Bà chúa chè

BàChúaChè
NguyễnTriệuLuật

vietmessenger.com


I
Cơgáiháichè
GiữakhúcđườngtừhuyệnTiênDuvềtổngNém [1],bâygiờngườitacịnthấymộtcáicầubắc
quamộtqngnước,thơnghaicánhđồngchiêm.
Cầuấybắctheokiểu"thượnggia,hạkiều"(trênnhà,dướicầu),khumkhumnhưmộtcáinhà
dài, uốn mái, uốn xà, uốn rui, vắt ngang một qng nước màu mỡ cua, nối hai đoạn đường
ngoằnngocuộnkhúctừđồnglàngBịu[2]đếnđồnglàngNém.
Nhữngtấmgỗlátcầu,ngunlúcbắclànhữngtấmgỗchỉxẻbằngcưachứkhơngbàogiũagì
cả,thếmàbâygiờcũngđãnhẵnhết.Chỉcịnnhữngtấmlátdướihaidẫyghếngồiởhaibênvệ
cầu, chân người khơng đụng tới, là cịn mang lờ mờ dấu cưa, những mép gỗ cịn giữ theo
khnkhổthâncây,nhắclạichokháchtỉmỉhayxemxéttịmịrõrằngxưakia,gỗphađếnđâu
đemralàmtươiđếnđó.
Cầuấybâygiờgọilà"CầuVồng".Gọilà"CầuVồng",chẳngphảivìthânnóuốntrịnnhưcái
cầuvồngtrêntrời,màdomộtsựtíchcủangườibắccầu.
CầuấybắctừnămChínhHồthứ23(vàonăm1702)đờivuaLêHiTơng.
Ngun về mấy đời vua Lê Chân Tông, Thần Tông, Huyền Tông, Hi Tơng, Dụ Tơng [3], ở làng
Bịucómộthọtonổitiếngvềđỗvàlàmquan.Nóitheokiểucổthìhọấylàmộtvọngtộc [4]vùng
Kinh Bắc về đời Lê Trịnh. Họ ấy là họ Nguyễn Đăng. Họ ấy nổi tiếng từ khi hai anh em ơng
NguyễnĐăngCảovàNguyễnĐăngMinhcùngđỗđạikhoamộtkhoa,anhđỗThámHoa,emđỗ
Hồng Giáp. Rồi nối nghiệp nhà, hai anh em ông Nguyễn Đăng Tuân và Nguyễn Đăng Đạo lại
cũngđềuđỗđạikhoacả.Hiểnháchnhấtlàơngem,ơngNguyễnĐăngĐạo,đỗTrạngNgun
khoaQHợi,niênhiệuChỉnhHồthứtưđờivuaLêHiTơngChươnghồngđế,ơngĐạosau
làmtớiThượngthư,hàmĐơngCácđạihọcsỹ,tướcQuậncơng,nhưngởnơithơnổ,vìtrọng
khoa[5]hơnhoạn [6]nênvẫngọnlàơngTrạngBịumàcáicầuơngbắc,lnthểcũngđượcdân

chúnggọilàCầuVồngTrạngBịu.
Ngun ơng chết mất một người con gái ơng rất u q. Vợ ơng vì thương tiếc mới cho mời
đồngthiếp đếnđể đánhđồng thiếpxuống âmphủ tìm con.Trong giấcngủ nồngdo thàythiếp
ru,bàgặpcon,hỏirằng:
-Chamẹkhơngcótộilỗigì,saoconchẳngởcùngchamẹ,lạibỏmàđi.
-Kiếpnàythìkhơngcógì,nhưngkiếptrướcthìtộibàtolắm.Tơimượncửamàra,thácsinh
vàonhàbàmườimấynămlàđểbáocáiốntơiđốivớibàtừkiếptrước.Naytiềnoannghiệp
chướngđãđềnbù,tơivớibàbâygiờ"nhĩngãvơthù" [7]...Trongmườimấynămtơiởnhờcửa,
xétrakiếpnàyơngbàthậttrunghậutửtế.Nhưngphảichuộchếttộivànợkiếptrướcthìsau
đâymớimongthanhthảnmọibềđược.


-Làmsaomàchuộcđượctộikiếptrước?
- Nói là tội thì khơng đúng, nợ thì phải hơn. Kiếp trước ơng nhà ta có nợ của một người một
móntiềnhaingànquanq.Ngườitavẫnrắpvàocửađểbáoốnđó,hiềmvìnhàơngbàvận
đươngđỏnênchưavàođượcđóthơi.Sauđâylỡra-aitránhđượccáilỡ-lỡraphạmmột
điều gì, một cái lỗi con con nào thì oan tiền trái đến ngay. Nhờ trời ông bà hiển đạt, tiền của
chẳngthiếugì,saochẳngđemralàmmộtviệcgìphúcđứcnhưlàmchay,làmchùa,bắccầu,
phátchẩn...Làmgìcũngđược,miễnlàcóhơnhaingànquanquăngramàthơi.
Bàdậynóichuyệnvớiơng.
Ơngliềnchọnmộtviệctrongmấyviệcphúcđức:ơngbắccáicầunămgian.
NgunhaicánhđồngtổngNémvàtổngBịucáchnhaumộtqngnướcsâu.Qngnướcấy,
nếu lấp đi thì tiện việc đi lại, nhưng không lợi cho việc lấy nước làm ruộng cho mấy tổng gần
đấy,nhấtlàtổngNémvàtổngBịu.Thànhraconđườngđànhcứđểcắtkhúcởgiữa.Ởquãng
ấy,ngườivẫnphảibắcmộtcáicầutrenốihaikhúcđườnglạivớinhau.
Ông Nguyễn Đăng Đạo liền bỏ ra hai ngàn tám trăm quan quí bắc cái cầu năm gian thay cho
dịpcầutrebấpbênhnguyhiểm.Cầuấy,theotụccủatínđồđạoPhật,làcái"CầuVồng"đểđi
quamàthốttội.
°°
°

Năm ấy là năm Tân Mão, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 32 đời vua Lê Hiển Tơng Vĩnh hồng đế,
nhàchúavàonămthứnămđờichúaTĩnhđôvươngTrịnhSâm,lịchtâyvàonăm1771.
Mộtbuổitrưathángnăm,giữamùahạ.
Hai bên cầu, hai cánh đồng ruộng chiêm nước ngập liền bờ, chạy thẳng tít đến lận chân núi
Nguyệt Hằng và núi Chè. Giá khơng có những ngọn cây gáo nước lơ phơ trên mặt nước để
phânbờruộng,giákhơngcómấycontrâuđươngbừabìbõm,nướcchấmđếnbụng,thìchiếc
cầuvàconđườngngườitatưởngnhưvắtngangmộtcáihồrộnghoặcmộtcánhđồnglụtngút
ngàn.Trongcầu,mộtbọnvàichụcngườiđươngngồinghỉmát,quanggánhkhơngvứtbừabãi
giữasàncầu.Giữacầumộtbàgiàđươngngồimúcnướcvàchancanhriêuvàobúnbáncho
kháchđichợvềgiảikhátvàđãđói.Ngồiruộng,mặtnướcmỡcuahắtánhnắnghạđầumùa,
đưa lên tồn hơi lửa. Bọn ngồi trong cầu đều là bọn người tổng Ném đi bán chè ở chợ Lũng
GiangchânnúiNguyệtHằngvề.Thấybọnhọthiếumộtngười,bàgiàbánbúnhỏi:
-SaohơmnaychịHuệxómChèchưathấyvề?
-Chúngtơicóthấyhắnởchợđâu.
-Saothếnhỉ?Saohơmnaychịtakhơngđichợthếnhỉ?
-Dễthườnghắnđibánchợchiều.


-Bánchợchiềuthìchỉrẻnhưbèo!Khơng,dễnóởnhà.Lạibốhayemốmhẳnthơi.
-Tộtnghiệpconbé!Mộtthânlocảtrămchiều.Mớitítuổiđầuđãvấtvả.Thếmớibiếtkhơnggì
bằngcómẹ.Bốnólàhọctrịlạigặpcảnhgàtrốngnicon,thànhraconbéphảigánhváccả.
Sángmờđấtđãphảilênđồiháichèrồivềthổicơm.Cơmxongđibánchè,trưavềnộptiềncho
ơngQuản,rồithìbămbèonấucám,vááo,...thơitrămcơngnghìnviệc.Conbécũngngoan.
-Rồithìtrờiđềncơngcho.Bévấtvảrồisaulớnmớisướng,nhưthếcànghay.Conbétuycịn
bé, nhưng trơng người khá lắm. Nhất là cái dáng đi, cái miệng cười thật là ung dung như bà
chúa.Rangồi,tơiđốaibiếtnóphảilonghĩ.
Đếnđấy,mộtbàlãongẫunhiênnhìnrangồiđườngrồinói:
-Kìa!Ainhưhắnkiakìa.
Mọingườinhìn:
-Phảirồi,cáidángungdungkia...

Mộtlúcsau,mộtngườicongáigánhchèvàocầu.Miệngchào,tayđặtgánhtrênvaixuống:
-Kìa,chàocácbà!Cácbàđãđibánchèvềrồiđóà?Chợcịnđơngkhơng?
-Cũngcịnlẻtẻítngười.Saohơmnaychịlạiđichợtrưathế?
-VìsángnaythàytơimệtmàthằngemLântơithìnóchạyđichơiđâutừhơmquachưavề.
Sángnaytơikhơngđiháichèđượcsớm.Đếnlúcthàytơiđỡmệt,tơimớiđiháiđượcchè.Hái
xongthìtrờigầnđứngbóng.
-Chà!cáithằngLânấybénứtmắtramàgớmlắmđấy.
Huệnóitiếp:
-Thàytơivớitơilắmlúckhổvìnó.Ailạibénứtmắtthếmàdámrủnhauvớinhữngqncon
nhàmấtdạy,đánhchếtmộtconchórồimangvàorừngLimănthịtvớinhau.Chólạilàchócủa
thàyCaiTổng.Thàytơithiếulạysốngthàyta,thàytamớichoở...
Rồinàngthởdài:
-Sớmchầyrồicũngđếnphảibỏđấtnàythơi,chứconvớiemmànhưgiặcnonthếthìaichịu
nổi.
-TạiơngĐồchiềunóq.
-Khốnnhưngthàymẹtơichỉcónólàtrai.Mẹtơimấtsớm,thàytơithìcịnhịnglấyainữa...


Rồi,vộivàngxốcáo,Huệvừađặtgánhlênvaivừachào:
-Thơi,chàocácbàlạinhà.Tơiđichợchẳngmàchợtrưa.
Ratớichợchợvãnhồhếtngười,Huệtìmmãikhơngđượckháchmua.Trờigầnxếbóng,nàng
đành lủi thủi lại gánh gánh chè về. Tới Cầu Vồng, mặt trời đã nắng xiên khoai. Đặt gánh chè
xuốngsàncầu,nàngngồixuốngchiếcghếdàiđóngliềnbênvệcầu.
Tỳhaikhuỷutayvàođầugối,haibàntayđỡlấyhaimá,nàngcúiđầuxuống.Ĩcnànglanman
nghĩhếtchuyệnnọđếnchuyệnkia,từcáichuyệngầnnhấtlàbữagạongàymaivớichénthuốc
chocha,đếncáiviệcxalắcxalơtừngàynhỏdại,ởlàngDóng,lànơingunqncủanàng,
lànơichứamồmảtổtiênnàng,lànơichanàng,vìcùngquẫnphảibỏmàđi.
°°
°
Nămnămtrước,nàngcịnlàconbélênmườituổi.

Nàngcịnnhớnămấychanàngvừathihỏngkhoatrướcxong.Mộtchútgiatài,vàimẫuruộng
chiêmkhơmùathối,cũngtheomấykhoathihỏngmàvàotaynhàhọLêlànhàgiầunhấttrong
làng.
Cuốinămấy,mẹnàngmất.Nàngcịnnhớnhưinvàoócmấycâumẹnàngnóivớichanànglúc
gầntắtnghỉ:
-Tơichếtđithìthàynónênliệumàbáncáinhànàycùngmấysàovườnnàyđi,rồiliệumàđi
chỗkhác.Ởđâykhơngcónghềgìlàmmàbốconninhauđược.Tơibiếtđãlâurằngngắn
mệnh,nênđãsớmlocảrồi.TơiđãnóivớiơngQuảnBabênlàngNém,xinởnhờmiếngđấtở
cáinươngchèsườnnúi.ConHuệsangnămđãmườimộtthìlàmviệcnhẹnhưháichècóthể
được.Congáiháichèởđấy,đứcBàtrảchomỗithúngmườitrinh.Thơithìnhưthếcũngtạm
lầnhồichoqua.
ƠngĐồcứngồilặngcảđimàkhơngnóigì.
Mộtlúc,bàĐồlạinóitiếp:
-Hainămnữalạiđếnkhoathi...Làmsaoratiềnmàđithi...?
Rồibàứanướcmắtkhóc.Muốnchochồngkhơngtrơngthấynhữnggiọtnướcmắtđauthương
ấy,bàquaymặtvàovách.
ƠngĐồlúcấymớinóibằngmộtcáigiọngnửakhócmếu,nửacứngcát.Cáikhócmếulàtính
tìnhtựnhiên,ơnglạiđemcheđibằngcáivẻ"trángsĩvơnhan",thànhratrơnglạicàngthêm
thảmđạm.Dángmặtơng,cửchỉơnglúcđó,nógiốngnhưcáinhàgầnxiêu,chịubãobanămlại
lấyquetămmàđỡ.


Ơngnói:
-Tơiđithiđếnkhoanămngốivừanămkhoa.Thơi,từnaytơicũngkhơngmàngchuyệnthicử
gìnữa.Tơikhơngđỗthìconnóđỗ.
Lúcđó,bàĐồnấclênmấytiếng.Ơngbiếtrằngsắptớilúccuốicùng,liềngọi:
-Hãyquaymặtramànhìnconđã.
BàĐồquayranhìnhaicon:HuệvàLân.BàcầmtayHuệ:
- Nửa chừng mẹ bỏ thày con và chúng con đi, thật như đứt từng khúc ruột. Con chịu thương
chịukhó.Thàycịnmạnhthìthàyđỡviệccho.Emcontínhnếthungtợn,contrơngcoinó.

Giálàtrẻconnhàkhácthìnhữngcâuấycónghĩalýgìđâu.Giàralắmthìcũngchỉđếnkhóclà
cùng.Nhưnghìnhnhưtrờiphúsẵnchonhữngtrẻmồcơisớmmộtkhốiócriêng,mộttínhtình
riêngđểhiểubiết,đểcảmthấunhữnglời,nhữngviệc,màđứakhácvàotuổinókhơnghiểutí
gì.Khốiócriêngấy,cáitínhtìnhđặcbiệtấy,hoặclàtrờibanchođểbùvàocáinỗithiệtthịi
đauđớnriêng:khơngmẹđểuthương,đểchenấp.Câyấmvềbụi,nhưngcâykhơngcóbụi
thìlạicứngcáthơncâymọcchennhau.Huệnhậnbiếtnỗikhổcủamìnhnaymai,Huệđủcan
đảmnhậntráchnhiệmnichagià,chănnomembé.Huệchắptaylạinói:
Conxinchịuthươngchịukhó...
Huệtuymuốnnóinhiềunhưngchỉđủsứcnóiđượcbằngấytiếngthơi.Bằngấytiếng,nhậnlấy
cả một cảnh thương tâm, cả một nghĩa vụ khó nhọc, ở miệng một đứa bé mười tuổi đầu, nó
cịn ngậm nhiều nghĩa chua chát đau thương, nhiều điều quả quyết cảm khái hơn là những lời
nóidàidịngvăntựcủangườilớn,nhấtlànócịnhơncáicâunóibằnggiọng"trángsĩvơnhạn"
gượnggạocủaơngĐồ.
Nóixong,nàngmộttaycầmchặttayem,thằngLân,đứngởđầugiường,mộttayđểlêntrên
vaichangồiởchiếcchõngcạnhgiường.Dángđiệuấyhìnhnhưmuốntỏrằnghaitaynàngtuy
cịnnonnớtnhưngsẽnhậnviệcgiúpgiậpchagốvàemcơi.
Mẹnàngnấclênmấytiếng,rồicólẽvìđauthươngq,lạixoaymặtvàováchlầnnữa.Nàng
gọithấtthanh:
-Mẹơi,mẹnhìnthàyconvàchúngconđã.
BàĐồlạiquaymặtra,đưamắtnhìnhếtchồngđếncon,rồidầndầnnhắmlại.
Nghĩđếnđó,nàngbỗngrưngrưngnướcmắt.
RồinànglạinghĩđếncáingàytếtNgunĐánnămsau,haithángsaukhimẹnàngchết.Nàng
cịnnhớrõlàđêmhơmbamươitết,chanàngbảo:


-ConHuệsangnămthìmườimột,thằngLânsangnămlênmười.
Lânlíláuhỏi:
-Thàynóithiếumấtmộttiếng:chịHuệlênmườimột,conlênmười.Haichịemconcùnglêncả
chứ.
ƠngĐồcườimàcắtnghĩachocon:

-Từlênmộtđếnlênmườithìmớinóirằnglên.Từmườimộttrởđithìkhơnglênnữa.
-Thếxuốngà?
Khơnglênnghĩalàkhơngcịntrẻconnữa.
Nàng nghe thế, bụng bảo dạ: Mình khơng cịn trẻ con nữa. Thì từ nay ta làm người lớn. Ta
khơnglêntuổinhưnglênmộtbựckhác.
Rồinămsau,bachaconsangởbêntổngNém,dựngmộtnócnhàtrebagianởsườnđồiNúi
Chè.NàngđượcơngQuảnBađưavàolàmcongáiháichèchonươngchèbàTrầnPhi,vương
phichúaTrịnh.Mấynămđầuvìchưađủsức,nênnàngchỉháichứkhơnggánhđibán.Háichè
thì công một thúng mười trinh. Sức nàng năm đầu hái mỗi ngày được hai thúng, thành ra chỉ
kiếmđượccóhaichụctrinhmộtngày.Nếuháirồiđemđibánthìcứmỗithúngmayracókhi
đượclãiđếnhaimươitrinh.Mấynămsau,từnămngối,nămnàngmườibốntuổi,nàngcũng
bắtchướcngườikhác,háichèđemrachợbán.
Nghĩtớiđó,nàngnhìnhaithúngchècịnđầyămắpmàngánngẩmchosốphậnhẩmhiu.Mặt
trờiđãkhuấtnúi,phảivềnhà.Đứngdậyđặtgánhlênvai,nàngthởdàimộttiếng:
-Trờiơi!tơimớimườilămtuổiđầu,saotrờiđãđàycơcựcđếnthếnày?
Nhưngcơcựcthếnàothìcũngphảigánhhàngvềgánhnhàcịnnữanặngnềhaivai.
Trờinhánhemtốimànàngcịnlữngthữngtrênconđườngbờruộngchiêm.Bấtgiácnàngnhớ
đếnmấychữNhậtmộđồviễn... [8].Đếnchânnúi,nàngđặtgánhxuốngngẫmnghĩmộtlúcrồi
mớigánhgánhchèlênnúivàochiếcnhàtre.
ƠngĐồthấygánhhàngcủaconcịnngunvộinói:
-Chếtchửa!sángngàythàyđãbảoconlàcứđiháichèsớmrồicứđichợsớm.Conkhơng
nghe.Khơngbánđượcthìlấygìmàăn.Gánhchènàymaibánthìlạilỗvốnđóthơi.
Nàngnói:
-Conkhơngthểnàobỏthàyốmmàđiđược!


-Thàyđauxồng,cósao?LàmthếnàobâygiờHuệ?
ThấyơngĐồluốngcuốngloâu,nàngtrấntĩnhnói:
-Thàycứantâm.Rồiđâusẽcóđấy.Thàynênnhớrằng:Việcgìđãnghiệpdĩrồithìbănkhoăn
lo lắng cũng vơ ích. Chi bằng ta nghĩ cái việc cần phải làm, cái việc kế tiếp sau này có hơn

khơng.
-Connóicũngcólẽ,nhưnglẽấychỉphảivớingườicịncóđịathếchứtriềubấtcậptịch [9]như
chacontathìnóilýlắmchỉđếnchếtnhănrăngralàcùng.
Thìlolắngbănkhoănmàđếnlúcphảichếtnhănrăngracũngvẫnphảichếtnhưthường.Thày
antĩnhconhỏinghĩamấychữ.
-Ừthìthàycũngnghecon...Nhưngconhỏichữgì?
-Chữnhậtmộđồviễn,đảohànhnghịchthi...nghĩalàgì?
-Conchưahiểukiaà?Thàyvừamớibảoconmấychữấyhơmnàomà.
-Concũnghiểusơsơ,thàycứcắtnghĩalại.
-ĐólàchữởSửký.LúcNgũTửTưvìthùchaanh,camtâmbộinướcSởđithờnướckhácvà
làmnhiềuchuyệntráingượcđời.BạnNgũTửTưlàThânBaoTưcóýkhơngbằnglịng.Ngũ
TửTưnhắnlờibảobạnrằng:"Ngườivềthưachuyệncùngbạntarằng:Tatuổiđãgiàmàviệc
làmcịnxa,cịnnhiều;nênphảilàmđảongượccảcơngviệclại."Conhỏilàmgìnghĩachữấy?
-Conhỏichonhớđóthơi.
°°
°
Tốihơmấy,nàngtrằntrọcmãikhơngngủ.
Nàng khun cha khơng nên băn khoăn mà chính nàng bây giờ lại băn khoăn rối rít hơn cha.
Tâmtrạngngườitathậtnhiềulúctráingượcnhưthế.Ngườiubảongườiu:mìnhqntơi
đi,ghéttơiđi;nhưnggiángườitacóqnmình,ghétmìnhthìmìnhlạikhơngbằnglịng.Nàng
bảo cha nàng cứ bình tĩnh, nhưng giá cha nàng cứ bình chân như vại thì nàng lại buồn, buồn
rằngchẳngaichiađắngsẻcay.
Nàngbănkhoănmãikhơngthơi.
Nàngbănkhoănmãivềmấychữnàngvừasựcnhớđếnbanchiều.
Nhậtmộđồviễn,NgũTửTưthếmớilànhậtmộđồviễn,mớilàtrờitàđườngxachứchacon
mìnhđâythìđếnnhậtmộđồcùngnữacũngcó.Đườngxacịnphảiđảohànhnghịchthi,nữalà
đồcùng.RồitacũngphảibắtchướchọNgũmàthơi.Mìnhcókémgìthiênhạmàchịukhổmãi,


chịukhổdấmdúimãiởsườnđồinày?Nhansắcmìnhcó,họcthứcmìnhcó,đứchạnhmìnhcó,

màmìnhchịubỏthântronghangtối,trongkhinhữngkẻxấunhưma,ngunhưlợn,hưthânmất
nết,đượccưỡiđầucưỡicổmình,đạotrờicịncógìlàcơngbằngnữa?
Nàngsẵnlịnglàmmộtđiềunàongượcđời,quỉquyệtđểrakhỏixótốiấylắm,nhưnglàmthế
nàomàlàmđượcmộtcáihànhđộngphithường?Làmđiềuáchayđiềuthiệncũngcầnphảicó
thế,cócơ,cóthì.Hiệnnay,thânthế,thìcơcógìlợichonàngđâu.
Nàng định đảo hành nhưng hiện trước mắt có hành vi gì đáng để đảo; định nghịch thi, nhưng
nàobâygiờcógìđểthithốmộtcáchnghịchlại?Chẳnglẽđiháichèđemvứtchèrasườnnúi?
Chẳnglẽtuốtngượcláchètừgốctuốtlên?.Chẳnglẽđichợbánchèngượcđời,giácaokhơng
bán,bángiáthấp,chợsángkhơngđi,đichợchiều?Đichợchiềuthìđãhaibaphenếchèvề
đó!Ngườianhhùnglúcbướcđầucùngngườianhhùnglúcbướccùng,đềuởvàocáitìnhtrạng
giốngnhau:"khơngbiếtlàmgìcả,khơnglàmgìđượccả.ơngLưuBịlúckhơngcómiếngđất
cắmdùicùngơngThạchĐạtKhailúcchạyvàoThụcthậtlàgiốngnhau.Tàicómàđànhxếpxó,
trícómàđànhbỏkhơng".
Ởcơgáiháichè,cóủsẵntâmhồnmộtngườinữkiệtđó,nhưngcáigánhchènặngtrĩuvaivẫn
dìm nàng xuống hàng một cô gái quê vứt bỏ mà thôi. Tệ hơn, vì nhan sắc, vì tài học, nàng
thànhramộtqivậtgiữabọnthơnnữlinhhồnmộcmạcsơsài.
°°
°
Sánghơmấy,nươngchètấpnậphơnmọihơm,vìbàchúaởkinhđơvềthămqvànhântiện
thămnươngchètrênnúi.
HơntrămcongáiháichèhơmấytheolệnhơngQuảnBa,quảnlýđồnđiềncủabàchúaănmặc
óngchuốthơnmọingàyvàháichèdẻodanghơnmọingày.Cáccơgáiháichècơnàocơấythi
nhaumàănmặcđểkhoemàuvớiChúa.Trơngmỗingườicongáitựanhưcáinụhoahàmtiếu
đứngdướigốcchè.Chiếcáođổivai,trênbằnglụamầunâu,dướibằngthethâmkhépkíncái
ngực,đểlấplókhiẩn,khihiệnchiếcyếmnhiễuđạihồng.Phầnthethâmdướiáo,lẫnvớimàu
thâm chiếc váy sồi, trông tựa như cái cuống hoa. Phần lụa hung hung nửa trên áo, phản màu
vớiphầndưới,trơngnhưcáiđàihoađỡlấynhữngcánhhoa:cịnlấplóbêntrong.Cáinhịhoa
cũngcịnđươngphonglạibằngmộtchiếckhănvngtrùmmỏquạ,đểlộnhữngkhnmặttrịn
trịnđođỏtươitươixinhxinh.
Rồithìnươngchèvanglênnhữngtiếnghátđúm,hátquanhọ:

Đêmquamấtmộtcànhsịi
Đểthuốcemnhạtđểsồikémthâm
Đólàtiếnghátmộtcơtráchvìđâumànồithuốcnhuộmcủamìnhnhạt,nêntấmsồinàngnhuộm
kémthâm.
Đápcâuấy,mộtcơkhácthaycontraitrảlời:


Đêmquaanhbẻcànhsịi
Anhvinláthắmtìmtịinhàem
Mộtcơkhác,ýchừngghencáchănmặccủachịem,hátchuangoa:
Chịgiầuchịmặcxốngxanh,
Chúngemkhốnkhóquấnquanhlụađào
Chịgiầuchịtátcáao
Chúngemkhốnkhóđitraocámè.
ChịgiầuchịlấyơngNghè
Chúngemkhốnkhótrởvềlấyvua
Mộtchịkhácđáplại:
Lấyvuachầuchựctrongcung
Saobằngmộcmạcmặclịngsớmkhuya
Hơn trăm đố hoa q, dưới hơn trăm gốc chè, giọng hát đúm lanh lảnh vang khắp ngọn đồi
khenúi,khiếnngườitaqnmấtmộttrangtuyệtsắcgiainhânđươnghíhúicắtcỏdướichân
đồi.
Trangtuyệtsắcgiainhânấy,vìnghèo,khơngcóquầnáomớiđểháihầuchèvàongàybàchúa
vềthăm,nênbịơngQuảncắtđicắtcỏcùngdămbảychịemnghèokhácởdướisườnđồichân
núi,đểdọnlốiđichonhàchúasắpqua.
Tiếngháttrênđồibỗnglặngthinhvìxaxangườitađãnghethấytiếnglínhhơngườinúpmặt,
đểchỗchobàTiệpdưhọTrầncủachúaTĩnhĐơVương.Xaxangườitađãthấybóngtànquạt
đámrướcbàchúađithămnươngchè.
Dướisườnnúi,bọntổnglýđãmặcáothụngxanhchựcsẵnsaunhữngchiếchươngántrêncó
đỉnhtrầmnghingút.ơngQuảnBachạylênchạyxuốngdặnbảocáccơgáiháichècùngcắtcỏ:

-Lệnhbàsắptớinơi,đừngđứanàoháthổnggìnữanhé.Màháichonhanhnhẹn.Màđừngcó
nhìntrộmlệnhbàmàchếtđó.
VõngbàTiệpdưhọTrầnđãđếnchânđồi.Phuvõnghạvõngxuống,phukiệumangghếđăng
sơnđến.Bàuynghibướcchânxuốngvõngrồilênghếđểchobọnphukhiênglênnúithămcác
nươngchè.Lúcđótiếngngườiimphăngphắc,ngườitachỉnghethấytiếngràoràomấytrăm


bàntayđươngcùngháiláchè.
KhibàTiệpdưlênnửasườnđồi,bỗngởdướichâncótiếnghátvanglên:
Taycầmbánnguyệtxênhxang
Mộttrămthứccỏlaihàngtayta!
Vừahát,ngườicongáivừatươicườilấyliềmvơcỏcắtcỏ.BàTiệpdưbắtphudừnglại,bảo
thịnữgọingườicongáiấyđếngần.Ainấyđềusợhãimàngườicongáivẫnđiềmnhiêntiến
đếnchiếcghếđăngsơn.BàTiệpdưhỏi:
-Conởđâu,baonhiêutuổi?
Nàngchữngchạcnói:
-Conởnhờchiếcnhàtresườnnúinày.Conlàmnghềháichèhầulệnhbà.
-Saoconkhơnglênnúiháichèlạingồicắtcỏ?
-ƠngQuảnbảoconhơmnaycắtcỏ.Mọihơmconvẫnháichè.
BàTiệpdưcúinhìnkỹ,nhậnramộtngườicongáituyệtkỳđẹpđẽsắcsảo,dẫurằngănmặc
qxuềnhxồng.
Mặtnàngtráisoan,đơimắthơixếchđiểmbộlịngđenđenngời.Cáivẻsángnhưgương,sắc
như dao của kh mắt được cái sắc đen thẫm của lòng đen làm dịu lại. Thật là sáng như tia
chớpmàêmđềmnhưnướchồthu.
Nàngcúigầmmặtxuống,thìnhưđemcảlànthubachìmtậnđáylịng,màkhinàngngướcmắt
nhìnlênthìnhưđemhếttinhhoabậtlênmộttiasánglàmchóamắtngườixem.Ngắmmộtlúc,
bàTiệpdưtruyềnchophutiếnlênnươngchètrênnúimàchonànglùira.
Chiếckiệuđăngsơnvừađikhỏi,nànglạiralấyliềmvơcỏcắt,rồilạicấttiếngháttiếp:
Taycầmbánnguyệtxênhxang
Mộttrămthứccỏlaihàngtayta!

Qnmìnhgiữađámcỏhoa
Buồntênhnhữnglúctrăngtàsaothưa!
°°
°
Hơm ấy, ơng Đồ Đặng đợi con gái mãi đến chiều tối. Ông ra vào băn khoăn: Quái! con bé đi


sangbênphủlàmchimàlâuthế.HaylàbàTiệpdưlạigiữlạirồimangthẳngvềkẻchợ?Dễ
thường mình phải sang địi nó về mới được. Mình tuy cùng, nhưng khơng khi nào lại chịu cho
convàovươngphủlàmconđịiconở.
Ơngđãchítkhănmặcáovừatoanrađithìcongáiơng,cơĐặngThịHuệ,cũngvừavề.Ơng
vộihỏi:
-Mụtagọiconsanglàmgìđó?Ýchừnglạimuốnmangconvềkẻchợlàmthịnữtrongvương
phủhẳnthơi?
Ungdung,nàngđáp:
-Thàyhãykhoanthairồiconxinnói.Việcnàyconnghĩcịncóchỗphânvân.Đêmnaythàynên
tĩnhtâmmàbàncùngconchokỹ.
-Thìviệcgì?
-Đúngnhưlờithàydựđốn.BàTiệpdưmuốnđemconvềkẻchợlàmthịnữtrongphủchúa.
-Cáiđóthìthàynhấtđịnhkhơngbằnglịng.Dẫurằngnhàtanghèotúng,nhưngđemthâncon
làmđứanơtỳthìkhơngnên.Thàrằngchếtđóiởsườnđồinàycịnhơnlàmđứaconđịimà
sống.Connghĩlạimàxem:connhờtrờinhansắccũngcó,lạithiêntưsángsuốt,gọilàcũngcó
dựphầnbútnghiên,saolạicóthểhạmìnhlàmnhữngviệchạtiệnấyđược?Làmthịnữtrong
vươngphủthìchẳngphảilàmgìkhónhọccả,nhưng...concóthểdìmtấmthânvàohàngtơitớ
đượckhơng?Điềuấythàynhấtđịnhkhơngnghe.Chẳngphảibàntángìcả.Đểmaithàysang
tậnnơinóicùngơngQuảnhoặcvớingaybàTiệpdư.
-Conđãnhậnlờirồi.Concũngbiếtthàychẳngbằnglịng.Nhưngconđãcóđịnhkiến.
ƠngĐồchuachát:
-Địnhkiếnlàmconđịi!Thậttoicảcơngtaodạybảo.Màylàmtủinhụcđếncảvonglinhmẹ
mày!

Rồiơngvùngvằngtrởrađi:
-Cáiđóxintuỳcơ;tơikhơngdámdự.Cơmuốnnhởnnhơáolụaquầnlàthìmặccơ.Vâng?mời
cơtheobàchúasangkẻchợngay,tơikhơnggiữ,khơngcấm.
Nóixong,ơngvùngvằngrađi.Huệchạytheo,vanlơn:
-Thàyđừnggiậncon.Conhãytạmnáumìnhchoqualúckhókhănnày,rồimộtmaiconlạivề
qnhà.
Ơngvùngvằngđịirađichohảcơngiậnthếthơi.Racửa,ơngcũngkhơngbiếtđiđâu,điđến
nhàainữa.Tầnngầnmộtlúc,ơnglạitrởvào,cởikhănáorồinằmvậtlêngiườngthởdài.


Đêmhơmấy,haichaconđềutrằntrọckhơngngủđược.ơngĐồvìtủinhục,Huệvìcáiđịnhkiến
vàcáihivọngcủanàng.Nàngnghĩ:Thìcơ,muốncóthìphảiđổichỗở,bướcsangmộtdịpcầu
khác.Mayra...Tacũngchẳngcầugìlàmmộtđứathịnữ,tachỉcầulọtvàohồngcungvương
phủđểchờxemcódịpgìkhơng.Khơngvàorừng,saobắtđượccọp,màđãvàorừngthìvào
đườnghồnghayvàochuirúccũngthếmàthơi.
Sánghơmsau,trờichưabìnhminh,ơngQuảnBađãsanggiụcnàngsangbênphủđểtheobà
Tiệpdưvềkinh.ƠngĐồlạnhlẽokhơngnóinănggìcả.Ơngbiếtrằngcócancon,cũngkhơng
đượcnào.
Trướckhibướcchânrađi,nàngnóivớicha:
-Xinthàyđừnggiậnconq.Việcđờikhơngbiếtđâulàchừngcả.Biếtđâuphúcmàtìm,biết
đâuhoạmàtránh.Táiơngthấtmã,anchiphiphúc?[10]
--------------------------------

1. TứclàtổngKhắcNiệm,bâygiờthuộchuyệnVõGiàng,tỉnhBắcNinh.
2. TứclàlàngHồiBão,thuộchuyệnTiênDu,tinhBắcNinh.
NhàChúavàonhữngđờiVănTổNghịVươngTrịnhTrángvàHồngTổDươngVương
3.
TrịnhTạc.
4. Họto,đượcmộtvùng,mộtnướcsuytrọng.
5. Đỗ.

6. Làmquan.Aivừađỗvừalàmquanlàcócảkhoalẫnhoạn.
7. Đơibênkhơngthùốngìnhaucả.
8. Ngàyđãxếbóngmàđườngcịnxa.
9. Cóbữasánglobữatối.
Xưacóơnglãoởngồicửaquanmấtconngựa.Ngườitađếnthămơngnói:"biếtđâu
chẳnglàphúcchotơi".Vàithángsau,conngựaấydắtđượcconngựakhácvề.
Ngườitađếnmừng,ơngnói:"biếtđâuchẳnglàhoạchotơi".Saungườiconcưỡingựa
10. ngãqchân.
Ngườitađếnthăm,ơngnói:"biếtđâuchẳnglàphúc".Mộtnămsau,giặcHồđến,ngườita
phảiratrận,mườingườichếtchín.Conơngvìqchânnêntránhkhỏiphảiđilính,khỏi
chết.


II
Nhữngcơngiôngtốtrongnộicung
Theo cố sự [1], con trai trưởng Trịnh Vương khi tới mười hai tuổi thì dựng làm Đơng Cung và
choxuấtcác[2].Tớinămmườitámtuổithìchoraởriêngphủvàdựcoivàoviệctriềuchính.
NămCảnhHưngthứmườibốn,TrịnhMinhĐơVươngphongchocontrưởnglàTrịnhSâmlàm
thếtửvàkhiếnquanThamtụngNguyễnCơngThểlàmABảo.Tớithángmười,nămCảnhHưng
mười chín, Minh Đơ Vương lại cho thế tử làm Tiết Chế thuỷ bộ chư qn, hàm Thái , tước
TĩnhQuốcCơngvàchoNguyễnHỗnlàmABảo.Thếtửđượcphongrồibènởriêngphủ,dự
coivàoviệctriềuchính.Phủthếtử,gọilàLượngQuốcphủ.
TĩnhQuốcCơngnămấymớimườibảytuổi.
Cho tới năm hai mươi tuổi, ngài vẫn chưa định ngôi phu nhân, nghĩa là, theo lễ nghi, ngài vẫn
chưacóvợ,tuyrằngtrongnộiphủđãcóđếnbangườiđànbàđãtừngđượclnlnchăngối
và cũng đã từng bị bỏ gối lạnh chăn đơn. Ngoài ba người đàn bà nối nhau mà được thắm bị
phaiấy,cịnmộtđồn thịnữđểdânghoarót nước,cầmđènvà...một đơikhitạmcùngngài
chungbóngchunghơi.
Bangườiđànbà,theothứtựvàocunglànàngDươngNgọcHoan,nàngTrươngNgọcKhoan
vànàngTrầnThịLộc.

NgọcHoantiếnvàoLượngQuốcphủnămCảnhHưngthứhaimươi,nghĩalàmộtnămsaukhi
thếtửđượcmởphủđệriêng.Nămấynàngmườisáuvàthếtửmườitám.
Cuộcáiânnồngnànđượchơnbanăm.Rồiđếnnămthứtư,lạimộtngườikhácchiếmmấtnỗi
sủngáicủathếtửđốivớinàng.
NgườithứhainàylàTrầnThịLộc.
HơmmườibathánggiêngnămNhâmNgọ,nàngcịnnhớrõlắm.
°°
°
Đêm hơm ấy nàng trằn trọc mãi khơng ngủ được. Một mình trong phịng, nàng hết đứng lại
ngồi.Qilạ,đêmhơmnaysaonàngthấyruộtnóngnhưlửa.Khơngphảivìnàngkhơngđược
gọi lên hầu đấng quân vương mà nàng bối rối. Nhiều lần, nhiều lần lắm, nàng đã giữ phịng
khơng,nhưngnàngcũngvẫnnhưthường.Nàngcịnmuốngiữvịphunhânthìcólẽnàolạiq
nặngtìnhchăngốimàlàmvướngvítthếtửlàngườinhấtnhậtvạncơ [3]?Phunhânmộtvịthế
tửbâygiờ,vươngphimộtvịchúatểthầndân,cóđâulạiphảivìnhữngnỗinaychờmaiđợimà
độngtâm?
Mọilầnthìnàngcoisựkhơngđượcgọilàthường,vìnàngcầmchắcthếtửđêmấybậnviệcgì
trongcáithenmáyquốcgiamàqntìnhnhinữ.


Lầnnày,dườngnhưcómộtcáigìthầnlinhbáochonàngrằngsắpcóviệcchẳnglànhxảyra.
Hìnhnhưcótiếnggìbảonàngrằng:cuộcđiquanphong [4]chuyếnnàycủathếtửthếnàocũng
khơimàomộtchuyệngìkhơnghaychonàng.Rồitựnhiênnàngbănkhoănbựcdọc,nónglịng
sốtruột.Lắmlúcnàngcũngtựlấymìnhlàmbuồncười,bỗngchốckhơngdưngmualấylosợ
hão.Cókhinàngmuốngạtbỏýấyđimìnhlạihỏimình:lấygìlàmtrưngtriệu,lấygìlàmcớcho
nỗilosợkhơngđâuấy?Nàngtựhỏithếrồinàngcũngkhơngtrảlờiđược,vìthậtracũngkhơng
cócớgì.Thậtlàchuyệnvuvơ.Tựanủirằngchuyệnkhơngđâu,nàngtắtcâybạchlạprồivào
giườngnằm.Hồnằmxuống,lạihìnhnhưcótiếngtừđâuđưalại:Đêmnay,bắtđầutừđêmnay,
mày sẽ khổ, mày sẽ bị vứt bỏ. Ngồi nhổm dậy, nàng gọi con nữ tỳ bật bùi nhùi châm lại cây
bạchlạp.Rồinànghỏinó:
-Concónghenóithượngcơngđiđâukhơng?

Đứanữtỳngơngác:
-Lệnhbàsảnghaysaothế?SángnaylệnhbàvừanóirằngthượngcơngsangbênKinhBắcđi
quanphongmà!
Nàngchợttỉnhra.Thìratrằntrọcvớichuyệnkhơngđâumãi,nàngđâmsảngthật.Vắttaylên
trán,nàngnghĩlạinhữngđiềunàngđãquatừsánghơmnay.Nàngchợttỉnhrarằngsángnay
khiqnlínhvàotrìnhvớithếtửrằngngựaxeđãchỉnhtề,nànghỏithếtử:
-Thượngcơngđiđâumàđisớmthế?
-TasangbênTiênDuxemhộilàngLim.
Nũngnịu,nànghỏi:
-Thượngcơngcóchoemđicùngkhơng?
-Khơngđược.Tađiquanphong,dângiantrơngvào,khơngthểmangáikhanhđitheođược.Ái
khanhcứởnhà,chiềunaytavề.
Thấychủtrầmngâmmãi,đứanữtỳhỏi:
-Lệnhbàđãnhớchưa?Lệnhbàđãtỉnhngủchưa?
Muốngiấunỗirốiloạnvơlýtronglịng,nàngđáp:
- Khơng. Ta đã ngủ đâu mà tỉnh với say. Thượng công đi sang Kinh Bắc sáng qua, sao ta lại
khơngnhớ.Thượngcơnghẹnvớitarằngchiềutốithìvềmàkhơngthấy.Tahỏiconlàhỏixem
concórõrằngthượngcơngđãvềchưavànếuchưavềthìđiđâu,nếuđãvềthìđiđâu?
Đứanữtỳnghecâunóilúngtúngcủachủ,đốnlàgiữathếtửvớichủnàng,hoặccóchuyệngì
xíchmíchchiđây.


-Lệnhbàhơmnaycoinhưcóđiềugìbậnlịngthìphải.BâygiờđãsanggiờSửu,xinlệnhbàđi
nghỉkẻonhọc.Cóchuyệngìnữathìcũngđểđếnmai.
-Khơng,khơngcóchuyệngìcả.Khơngbiếttạisaođêmnaytathấybuồnbuồnvàtatưởngnhư
sắpcótaivạgìsắptới.
Đứanữtỳcười:
-Xinrướclệnhbàđinghỉ.Nghĩvẩnvơchỉhạithânthểmàthơi,vơích.
Sáng hơm sau, nàng vẫn chưa thấy tin thế tử về. Chiều hôm ấy, nàng không thấy Khê Trung
hầu, người Thái giám coi việc nội cung, đến gọi nàng lên hậu đường hầu ngự. Trong ba bốn

hơmliền,nàngkhơngthấyaihỏihangìđến.
Hơmthứnăm,sốtruột,nàngchạyramésauchiếcthảođườngtìmKhêTrunghầuthìcũngvừa
gặpanhchàngởhậuđườngvừaxuống.Anhtabảonàng:
- Lệnh bà đợi tôi ở nhà. Chiều nay, chừng cuối Thân đầu Dậu, tơi đến mách lệnh bà một câu
chuyệnsắpxảyratrongphủ.
Yhẹn,nàngngồiđợi.Đúnghẹn,lúcnhánhemtối,KhêTrunghầuđến.Nàngvộihỏi:
-Việcgìthế,ơng?
-Việccóquanhệđếnlệnhbà.
Nàngthấtsắc.KhêTrunghầunói:
- Nhưng lệnh bà phải bình tĩnh... Hơm 13 mới đây, thượng cơng sang Kinh Bắc nghe hát xem
hội.Tớiđấy,thượngcơngđểýđếnmộtngườicongáivùngđó.Thượngcơngđểývìmộtcâu
hát.LúcđóthượngcơngđươngđứngcửachùaGiángVân.Bỗnglanhlảnhởchânnúicótiếng
hátđưalên:
Daovàngbỏđẫykimnhung
Biếtrằngqntửcódùngcùngchăng
RủnhaulênnúiNguyệtHằng
PhùDaochínvạn,chimbằngbaycao
Nghethấytiếnghát,thượngcơngbankhen:"Giọnghátnàyhay,tiếngngườicongáinàytrong
trẻo".Thậtratiếnghátấycũngtrongvàhayhơntiếnghátkhácthật.
Sốtruột,nànghỏi:


-Mặccáitiếngtrongtrẻoấyđấy.Ơngnóinốtchuyệntơingheđã.Thếrồilàmsao?
-Thếrồilàmsao?Lạicịnlàmsaonữa!Thượngcơngchođịingườicongáihátấylên,rồingài
truyền cho viên Tri huyện Tiên Du đem về tiến vào phủ. Hiện nay nàng ta cịn trú tạm ngồi
thành.Ngàymaithìnàngvàophủ.Kểracũngsắcnướchươngtrờilắm.
-Nótênlàgì?ngườiởđâu?ơngcóbiếtkhơng?
Sao tôi lại không biết. Hắn tên là Trần Thị Lộc, người làng Khắc Niệm Đơng, tên nơm là làng
NémĐơng.Hắnnămnaykểracịnhơnlệnhbàmộttuổi,nghĩalà,nếutơimạnphépnhớtuổi
lệnhbà,thìhắnnămnayhaimươituổi.

NgọcHoanngheđếnđó,thởdài:
-Mấyhơmnay,bắtđầutừhơm13,tơicứnónglịngsốtruộtnhưcótaivạgìxảyđến.Nayquả
nhiênthếthật.
-Lệnhbàđừngvộibuồn.NếuthượngcơngsayđắmThịLộcthìtơiđãcócách.
-Cáchgì?
-Rồihẵnghay.
-Thìơngcứnóiđiđãsao?
-Đểxemxemđã.Nếuthượngcơngchỉđậmđàchốclátthìcũngbấttấtphảithithốgì.Nếuthật
làsayđắmthìchữabệnhháosắc,cịngìmạnhbằngsắcđẹp.
-Nghĩalàlàmsao?
-Nghĩalàlạitìmmộtngườikhácđẹphơnđemvàophủlàmthịnữriêngcủalệnhbà.Rồilàm
saochothượngcơngđốitới.Việcấyđãcótơi.
-Chorằngkếấyhaynữathìcóíchgìchotơi.Trừđượcmột,lạisinhramột,đâucũngvàođấy
cả.
-Thếnhưngkếcuốicùngphảithế.Thượngcơngsayđắmngườidolệnhbàcấtnhắc,làmsao
lạichẳnghơnsayđắmngườikhác.Khơngđượcănthìđạpđổchứgì.
Nhưthếrồi,bathángsau,nàngTrươngNgọcKhoanvàolàmthịnữchonàngNgọcHoan.Rồi
thìNgọcKhoanlọtmắtthếtử.
RồithìthếtửmêNgọcKhoan,bỏqnhếtcảmọingười.Thànhratrướckiacómộtngườibị
qn,naythànhhaingười.Nhưthếđượcbảytámtháng.
°°


°
KhêTrunghầuđươngngồiởNộitẩmđườnglẩmbẩmnghĩmộtmình:
"Mìnhcũngchịucáitàiơngthếtửnày!Mộtđêmkhơngcóđànbàlàkhơngchịuđược;thếmà
mêmanđếnđâu,ơngcũngkhơngbỏcơngviệchằngngày.Ngườitacứnóigáiđẹplàmnghiêng
thành đổ nước, nhưng có lẽ nghiêng hay đổ cũng là vì người đàn ơng. Mê gái mà vẫn khơng
qnviệc,ơngthếtửnàylàmột.TốinàocũngchừngcuốigiờDậumớichothưđồng [5] mang
thẻxuốnggọicácbàlên.Hơmnaysaochậmthếnày?".

Mộtđứathưđồnglúcđócũngvừatới.KhêTrunghầuhỏi:
-Thẻđâu?
-Thượngcơngkhơngđưathẻ.ChỉbảoxuốngtruyềnơngchogọiNgọcKhoan.
-Được!Cứlêntrướcđi.
MộttiasángvừabậttrongócKhêTrunghầu.Đãmộtnămnay,NgọcHoanbịbỏqn.Đãmột
nămnay,ơngphảitrơngnhữngdángđiệuchánnảnbuồnrầu,phảinghenhữngkểlểthanthân
tráchphận,nhữnglờitráchmócthởthancủanàng.Đãbaolầnơngbịnàngtrách:"Chỉvìơng
xuitơiđưaconNgọcKhoanvào.ThượngcơngmêNgọcKhoanhơnmêTrầnThịLộc.Thậtlà
ơngxuitơiđổdầuchữacháy."
ThậtrachỉvìuthươngNgọcHoanmàơngbàycáikếlấysắcchữabệnhháosắcđó.Hơm
qua, nàng lại vừa trách ơng một cách đau đớn chua xót hơn nữa. Sáng hơm kia, khi ơng đến
thăm,nàngrầurầubảoơng:
-ƠngTháigiámơi.Hơmnaylàngàygì,ơngcóbiếtkhơng?
Ơngkhơngtrảlời,vìbiếtrằngnàngnhắclạicáingàymườibathánggiêng,ngàynàngbắtđầu
bịqn,bịbỏvàhồnhưbịghét.Thấyơngngầnngừkhơngnói,nàngthổnthức:
- Hơm nay là mười ba tháng giêng... Một năm rồi... Ngày kia là tiết Thượng Ngun, là ngày
NgunTiêu...Trongphủthểnàocũngcócuộcvui,nhưngvuilàvuichoaichứtơithìcógìlà
vui.
-Xinlệnhbàcứantĩnh.
Ơngcũngbiếtkhunngườilịngđươngnhưbãotápmưasaphảiantĩnhlàvơlý,nhưngkhơng
biếtlấylờigìmàanủinữa,ơngđànhnóiđỡđịntrơichuyệnchoqua.
Ơng thương nàng như thương con, tuy rằng theo lễ phép nhà nước ơng phải gọi là lệnh bà.
Thươngmàkhơnggiúpíchgìđược,nênkhơngmuốnngồinóivãvơích,ơngđứngdậy:
-Thơi,xinlệnhbàannghỉ.


Nàngchuachát:
-Vâng,ơngxếpchotơiđượcannghỉthìtơiphảiannghỉchứsao!
-Lệnhbàrõchovàđừngtráchmóctơinữa.Lờitráchmóccũngkhơnglàmvuilịngthêmcho
lệnhbàmàchỉlàmcholịngtơikhốnđốnthêmmàthơi.Tơixinvề.

Nàngníulại:
-Tơiqnchưanóivớiơngmộtđiều.
-Vâng,xinnghe.
-Hơmqua,tơinằmmộtgiấcmộng,khơngrõlànhdữrasao.
-Mộngthếnào?
-Mộngthấyhìnhnhưtơivàomộtnơiqnlínhtụhọpthậtđơng,họđộimộtcáimâmđồngđem
đếnvànóirằngbiếutơi.Tơinhìnthìtrênmâmcómộttấmđoạn.Giởraxem,tơithấygiữatấm
đoạnvẽmộtcáiđầurồng.Ơngthửđốnxemlànhhaydữ.
-Đólàmộtđiềmhay.Đoạnsắcgì,lệnhbàcónhớkỹkhơng?
-Đoạnsắchuyền,đầurồngsắcvàng.
- Hay, hay lắm. Rồng là tượng vua. Lệnh bà thế nào cũng sinh con trai. Rồi lệnh bà tất được
dựnglàmphunhân,vàlàmvươngphi,vàvươngtháiphi.
-Ơngdiễutơilàmchithế.Tấmthânvứtbỏnàycịndámmonggìnữa.
-Biếtđâuđấy.Mộtngàykiathượngcơngnghĩlại...
Nghĩtớiđó,ơngtủmtỉmcười,cáicườichứngrằngtrongócơngmớinghĩđượcmộtviệcgìtinh
qiđắcý:"Khơngchothẻgọimàlạitruyềnmiệng.Đượcrồi!NgọcHoan,NgọcKhoanhaichữ
có thể nghe lầm được. Đã thế, ta cho gọi Ngọc Hoan lên. Thế tử tuy sơ Ngọc Hoan, nhưng
cũng khơng có lẽ gì mà ghét bỏ. Giấc mộng đầu rồng vàng vẽ trên tấm đoạn sắc huyền, cứ
mìnhđốnthìvừahaylạivừadở.Longviqntượng...,rồnglàtượngvua,NgọcHoansautất
cóconlàmvuađây.Nhưngsắcđoạnhuyềnthìmuốnnhưứngvàohàotừhàothượnglụcquẻ
Khơn:Longchiếnvudã,kỳhuyếthuyềnhồng) [6].Connàngchắcsaulàmvua,nhưnglàmvua
lúcloạn,cónạnchinhchiến.Hàotừnàylạiứngvàođiềmcócáihoạâmthịnh.Lơithơilắmđây.
Trờichotasốngvàichụcnămnữa,thửnghiệmxemrasaothìhayq."
Nghĩtớiđó,ơngquảquyếtđứngdậy:Nào,tathửxemcáitriệuđầurồngcóứngkhơngnào.
RồiơngđếnchỗNgọcHoanở,tươicườihỏi:


-Lệnhbàcóbiếttơicóviệcgìvuikhơng?
Nànglạnhlùng:
-Ơngthìthiếugìcáivui!

-Khơng,việcvuicholệnhbànữakia.
Nàngvẫnlạnhlùng:
-Tơithìcógìlàvui!
-Tơinóilệnhbàrõ:thượngcơngcólệnhtriệulệnhbàlênhậuđường.
-Ơngnóithậtđó?
-Aidámđùachuyệnấy.Lệnhbàsắpsửalênngay.Hơmnay,thượngcơngxemgiấymásách
vởhơilâuhơnmọihơm.
NgọcHoanvộivàngsắmsửaáokhăn.
Thấynàngsungsướng,KhêTrunghầunửathương,nửaáingại,nửabuồncười.Thươngcho
tấmlịngcịntrẻconmăngsữa,áingạichonỗithấtvọngsắpxẩyra,nếuthếtửlãnhđạmhoặc
đuổivềcũngnên,buồncườichocáimưuđổimậnthayđàocủamình.Ơnglầmnhầmđọchai
câulụcbátơngvừanghĩxong:
NọNgọcKhoanvớiNgọcHoan
Khácnhaumộtchữ,mêmanhọalầm?
Đólệnhbàcoi:tơinóicósaiđâu.Giấcmộngđầurồngthấyđêmmườihaithìđêmrằmnayứng
ngay.Tơivẫnbảolàthượngcơngthếnàocũngcóhồitỉnhlạimàđốithươngđếnngườithuỳ
mịnhưlệnhbà.
°°
°
Trênhậuđường,ngồichờmãikhơngthấyNgọcKhoanlên,thếtửlạingồixuốngghếgiởnhững
bảnkhải[7]ởcáctrấnvàởcácphiên[8]raxemlại.
LúcNgọcHoanlênđếnhè,thếtửcịnđươngxemdởmộtbảnkhảicủaquanTriHộphiên [9]về
việcxáthuếmấyhuyệnGiaViễn,AnMơ,AnKhang,TốngSơn,vàmộtbảnkhảicủaSắcmục
NghệAnhạchtộiviênĐốcxuấtNghệAnVănĐìnhÝ.Trơngthốngthấybóngngườiđànbàlên
thềm,thếtửcứcúiđầuxem,miệngnói:
-Cứvàonộitẩmtrước.Xemnốtbảnkhải,rồitavàosau.


Một lúc sau, thế tử vào. Trông thấy Ngọc Hoan, ngài hơi cau đơi lơng mày và nét mặt hơi
ngượngnghịu,vừatứcrằngKhêTrunghầulầm,vừangượngvớiNgọcHoanlàngườituyngài

bỏqnnhưngngàicũngkhơngnỡghét,và,hơnnữa,ngàicũngcóývìnểđơichút.
-ÁiKhanhđấyư?Talâunaybậnviệcquốcgiatrọngsự,thànhracóýsơáikhanh.
NgọcHoansungsướngq,khơngbiếtnóilạithếnào,chỉđếnngồicạnhthếtử,vuốtveđơivai.
Rồinàngngảđầuvàovaithếtử,nói:
- Thượng công bây giờ là vị trừ quân [10] của thần dân. Thần dân trơng thượng cơng là chúa
thượngsaunày,nhưnghiệnnayemđãtrơngthượngcơngnhưvuarồi.Ơngvuacủaem,ơng
vuacủaemmấynămnay.Ơngvuariêngcủaem...
Nóiđếnđó,nàngngậpngừng,thổnthứcrồitiếp:
.......Chẳngcủariêngemđược.
Thếtửbỗngbậtcười:
-Thìcủariêngáikhanhlúcnày,bâygiờ,đêmnay...
Nàngtiếp:
-Vàđêmmai,đêmkianữa.
Sángsau,thếtửchogọiKhêTrunghầuvàtráchmắng:
-Saomàngườilơ đễnhthế?Cómộtviệcthế màcũnglầmlẫnđược! AibảongươigọiNgọc
Hoan?
- Đó là tội của tiểu thần nghe lầm. Sở dĩ thế là vì thượng cơng khơng ban thẻ mà chỉ diện
truyền.TiểuthầntrộmtưởnglàthượngcơngđốithươngđếnNgọcHoan...vìsaukhơngthấy
thượngcơngđuổiNgọcHoanvề.
-Đuổivềthì...q.Takhơngnỡ.
KhêTrunghầubắtngaylấytiếng"khơngnỡ"mànóitiếp:
- Thượng cơng đã khơng nỡ đuổi về thì cũng chẳng nên nỡ để Ngọc Hoan buồn tủi suốt một
nămrịng.
CâunóicủaKhêTrunghầutuyđanhthépvàkhơnkhéo,nhưngcáikhơnkhéovàđanhthépấy
khơngđủđểphátấmlịngluyếnáicủathếtửcùngNgọcKhoan.Tốihơmqua,thấyNgọcHoan
đếnmàthếtửkhơngđuổi,chẳngphảilàchẳngnỡmàchỉlàkhơngmuốnlộcáitìnhthiênáicủa
mình một cách sỗ sàng. Bụng thì thiên lệch hẳn rồi mà ngoài mặt thế tử vẫn muốn tỏ mình là
ngườivơtưhếtsức.Thơithìtrótlầmthìtacứđểlầmmộthơm.Tómlại,NgọcKhoanhayNgọc

Hoanthìcũngđềulàđànbàcả.
Thếtửcúixuốngnghĩlanmanmộtlúc.KhingẩnglêntrơngthấyKhêTrunghầucịnđứngđấy
nhưngạonghễcáitínhháosắcxấuxacủamình,thếtửmuốncắtcâuchuyện,bảo:
-Thơi,chongươilui.
Nhưcáimáy,KhêTrunghầucúiđầuthilễrồixuốngthềm.
Đếntốihơmsau.
Đã cầm bút viết hai chữ Ngọc Khoan vào thẻ, thế tử lại xố đi vì cũng hơi ngượng với Khê
Trung hầu. Lần thứ hai, hai chữ Ngọc Hoan cũng lại bị xoá. Tên thư đồng quen lệ thấy thế tử
viếtthẻthìchắptayđứngsẵnbêncạnh,đợisaikhiến.Thếtửcầmcáithẻtrắnggõxuốngcạnh
bànnhữngtiếngnhonhỏ,lịngđươngtrùtrừ.Liếctrơngthấytênthưđồng,ngàiliềnsaingay:
-BảoKhêTrunghầugọiNgọcKhoan.
Tênthưđồngđãbướcxuốngthềm,thếtửcịngọivớtmàdặnlại:
-NgọcHoan?
Đêmấy,NgọcHoanlạiởhậuđườnghầuchăngối
Đêmthứba.NgọcHoanlạiởhậuđường.
Một vì lầm lẫn, hai vì ngượng ngùng, ba vì tấm lòng giả trá của thế tử, nên Ngọc Hoan được
thoảtìnhtrongbabận.Nhưngchỉcóthểđượcđếnbahơmlàcùngthơi.Từhơmthứtưtrởđi,
người được chăn ấm gối êm cùng người bị chăn lạnh gối đơn lại như cũ, lại như trước ngày
NgunTiêu.
Trongphủcịnmộtngườinữabịbỏqn.NgườiấybịbỏqnsauNgọcHoan,từngàyNgọc
Khoanvàophủ.Ơngquanbịthảihồisaunếucịnhăngháimuốnxuấtchinhhơnơngquanbịthải
hồitrướcthìngườiấycịnhăngháimuốnchuộclạitìnhluyếnáihơnNgọcHoan.
NgọcHoanbảntínhmềmmạithuỳmị,nênbịbỏqn,nàngchỉbiếtthởthanvớibóng,buồntủi
cho thân mà thơi. Người kia tính khí sắc mắc hơn, khi nào lại chịu buồn sng tủi hão. Người
ấy,độcgiảcịnnhớlàTrầnThịLộc.Song,chohaylàthóihồngnhan,càngcaynghiệtlắmcàng
oantráinhiều.Nàngbịbỏqnchođếnlúcthếtửnốinghiệplàmchúarồilạichomãiđếnlúc
chúaquađời.
°°
°
Đãhainămnay,bâygiờNgọcHoanăntếtmớivui.Chúttìnhluyếnáilầmlỡcuốicùngcủathế

tử với nàng, may làm sao, lại có kết quả được tốt đẹp như thế này. Nàng hồi tưởng lại hồi
thánghainămngốilúcuẩnbà [11]đếnxemchonàngvànóirằngnàngthụthai.Nàngtươitỉnh


khinhớđếncâuuẩnbànói:
-Lệnhbàcóthaiđượchơnmộttháng.
Lúcđó,nàngcịncholàuẩnbànóidốiđểvuốtvenỗibuồncơđộccủanàng.Haithángsau,sau
mộtlượtkhámnghiệmnữa,uẩnbànóimộtcáchchắcchắn:
- Lần này, lão tỳ quả quyết là lệnh bà hồi thai. Nếu thai thuận và đúng kỳ thì vào cuối tháng
mườilệnhbàlâmbồn.
Khiđó,khơngcầncáigiọngnóichắcchắn,khơngcầnnhữngcâunóidàicủauẩnbà,nàngcũng
biếtchắclànànghồithai.
Nghĩtớiđó,mặtnàngcaulạinhưvừanghĩtớichuyệngìtứcmình.Tứcmìnhthậtvàgiậnthân
thật,nếunàngnghĩđếncáitháiđộcủaơngthếtửchồngnàngđốivớicáitinmừngđánglẽphải
là tin mừng chung. Theo lệ trong cung, hễ phi tần hoặc cung nữ nào hồi thai thì ra ngồi ba
tháng,Tháigiámphảitrìnhmộtcáithiếpbáohỉ.Thiếpấy,khiKhêTrunghầudânglênthếtửthì
thếtửkhơngthèmnhìnnữamàcầmvứtngayvàosọtgiấylộn.Cáitháiđộvơnghĩavàvơtình
ấy,nghĩđến,nàngnhưhéotừngkhúcruột.Lắmlúc,nànguấtlên,tưởngnhưcáibàothaitrong
bụngđếnphảithốtrangồi.Thếrồiđếnhếtthángmười,cũngchưathấygì.Rồiđếngiữahơm
rằm tháng chạp thì nàng lâm bồn. Nghĩ đến lúc này, lại càng giận con người vơ tình. Đầy cữ,
trêntừbốchồnglàÂnVương,dướiđếncáccungnữđềuđếnthămđếnmừng,chỉduycóthế
tửthốitháckhơngđến.Cácquanthấythếtửmớicócontraixinvàomừngthìthếtửgạtđimà
nói:
-Đợikhinàođứahàinhiấythànhngười,mừngcũngchưamuộn.
Làmnhưthếlàýthếtửchưamuốnnhậnđứaconấylàtrưởngtử.
Nhưngdùlàmsaothìnàngcũngcóconđầutiên,dùlàmsaothìconnàngcũnglàtrưởngtử,
nàngcũngcóthểvìconmànginỗibuồnđược.Nànglạicàngchắcchắnhơnnữa,làvìchúa
MinhĐơvàNguyễnPhi(bốmẹchồngnàng)cóýuđứacháuđầulịnglắm.
Nămnay,vìthế,nàngăntếtvuivẻhơnmọinăm.Đếnrằmnày,connàngvừađượcmộtnăm,
mộttháng,tếtNgunTiêunămnaynàngsẽvuivẻấmáplàmsao!

°°
°
NhàhậuđườngbênLượngQuốcphủhơmnaytranghồngthậtrựcrỡđểlàmlễ"giànăm"con
traiđầulịngngàiTháiúyTĩnhQuốcCơngvàcháuđíchtơnngàiđươngkimchúathượngMinh
ĐơVương.Lễấychínhrathếtửchẳngmuốnlàm,vìngàikhơngưađứaconvơtìnhngàicó.
Nhưng vì chúa Minh Đơ ép, nên bất đắc dĩ lễ phải cử hành. Vì thế, nên hơm rằm tháng chạp
nămtrước,làngàyđầynăm,thếtửkhơngmuốnlàmlễ,thốitháclàcuốinămbậnviệc,đểđến
sanggiênglàmvàolễNgunTiêu.ThếtửđểlùilạilàmongrằngchúaMinhĐơnếuqnđithì
thơi,phếhẳnlễ"chutuế"(đầynăm).Nhưngsanggiêng,chúaMinhĐơlạinhắcđếnngay.Vìthế
nênbấtđắcdĩ,lễphảicửhành.


Từhơmmồngmười,đồnvũnữtrongcungđãphảitậpmúalụcdật,tậphátkhúctrìnhtường.
Sánghơmấy,vàokhoảngđầugiờThìn,ởhậuđường,ainấytúctrựcsẵnsàngcảđểđợichúa
vàngunphi.
CuốiThìn,KhêTrunghầuvàoloanbáo:
-ChúaThượngvàngunphiđãởvươngphủsang,xinthượngcơngvàphunhânlênkiệu.Thế
tửcùngNgọcHoanđứngdậy.Haingườiđềuimlặng,mỗingườicómộtnỗikhóchịuriêng.Thế
tửvìkhơngthích,miễncưỡng,NgọcHoanvìtrơngthấyvẻmiễncưỡngcủathếtửlộq.
Một hồi sau, chúa, ngun phi, thế tử, Ngọc Hoan cùng đến. Chúa và nguyên phi ngồi ở sập
sơnthenthếpvànggiữanhà.Cạnhsậpấy,bêntảmộtchiếcđoảnkỷ,thếtửngồi;bênhữumột
chiếcđoảnkỷnữa,NgọcHoanngồi.Cạnhchiếcđoảnkỷấy,mộtngườicungnhânđứngbồng
một đứa trẻ. Đứa trẻ ấy đầu đội mũ màu vàng nhợt thêu một con rồng bằng kim tuyến, mình
mặc áo kim ngân đoạn màu huyền. Đôi mắt sáng mà hiền, mũi thẳng dọc dừa, miệng to, môi
đỏ. Đứa trẻ ấy là con đầu lòng của thế tử Trịnh Sâm, mới được chúa đặt tên cho hôm mồng
mộttếtlàTrịnhTông.
Trước sập chúa và nguyên phi ngồi, kê một chiếc án thư, trên để một thanh gươm, một cái
cungvàmộtquyểnsách.
Đâuđấyngồiyên,viênNộigiámKhêTrunghầuxướngto:[12]
-Bẩm,xinthếtửcùngphunhânrachiếu.

Thế tử cau mặt nhìn Khê Trung hầu rồi cùng Ngọc Hoan ra đứng ở chiếc chiếu cạp điều giải
trướcán
-Bẩm....quị....ị...ị....
Haingườicùngq.
-Cúc....cung...báiái...
Haingườicùnglễ.
Dướichiếu,ngườicungnhâncũngbồngTrịnhTơngvàbảovái.
Sau cuộc lễ tạ ơn, chúa Minh Đơ cùng nguyên phi ra đưa cho cháu thanh gươm, cái cung và
quyểnsáchđểởbàn.Saulễấyđếnlễthínhi [13].Trênmộtchiếcsậptokêgianbên,bàyđủ
các thứ đồ chơi chế theo hình đủ các vật dùng của tứ dân: bút, mực, giấy, nghiên, cày, bừa,
búa,đục,bay,kéo,v.v...NgườicungnhânđặtTrịnhTơnglênsập.TrịnhTơngbịquanhsậpmãi
khơngcầmcáigìcả.Quanhsập,chúa,ngunphi,thếtử,NgọcHoan,vàquanAbảoNguyễn
Hỗnđãsốtruột.Thếtửthìđứnglảngrangồikhơngthèmtrơngnữa.NgọcHoanchămchú