữnggìvừalàmđược.Táchrakhỏichỗdựavềtài
chínhlàcơngtyIgeta,đồngthờimuốnthốtkhỏisứcépvềkinhdoanh,ToyodaSakichitrởvềvớiToyoda
Shoten,saunàyđượcơngđổitênlàToyodaShokai,tiếptụcvạchracácdựántáobạohơntrongviệccải
tiếnchiếcmáydệtđãbắtđầuđượcnổitiếngcủamình.
Ơnglậplạinhàmáydệtvảivới138cỗmáyhơinước,giaoquyềnđiềuhànhchovợvàemtraiSasuke,cịn
bảnthânơngnếukhơnggiammìnhtrong“thápngàkhoahọc”thìlạilănlộnnơixưởngmáy.Chodùcóđi
tớivùngđấtnào,sốngởđâu,cáixưởngmáymãivẫnlànơimàơngcảmthấygầngũivàgắnbó.
Năm1903,mơước,phảirồi,lạimộtmơướcnữacủaSakichiđượcbiếnthànhhiệnthực:chitiếtdừngtự
độngkhicólỗiđãđượclắpthêmchochiếcmáydệthơinướckhổhẹpToyoda.Tuychưathậthàilịngvề
chitiếtnày,Sakichivẫnvuimừngnhậnthấynóđãgâysựchúýlớnchonhiềudoanhnghiệpdệtmay.Một
lầnnữaMitsuiBussanđãđếnvớinhàToyodabằngthiệnchíhợptácđơibêncùngcólợivàquyếtđịnh
đầutưchoCơngtydệtmayNagoya(NagoyaWeavingCompany)mộtdàndệtmáygồm150chiếc.Dotự
đánhgiámìnhcịnthiếukinhnghiệmvànănglựctronglĩnhvựcsảnxuấtđạitràmáydệt,Toyodacịnký
kếthợpđồngvớiKimotoIronWorks,mộtdoanhnghiệpchunsảnxuấtcácphụtùngmáydệtthờiđó.
Tuynhiên,khơngmộtaithànhcơngđượctrênđờimàkhơnghaotâmtổnlực,khơngvấpngãtrênthương
trường.BàihọclớntrênthươngtrườngmàSakichiToyodanhậnđượckhibắtđầuhịanhậpvàosựphát
triểncủangànhdệtmayNhậtBảnlàmộtbàihọcquantrọng,nókhiếnơngthayđổichiếnthuậthànhđộng
củamình,kểcảtrongkinhdoanhlẫntronghướngsuynghĩcảitạomáy.Ơnglntâmniệmmộtđiều“Học
củangười,hồnthiệncủamình”–tươngtựnhư“Biếtmìnhbiếtngười,trămtrậntrămthắng”!Ấylàkhi


CơngtyBơngKanegafuchi–mộttrongbacơngtyhàngđầutronglĩnhvựcdệtmayNhậtBảnquantâmđến
nhữngchiếcmáydệtcủaơng.Tintưởngởsựhợptácthànhcơng,Sakichiđãđồngýchocơngtynàysử
dụngtồnbộbảnquyềnphátminhnhữngchitiếtmáycủamình.
Kanegafuchiđãchotổchứchệthốngxưởnghoạtđộngvới50máydệtcủaToyodađểsosánhvới44chiếc
máycủahãngPlattBrothers(Anh)và10máycủaMỹ,sáuchiếcmáytựđộngkhácđếntừAnhquốc.Một
nămthửnghiệmchothấynhữngchiếcmáydệttựđộngkhổhẹpcủaToyodachưachokếtquảlàmviệcnhư
mongđợitrongkhimáycủaPlattBrothersđãthànhcơng.
Mộtlầnnữa,Sakichikhơngcoiđâylàthấtbạivàkhơnghềthấtvọng.Ơngchỉrútrachomìnhbàihọclớn

vàđiềunàythựcsựquantrọngđốivớimộtngườithợbắtđầuhọckinhdoanhnhương:
-Ơngđãthấmthíahơnvềcáigọilàsựcạnhtranhvớicácđốithủquốctếmàmìnhphảiđốiđầukhiphấn
đấugiànhthịtrườngngaytạiqnhà,điềumàkhilaovàochếtạochiếcmáydệtNhậtBản,ơngchưahiểu
rõýnghĩacủanó.
-Từthờiđiểmnày,ơngđặtramụctiêunghiêncứumáytrongqtrìnhhoạtđộngtíchcựcvàtrongmối
tươngquanvớisựsosánhvàhọctậpcầnthiếtđốivớinhữngchiếcmáyngoại.Điềuđócónghĩalàkhơng
nghiêncứunhữngchiếcmáythụđộng.Phảinghiêncứutrongsuốtcảqtrìnhsảnxuất,cóhỏnghóc,có
bảodưỡng...đểrútkinhnghiệm.
***
Vớihướngnhìnmớiấy,Sakichiđãráoriếtchuẩnbịchonhữngbướcnhảymớihơntrongcơngnghệcũng
nhưsảnxuất,bắtđầubằngviệcđầutưvốnđểnghiêncứucảitiếnchiếcmáydệtcủamình.Năm1903,
Sakichituyểnhaikỹsưcótaynghềcaođãtốtnghiệpđạihọcvàhaitaythợgiỏiđãquađàotạokỹthuật
nângcao,thêmtámthợlànhnghềđềucóbằngcấpchínhquy.
Nhưvậy,ơngđãchútrọngđếnviệcpháttriểnđộingũthợcónănglựcvàđượchọchànhđầyđủ,điềurất
hiếmthấytronghoạtđộngcủadoanhnghiệptưnhânthờiđó.Ngồira,đâycũnglàlúcơngtíchcựctrau
dồihiểubiếtvềkinhtế,nghiêncứuthịtrường,cơhộiđầutư...mộtcáchcóhệthốnghơn.Nhữngđiềuđó
cộngvớitưchấtkinhdoanhvốncó,ơngđãđưarađượcnhiềukinhnghiệmpháttriểnkhảnăngtiềmẩncủa
mình,thậmchísaunàyđượchệthốngthànhngunlýkinhtế.
Vàđâylànhữnggìmànỗlựctolớnấyđãmanglạikếtquả:
Năm1905,chiếcmáydệttựđộngModel38đượclàmhồntồnbằngsắtthaythếchochiếcmáykhunggỗ
cổxưa,đãchophépmộtngườithợthaotácliêntụctrên7chiếcmáy.Ngaylậptứcsauđó1năm,Model
39lạiđượcxuấtxưởngdànhriêngchoviệcdệtsợithơ,vànămnữa–ModelLđượcđónnhậnnhưchiếc
máydệtnhỏgọndànhchoviệcdệtsợiđayhoặcchấtbơngmịn.Lúcnày,Sakichivayđượcmộtkhoảntiền
lớnlà130000ncủacơngtyMitsuiBussanđểđầutưmởrộngsảnxuất.
Năm1906,ơngthànhlậpTổhợpShimazakibaogồmnhàmáysảnxuấtmáythànhphẩmlẫnnhàmáythử
nghiệmdệtmayvảisợi.MộtdẫnchứngnữachothànhcơngvượtbậccủaToyodatrongthờigiannày:
Trongvịng4năm,từ1905đếnđầunăm1909đãcó947chiếcmáydệtModel38,2.307chiếcModel39
vàtới4.201chiếcmáyModelLđượcbánrathịtrường.Vàlầnđầutiêntrongđời,năm1906,Sakichinghĩ
đếnviệclậpcơngtycổphần,khiFugino,mộtđốitácchiếnlượcđangnắmgiữvịtríchủchốttạiMitsui
đồngthờilàchủtịchcơngtydệtmayOsakasaunày–đếnthămvàthảoluậnvớiơngnhiềuđiềuvềhướng

pháttriểnmớicủangànhdệtmayNhậtBảnlúcđó.Nhậnthứcđượcsựđổimớicầnthiết,mởrộnghướng
đầutưvàthuhútnguồnvốn,SakichiđãđồngýthànhlậpCơngtycổphầnToyodaLoomWorksmàngười
giữghếchủtịchkhơngaikhácchínhlàFugino,cịnơng–ToyodaSakichi–giữcươngvịGiámđốcđiều
hànhcơngty.ViệclàmcóthểnóilàtáobạonàycủaSakichiđãthuhútđượcrấtnhiềunhântàitronglĩnh
vựcquảnlýkinhtế,nhữngtêntuổinhưSeishuIwashita,TakeoYamanobe.Điềuđángnóinữalàcơngty
thuhútđượcmộtnguồntàichínhlớncủacácnhàđầutưhàngđầuởTokyo,Osaka,Nagoya.Sakichivàchủ
tịchcơngtyMitsuiBussanlàhaicổđơnglớnnhấtvớicổphầnmỗingườilà5%,sốcổphầncịnlạithuộc
về143cổđơngtừnhiềudoanhnghiệplớn,vừavànhỏtrênđấtnướccủahoaanhđào.
Vớichiếnthuậtnày,Toyodađãbánđượcmộtlượngkhổnglồmáydệtchạybằnghơinước,vượtquamọi
đốithủcủamình.ThờikỳnàylàthờikỳhuyhồngcủachiếcmáydệtToyodatrênthịtrườngNhậtBản,đặc
biệtlàđốivớicácnhàmáydệtvừavànhỏ.
Ởđây,chúngtalạingầmhiểungayrằngSakichichắcchắnsẽquayvềmốiquantâmlớnnhấtcủamìnhđể
chiếcmáydệtToyodacóthểđứngtrênbụcvinhquanglâudàihơn:cảitiếnchiếcmáyphụcvụchoviệc
sảnxuấtquymơlớnđồngthờichiếmlĩnhthịtrườngnướcngồi.
Năm1908,chiếcmáydệtkhổrộngkhungsắtđãrađờibêncạnhchiếcmáykhổhẹpvẫnđượcsửdụngrộng
rãitrêntồnđấtnước.ĐólàModelH.Ngaysauđó,SakichilạilậptứcnghĩrachoModelnàynhữngchi
tiếtlàmbằngkimloạicóđộđànhồicao,nhằmtăngtínhchịulựckhiphảichốngchọivớiđộrunglớncủa
chiếcmáykhổrộngnày.
ThànhcơngnàyđượcSakichicoitrọnghơncảviệcbánchạymáykhổnhỏvừaqua.Rútcuộc,trướckhi
trởthànhmộtnhàkinhdoanh,Sakichivẫnlàmộtngườithợsángchế,mộtngười“sinhưnghệ,tửưnghệ”.
ThếgiớiđốivớiSakichilnlnlàmộtchặngđườngdàisángtạo.
SỰKHỞIĐẦUCỦANỀNSẢNXUẤTTIÊNTIẾNỞNHẬTBẢN
Hơnaihết,ToyodaSakichinhìnthấysựquantrọngcủaviệcphảithayđổicơngnghệ.Ơngdốctiềntúira
đểthmộtnhâncơngcaocấpđếntừMỹ,vớimongmuốnsẽmangvềcơngtymộtnềnsảnxuấttiêntiến
nhất.
DUNHẬPHÊTHỐNGSẢNXUẤTDÂYCHUYỀNKIỂUMỸ
Đầunăm1907,ToyodaLoomWorksphảiđốimặtvớirấtnhiềukhókhănvềcơngnghệkhisảnxuấthàng
loạtnhữngchiếcmáydệtkhungsắtcủaToyoda.Nhữngchiếcmáydệtkhổhẹptrangbịchonhàmáydệt

NagoyađượcxuấtxưởngtừOsakaKimotoIronWorks,nơikhơngđủđiềukiệnhồnthànhcáclinhkiện
thaythếcủamáydệtmộtcáchchuẩnxácnhưmongmuốnvìngaydànmáyđểsảnxuấtnhữnglinhkiệnấy
cũngđãxuốngcấpvàmấtđộchínhxáctừlâurồi.
GiảiphápcủaSakichilàthmộtkỹsưngườiMỹđồngthờilàmộtgiáoviênđộnglựchọccủatrườngKỹ
thuậtTokyođãtừnglàmviệclâunămchocơngtyPrattvàWhitney–ơngCharlesFrancis.Đâylàmộtgiải
pháptìnhthếnhưnglạiđemđếnsựthànhcơngnằmngồimongđợi.Francisđãthayđổiđượchồntồn
thiếtbịcủanhàmáy,chuẩnhóacácsốliệucũngnhưdâychuyềnsảnxuấtvàvạchrađượckếhoạchsản
xuấtlâudàichonhàmáy.DâychuyềnmáymócdoFrancischỉđạolắpđặthầuhếtđềulàmáymóchiệnđại
đượcnhậptừAnh,PhápvàMỹ,chophépnhàmáycóthểsảnxuấtđược300linhkiệnđượcchuẩnhóa,
khơngcịnsựtrụctrặcnhưtrướcnữa.Cũngchínhvớidànmáynày,Toyodalầnđầutiênđãvạchrađược
hệthốngtiêuchuẩncácsảnphẩmcủamình.Cơngnhânnhàmáybắtđầuđượcđàotạolàmquenvớicách


sảnxuấtmới,chấmdứthồntồnkiểulàmviệcthủcơng,chỉdựavàotaynghềcủamỗimộtngườithợ.
HệthốngsảnxuấtdâychuyềnkiểuMỹđãđếnvớiToyodabằngconđườngnhưvậyđấy.
Saukhitrangbịdâychuyềnsảnxuấtnàychonhàmáycủamình,ToyodaLoomWorksđãnhanhchóngtung
rathịtrườnghàngloạtmáydệtkhổhẹplàKvàL(1908,1909)vàmáykhổrộngModelH(1908).
MặcdùnhìnthấyrõnhữngnỗlựcquantrọngcủaFrancis,nhữngngườiquảnlýToyodaLoomWorksvì
mộtlýdonàođóvẫntừchốitrảtồnbộsốlươngmàSakichiđãhứachichokỹsưngườiMỹnày–người
đãcócơngtolớntrongviệcđưadâychuyềncơngnghệhiệnđạivàocácnhàmáysảnxuấtmáydệtToyoda.
Vốnlàmộtngườicoitrọnglờihứa,coitrọngchữtín,Sakichiđãtựnguyệntríchlươngcủamìnhđềnbù
đầyđủchovịkỹsưtàinăngnày.Điềunàycóthểcàngkhiếnsựbấtđồngtrongthuchicủacơngtythêmsâu
sắc,songSakichilnmuốnthốtrakhỏisựràngbuộcvềtàichínhđểtựdohoạtđộngtheomụcđíchvàlý
tưởngcủariêngmình.
NGƯỜIKHAOKHÁTSỰHỒNHẢO
DochínhsáchcủaBangiámđốcToyodaLoomWorkskhơngthốngnhất,xưởngdệtmàSakichivẫnmuốn
dùngvàomụcđíchthửnghiệmcácnghiêncứumớicủamìnhđãbịtrưngdụnglàmkhohàng.Ơngđãcho
xâyhainhàmáymớicủariêngmình,khơngchịuảnhhưởngcủacácơngchủởToyodaLoomWorksmà
mộttrongsốđólànhàmáydệtToyodaKikui.NhàmáynàyđãgiúpSakichihồnthànhtiếpnhữngthayđổi
quantrọngtrongcácchitiếtmáydệt.

Tháng10.1909,nhữngsảnphẩmcủaơngmộtlầnnữađượccácnhànghiêncứu,cáckỹsưhàngđầutrong
lĩnhvựcnàyđặttrongmốitươngquansosánhvớinhữngsảnphẩmcủaPlattBrossvàkếtquảlàkhơnghề
cósựchênhlệchnàogiữanhữngchiếcmáy“madeinEngland”và“madeinJapan”.Songđiềuđángchúý
làgiáthànhcủanhữngchiếcmáydệtToyodacóchiềuhướngthấphơnkhánhiều.Năm1913,chiếcmáy
dệtkhổrộngToyodacógiá160n,rẻhơnđến20%sovớiloạimáytươngtựđượcnhậpkhẩu.
Tuynhiên,chodùnhữngchiếcmáydệtToyodabắtđầunhậnđượcsựchúýtừthịtrườngnướcngồithì
vẫnkhơngtránhkhỏisựrạnnứtcàngngàycàngrõtrongquanhệgiữanhữngngườiđiềuhànhToyoda
LoomWorksmàđiểnhìnhlàgiữaSakichivàvịChủtịchTaneguchi.
Cuốinăm1910,ToyodaLoomWorksbắtđầutrảlãivàcổphầnchocáccổđơng.SachikivàTaneguchi
khơngthểnàothốngnhấtđượcquanđiểmtrongviệcvạchracáchướngđimớichocơngty,việcđầutưvà
lậpcácdựánthửnghiệmmới...Tấtcảđãdẫnđếnkếtcụcđángbuồn:ToyodaSakichiđãdứtáorađikhỏi
cơngtymàmìnhđãdàycơngtạodựng.SongSakichilàmộtconngườiđặcbiệt,đặcbiệttrongcáchứng
nhânxửthế,trongcáchđốiđãivớingườiđời.Ơngvẫntiếptụccónhữngquantâmnhấtđịnhđếncơngty
này,vẫnthamgiahỗtrợ,cốvấnchocácnhàquảnlýtrongnhữngthờiđiểmkhókhănnhấtcủacơngty,vẫn
giữcácmốiquanhệmậtthiếtvớinhữngkỹsưcơngnghệgiỏilàmviệcởđó.
ToyodaLoomWorkstiếptụcmanghọnhàToyodavàtiếptụcsảnxuấtmáydệtkhổrộngcùngcáclinhkiện
củanó.
SaunhữngchuyếnđithamquanvàhọchỏiởMỹvàmộtloạtcácnướcchâuÂuvàonăm1910đồngthời
tìmhiểuđượcnhiềuđiềuvềcơngnghệmớicủahọ,Sakichicùnggiađìnhchuẩnbịtinhthầnđổimớinhiều
điểmtrongviệctổchứcsảnxuấtvànghiêncứucảitiếnhồnthiệnthêmnữanhữngchiếcmáydệtcủa


mình.
ƠnglậpraToyodaAutomaticWeavingFactoryvớisốvốnkinhdoanhhồntồncủamìnhchứkhơngcó
sựđầutưcủabênngồiđểcóthểtồnquyềntậptrungvàocơngviệccủamộtnhàphátminh.
SuốtthờigiandiễnraChiếntranhthếgiớithứhai,lànsóngnhậpkhẩuvảivócquầnáotừphươngTâyvào
châuÁchữnglạivàcáccơngtybảnxứđãtranhthủcơhộilấpđầychỗtrống.CơngtyToyodaLoom
Worksthuđượckhoảnlờilớntrongkinhdoanh(khoảng3triệun)trongnhữngnămnày.
CịnToyodaAutomaticLoomWorkstrongkhiđóvẫntheođuổimụcđíchcủariêngmình,vừadệtvải,vừa
thửnghiệmmáydệt.Sakichipháthiệnrarằngchấtlượngsợimuavềrấtkém,khơngthíchhợpvớimáydệt

tựđộng,rấtthườngxunbịlỗi.Ơnglậptứcnghĩđếnviệckếthợpcáccơngđoạnxesợivàdệtsợi.Vớiý
tưởngmớiđó,SakichilênkếhoạchmởmộtphânxưởngthửnghiệmtạiNagoyavàonăm1914với6ngàn
ốngsuốtlàrấtítsovớisốlượngsuốttrungbìnhmộtnhàmáykhoảng50đến60ngàn.Trongdựánnghiên
cứunày,SakichiđãtìmđượcngườicộngtácvàcũnglàtrợlýcủaơnglàKodamaIchizo(vốnlàchun
giaquảnlýcủaMitsui-chinhánhNagoya).NhàKodamamộtnămsautrởthànhthơnggiavớiSakichi
(congáiAikocủaSakichiđượcgảchoRisaburo,emtraicủaKodama)nênliênminhnàycàngthêmkhăng
khít.VềsauSakichinhậnRisaburolàmconni,anhconrểtrởthànhcontrai,manghọcủaToyoda.
Năm1912-1915làkhoảngthờigianthànhcơngcủaSakichivìơngđãcóđượcmộtloạtphátminhquan
trọng,cảitiếnđượcchitiếttựngắttrongmáydệt.Vàtấtnhiên,hộichứng“nhàkhochứacỏ”lạimộtlần
nữalạixảyra.Qnănqnngủ,saysưavớinhữngchiếcmáy,đắmchìmtrongbảnvẽvàdầumỡ–đólà
hìnhảnhrấtthựctếmàcũngrấtlãngmạncủaSakichilninđậmtrongtâmtưởngcủanhữngngườicơng
nhângầngũiơng.
Songcũngthậttrớtrêu,việcbánmáydệtđạtdoanhsốcao,sốlượngđơnđặthàngtănglênlạimộtlầnnữa
khiếncơngcuộcnghiêncứunàycủaSakichiphảitạmthờidừnglại.
Năm1918,nhàmáydệttựđộngToyoda(ToyodaAutomaticWeavingFactory)đượcthaythếbằngcơngty
dệtbơngvảisợiToyoda(ToyodacottonSpinningandweavingCo,Ltd).Cơngtynàycũnglàcơngtycổ
phầnvới48%phầnhùncủaSakichi,sốcổphầncịnlạithuộcvềgiađìnhKodama,mộtsốthànhviêncủa
giađìnhToyodatrongđócóKiichirovàmộtphầnlớncủaFujinođạidiệnchoMitsui,vớivốnđầutư3
triệun(1,5triệuđơlaMỹ).NắmgiữvịtríChủtịchcơngtylàSakichivàchứcdanhGiámđốcđiềuhành
thuộcvềngườiconrểcủaơng–Risabuso.Nhàmáysảnxuấtmớiđượctrangbị34.000ốngsuốt,1.000
máydệthơinước.
SaukhiKiichiro,contraiơng,đãhồnthiệnđượcchitiếtthaysuốtchỉtựđộngvàmộtloạtcácchitiết
khácnhưtựtháosợi,ngắttựđộng,Sakichicàngnhậnthứcđượcviệcnghiêncứuthửnghiệmtrênthựctếlà
rấtquantrọng,địihỏimộtcơsởkỹthuậtphùhợp,Sakichitiếptụcchoxâynhiềunhàmáythửnghiệm,
trongđócómộtnhàmáymớiởKariyaởquậnAichivàonăm1923.Songnhàmáynàycũngchưađápứng
đượcucầucủaSakichinênơngquyếtđịnhtìmđếnngườibạnthânlàNozueđểthlạinhàmáyđiều
chếsắtvàhợpkimởHiokivàđềnghịkếthợpcùngxâysựngmộtlịđúcvớicácthiếtbịtrangbịchoviệc
đúcsắtphụcvụchocácnhàmáycủamình.Trongnăm1925chiếcmáymơướccủaSakichiđãđượcbổ
sungđầyđủchoviệcsảnxuấthàngloạtvàđãđượcthửnghiệmthànhcơngtrongnhàmáyvới350chiếc
máydệt.

Năm1926,SakichimởcơngtyToyodaAutomaticLoomWorksliềnkềvớinhàmáydệtmáythửnghiệmở
Kariya.CơngtyđãthuhútđượcrấtnhiềungườitàitừToyotaLoomWorksnhưKubotovànhiềukỹsưđa


từngmộtthờigắnbóvớiSakichi.Họlànhữnghạtnhântíchcực,kỳcơnggiúpơngtrongviệcxâydựngcơ
sởkỹthuậtchocơngtymớitừxưởngđúcsắtđếnnângcấphệthốngthiếtbịsảnxuấtmáydệttựđộngđến
khungmáydệtsắtvàvềsauhọcũnglạilànhữngnhânvậtkhơngthểthiếutrongcâuchuyệnvề“nhữngcon
ngựasắtToyota”đầutiên.
ĐộingũkỹsưnhàToyodadướisựchỉđạocủaSakichikhơngngừngtiếnhànhcáccuộcthínghiệmquymơ
từnhỏđếntotrongnhữngnhàmáyđểtìmrasựliênquanmậtthiếtgiữaqtrìnhdệtvải,cơngcụsảnxuất
vàchấtlượngsợi.NhữngchiếcmáydệttựđộngToyodacầnphảicảitiếnlàmsaophùhợpđượcvớichất
lượngbơngngunliệuhiệncótrongnước.ToyodaAutomaticLoomWorksđãtiếnhànhthửnghiệmthành
cơngnhữngchiếcmáydệttốcđộcaocóthểdệtđược220dịngsợitrongmộtphútmàkhơngrung,máyvẫn
chạyêm.
TrongkhitạiAnhcáchđókhơnglâu,cómộtloạimáydệttựđộngthaysuốtchỉcủaMỹdệtđược160-170
dịngsợiđãgâyxơnxaocảgiớidệtmayNhậtBản!
Điềuđặcbiệtlànhữngcảitiếnxuấtsắcnàyđượcthựchiệntrongmộtthờigianrấtngắn.Sốlượngmáydệt
màmộtngườithợcóthểđiềukhiểndễdàngđãtăngtừ6,7ngườilênđến15rồihơnnữa,nhưToyoda
Risaburođãtừngtunbố,cơngtyhướngtớimụcđíchsaochomộtngườithợđứngđược...60máy!
Vàothờibấygiờ,điềunàyđượcnhiềungườicoinhưmộtcâunóiđùahaynghiêmchỉnhhơnlàmộtước
mơ.
Nhưngướcmơấythựchiệnđượctừlâurồi,chỉsauđókhơngq20năm.Cịnnhớ,truyềnhìnhViệtNam
nhữngnăm80đãtừngchiếubộphimvềcơthợdệtLiênxơxinhđẹplàmviệctrongmộtxưởngdệtlớn.Bộ
phimsảnxuấtnăm50,cócảnhrấtlãngmạnlàcơthợxinhđẹpvừalàmvừahát,gươngmặtvuitươi,ánh
mắtsángngời,chạyquachạylạitừmáynàysangmáykhác,nhưnggầnnhưkhơngphảiđộngtayđộngchân
gì,thỉnhthoảnglắmmớisửalỗigìđóởnhữngchiếcmáyđộtngộtdừngrồilạitiếptụcvậnhành.Những
chiếcmáyngoanngỗnbêncạnhcơthợdệtxinhđẹp,đếmracũngphảiđếngầntrămcái.Đóchínhlàdàn
máydệtNhậtBảnmàLiênxơthờiđócũngnhậpvề.
Lnlnkhaokhátsựhồnhảochocáctácphẩmcủamình,Sahichiđãkhơngngừnghồnthiệnchochiếc
máydệt.NhữngchiếcmáydệtcủadịnghọToyodađãgópphầnkhơngnhỏvàoviệclàmsốngdậyngành

dệtmaycủaxứPhùtang.
NHỮNGĐỐITHỦCẠNHTRANH
Mặcdùchiếmvịtríđầubảngtrênthịtrườngsảnxuấtmáydệtvàothờigiannày,songToyodaLoomWorks
vẫnphảiđốimặtvớinguycơcạnhtranhtừcácđốithủtiềmnăng,đếnnỗicácnhànghiêncứuchorằng
việcđuatranhkhốcliệtgiữacácnhàphátminhvàsảnxuấtmáydệtởNhậtvàonhữngnămcuốithếkỷ
XIXvàđầuthếkỷXXmàmột“hiệntượngxãhộiđặcbiệt”Năm1873,chínhquyềnquậnởKyotođãcử
haithợdệtvàmộtthợđóngmáydệtsangPhápđểtìmhiểuvềmáydệtgỗ“batten”,mộtloạimáydệttương
tựnhưchiếcmáyđầutiêncủaSakichi,đãđượckỹsưJohnKayphátminhranăm1733.
Năm1885,kỹsưShigejiroMatssudacủaMieđãphátminhrachiếcmáydệtthủcơngcóbànđạp,làbước
đầudẫnđếnsựrađờicủanhữngchiếcmáydệttựđộngsaunày.
Khơnglâusau,KozaburoTerasawaởTochigiđãcảitạomộtsốchitiếtcủamáydệtcóbànđạpnàyvà
mẫumáynàyđượcđưavàosảnxuấthàngloạtbắtđầutừnăm1890.


Năm1896,ToyodaSakichiphátminhramáydệtchạybằnghơinước.
Năm1903,tạiOsaka,kỹsưKubotaIshimatsulàmrachiếcmáydệtbằngsắtđầutiêncủaNhậtBản.
Năm1908,SuzukiMasajirobắtđầusựnghiệpsảnxuấtmáydệttạiEnshuvàchorađờichiếcmáydệtkhổ
hẹpkhungsắtchạybằnghơinướccủahãngmình.
Sakichisảnxuấtnhữngchiếcmáydệtkhungsắtvàmộtsốbộphậnbằnggỗrồitiếntớilàmmáydệthồn
tồnbằngsắtvàothờigiantừ1907đến1909.
Năm1913,SuzukiMichiolậpracơngtysảnxuấtmáydệtSuzuki(SuzukiLoomWorks)màsaunàyphát
triểnthànhcơngtysảnxuấtxegắnmáySuzukiAutomobileIndustrynhưchúngtađềubiết.
MặcdùdệtlụalàmộttrongnhữngnghềthủcơngtruyềnthốngcủaNhậtBản,vàchodùđãcósựchuyển
độngrấtmạnhmẽtrongviệcphátminhcảitiếnvàsảnxuấtmáydệt,songngànhcơngnghiệpdệttạiNhật
vẫnkhópháttriểntốtvìtưtưởngthủcựu“quanhquẩnxónhà”vẫnngựtrịtrongđầunhiềungườidânxứ
PhùTang.HầunhưnhữngloạivảithờiđómàngườidânNhậtBảnlàmrachỉlàvảikhổhẹp,thườngđể
mayáokimonohoặcmaynhữngchiếcáokhâmliệmtruyềnthống.Ngườitiêudùngkhơngđịihỏisựđa
dạngcũngnhưchấtlượngcủavảivócvơhìnhchungđãtạodựngmộtràocảnchoviệcpháttriểnthịtrường
dệtmaynộiđịa.
SaukhicácchínhsáchmởcửacủanhànướcNhậtdướithờiMinhTrịbắtđầuđượcápdụng,thịtrườngdệt

maynướcnàybắtđầucósựchuyểnđộngtíchcựcvớinhữnggươngmặtmớimẻhơnvìđãcósựdunhập
thờitrangtừchâuÂuvàoNhậtBản.Nhữngngườithợmay,thợdệtđãquantâmđếnviệckếthợplụatruyền
thốngvớisợibơnghoặckếthợpgiữacottonnhậpngoạivớicottonnộiđịa.Đặcbiệt,khiâuphụcbắtđầu
đivàocuộcsốngcủangườidân,trướctiênlàgiớithượnglưuNhậtBản,thìngànhdệtmaythựcsựkhởi
sắcvànảysinhnhucầusảnxuấtđạitrànhữngchiếcmáydệtkhổrộng.
MộtsốnhàmáydệtlớnvẫntiếptụcnhậpkhẩuphầnlớnmáymócthiếtbịtừnướcngồichođếnhếtThế
ChiếnI,khinhữngchiếcmáydệttựđộngkhổrộnghồntồnbằngsắtcủaNhậtthựcsựđượctindùng.
Trênthịtrườngnàytrongnhữngnăm20củathếkỷtrước,ToyodaLoomWorksvẫnlndẫnđầuvớisựtín
nhiệmcủa14kháchhànglớn.Từnăm1923đến1929,cácnhàmáycủahọmuađến24.781máydệtchạy
bằnghơinước,trongsốđócó12nhàmáynằmtạiNhậtvàhainhàmáydệtởTrungQuốc.
BƯỚCCHÂNRATHẾGIỚIVÀMƠVỀNHỮNGCONNGỰASẮT
“KhichứngkiếncơngviệcđangdiễnraởManchester,tơichợtnghĩngànhcơngnghiệpcủachúngtakhơng
hềthuakém,thậmchícókhảnăngdễdàngkhiếnchonópháttriểntrởthànhhàngđầuthếgiới.ỞAnh,mỗi
cơthợdệtphụtráchbốnhoặcnămmáy.Gầnnhưkhơngcónhàmáynàođượctrangbịmáydệttựđộng.Vì
thế,tơicàngthêmhyvọngvàonềncơngnghiệpnướcnhàđangkhởisắc.Hơnnữa,tiềncơngtrảchomột
cơngnhânởđâycaogấpbốnlầnlươngcơngnhâncủachúngta.
HiệusuấtlàmviệccủachúngtacaohơnnhiềusovớinướcAnh.NếumỗicơngnhândệtNhậtBảnđứng
được8máydệttựđộngthìcónghĩalàgiásứclaođộngcủachúngtalà1bảng,thấphơnhẳnsovớigiá
laođộngtạiAnhnhững23%.Nhưvậy,chúngtahồntồncóthểvượtđượcnướcAnh,đồngnghĩavới
việctiếnrathếgiớivớinhữngbướctiếnvữngchắc”.


ĐâylànhữngghichépcủaSakichitrongchuyếnđithămManchestervànhiềunơikháctrongphầnlụcđịa
Anhtừ10.1910chođến1.1911.Bướcchânrathếgiới,ơngkhơngchỉmuốnhọchỏiđểđónggópnhiều
hơnchonềncơngnghiệpdệtcủaNhật,màơngcịnơmmộtgiấcmộnglớnhơn:giấcmơnhữngchiếcxe
bốnbánh.
Sakichilúcnàocũngđềcaotinhthầnhọchỏikhơngngừng,họctừnhữngsailầm,thấtbạicủamìnhvàhọc
từnhữngsailầmcủangườikhác.Ơngđầutưvàoviệchọctậpvànghiêncứuvớikhoảnchiphíkhơngnhỏ
vàđóchínhlàtầmnhìnchiếnlượccủangườilnmuốnnắmbắtthơngtin,cơngnghệđểkhơngbaogiờtụt
hậunếukhơngnóilàđitrướcthờiđại.

Tháng5.1910,SakichiđãthựchiệnmộtchuyếnđidàingàycùngvớiNishikawaAkiji–ngườibạnthuở
thiếuthờiđồngthờicũnglàmộtkỹsưcơngnghệdệtmaykỳcựu.Họđithămmộtloạtcáccơsởdệtmay
vàsảnxuấtmáydệtlớnởMỹvàchâuÂu.TạiNewYork,ngồicácvùngcóngànhcơngnghiệpdệtmay
pháttriển,haiơngcịnđếnthămchinhánhsảnxuấtmáymócchínhcủaMitsuiBussan.Tạiđây,Sakichiđã
tậnmắtnhìnthấycáccơngđoạnlắprápvàsảnxuấtmáydệtcủaMỹmàơngđãtừngnghiêncứurấtkỹtại
qnhà,trongnhữngnhàxưởngcủamình.ƠngpháthiệnrarằngnhữngchiếcmáydệtcủaMỹchưađược
hồnthiện,vìthếkhơngtránhkhỏisựtụthậuvềtốcđộlàmviệc.Máychạykhơngnhanh,tầnsốrungcao,
chếđộthaysuốtchỉlạiqphứctạpvàtỉlệsợihỏng,lỗiqnhiềudẫnđếnchấtlượngvảithấp.
NewYork,1910.
ToyodaSakichicómặttạithànhphốnáonhiệtnàyđãmấythángnay.Chuyếnđiđượcchuẩnbịthậtkỹ
lưỡngbởiơngđãlênkếhoạchchonótừlâu.Tranhthủtừngphút,ơngvàNishikawaAkijiđiđếnrấtnhiều
cơsởsảnxuấtmáydệtởvùngnày.KhíhậumùahènướcMỹrấtdễchịunhưngkhơngvìthếmàơngngủ
đượcnhiềuhơn5tiếngmộtngày.Ơngmỉmcườinhớđếnbàvợhaycàunhàuvềsứckhỏecủaơng,rằngbà
rấtkhơnghàilịngviệcơnghủyhoạimìnhnhưthế,rằngbàkhơngmuốnsớmthànhgóabụa!Nhưngcơng
việcđãlàmộtphầnmáuthịt,làmộtcáigìđónhưchân,nhưtaytrêncơthểơngmấtrồi.Đãthànhthói
quen,cứsaumộtngàyđicậtlực,vềđếnkháchsạn,ơnglạicặmcụingồiviết.Nhữngghichépnàychắc
chắnkhơngthừa.Nhữngcuốnsổmớitiếpnốinhữngcuốncũ,cuốnnàocũngđượcđánhsốvàgiữgìncẩn
thận.Nhiềukhibấtchợt,ýtưởngmớinảyra,khơngcócuốnsổghichépkhácnàoconngườitathiếumất
bàntayphải?
Buổichiềuđibộngangquađườngđếnhiệuăn,ơngvàAkijimảichuyệnmàstvavàochiếcxeơ-tơtrên
đường.Khiấyơngmớichợtnhậnra,trênđườngphốNewYork,nhữngchiếcơ-tơdàiđnđuỗnấyđang
chạyrấtnhiều.NgườiđạidiệncủaMitsuiởNewYorkgiảithíchchohaiơngrằngđấylàloạixechữTcủa
hãngFord.Anhbạnđồnghành,ngườicủaMitsuicịnkểchuyệnvui:“Bâygiờthìhộiconnhàgiàutitoe
láixeđếncáccuộcvui,đưabạngáiđixemphim...lấylàmhãnhdiệnlắmchứchảmấynữanơngdânMỹ
cũngđềutậuxecảthơi.Bácbảođểlàmgìá?Tấtnhiênđiơ-tơtiệnlợihơnđingựachứ,nhấtlàtrênnhững
conđườngNewYorkẩmướtsaumưahoặctrêncánhđồngbùnbẩn.CáianhxechữTcủahãngFordthế
màkhá,nócóthểnhảyquaổgà,khơngnhưnhữngxecổngàyxưacủaDuryea,WintonhayHaynes–đilại
rónrarónrén,chỉđượccáimẽngồithơi!”
Khiđãnằmtrêngiường,nhữngchiếcxehơitrơnglàlạbuồncườilạikhiếnSakichisuynghĩmơnglung,
mãimàkhơngngủđược.Yhệtnhưnămnàotrằntrọcsuốtđêmmàhìnhảnhkhungcửi,máydệtcứlởnvởn

trongđầu...
Chỉsaumộtđêm,NewYorktrongmắtcủaSakichiđãđổikhác.ƠngbắtđầunhìnđườngphốNewYork
chămchúhơn.Vẫnnhữngdãynhàcaotầngxamxám,vẫnnhữngconđườngvàhàngcâynhonhỏ,những


dịngngườiđilạivộivàng...Giữanhữngconđườngbằngphẳng,vàibachiếcơ-tơhìnhchữTcủahãng
Fordnổilênngộnghĩnh.Nhữngqơngqbàngồitrênđó,vẻmặthớnhở,lướtđiđểlạiđằngsaunhững
vệtkhóinhỏ.
SakichinhớđếnnhữngconđườnggồghềcủaTokyo,nhớnhữngtịanhàhai,batầngsơnđỏ,vàngấmápvà
nhữngchiếcxetaychạyngangchạydọctrênphố.Giốngnhưnăm15tuổi,khilầnđầutiênđượchọcvề
LuậtBảnQuyền,ơngcũngcảmthấymộtluồngsángchạyquađầukhiếnmộtđiềuđangmơhồtrởnênrõrệt.
Phảirồi,thếgiớilnlnchuyểnđộng!Thếgiớinàykhơngchỉcónhữngchiếcmáydệtđangchiếmlĩnh
tồnbộconngườivàsuynghĩcủaơng!Thếgiớicũngkhơngthểchỉquanhquẩnkinhdoanhtiềnbạcnhư
nhiềutậpđồnlớnởNhậtBản.Thếgiớinàyđangchuyểnmìnhvớinhữngcơngnghệmới.Đólàơ-tơ,đólà
đồđiệntử!
NgườiphươngTâylnlnđitrướcvớinhữngkiếnthứckhoahọckỹthuậttiêntiếncủathờiđại.Vìsao
vậy?Vìhọdámnghĩ,dámlàm.Vìhọítđắmchìmtrongnhữngsuytưởngvềconngườivàvạnvậtnhưdân
tộcphươngĐơngcủaơng.Họtưduychínhxácvàlogichơn...Điềumìnhthiếulàđiềuhọđangcó,cũng
nhưhọđangthiếunhữngsuytưởngtâmlinhcũngkhơngkémphầnquantrọngcủangườiphươngĐơng.
ĐiềuSakichinghĩhơmnay,đếnmộtthếkỷsauvẫncịnđúng.Giánhươngbiếtrằngnhiềunămsaunhững
conngườiởđấtnướcSamuraicủaơngđãhọcđượccáchtưduytốnhọc,lnlnđiđồnghành,thậm
chíđitrướcthờiđạitrongcáccơngnghệkhoahọctiêntiến!Giánhươngbiếtràngnhiềunămsau,những
cơngtylớnphươngTâyđãhọctậpcáchtưduysâulắnghơncủaphươngĐơng,đãhọcvề“đạoToyota”
màchínhgiađìnhơngsánglập!
Nhưnglúcnày,ơngđangsuynghĩrấtlung.SựnghiệpmáydệtởNhậtBảnđangởthờiđiểmpháttriểnhưng
thịnhnhất.Ơngcóthểđoanchắcnhưvậydùmọicáivẫncịnđangởphíatrước.Nhữnggìtậnmắtnhìn
thấyởcáccơsởsảnxuấtmáydệtkhiếnơngrấtlạcquanvềkhảnăngtiềmtàngcủachiếcmáydệtToyoda.
Việcnghiêncứuvàthửnghiệmchắcchắnơngcịnphảitheođuổinữađểkhơngngừnghồnthiệnchiếcmáy
mìnhmơước.Khơngbaogiờđượcdừnglại,phảitiếnlênnhưthếgiớinàypháttriểnkhơngngừng–điều
nàytừlâuơngvẫntâmđắc.SựnghiệphiệntạicủaToyodavẫnlànhữngchiếcmáydệt.Songsựnghiệp

tươnglaicủaToyodaphảichăngkhơngchỉdừnglạiởđó?
Mấyhơmsau,dặndịAkijinhữngđiềucầnthiết,ơngchiataybạnđểtìmđếnnhàmáysảnxuấtơ-tơcủa
hãngFordtạiHighlandParkởMichigan,đồngthờiđượchướngdẫnđếnnhàmáycủaGeneralMotors
cũngđặttạiMichiganthờiđó.
LạinhưchàngtraitrẻnămnàomộtmìnhtừtỉnhlẻlênTokyo,giờđâyơnglạiđiđếnmộtnơixalạđểtìm
hiểuvàquansátmộtđiềucịnmớimẻchưađịnhhìnhhồntồntrongtrítưởngtượngcủamình.Chỉcómỗi
mộtýnghĩnổilênrấtrõ:Làmsaođểdântộcmìnhcũngbướcvàotươnglaivớinhữngthànhquảkỹthuật
bằngngười.
Sauchuyếnđitrên,ơnglạitiếptụcquaAnh,lầnnàycùngđivớimộtchungiavềkỹthuậtgiỏitênlà
Ishibara.SakichiđăngkýbảnquyềntạiMỹcảthảysáuphátminhcủamìnhtrongkhoảngnhữngnăm1909
đến1914.Vàtạiđây,saukhiđãxemxétkỹnềncơngnghiệpdệtmaycủanướcnày,Sakichilịngtrànngập
niềmvuikhinghĩvềtươnglaingànhcơngnghiệpdệtcủaNhậtBản.
Quảthật,khơngaingờ,nhữngtiênđốncủaSakichiđãthànhhiệnthực,kểcảkhingànhcơngnghiệpNhật
bảnphảiđươngđầuvớicơnkhủnghoảnglớnsauthếchiếnthứII.LạicàngkhơngaingờđượcrằngNhật