Những vì sao đất nước tập 5

TableofContents
LÝTHƯỜNGKIỆT
TRẦNHƯNGĐẠO
LÊLAI
LÊLỢI
LÊQĐƠN
BÙITHỊXN
PHANHUYCHÚ


Tênsách

NHỮNGVÌSAOĐẤTNƯỚC
(TẬPNĂM)
Tácgiả
NGUYỄNANH–VĂNLANG–QUỲNHCƯ
Nhàxuấtbản
THANHNIÊN
Nămxuấtbản
1978


Nguồnsách: Dr.No
Chụpvàchuyểntext: Dr.No
Kiểmtrachínhtả: vqsvietnam,

mopie,
Dr.No,
ThanhLeVN2020
Biêntậpebook: Gassie

Ngàyhồnthành: 16/03/2021

LOẠISÁCHDANHNHÂNVIỆTNAM


Ebooknàyđượcthựchiệntheodựánphilợinhuận«SỐHĨA1000QUYỂNSÁCHVIỆTMỘTTHỜI
VANGBĨNG»củadiễnđànTVE-4U.ORG


CảmơncáctácgiảNGUYỄNANH–VĂNLANG–QUỲNHCƯvànhàxuấtbảnTHANHNIÊNđãchia
sẻvớibạnđọcnhữngkiếnthứcquýgiá.


LÝTHƯỜNGKIỆT
I
Chiếccánggấmmàutía,hơmnaytừtronghồngthànhtrởvềphườngTháiHịamuộnhơnhẳn
mọi ngày. Khi qua gian nhà ơng già thợ mộc ở đầu phường, rèm cáng cũng khơng vén mở như
thườnglệ,khiếnchochủnhà,nhácthấybóngcángtừxa,đãxắmnắmthuxếpđồnghề,đứngchực
sẵnởthềmđểchắptaychàođónnhưmọilầncángđiqua,hơmnayphảingơngẩnđứngnhìntheo
mãichođếnkhihaingườilínhhộvệchạygằntheocángđãkhuấthẳnvàotrongvịmcổngđồsộ
củatịaphủđệdựngkhangtrangởgiữaphường1.
NhữngngườidânphườngTháiHịa2hơmnaycũngnhậnravẻkhácthườngtrongcungcáchtrở
vềsaubuổidựđạitriềucủaconngườivẫnđượctrọngvọngnhấtphườngnày.Mấybàlạdịngrỗi
miệngcụmngaylạiđểxìxào:
–QuanĐơnquốcTháiúy3hơmnayhẳncóviệctrọngđại…
–Haylàsứclựcngàigặplúcbấtan?
Đứa cháu nhỏ của ông già thợ mộc, thấy ông quay vào nhà, dáng đăm chiêu, cũng lặng lẽ đến
gần,nắmlấybàntaygânguốc,ngướcmắtdịhỏi.Khẽxoamáitóctráiđào,ơnggiàthợmộcgậtgật
đầu,nhưngchỉdõimắtraxa,nlặngsuynghĩ:“Phải,việctriềuchínhbâygiờđanggặpphảinhững
chuyệntầytrời,QuanĐơnquốcTháiúyphennàytấtphảivấtvảđươngđầu…”.

LàngườicùngphườnglạiđồngtuổivớiquanĐơnquốcTháiúy,tuythânphậncáchvời,nhưng
ơnggiàthợmộcbiếtrõlắmvềngườiđứngđầutriềuđìnhnhàLýbâygiờ.Bởi,từthuởhànvi,khi
chưađượclàmThiêntửnghĩanam4vàđượcbanquốctính5,khicịnlàchúbémangtênNgơTuấn,
quan Thái úy ngày ấy với người thợ mộc này đâu có phải là chỗ xa lạ gì! Những cánh cung, ngày
càngcóucầuphảicứngmạnhhơn,đểchocánhtayngàyấycịnmảnhdẻtậpgiươngdây,phóng
tênsuốtđêmngày,chẳngphảidobàntaythợnàymiệtmàichếtạothìlàtayai?Nhữngthànhđất,
lũycát,dựnglênhếtkiểunàyđếncáchkhác,đểchokhốióccịnnontrẻkhiấythửtínhhếtcách
cơngphálạibốphịng,cũngchẳngphảidobàntaythợnàyvấtvảxâyđắpthìlàtayai?6.Đếnkhilà
mộtchàngtraihaimươituổi,đượcsungchứcKỵmãhiệuúy7thìbộncươngcủaviênquanvõtrẻ
tuổiNgơTuấncũngchẳngphảidobàntaythợnàydụngcơnglàmthìlàtayai?
Chỉcótừkhiđượcbổvàongạchthịvệđểchunhầuvua,nhấtlàtừkhiquyếtchítựhoạn8để
vàolàmviệchẳntrongcungcấm,trảichưađầymộtgiáp9đãnổitiếngnộiđình:từchứcHiệuúy,ít
lâu sau đã thăng chức Thái bảo, đứng hàng thứ tư trong triều, rồi chức Thái phó - thứ hai trong
triều,đểrồibâygiờ,bướchẳnlênngơiĐơnquốcTháiúyđầutriều,NgơTuấn-LýThườngKiệtmới
phảixangườicộngsựcùngtuổicùngqvớimình.Tuynhiên,dựngphủđệởphườngcũ,mỗikhi
từtriềuvềnhà,cóbaogiờLýThườngKiệtlạiqnvéncánhrèmtíađểtỏmốitìnhthânxưacũvới
ngườithợmộc,nayđãcùngvớimình,cứmỗingàymộtcaotuổidầnlên?
Trong khi người thợ mộc già phường Thái Hòa nghĩ ngợi như vậy thì tại sảnh đường giữa tịa
phủđệrộnglớn,LýThườngKiệtcũngđangtrầmngâmsuytínhbênchiếcánthư.Trướcmặtơng,
mởhétờmậttrìnhvừatừnơiviễnchâuphíanamgửivề.Đãxemxongbứcmậtthư,nhưnghẳn
trongtờtrìnhcóđiềuphảisuynghĩ,chonênnétmặtvịđạithầnđứngđầutriềuLýmớiuámđăm
chiêuthếkia!Xoaymãichénsâmtrêntaynhưngkhơngnhấpgiọng,LýThườngKiệtcúiđầusuytính
nhiênman,thỉnhthoảnglạithốtlênkhekhẽ:“Chà,LýĐạoThành!LýĐạoThành…”.


Hồilâu,nhưtạmdứtkhỏimạchsuynghĩ,LýThườngKiệtvớitayđặttờtrìnhmậtvàotrongchiếc
trápnhỏởgócánthư,đoạngõmộttiếngvàochiếcchngđồngnhỏtreobêncạnhán.Bóngviên
quanhầuthântínhiệnraởnơicửangách,chắptay,cúiđầu.
–CótintứcgìtừUngChâu10chưa?LýThườngKiệthỏikhẽ.
–Dạbẩm,ngườicủatapháiđiđãkịpvềtớinơi…Viênquanhầucũngkhẽkhàngtrảlời.

–Chovàohầungay!
Tươinétmặtnhưngvẫnkhơnghếtvẻbồnchồn,LýThườngKiệtsửalạibộtriềuphục,tựamình
vàoánthư,đợi.Mộtlátsau,từnơicửangách,hấptấptiếnramộtbóngngườikhốcáocàsa,cung
kínhváichào:
–TrìnhquanĐơnquốcTháiúy,tiểutửđãvề!
–Miễnlễ–LýThườngKiệtchỉchiếcđơnđặtcạnhánthưchongườikhốcáonhàsư–Bâygiờ,
ngươikhávắntắtnóichotahaycơngviệcbênTốngtriềurồihãythảotờtrìnhkỹlưỡngsau.
–Dạbẩm,tìnhhìnhngồibiênlúcnàyrấtkhó.Tiểutửnhờtấmáokhốcnàyvàtờbằngsắccủa
nhàchùanênmớitạmchemắtđượcngườiTốngítlâu11-Ngồinhóntrênchiếcđơn,ngườithámtử
của Lý Thường Kiệt vừa sửa lại nếp áo vừa nói nhỏ–Tống triều vừa cử quan Kinh lược an phủ sứ
mớicủaQuảngTâylàLưuDithayThẩmKhởi12.DimớinhậnchứcđãhạlệnhcấmngayngườiViệt
tasangđấtTốngbnbán,đềphịngviệctràtrộndịxéttìnhhìnhcủachúng.KhắpvùngTả,Hữu
Giangđềuđượclệnhphảinộpthuếbằngnhócđểtíchtrữbinhlương.LạirasứcbắtdânvùngKhê
Độngtậptrận,huyđộngcảthuyềnmuốiđểtậpthủychiến…
–QnđộichínhquycủaTốngtriềuđóngtạiUngChâuhiệnnayđộngtĩnhthếnào?
–Dạbẩm,vẫncómột“tướng”gồmnămnghìnqnchựcsẵnđểđónvànhậpvàođạibinhtừ
phía bắc chưa biết lúc nào sẽ bất thần kéo xuống. Nhưng họ vừa chia qn, đặt năm trại Hồnh
Sơn,VĩnhBình,TháiBình,CổVạnvàThiênLongbaoquanhthànhUngvềphíanam,sátbiêngiới
vớitađểchechởchoUngChâu,đềphịngtađánhúp…
–Chà,bọnnàyxảoquyệtthật-LýThườngKiệtchợtnghiếnrăngthốtlên,nhưngrồilạigiữgiọng
nhẹnhàngnóivớingườithámtửlợihại-Ngươihãyluivềnghỉngơitĩnhdưỡngvàlàmtờtrìnhcho
thậtđầyđủ!
Đợichotấmáocàsanhẹnhànglánhvàotấmcửangách,LýThườngKiệtmớivươntấmthânlực
lưỡngđứngdậy,đilạivàibướcquanhánthư.Suốtbuổiđạitriềudựbàncơngviệcquốcgiađạisự
vớicácđìnhthần,trởvềđếnphủđệlạidồndậptìnhhìnhbiênviễnbắcnam,vịvõtướngđương
tuổi năm mươi nhăm sung sức làm việc mà cũng đã thống thấy thấm mệt. Nhưng, trước khi lục
tráp,cầmlấytờmậttrìnhvềcựutháisưLýĐạoThànhởchâuNghệAn13đểmangsanggiantưthất
tiếptụctraxét,LýThườngKiệtcịndặnvớivàotấmcửangách:
–TruyềnsẵnsàngvõngcángđểcanhnămngàymaitavàobệkiếnHồngtháihậu!
*

**
KhiỶLantrởthànhHồngtháihậuNhiếpchínhvàLýThườngKiệttrởthànhTểtướng,Lýtriều
đangbuổihưngthịnh,quảcũngđangcầnnhữngconngườisắcsảovànăngnổấyđểcầmgiữcác
giường mối, đối với tình thế trong nước, ngồi biên, khiến cho non sơng đang đà khởi sắc, càng
nhanhchóngthịnhcường.


Đúng là như cá gặp nước, Hoàng thái hậu Nhiếp chính Ỷ Lan và quan Đơn quốc Thái úy Lý
ThườngKiệt,ởnhữngđịavịmớicủamình,đãthảsứcthithốnhữngbiệnphápdựngnướcndân,
khiến cho chỉ trong một thời gian ngắn mà thế nước và sức dân đã mạnh hẳn lên. Tiếng khen từ
khắpnơibayvềcànglàmnứclịngngườinắmgiữquyềnbinhvàcàngthơithúclotoannhữngviệc
lớnhơnnữa,vàonhữnglúcnhưlúcnày…
Saukhidânghầutrànướcxong,đámthịvệvàcungnữđãlặnglẽrútcảrangồi,gianđiệnTập
Hiềntrởlạikhơngkhítrangnghiêm,imắng.Khiấy,LýThườngKiệtmớinóirõýđịnhvàochầucủa
mình:
–TâuHồngtháihậu,thầnvừathuđượcnhữngtintứcđángngạiởmạnbiêncươngphíaBắc.
Tốngtriềunhưvậylàcàngngàycàngráoriếtmưutoanxâmlấn.Chiếntranhsớmmuộnắtphảixảy
ra, không tránh khỏi. Cho nên thần đã quyết định: Ngồi chờ giặc đến, khơng bằng đem qn ra
trước…14
ỶLanmởtrịnđơimắt:
–Xưanaychỉcóviệcgiặcđếnthìtađánh,chứcóbaogiờlạixảyraviệcnướcnhỏđánhtrước
nướclớnnhưvậyđâu?
–TâuHồngtháihậu,binhlựcLýtriềumàthầnracơngxâydựngbấylâu,nayđãđủmạnhđể
làmviệcđó15.VảchăngthầncũngsẽchỉnhằmvàothànhUngChâulàtrungtâmchuẩnbịcáccuộc
raqnxâmlượccủaTốngtriềuđểmàtriệtphá,cịnsauđóthìsẽluivềhuyđộngthêmdânbinh
đánhgiặctrênđấtnhà…
–Thơiđược,việcbinhnhunglàsởtrườngcủakhanh,tađểkhanhmặcsứcloliệu…
– Tâu thái hậu - Lý Thường Kiệt bỗng trở nên đắn đo – Như vậy là thần sẽ phải cầm quân ra
ngoài cõi một thời gian chưa biết bao lâu. Trong khi đó, cơng việc trong triều trăm phần bề bộn,
khơngngườicángđánggiúptháihậulàviệcthầnlonghĩđêmngày.Chonên,thầnmớitínhđếnLý

ĐạoThành…
LầnnàythìỶLanngạcnhiênthậtsự:
–KhanhqnrằngLýĐạoThànhlàngườiđãtơnphịThượngDương,kẻthùcủatarồisao?Vả
lại,phảichăngtrướcđâykhanhkhơngphảilàngườichủtrươngđưaĐạoThànhđikhỏitriềuđình?
–Tâutháihậu,LýĐạoThànhlàlãothầncủaLýtriều,mộtthờigiữquyềntểtướngnêncũnglà
ngườibiếtviệc-LýThườngKiệtquảquyết-Phạmlỗi,ĐạoThànhbịđổiđicoichâuNghệAn,nhưng
việcấykhơngphảilàkhơnggâychấnđộngtronglịngngười.Chừngnàomàthầncịnởgiữatriều
đìnhthìsứcchấnđộngấyđànhphảilắngxuống.Naythầnphảicấtqnrangồi,việctriềuđìnhsẽ
khơngbiếtthếnàođểlườngđược.Màởnhànếukhơngnthìtướngrangồicõicũngkhơngthể
đánhgiặc…
ChờmộtlátchonétmặtHồngtháihậuNhiếpchínhdịulại,LýThườngKiệtnhẹnhàngtiếp:
–Vảchăng,LýĐạoThànhtừkhivàocoichâuNghệcũngkhơngđểxảyrađiềutiếnggì.Thầnvừa
đượcmậttrìnhlàởnơiviễnchâuấy,ĐạoThànhđãchodựngchùavàmangtheothầnvịcủatiên
đế để thờ. Đành rằng vua không được tế ở nhà thần bộc, cha khơng được thờ ở nhà con thứ16,
nhưngviệclàmấycủaĐạoThànhcũngchứngtỏlàĐạoThànhkhơngcóýgìkhác.Vậynên,nếubây
giờHồngtháihậulạichogọiĐạoThànhvềtriều,traolạichoLýlãothầnchứcTểtướngnhưcũ,
thầnchắcchắnlàchẳngnhữngĐạoThànhsẽhếtlịngthaythầngiúptháihậugánhváccơngviệc
triềuchính,màlịngngườiởđâucũngđềusẽnhết!
Vừanói,LýThườngKiệtvừalấytrongbọcratờmậttrìnhcơngviệcởchâuNghệAndânglênỶ
Lan.Liếcquatờtrình,HồngtháihậunhàLýbànghồnghồilâurồinhìnthẳngvàomắtngườiđối


diệnmàtruyềnphán:
–QuanĐơnquốcTháiúy!Khơngphảichỉlàviệcqnsựmàcảviệcchínhtrịnữa,khanhcũnglà
ngườikhácvời.TâmhuyếtcủakhanhvớiLýtriềuvànướcĐạiViệtta,cũngvừasâunặng,vừarộng
mở.Tathậtmừngmàcóđượcmộtđạithầnnhưkhanh…

II
NhữngđợtgiólạnhcuốimùathổilộngtrênsơngCầu.TrờiđãsắpsangthángBanămĐinhTỵ17.
Dãychiếnlũydựngdàitíttắptrênbờphíanamcủadịngsơngrộng,tuatủanhơcaonhữngcọctre

gainhọnlênbầutrờixámâmucủamiềntrungduđấtnước18.
Trênmộtvọngtiêuđầusơng,ngườithợmộcgiàphườngTháiHịaởkinhthànhcorotrongtấm
áo lính rộng thùng thình. Từ giữa năm ngối, nghe tin giặc Tống sắp vượt biên vào cõi, rất đơng
ngườikinhthànhđãcùngvớingườitừkhắpcácmiềnđấtnướcđổcảvềmộtvùngdọcsơngnày,
theolệnhngunsúyLýThườngKiệt,cấptốcdựnglũycắmchơng,xâynênphịngtuyếnkhổnglồ
nàyđểchặngiặc.NgườithợmộcgiàphườngTháiHịa,khiấychẳngđợiphảiaimờigiục,đãlẳng
lặngxáchhịmđồnghềnhậpcùngđồntraitrángtrongphường,gópvàocơngtrìnhthổmộcvĩđại
này những nhát đục đẽo sắc bén, lợi hại của một đời làm thợ của mình. Kịp khi giặc tràn đến bờ
bắc sơng Cầu, nghe tin triều đình tuyển mộ thêm qn lính chống giặc, ơng già Thái Hịa lại lẳng
lặngđigửihịmđồnghề,nhậnlấycâygiáovàbộáolínhởnơimộqn,cùngvớiđủhạngtuổitác
trongdâncácmiền,lúcnàycũngđềuhămhởkéolênchiếntuyếnsơngCầuvớimộtniềmtinsắtđá
màgiảndị:cóTháiúyLýThườngKiệtbáchchiếnbáchthắnglàmngunsúytrongtrậnnày.Vàhọ
sẵn sàng theo lệnh Lý nguyên súy mà đổ máu ở ngay chính nơi họ đã đổ mồ hơi theo lệnh Lý
ngunsúyngàynào.RiêngơnggiàthợmộcởphườngTháiHịathìđãsẵnmốiquanhệtừbaolâu
nayvớiLýThườngKiệt,nêncàngsẵnsàngtỏrõnghĩakhícủamìnhvớivịngunsúyLýtriềucùng
q,cùngtuổi.
Trong tấm áo dân binh kinh thành, ơng già bỗng nhận thấy một bóng người cao lớn đang từ
phíatrongđồngnhằmhướngvọngtiêucủamình,bướctới.Nắmchắcngọngiáodàitrongtay,ơng
lãovươnngười,nheomắtnhìn.Bóngngườiđãtiếnđếngần,caolớn,đườngbệ,nhưnglạikhốc
áolínhthường!Mộtkhnmặtvngvứcvớibộrâubachịmthậttốt,nomquenquenlạlạ,ẩn
dướichiếcnónbịtchópnhọncủalínhphịngthành.
Ngườidânbinhgiàvộivãnghĩđếnphậnsự.Xẵngtiếng,ơnglãođịingườivừatớiđưatrìnhthẻ
qn.Chẳngnóichẳngrằng,ngườilínhphịngthànhcaolớnchậmrãilấyratừtrongngựcáomột
chiếcthẻtreinhaichữsonđỏ“VũThắng”19,đưachoơnglão.Nhậnrahiệuqncủamộtđạobinh
nổi danh triều đình mà tất cả các hàng dân binh cùng phối thuộc chiến đấu ở đây điều kiêng nể,
ngườilínhgiàcóphầnrụtrèkhitraolạitấmthẻchongườivừatới.Nhưngơnglãovẫnkhơngqn
liếcnhìnlạimộtlầnnữakhnmặtchắcchắnđãtừnggặpmàvẫnkhơngsaogợinhớrõràngđược.
Lơđãngqitaycầmlạichiếcthẻqn,ngườilínhphịngthànhcaolớnxoayngười,dướnđơi
lơngmàynétmác,nhìnsangbênkiasơng.Phíađó,xatít,cónhữngbóngngườinhỏxíu,mangsắc
phụclạ,đanglăngxăngbênnhữngcỗmáybắnđạnđá,đặtởrìarừng.Phíasauchúng,lềutrậnnhư

bátúp,chạydọcmãitheotriềnsơngđếntậncùngtầmmắt.Nhơlêntrênrừnglềutrậnđólànhững
ngọncờhiệu,chiếccao,chiếcthấp,chiếcto,chiếcnhỏ.Khơngnhìnđượcrõchữ,nhưngcũngcóthể
đốn được ra những tên “Triệu”, “Hoàng”, “Vương”, “Miêu”… in trên những lá cờ ấy của bọn tùy


tướng,nhữngtênđãtừngnhiềuphentungqnsangphálũycủata,toanmởđườngtiếnthẳng
tớikinhthànhThăngLong.BởiđấychínhlàđạibinhviễnchinhcủaTốngtriều.
Mộttràngtiếngthétlớnbỗngdộibậtlêntrênsơngnướcngănđơitrậnđịahaibên:
–Nàyqnăncướp!Cógiỏithìdẫnxácsangđâylàmkeonữađi!
Giọngqttháorềnrềnnhưsấmđộng,vangxađếnhàngdặm,tưởngnhưkhơngphảithốtra
từ cổ họng người thường nữa. Chiếc nón chóp của người cao lớn mặc áo lính Vũ Thắng vội xoay
ngayvềphíacótiếngthét.Từmộtvọngtiêuxaxadọcchiếnlũy,mộtdánghìnhlựclưỡngđanggiơ
caongọngiáo,vươnngườivềphíabênkiasơng,đâmdứnhưtrêuchọcqnđịch.
Một nét cười thống hiện giữa chịm râu chải mượt trên khn mặt đăm chiêu, người lính Vũ
Thắngkhẽlẩmnhẩm:
–PhảilàdânHảiĐơng20thìmớicóđượccáigiọngdữdằnđếnthế!
ƠnggiàthợmộcphườngTháiHịathốngnghethấycâuấy,cấttiếngbắtchuyệnngay:
–Quảnhưvậy!Dânchàibiểnquanhnămphảithétgióqtsóngmà!
Ngườicaolớnmặcáolínhthongthảquaylại,tiếnmộtbướcđếngầnngọngiáocủangườidân
binhkinhthànhđangđứngcanhchiếnlũysơngCầu,ngẫmnghĩgiâylátrồinhậnrangườiquencũ,
thânmậthỏi:
–Này,thếnào?Nhớnhàchứ?
ƠnggiàphườngTháiHịahơingạcnhiên,mộtlúcrồibỗngnói:
–A!Dạ,QuanTháiúy…
NhưthấylỡlờivìbiếtđâylàLýThườngKiệtgiảtrangđithịsáttrậnđịa,khơngtiệnlúcnóithật,
ơnggiàphườngTháiHịavộivàngtrảlờingaychokịp:
–Nhớthìcũngchẳnglàmgìđược!Nhưngmà…bácthìkhácgìtơinào?
NgườilínhVũThắngcaolớnkhẽcười:
–Khácchứ!-Vàđổigiọngnghiêmtrang:-Liệuthếgiặcrasao?Đánhđượckhơng?
–Saolạikhơngđánhđược?Nhưng…cóđiềulà…mộtthángtrờinhùngnhằngcầmcựmãiởđây

rồi…
Nghe câu trả lời ấy, người cao lớn mặc áo lính lẳng lặng nhìn người lính già phường Thái Hịa
mộtlầnnữa,rồichẳngnóichẳngrằng,quaylưng,đixuốngchânlũy.
*
**
Ngồitrongchiếclềutrận,ngunsúyLýThườngKiệtcódángđămchiêusuynghĩ.Ơngđãcởibỏ
bộsắcphụclínhVũThắngvừacảitrangđixemxétchiếntrường.
Tìnhhìnhchiếntranhđãdiễnrađúngnhưsựtínhtốnnấunungtrongbộócqnsựthiêntài
củaơng.Bằngđịn“đemqnratrước”,ơngđãchớpnhốngđánhhạthànhUngChâu,triệtphá
hàngloạtcăncứtiềnphươngcủagiặc,đậpnátcơsởchuẩnbịchiếntranhcủachúng.Rồiđó,giữa
lúc triều đình nhà Tống nháo nhào đối phó, ơng đã ung dung đưa qn về, dựng nhanh phịng
tuyến sơng Cầu, sẵn sàng chờ giặc. Hiệp đầu của trận đánh, đã giành được phần thắng oanh liệt.
Đếnhiệpthứhainày,ơngcũngsẽphảigiànhđượcphầnthắnglớnnhưthế.
Tronghiệpnàycủatrậnđánh,quyếttâmxâmlượcvàphụcthùcủaTốngtriềuthậtlàlớn.Vìvậy
mà, tuy vấp phải vơ vàn gian khó do thất bại ở hiệp đầu, Tống triều vẫn gắng sức huy động một


đạobinhlớngồm10vạnlínhchiếnvà20vạnlínhhậucần21trànxuốngđấtđaiĐạiViệt.Bằngkế
sách “nhử địch vào sâu”22, cắt rời thủy quân và bộ binh của chúng, rồi chặn chúng ở phía trước,
phá chúng ở phía sau, Lý Thường Kiệt đã làm cho các cánh quân viễn chinh của giặc phải nhiều
phenlaođao,khốnđốn.NhưngquângiặccũngđãgâychovịnguyênsúyLýtriềunhữnggianlaovất
vảchẳngkém.Bữatrước,mộtmũinhọnkỵbộcủagiặc,docáctùytướngMiêuLý,HoàngKimMãn
chỉ huy, đã bất thần vượt bến Như Nguyệt23, phá được một đoạn phòng tuyến của ta và những
toan tràn thẳng đến Thăng Long. Thế trận tưởng đã bị đảo lộn, nhưng sau đấy, đại binh của ta
đượcđiềutừphíasaulên,đãcốsứcdồnđượcbọngiặcvềbênkiasơng.
LýThườngKiệtbiếtrằngđấylànhữngcốgắngcuốicùngcủagiặctronghiệpthứhainàycủatrận
đánh.Bọntùytướngcủagiặccóthểcịnhunghăng,nhưngnhữngtênchủsốicủachúng:chánh
tướng Qch Q, phó tướng Triệu Tiết – những danh tướng của Tống triều mà ơng đã dày cơng
theodõitừngcửchỉvàýđồ-thìrõràngđãbảihoảitậnganruộtrồi!Thámtửcủata,đượctung
sangtrậngiặc,vừabáovềmộtmậtlệnhcủachínhtướngQchQmàhọđãdịđược:“Phảián

binhbấtđộng,khơngaiđượcđánhnữa,kẻnàobànđánhsẽbịxửchém!”24
Nhưvậy là đãsắp đến lúcchuyển sang hiệpcuối cùng củatồn bộ cuộcchiến: phản cơng.Các
hồngtửHoằngChânvàChiêuVăn,điềubátthủyqnĐạiViệttậpkếtởkhúccuốisơngCầu,đã
đượclệnhcủangunsúyLýThườngKiệtchuẩnbịvượtsơngtấncơngvàoqndoanhQchQ
đóngởmạnấy.CịnđíchthânngunsúyLýThườngKiệtthìsẽdẫnđạibinh,dùngngayđườngbến
Như Nguyệt mà giặc đã sử dụng, đánh thẳng vào quân doanh của Triệu Tiết đóng sâu ở chỗ đối
diện,bênkiasơng.ĐâysẽlànhữngđịnsấmsétcủaqnđộiĐạiViệt,nhằmqtgiặcTốngrakhỏi
cõibờ,giữnnonsơnggấmvócmàsuốtmộtđờitheođuổibinhnghiệp,LýThườngKiệtkhơnglúc
nàovơinhiệthuyếtdângtrọntàinăngvàlịngthànhcủamình.
Một cơn gió mạnh lùa qua màn cửa, lọt vào trong lều. Cành hoa mai cắm trên án thư rơi nhẹ
mấycánhxuốngcuốnbinhthưđọcdở,mởdướibónghoa.Nhìnnhữngcánhhoatrắngđãngảsang
màungà,vịngunsúyLýtriềuthầmnhủ:
–Thếlàsắphếtxnrồi…
Vàơngmỉmcười:“Xnnày,mảichuyệnchốnggiặc,tachưakhaibútđượcbàithơxnnào…”
Bấtgiác,trướcmắtLýThườngKiệthiệnngayrahìnhảnhmộtchúhọctrịnhỏ,tócđểtráiđào,
ngày nào cũng men theo con đường xanh mướt thướt tha bóng liễu ven hồ Mù Sương25 để từ
phườngTháiHòangượclênphườngBáiÂn26 theo học ở trường tập văn của danh sư Lý Cơng Ẩn
đơngnghịthọctrị.ThầyLýCơngẨntuynhiềuhọctrịnhưvậymàngàyấyvẫnđặcbiệtchúýđến
trịnhỏNgơTuấn,tướngvõlộthậtrõ,nhưnglàmthơthìlạithậthay…
HồnthơbỗngthứcdậytronglịngvịngunsúyLýtriều.Xungquanhvẫnnlặngnhưtờ.Nhìn
đăm đăm vào mấy cánh hoa nằm trên những dòng chữ binh pháp, Lý Thường Kiệt lại thấy thấp
thoáng giữa những nét chữ hiện dần ra cả một vườn mai trắng rực ở trước cung vua, trong ngày
ông vào cung bái biệt để làm lễ xuất quân. Vua Lý Nhân Tông, vừa mười hai tuổi, vẫn theo đúng
điểnlễ,xúngxínhtấmhồngbào,tựtaydắtngựadẫncỗxetrậncủavịđạingunsúylănbánh
một qng đường. Đi theo cạnh cỗ xe, một bên là Hồng thái hậu Nhiếp chính Ỷ Lan, một bên là
TháisưTểtướngLýĐạoThành,trịnhtrọngvịntayvàothànhxe,đẩychầmchậm.Vàrồi,trướckhi
rờitayđẩyxeđểchiếnmãtungvóđưaLýThườngKiệtrachiếntrường,TểtướngLýĐạoThànhmới
từviễnchâuNghệAntrởvềcịnâncầnnắmlấytayngườicộngsựtrọngđạicủamình,đốnchắc
vớiquanĐơnquốcTháiúyrằng,mọiviệcởnhà,sẽcóngườihếtlịngloliệu,đểchovịtướngởcõi

ngồivữngtrí,ntâm…
Một niềm phấn chấn trào dâng lâng lâng khắp tâm hồn, Lý Thường Kiệt thong thả với tay cầm
lấycâybútlơngdầmvàonghiênmực.Đơimàynétmácnhíulạirồigiãnra,LýThườngKiệtđắnđo
cânnhắchồilâurồibỗngngẩngcaođầu,ngồithẳngdậy.VịngunsúyLýtriềuvungtay,lianhanh
câybúttrêntranggiấy.Nhữnghàngchữđennhánhnốinhauchạyvùnvụt,nétchữtươinhưcắt.
Và cuối cùng, Lý Thường Kiệt buông bút, thong thả đứng lên. Dõi mắt nhìn mãi ra xa, nhà thơ võ
tướngkhẽhắnggiọng,cấttiếngngâmngợi:
“Namquốcsơnhà,Namđếcư
Tiệtnhiênđịnhphậntạithiênthư.
Nhưhànghịchlỗlaixâmphạm
Nhữđẳnghànhkhanthủbạihư”27
Cầmtờgiấythơ,LýThườngKiệtlạithongthảngồixuốngkỷ.Nhìnlạinhữnghàngchữcịnướt
mực,nhàthơvõtướngthấyniềmtinsắtđáởchiếnthắngvànonsơngcủaơngđãđượcthiphẩm
thểhiệntinhtế.Nhưnglàmsaotruyềnđượcniềmtinmạnhmẽnàychoqnsĩđểhọsẽcùngơng
dấnlêntronghiệpđánhcuốicùngsắptới?
Hìnhảnhơnggiàcùngtuổivàcùngqởkinhthànhvừatìnhcờgặpgỡtrênchiếnlũyhiệnngay
ra,khiếnLýThườngKiệtvừathấycảmkích,thúvị,lạivừathấyáingại,âulo.Trậnđánhcầmcựkéo
dài đã khiến quân ta cũng có phần nào sốt ruột, mệt mỏi rồi chăng? Đơi mày nét mác cau lại, vị
ngunsúyLýtriềucúiđầusuytínhhồilâu…
Bỗngnhiên,LýThườngKiệtlạiđứngphắtdậy.MạchnghĩtừngườilínhgiàphườngTháiHịađã
dẫnơngđếnchỗvụtnhớtớigiọngthétnhưsấmrềncủangườilínhHảiĐơngtrênchiếnlũy.Mộtý
địnhthốnghiệnranhưlànchớp,LýThườngKiệtmừngrỡtruyềnlệnhchoqnhộvệđilênchiến
lũytìmngayngườilínhHảiĐơngvềlềutrậncủamình.
Khơng phải đợi lâu lắm, quân hộ vệ đã tìm được người lính Hải Đơng đưa về. Chàng trai miền
biểncógiọngnóicủaThiênlơiấyvẫncịnngơngácvàcảmđộng,khơnghiểuvìsaolạicóvinhdự
đượcngunsúyvờiđếntậnnơitrướnglệnhđểgặpmặt.Nhưngchẳngđểmấtthìgiờ,LýThường
Kiệtđãchođuổihếttảhữurakhỏilều,rồivẫygọingườilínhtrẻlạigần,traochobàithơvừathảo
xong,vàhỏi:
–Ngườiđọcđượcchứ?

–Dạ,tiểutốtcũngvõvẽdămbachữ!
–Thếthìđượcrồi-LýThườngKiệtvuivẻ-Ngươigiữlấybàithơnày,họcchothuộc,rồitìmcách
đọc thế nào để cho cả quân ta lẫn quân giặc đều nghe thấy, được chứ? Giọng của ngươi là giọng
trờichođó!
NgườilínhHảiĐơnglẩmnhẩmđọcbàithơvàchợthiểuraýđịnhsâuxacủavịchủtướng.Chàng
traibiểnnởnangmặtmày,ấpúngmãimớinóiđược:
–Dạ…tiểutốtxinlàmngay..
Nhưngvừatoanváichàochủtướngđểquayra,ngườilínhtrẻđãngậpngừngdừnglại.Đắnđo
mộtchút,chàngtraibiểncốhạgiọngđểnóichođượcnhỏ:
– Bẩm ngun súy… ở gần cửa sơng có một… ngơi miếu thờ hai ơng thần sơng rất lớn28! Dân
chúngquanhmiềnnàyđềunóirằngcácvịrấtthiêng,vẫnthườnghiểnthánhđểtruyềndạychodân
nhữngđiềuphảitrái-Đổigiọngtinhnghịch,ngườilínhHảiĐơngnóitiếp-Dạ,đêmnay,tiểutốtxin
mạomuộinấptrongmiếuđểđọcthơ…
LýThườngKiệtmởtomắtlắngngherồibỗngmỉmcười,nhìnchàngtraiHảiĐơngchằmchằm.Ý


địnhcủangườilínhtrẻthậttáobạo!Kếtquảlạkỳchắcsẽkhơngthểlườnghếtđược!
Bắtgiác,vịngunsúyLýtriềuthânmậtvỗvaingườilínhtrẻ,khiếnchàngtraibiểnsungsướng
đỏlựngcảmặtmày:
–Được!Làmngayđi!Nhưngphảigiảgiọngchokhéovànhớgiữgìnchothậtcẩnmật!
*
**
Trậnđánhđộtnhiênnổravàkếtthúcnhanhchóng.ThâygiặcTốngnằmngổnngangkhắptrên
hàng rào chiến lũy, dưới bãi đất ven sơng. Hàng chục chiếc bè ghép tạm, vừa chở quân giặc vượt
sông,giờnằmvậtvờsátménước.
Bọn tùy tướng Tống triều thấy mùa hè đã sắp tới mà vẫn chưa qua nổi sông Cầu, đã cố gắng
thuyết phục được chủ tướng Quách Quỳ lao một cánh quân nữa sang sơng, đánh thơng một lần
nữaconđườngmáutiếnvềkinhđơĐạiViệt.Nhưngqntađãkìmngaychúnglạiởbếnsơngvà
diệt sạch, khơng cịn một mống! Chưa bao giờ quân ta lại xuất trận dũng mãnh đến thế. Tin báo
giặcvượtsơngtiếncơngvừađưavềđếnlềutrậncủaLýThườngKiệt,vàvịngunsúyLýtriềuvừa

điềubáttướngsĩkéoqnrabếnsơngtrợchiến,thìlựclượngqnquancanhphịngchiếnlũyđã
tựlựccảpháqngiặcrồi.
Trênbếnsơng,LýThườngKiệtgặplạingườithợmộcphườngTháiHịa.Ngọngiáodàicủangười
dânbinh,tronglúcxungsát,đãbịgẫylàmđơi:cánnằmlạitrongtaychủ,cịnmũithìvẫnghimở
ngựcmộttêngiặcnằmdướichânlũy.Ngườilínhgià,mộttaycầmcâygiáogẫy,mộttaynắmthanh
kiếmchingàvừacướpđượccủamộttêntùytướnggiặc,phấnchấnnóivớiLýThườngKiệt:
–Bẩmngunsúy,qntaquảlàcóthầnnhângiúprậpthật!Chẳngthếmàhơmnaymộtđịch
mườimàvẫnkhơngnúng!
LýThườngKiệtkhẽmỉmcười,hỏi:
–Thầnnhânnào?
–Bẩmngunsúy,ngườikhơngnghethấysao?Tấtcảanhemchúngtơiởđâyđềungherõtiếng
thầnsơngtrongmiếutruyềnthơđêmtrước.Giọngthơvangnhưsấmđộng,nhắcđinhắclạiđến
mấylần.QnTốngbênkiasơngcũngnghethấy,đứanàođứanấyđềusợhãimấtmật29…
Ngườilínhgiànóimộthơidài.LýThườngKiệtvẫngiữnụcườitrênkhóemiệng:
–Bàithơnhưthếnào?
–Dạ,anhemchúngtơiởđâyđềubảonhauhọcthuộccả.Thơthầnchỉcóbốncâunhưthếnày…
Ơnggiàhămhởđọclạimộtlượtbàithơ“SơngnúinướcNam”.Nghelạichínhthơcủamình,qua
giọngđọcsơinổicủangườilínhvừalậpchiếncơng,LýThườngKiệtcũngthấyxúcđộngdạtdào.Vị
ngunsúyLýtriềubảongườilínhgiàcùngtuổi,cùngqvớimình:
–Qntacónhữngngườihăngháidũngmãnhđánhgiặcgiữnướcnhương,thìcókhácgìđược
thầngiúp!
LýThườngKiệtchưadứtlờithìtrênbờsơng,tiếngthétlớnnhưhơmđithịsátơngđãgặp,lại
bỗngdộicaotrênmặtnước:
–Này,qnăncướp!Cógiỏithìdẫnxácsangđâylàmkeonữađi!
Đó chính là người lính trẻ vùng Hải Đông. Lý Thường Kiệt và người thợ mộc phường Thái Hịa
cùng quay nhìn ra dịng sơng Cầu đang cuồn cuộn trôi xuôi những xác giặc. Bên trận quân Tống
vắng lặng như tờ. Nhìn cảnh ấy, Lý Thường Kiệt nghĩ đến những đòn cuối cùng của trận đánh mà


nhânđàphấnchấnnàycủaqnsĩ,ơngsẽchophóngra,sớmhơndựtính.

*
**
KhơngkhítronggianlềutrậncủavịngunsúyLýtriềubỗngtrởnêncăngthẳngkhácthường.
Haichiếcbảnnhỏkêgầnhaibêncửalều,túmtụmnhữngtùytướngchuntráchcácviệctruyền
tinvàphátlệnh.Qntếtác30nốidàihaidãytừđấyrangồi,sẵnsàngchạyhiệu.Đámthânqn
hộvệchủtướngxúmxíttrướccửalềutrận.Vàphíasau,thủtúccủanhữngđơtướngmàLýThường
Kiệtđãcấtcảvềcáccánhqnđanggiấukíntrongmiền,cũngtúctrựcđểsẵnsàngmanglệnhtừ
nơilềutrậncủaLýngunsúyvềcácnơiđóngqncủacácđơtướng.
Chính giữa gian lều trận, oai nghiêm trong bộ giáp trụ sáng lống, Lý Thường Kiệt ngồi thẳng
ngườitrênchiếcghếtrảidacọp.Chiếckỷthấp,đặtvừatầmtayphải,lơnhơnhữngốnglệnhtiễn,
mỗiốngmangmộtloạithẻtrecódấusonkhácnhau,đểtiệnđánhdấunhữnghiệulệnhtiến,lui,
cơng,thủ,củavịchỉhuytốicaotrongloạttrậnđánhsắpmởmàn.
Vớisáuvạnchiếnbinhdướitrướng31,LýThườngKiệtđãcânnhắcnátócđểcóthểgiángnhững
địntrímạngvàođạibinhTốngtriềutronghiệpnày.Lũquanqnxâmlượcởbênkiasơngđãdồn
lựclượngcủachúngthànhhaicụm:mộtởtrướcThịCầu32,dochínhchủtướngQchQchỉhuy,
mộtởtrướcNhưNguyệt,dophótướngTriệuTiếtchỉhuy.Suyđitínhlại,LýThườngKiệtđãquyết
địnhnhằmchínhvàocánhqnTriệuTiếtnàyđểhạmộtđịntrờigiáng,tạomộtchấnđộngtồn
bộchođạiqnTốngtriều.Muốnvậy,phảilàmchoTriệuTiếtbịbấtngờtrongsựtrễtràngphịng
ngựcủahắn,vàtốthơnnữathìhútbớtđượccảlựclượngcủahắnđi.Nhưthếthì,tuyđánhđịn
chủcơng,nhưngsẽchỉdùngđượckỳbinhởNhưNguyệt.Cịnchínhbinhthìsẽtrốnggiongcờmở,
tấncơngvàoqndoanhQchQởphíaThịCầu.TronglúcqnTốngdồncảvàochỗmàchúng
tinchắclàchínhtrậnnhưthế,kỳbinhsẽbấtngờraqnđánhđịnchínhởNhưNguyệt.Sựbiến
hóakỳảocủabinhphápnhưthế,chắcchắnbọnQchQ,TriệuTiếtsẽkhơngthểlườngđược.
NgườilínhtếtácđầutiêntừphíaThịCầuchạytinvềlềutrậncủangunsúyLýtriềuđãđưatin
tức tới trước cửa. Lý Thường Kiệt chống tay lên thành ghế, nhổm người về phía trước, nghe một
viêntùytướngbáolại:
–CáchồngtửHoằngChânvàChiêuVănđãdẫnbốntrămchiếnthuyềnchởhaivạnqnvượt
sơng,vừahịreoqttháo,vừađánhvàotrạigiặc…
Trậnđánhđãmởmàn!Gianlềungunsúyhoạtđộnghẳnlên.Vàtintứccứthếmànốinhau
báovề:

– Qn ta đã giao chiến cùng quân giặc. Tống binh bị chết rất nhiều. Tiền qn Tống triều đã
tháochạyvàotrongnúi!
–ChủtướngQchQcủagiặcđãtựdẫnđạothânbinhcủahắnraứngcứu,thấycảhiệucờ
củacáctùytướngnĐạt,LýTường,DiênChủng…
LýThườngKiệtrútramộtcâylệnhtiễn:
–Truyềnchohaihồngtửkhơngđượchamđánh.Hễgiặccóthêmviệnbinhkéotớithìphảilui
qn!
Línhchạyhiệutừngồilềutrận,phóngngựalaođinhưtênbắn,trongkhitừphíaThịCầu,tin
tứcvẫnchạyngượctrởvề:


–Qntađangtiếnsâuvàođấtgiặc.Đãcướpđượcmộtlácờtướng…
–ChủtướngQchQđãphảichogọithêmqncủaTriệuTiếtđếnứngphó!
ĐơimàynétmáccủaLýThườngKiệtthốnggiãnrakhinghetinnày,nhưngrồilạicaulạikhicó
tinbáotiếp:
–Xuấthiệnhaiđạokỵbinhcủagiặc.CờhiệudẫnđầumangtêncáctùytướngTrươngThếCựvà
VươngMẫn!
LýThườngKiệtrútnhanhcâylệnhtiễnthứhai:
–Truyềnchohaihồngtửtránhkỵbinhcủagiặcmàđưaqntrởvề!
Giặcđãphảitungranhữngđạobinhtinhnhuệlợihạinhấtcủachúng.Nhưvậylàđịnđánhdứ
bằng chính binh của ta đã có hiệu quả. Chỉ còn ngại là các tướng trẻ của ta quá ham đánh mà
khơngtínhđếntổnthất…
LýThườngKiệtlạichọnlấycâylệnhtiễncódấuhiệukhẩncấpnhấtmàtruyềnlệnh:
–HoằngChân,ChiêuVănphảilậptứcluiqn!
Trờiđãngảvềchiều.Trậnđánhmởmàncóthểkếtthúc.LýThườngKiệtvớichiếcghếhổ,bước
racửalềutrận.PhíaĐơng,nơitrậnđánhvừanổra,nềntrờibỗngđùnlênmộtđámmâyđen,mỗi
lúcmộtlớn.Dướinềntrờivầnvụđó,mộtbóngngựaphinhưtênbắntrởvề.LýThườngKiệtbước
vàolều,vàngheđượcmộttinbáodữdội:
– Qn ta đã trở về bờ nam ngạn. Nhưng chiến thuyền của hai hoàng tử đi sau cùng, bị trúng
đạntừmáybắnđácủagiặc.Cáchồngtửvàđộithânqnđềuchìmtheothuyền33…

Trận đánh lẽ ra đã thành cơng lớn, nếu khơng có tổn thất này! Nhưng Lý Thường Kiệt chỉ n
lặngmộtlúcrồiđanhnétmặtlại.Rútmộtloạtlệnhtiễn,ơngtruyềnchocácđơtướngcủamình,
đúnggiờTý34 đêm nay, sẽ phải bất ngờ vượt sơng, xung trận. Lý Thường Kiệt đã quyết định khai
thác ngay những thuận lợi mà trận đánh mở màn vừa tạo ra. Và cũng là để trả thù cho những
ngườivừahysinhvẻvangchohiệpđánhcuốicùngnày.
Lệnhtruyềnxong,vịngunsúyLýtriềuchậmrãitiếnracửalều.Vàđithẳngđếnchỗbốtríđám
thânqncủamình.
Đêm ấy, ngun súy Lý Thường Kiệt đã thân chỉ huy đạo kỳ bình ở phía mặt trận Như Nguyệt
đánhtrúngvàoqndoanhTriệuTiết,rấtđúnglúcvàđúngdựđịnh.Địnsấmséttừchínhtayơng
giángxuốnglũTốngbinhđanghýhửng,khảngtảngsautrậnđánhởphíamặttrậnThịCầu,đãdẫn
đếnkếtquảghêgớm:qnửaqndoanhTriệuTiếtbịtiêudiệt35!
Và, sau trận ấy, cũng đúng như dự kiến thiên tài của vị nguyên súy Lý triều, cả đạo binh viễn
chinh của Tống triều đã bủn rủn rung động, không sao gượng lại nổi, nên đã buộc phải cuốn cờ,
rùngrùngrútchạykhỏicõibờĐạiViệt36.

III
RakhỏicuộcchiếntranhchốngTốngvớivịnghàoquangchiếnthắngquanhvươngmiện,vương
quốcĐạiViệtsảichânbướcnhanhtrênconđườngcườngthịnh,vănhiến.VuaLýNhânTơngcũng
trưởngthànhvàngàycàngtỏralàmộthồngđếtrịvìcóbảnlĩnh.ĐãđếnlúcHồngtháihậuỶLan
phảicuốnlárèmvẫnngồinhiếpchínhởđạiđiệnCànngunđểluivềcấmcung,nhưởnghạnh
phúcnhàntảncủangườilàmmẹvua.TểtướngLýĐạoThànhgiàyếu,đãmất5nămsaungàychiến
thắng.Giữatriềuđình,chỉcịnlạiĐơnquốcTháiúyLýThườngKiệt,giờđãlênhànglãothầnđáng


trọng vọng với tuổi sáu mươi ba, và càng được trọng vọng bởi cơng lao khơng ai sánh nổi trong
suốtnhữngthángnămhếtlịngdựngnướcvàgiữnướcvừaqua.
UytíncủavịlãothànhởgiữatriềuđìnhkhiếnsựtrịvìcủanhàvuamườibảytuổiLýNhânTơng
cóphầnkệnhvướng.NhậnthấyvùngđấtphíanamcủađịabànĐạiViệtkhiấycầnphảimởmang,
gâydựngchokịpvớimiềnđấtquanhkinhkỳ,hồngđếLýtriềuquyếtđịnhđổivịlãothầncủamình
vàotrịnhậmlâudàiởnơixaxơiđó.

Cả triều đình ngơ ngác, bàng hồng trước quyết định của nhà vua. Nhưng triều thần chỉ thấy
quanĐơnquốcTháiúy,khơngchútnềhà,đãvuivẻrờikinhthành,rađi.
Mười chín năm vào sống ở Thanh Hóa, Lý Thường Kiệt đã làm thay đổi hẳn miền đất này. Tài
năng,đứcđộvàsựnăngnổcủamộtnhânvậttừngtrảinhiềunămđảmnhiệmnhữngviệctrọngđại
củacảmộtquốcgia,hẳnthừađểgiúpơngthithốnhữngcơngđứcchỉtrênmộtmiềnđấtnướcnhư
miềnThanhHóa37.Tuyvậytriềuđìnhvẫntrơngngóngơng.ThăngLongmongđợiơng.Vàtịaphủ
đệởphườngTháiHịacũngchờđợiơng…Chođếnmộtngày,tịaphủđệấy,saumườichínnăm
vắnglặng,bỗngnhiênlạitấpnậpnhữngbóngthợthuyềnvàlínhtrángvàora,dọndẹp,sửasang,
tơđiểmgấpgápnhữngchỗđổnát,vỡhỏngởtrongnhà,ngồivườn…
Người thợ mộc già ở phường Thái Hịa, cùng q và cùng tuổi với Đơn quốc Thái úy, dĩ nhiên
cũngsẽcómặtởtịaphủđệvốnchẳngxanhàmình.Ơnglãongoạitámchụctuổi,giờđãgiàyếu
lắm,nhưngmốitìnhgắnbótựnhiênvớingườiđồngtuếđồnghươngđángkínhtrọngthìvẫnnhư
xưa.Hịmđồnghềcủaơnglãovẫncùngvớibàntaycầmdùiđục,tuykhơngcịnvữngvàngchuẩn
xácnữa, nhưngvẫn thamgia mêmải vàođủ mọiviệc trongtịa phủđệ. Vàvừa làmviệc, ơnglão
vừalắngtainghengóngnhữngthợbạnchuyệntrịrơmrảbênbồnhoa,trêngiàngiáo…
Chẳng ai bảo ai mà các câu chuyện cứ dồn lại quanh những điềm gở mà gần đây, mỗi ngày lại
mỗi thêm nhiều. Chẳng hạn, một người lính trịn mắt kể lại câu chuyện Thái sư Lê Văn Thịnh người thay quan Đôn quốc Thái úy làm tể tướng ở triều đình - bỗng nhiên đi thi thố phép lạ lọc
đượcởnướcĐạiLý38đểhóathànhhổdữ,toanhạivua39.Mộtngườithợsợhãinhắclạicảnhtrời
rungđấtchuyểnnămDầnvừaqua40.Mộtngườithợnữakểchuyệnđichơnnhữngxácngườimắc
dịchnămThìn41…
Cácchuyệnlạcứrâmranbêntaingườithợmộcgià,trongkhiơnglãochỉnlặngngẫmnghĩ:
đấychẳngquachỉlàđiềmtrờixuikhiếnđểhồngthượngphảinhớđếnvịlãothầnởnơixamàgọi
vềđóthơi!
Quả nhiên, đúng như vậy! Quan Đôn quốc Thái úy Lý Thường Kiệt đã nhận được chiếu chỉ của
hồng đế trị vì triệu về kinh thành sau mười chín năm xa vắng. Tịa phủ đệ ở phường Thái Hịa
đangđượcsửagấpcũnglàvìlẽđó…
*
**
Tronggiansảnhđườngvừamớiđượcsửasanglại,LýThườngKiệtđangngồitiếpchuyệnriêng
ngườithợmộcgiảcùngtuổi,cùngphườngvớimình.NépbênơnglãophườngTháiHịalàmộtcơ

gáimớichíntuổinhỏmàđãhếtsứcđẹpxinh,linhlợi.Cơgáibélémắtquavaiáoơnggiàmànhìn
vịđạiquanđầutriềuđườngbệtựamìnhvàoánthưởtrướcmặt.Thânhìnhtolớn,đơilơngmày
nét mác trên khn mặt phương phi, vẫn là bóng dáng vị ngun súy trên chiến lũy sơng Cầu từ


nămxưamàcơbéhằngnghetruyềntụng.Duychỉcóđầutócvàbộrâubachịmdàimượtđếnrốn
củavịlãothầnthìđãbạctrắngnhưcướcrồi…
TiếngngườithợmộcgiàrunrunnóivớiLýThườngKiệt:
–Tơithìđãxuốngsứcqthể,chonênlầnraqnđánhgiặcnày,chắclàkhơngcịndịpđểxin
cắpgiáotheohầudướitrướngđượcnữa.Thậtkhổtâmchotơi,concháuruộtgiàchẳngcịnainữa
đểcậynhờviệcnày.Maymàcóđứacháuniđây…-Ơnglãochỉvàocơbé-CháunótênHoa,họ
Trần. Bố nó vốn người Thanh Hóa, từng được gội ơn mưa móc của quan Đơn quốc Thái úy khi
người trị nhậm trong đó, nhưng chắc Ngài chẳng có dịp để ý đến. Giờ thì cha con ra làm ăn ở
phườngĐạiBiởcạnhphườngTháiHịatađây42.Chaconnóbiếttơilàchỗcóthểthưachuyệnvới
quan Đơn quốc Thái úy, nên mới cậy tơi trình với Ngài để xin mở lượng cho cả cha con nó cùng
đượctịngchinhphennày…Tơibiếtđâylàviệckhó,vìcháunólàphậngái,nhưngthấychaconnó
qthathiết,nhấtlàconbéthìcứsơilênvìchuyệnđánhgiặc,nênthângiànàydùsaocũngthấy
ấmlịng,coinhưcónóđểthaychophậnmìnhđónggópvớinướcnon…
LýThườngKiệtlặngngườibênánthưtrướcsựviệclạlùngmàtrànđầyhàokhíđó.Khơngthể
nàotừchốinhữngtấmlịngnhiệttìnhnhưthế,ơngđểchohaiơngcháungườithợmộctạmravề,
rồisauđó,bướclênchiếccánggấmmàutíavàotriềuvớitâmtrạngbừngbừngcảmkích.
VuaLýNhânTơnghơmnaymởđạitriềuởđiệnCànNgunđểngheđìnhthầnnghịbànviệcra
qnđánhgiặcởbiêngiớiphíanam.Đâycũnglàđiềumàthiênhạđangxốnxangchờđợi.Bởitừ
nhiềuhơmtrước,khinhữngbóngngựalưutinhtừphíanamsảivóphóngnhưbayrakinhthành,
dân chúng các phường phố đã nhanh nhạy túm tụm lại để nghe ngóng sự tình. Thế rồi, một đồn
mười, mười đồn trăm, tin dữ cứ thế mà bay đi: vua Chế Ma Na của nước Chiêm Thành đã động
binhvàocướpđấtbachâuĐịaLý,MaLinhvàBốChính43!NướcĐạiViệtbịxâmphạm!Chắcchắnlà
phải có chiến tranh! Thế là, khơng ai bảo ai, mọi người đều rộn rịch thu xếp, chuẩn bị. Việc đã
thànhnếprồi!
Trongkhiđó,chuyệnbànnghịgiữatriềuđìnhcũngđangvàolúcsơinổi.Mộtvịvănquanxuất

banqtâu:
–Mntâuthánhthượng,ngườiChiêmđộngbinhphennày,ngồiChếMaNalàtaykiệtliệt,
cịncóphảnthầnLýGiácởNghệAnchạysangámtrợ.Giáclàkẻhọcđượcphápthuậtlạ,cóthể
biếnđượccỏcâythànhngười44.Chúngthầnrấtlấylàmlolắng…
VuaLýNhânTơngtừtrênbệngọcchaumàyphán:
–Vậytrẫmmuốnhỏicáckhanhxemailàngườicóthểdẹpnđượcgiặc?
Câuhỏivừabayra,cảtrămcặpmắttrongtịađạiđiệnđềuđổdồncảvềchỗLýThườngKiệt,râu
tóc bạc phơ, đang đứng sừng sững như một cột trụ ở đầu hàng văn võ bá quan. Từ võ ban, một
bóngngườiqxuống:
–Mntâubệhạ,việcnàyphiquanĐơnquốcTháiúythìkhơngcịnailonổi…
VuaNhânTơngtừtrênbệngọclạichaumày:
–Qngiặclàtaykiệtliệt.Vìthếphảichọntướngtrẻmàchođiđánhnó.ThườngKiệtdựviệc
binh lâu năm, nay đã già rồi. Nếu bây giờ trẫm lại giao cho việc binh thì khơng đành lịng trẫm
muốnđãikẻlãothần!
Cảgianđiệnnlặng,mộtkhơngkhínlặng,nặngnềkéodài.Chínhlúcấy,LýThườngKiệttừ
từrờichỗđứngtiếnragiữasânrồng.Đãcólệmiễnquỳlạychocácđạithầntrêntámmươituổi,
thành ra vị Đơn quốc Thái úy râu tóc một màu trắng tốt chỉ vịng tay giơ cao trước mặt mà cất
giọngsangsảng:


– Muôn tâu thánh thượng, tôi vốn là kẻ đã tự rèn cho mình cái nghiệp của người làm tướng.
Trướcđây,mấylầnraqn45,tơimaymắnđượcthànhcơng.ĐólànhờđứcthiêngcủaBệhạvàsự
gắngsứccủacáctướngthần.Naylạinhờơnnước,tơiđượcdựvàohàngngơicao,lộctrọng.Thế
mànếucứngồinxemgiặckiêurơng,thìtơicóchếtcũngnhấtđịnhkhơngnhắmđượcmắt!46
Đưabàntaygânguốcvuốtmạnhchịmrâubạc.LýThườngKiệtbừngbừngnétmặt,đưacặpmắt
sángquắcnhìnkhắphàngbáquanvănvõ.CảtriềuđìnhnhàLýbànghồngđứnglặng.Chỉcóvua
NhânTơnglậtđậtbướcxuốngchínbậcthềmrồng,cảmđộngnắmlấybàntayvịlãothần.
Việcchọntướngđiđánhgiặcnhưvậylàđãđượcquyếtđịnh.
*
**

TriềuđìnhnhàLývàkinhthànhThăngLonglạimộtlầnnữađưatiễnLýThườngKiệtrađi.Trong
lễxuấtqnlongtrọngmàhàohùng,saukhithândắtcỗxetrậncủavịngunsúyđimộtqng
đường,vuaLýđãtrởvềhồngcung.Bâygiờ,đãđếnlúcquanĐơnquốcTháiúyxuốngxe,lênngựa.
Haingườilínhhộvệthântínđỡvịlãotướngtrèolênlưngchiếnmã.Dướilácờsúymangmột
chữ“Lý”cựclớn,LýThườngKiệtlỏngtaycươngchoconngựabạchcaolớnthongthảgõmóng,dẫn
đầuđồnqngươmgiáosánglóa,trùngđiệpkéođi.
Nhìn người lão tướng vươn mình trên lưng ngựa, râu tóc, giáp trụ và sắc ngựa một màu trắng
tốt,nhiềungườidânkinhthànhcảmđộngkhơngcầmnổinướcmắt.Phải,conngườilạimộtlần
nữarađikia,thậtđãsuốtmộtđờichẳngbiếtnềhàgì.Cầnhysinhmộtphầnthânthểcũngnhưcả
gia đình và dòng dõi riêng tư để cho được việc lớn, con người đó đã chẳng nề hả. Cần phải đảm
đương những việc tày trời trong lúc vận nước như nghìn cân treo sợi tóc, con người đó cũng đã
chẳng nề hà. Vinh quang đã đến tột đỉnh, nhưng cần phải rời bỏ cả danh vị lẫn chức quyền, con
ngườiđócũngđãchẳngchútnềhà.Vàbâygiờ,gầnchótcuộcđời,nhưngkhicầnphảibảotồnbờ
cõi,conngườiđólạicũngchẳnghềnềhà…NhìnvịlãothầnsuốtmộtđờitậntụyvìnonsơngĐại
Việtđangrađichinhchiếnnhưthế,cóngườiđãquaymặtgạtthầmnhữnggiọtnướcmắtthương
cảmchokhỏisáibuổiraqn.
Trong khi đó, vị lão tướng vừa chẵn tám mươi nhăm tuổi, vẫn vững vàng trên n ngựa, nhìn
thẳngvềphíatrước,dẫnđầuđồnqntrẩyđi.Khơngphảiđểýnhiều,LýThườngKiệtcũngbiếtrõ
lịng dân đối với mình. Vị lão tướng cịn biết chắc rằng, trong đám đơng chen chúc tiễn mình kia,
thếnàocũngcómặtơnggiàthợmộcphườngTháiHịasuốtđờigắnbóvớimìnhnhưhìnhvàbóng.
Vịlãotướngcũngcịnbiếtrõlà,tronghàngquầndàidặcđàngsaulưngmình,cócảcơgáinhỏtên
Hoa,từnaycũngbắtđầugắnbóvớisựnghiệpcủamình,nênđãđượclệnhcảitrangthànhcontrai
đểcùngchatheoqnngũratrậnmạc,đánhgiặcnhưsởnguyện47.
NghĩvềnhữngconngườinhưthếcủacácthếhệdânnướcĐạiViệtđangởquanhmình,vịlão
tướngthấymìnhhồntồncóđủsứcmạnhđểgiànhtồnthắngtrongtrậnnày.
VĂNLANG


TRẦNHƯNGĐẠO
I

ĐánhbạiqnxâmlượcNgun,bắttướnggiặcNgộtLượngHợpThai48cùngđámtànqnphải
nhụcnhãrútchạynhưlũchuộtvềnước,vuaTrầnTháiTơn49liềnmởtiệckhaothưởngcáctướng,
phủdụbaqnngaytrongcảnhđổnátvìgiặctànpháởkinhđơ.Trongviệcbanthưởngcáctướng
có cơng đánh thắng kẻ địch mà vó ngựa của chúng từng băng qua sa mạc Trung Á, tràn tới trung
tâmchâuÂu,vượtquaVạnLýTrườngThành,giàyxéokhắpđấtTốngmênhmông,riêngHưngĐạo
Vương Trần Quốc Tuấn chưa được vua Trần Thái Tôn đánh giá cơng bằng. Nhớ lại, giữa lúc đất
nướcđangchuyểnmìnhdữdộitrướchọaxâmlượcmạnhnhưgiơngbãocủagiặcNgun,đedọa
qtsạchtừnggốccâyngọncỏnướcĐạiViệt,giữalúcvuaTrầnđanglúngtúngchưachọnđượcvị
tướngtàinàođemqnđichặngiặcthìchínhTrầnQuốcTuấnlàngườiđầutiêntìnhnguyệnxinđi
cựgiặc.LĩnhấnTiếtChếđemqnlênmạnHưng-hóabàytrận,TrầnQuốcTuấntỏrõlàvịtướng
xơngxáomưutrí,amhiểuviệcdụngbinh,khiếnchoqngiặckhơngthểxemthườngsứcmạnhvà
khípháchqndânĐạiViệt.TrongđàtiếnnhưvũbãovềThăngLong,gặpmộtđịchthủcóbiệttài
vềchiếntrận,qngiặcđãphảisữnglạiởHưng-hóa,đủthờigiờchovuaTrầnđiềubátbinhmã,
lấylạitinhthầnvàlàmnhữngviệccầnthiếttrướckhichủđộngrútkhỏiThăngLong.ĐếnkhiNgột
LươngHợpThaipháthiệnrarằngqnTrầnrấtmỏng,địnhgiángđịnbúabổ,bắtsốngvịtướng
trẻdũngcảmtàitrícủanướcĐạiViệtthìchúngbịmộtđịnlừatứchộcmáumồm.TrầnQuốcTuấn
làm như bày trận đánh lớn nhưng kỳ thực là tiến hành một cuộc rút lui chiến lược bảo tồn lực
lượng,đểsauđókhơnglâu,cùngTháiSưTrầnThủĐộchỉhuyqnTrầnbấtngờtiếnđánhĐơng
BộĐầu,qtsạchqngiặcrakhỏikinhđơ,làmchobạitướngNgộtLươngHợpThailẩntrốnvề
đến Ngun triều vẫn chưa hết khiếp đảm. Trong chiến công hiển hách đánh bại đạo qn xâm
lượctinhnhuệbậcnhấtthếgiớilúcấy,cóđónggóplớncủaTrầnQuốcTuấn.LẽralàconAnSinh
VươngTrầnLiễu,làngườigọiTrầnThừa(sauđượctơnlàmTháiTổ)làơngnội,gọivuaTrầnThái
TơnlàchúruộtvàlàanhThiênCảmsaunàytrởthànhhồnghậuThiênCảm,vợvuaTrầnThánh
Tơn50 thì với thiên tài Trần Quốc Tuấn đáng được phong quyền cao chức trọng. Vậy mà khi luận
cơng,HưngĐạoVươngTrầnQuốcTuấnkhơngđượcvuaTrầnđánhgiáđúngmức.Mặcdùvậy,Trần
QuốcTuấncũngkhơnglấyđólàmđiềubậntâmlắm.VịtướngxuấtchúngcủađờiTrầnchưađầyba
mươituổiấy51lạinhớđếncâuchuyệnđaulịngcũ:Ngàyấy,thânphụTrầnQuốcTuấnlàTrầnLiễu
cóngườivợulàcơngchúaThuậnThiên,convuaLýHuệTơn,đangcómang.TháisưTrầnThủĐộ
thấyvuaTháiTơnchưacócon,nênđãépThuậnThiênlấyTháiTơn.Vìlýdođó,TrầnLiễudấybinh
chốnglạitriềuđình.NhưngTrầnLiễubịTrầnThủĐộđánhbại.TrầnLiễuphảiđithuyềnđộcmộc,

giảlàmmộtngườiđánhcáđếnthuyềnvuaTrầnTháiTơnđểxinhàng.TrầnTháiTơnkhơngnhững
thatộichoanhmàcịnphongchoanhđấtAnSinhlàmTháiấp52.TuyvậyTrầnLiễuvẫncămTrần
TháiTơnđãcướpmấtvợmình.Cólần,TrầnLiễuđãbảoQuốcTuấnrằng:
– Sau này, nếu con khơng vì ta mà lấy lại thiên hạ thì ta sẽ khơng sao nhắm mắt được khi đã
nằmxuốngđất.
CũngbởiniýấynênngaytừkhiTrầnQuốcTuấncịnnhỏ,TrầnLiễuđãkénnhữngngườitài
trongnướcđếndạyQuốcTuấnlọc.Nhờthơngminhtuyệtvờilạihiếuhọc,QuốcTuấnđãsớmnắm
đượctinhhoacủamọisáchvởvàsớmnổitiếnglàngườivănvõxuấtchúng.Nhữngngườicódịp


gầnQuốcTuấn,ngheQuốcTuấnbànvềthaolượchoặccódịpngheQuốcTuấnhầuvuagiảngnghĩa
lýkinhsách,nhấtlàxemQuốcTuấnđemnhữnghiểubiếtcủamìnhsaukhiđọcbinhphápTơnTử
của Tơn Vũ và phép dụng binh của Ngơ Khởi diễn làm đồ trận để dạy các tướng, đều phải thán
phục,kinhngạctrướcthiêntàiqnsựcủavịvươngtrẻrấtđẹptraiấy.
NhớlạicâuchuyệnđaulịngđãquađểcắtnghĩasựhiềmkhíchchưadứthẳncủavuaTrầnThái
Tơn, tuyệt nhiên Trần Quốc Tuấn khơng cho lời cha nói là phải. Chứng cớ là trước khi cầm trọng
binh,TrầnQuốcTuấnđemlờichamìnhhỏithửhaigianơlàYếtKiêuvàDãTượng.Cảhaiđềunói:
–Làmviệcấydẫuđượcgiàusangmộtthờithậtđấynhưngtiếngxấuđểmãinghìnthu.Bâygiờ
đạivươngchẳnggiàurồiư?Chúngtơithềrằngthàchếtgiàlàmgianơcịnhơnlàmhàngquanvơ
trungvơhiếu.
Cómộtlần,TrầnQuốcTuấnhỏingườiconlớnlàHưngVũVươngTrầnQuốcHiến:
–Ngườixưalàmnêngiàucócảthiênhạđểtruyềnchoconcháu,vậyýconnghĩsao?
HưngVũVươngthưa:
–Giảsửđốivớihọkháccịnkhơngnênlàm,huốngchilàchỗhọnhàta.
TrầnQuốcTuấnkhenýcủaQuốcHiến.
Lầnkhác,TrầnQuốcTuấnhỏingườiconthứbalàHưngNhượngVươngTrầnQuốcTảng.Quốc
Tảngthưa:
–“XưaTốngTháiTổchỉlàmộtơnglãolàmruộngmàthừathờidấyvậnlấyđượcthiênhạ”.
Nghevậy,TrầnQuốcTuấnnổigiậntuốtgươmkểtộiQuốcTảng:
–“Xưanay,kẻloạnthầnlàtừđứaconbấthiếumàra.Nóiđoạn,ơngtoancầmgươmgiếtQuốc

Tảng.QuốcHiếnphảikhócxinlỗichoQuốcTảng,QuốcTuấnmớitha”.
Nămthángquađi,sốngởTháiẤpVạnKiếpkhơngphảikhơngcólúcTrầnQuốcTuấnthấylịng
mìnhdaydứt.Nhưnglàngườibiếtnắmvữngsợicươnggìngiữlịngmìnhtrướcnhữngdốcđứng
củatâmhồn.TrầnQuốcTuấnlnđặtlợinướclêntrênquyềnlợicủadịnghọ.Nhữngthángnăm
sốngxakinhthành,xaquyềnthế,xacuộcđờibậnrộn,QuốcTuấnthấyniềmvuitrongviệctiếpxúc
với nhân dân, với việc luyện binh và hơn hết là thú vui đọc sách, học binh thư. Chính trong căn
phịngđọcsáchrộngrãi,thốngmátvànắnggiữaVươngphủHưngĐạoởVạnKiếp,TrầnQuốc
Tuấnđãdàycơngnghiêncứu,saymêviếtcuốn“Binhthưyếulược”,phịnglúccầnđếnđểrèndạy
cáctướng.TheoTrầnQuốcTuấn,mọiviệcđềuđộngvàdiễnbiếnkhơngngừng.Phảilotrướcnhững
điềucóthểxảyralàbổnphậncủakẻlàmtướng.

II
GiữavươngphủởVạnKiếp,TrầnQuốcTuấnsắcmặtgiậndữnghesứgiảcủathượnghồngTrần
ThánhTơnbáotingiặcNgunđangsửasoạnđạibinhsangđánhĐạiViệt.TrongtờchiếugửiTrần
QuốcTuấn,thượnghồngdặnơngsuynghĩtrướckếđánhgiữ,đểbangàysau,sẽtrìnhbàyởhội
nghịcácvươnghầuởbếnBìnhThan53.
Thếlàchiếntranhđãbắtđầu!-TrầnQuốcTuấntựnhủkhiđãtiễnsứravề.Trongsuynghĩcủa
conngười am hiểubinh thư nhưTrần Quốc Tuấn,chiến tranh khôngphải bắt đầutừ lúc haibên
dàntrậngiápchiến,màbắtđầutừtrướcđórấtnhiều.CuộcchiếntranhmànhândânĐạiViệtsắp
phảithựcsựđươngđầu-mộtcuộcchiếntranhchắcchắnsẽvơcùngkhốcliệt-đãđượcbộócvĩ
đạiTrầnQuốcTuấntiênđốntừtrướclúcơngdànhtấtcảtâmhuyếtviếtBinhthưyếulược.Nghĩa
làtừkhicuộcđươngđầuvớikẻthùcịnởđịahạtngoạigiao,bằngviệcHốtTấtliệt54phongchochú


họvualàTrầnDiÁi55làm“AnNamQuốcVương”,vàtrắngtrợnlậpra“AnNamTuyênúyti”56,với
tên Sài Thung, đương chức thượng thư bộ Lễ triều Ngun làm “An Nam tun úy sứ đơ ngun
sối”đikèmbùnhìnDiÁisangĐạiViệt.TrầnQuốcTuấncămgiậnnhớlạinhữngtộiáctàytrờicủa
giặchơnhaimươinămvềtrướcvàhàngloạtusáchtrịchthượng,vơlýcủaNguntriềutừđó
đếnnayđốivớinướcĐạiViệt.Nhữngcảnhgiếtngườiđốtlàngxóm,tànphákinhthành,cướpbóc
hãmhiếpcủagiặcvẫncịnhằnsâutrongtâmtríTrầnQuốcTuấn.Lầnnàyđemqnsangrửavết

nhụcthấttrậncũ,chắcsựhungtợntànbạocủagiặccịngấpbội.Tổquốcđangđứngtrướchiểm
họaxâmlượcchưatừngcó.Đốivớikẻgiặctừngđánhbạinhiềunước,làmcỏnhiềudântộc,chúng
sẽkhơngngầnngạigìmàkhơnglàmnhữngđiềutàntệnhấtởĐạiViệt.Khơngthểđược-lịngQuốc
Tuấn sơi sục - khơng thể để giặc hồnh hành tội ác trên giang sơn gấm vóc này; phải chặn khơng
chogiặcphạmtớimộtngọncỏ,mộtlácâycủanhândânĐạiViệt.
Bởivậy,kếsáchđánhgiặccầnphảiđượctrùliệungaytừbâygiờ.Khơngtrùliệusớmlàcótội
vớivua,vớinước.TrầnQuốcTuấnsuynghĩvềmộtthếcuộcrộnglớn.Phảitạochodântộcmộtsức
mạnh như nước đổ từ thế cao nghìn nhẫn. Nhưng cái gì là cỗi rễ của cái thế cao nghìn nhẫn ấy?
Quân giỏi, tướng giỏi? Vua, tơi đồn kết? Trên dưới thuận hịa? Trần Quốc Tuấn căng thẳng suy
nghĩ.Nhữngkinhnghiệmđánhgiặchơnhaimươinămtrướcvàkiếnthứcunthâmvềbinhthư
saubaonhiêunămnghiềnngẫm,vậndụng,đãgiúpchoTrầnQuốcTuấnsớmtìmranguồngốccủa
sứcmạnhấy.Theoơng,muốntạochodântộccóthếmạnhápđảoqngiặccóbinhhùngtướng
mạnhnhưqnNgun,điềucốtyếulàphảiquytụđượcýchítrămhọvềmộtmối.Trămhọchính
là gốc rễ của cái thế cao nghìn nhẫn ấy. Phải lấy trăm họ làm binh, cổ vũ cả nước đấu sức lại mà
đánh. Phải xem sức trăm họ là sức mạnh của khí thiêng sơng núi. Chỉ có dùng sức mạnh ấy mới
đánh thắng được giặc, giữ được nước. Nhưng muốn huy động được sức mạnh ấy, triều đình phải
khoannớisứcdân,rủlịngthươngumndân,phảicónhữngđạoqnchaconsẵnsàngsinh
tửvìvua,vìnước,vàđiềucốttửbậcnhấtlúcnàylàtriềuđìnhphảicóđượcsựnhấttrítậptrung
mọi cố gắng cho cuộc chiến đấu một mất một còn của dân tộc. Trần Quốc Tuấn chợt nhớ đến
những lời trăng trối của Phụng Kiền vương. Dẫu lịng mình đã dứt khốt khơng bận tâm đến câu
chuyệnđaulịngấy,nhưngsựbấthịagiữaTrầnQuốcTuấnvàChiêuminhđạivươngTrầnQuang
Khải, lâu nay khiến ơng chẳng dễ quên. Bởi vậy nghĩ đến hiện trạng mình, Trần Quốc Tuấn thấy
bângkhngvơhạn.TrầnQuangKhảiđượcphongtướcđạivươngtừnămmườitámtuổi,hiệnvừa
giữchứctháisư,vừagiữchứcThượngtướngqn,nắmcảquyềntướngvăn,tướngvõ.Cịnơngthì
đãluivềTháiẤpsốngnhưmộthiềntriết:đọcsách,nghiềnngẫmsựđờivàhọcbinhthư.Mốibất
hịa giữa ơng và Chiêu minh đại vương dường như cả nước đều biết. Người ta đồ chừng hai vị
tướngtàikhơngthểcùngđứngnganghàngtrongtriều.Ngườitagánghéphaingườigờmnhauvề
tàicầmqnvàsobìtướchơnkémnhưngthiênhạítngườibiếtđếnnguồngốcsâuxacủamốibất
hịaấy.Thựcramốibấthịaấykhơngphảivìchuyệnriêngtâymàlàhaingànhtrưởng,thứ.Hơn
thế,làngườitrọngyếucủahaingànhtrưởng,thứ.Mốibấthịaấycịncódâymơrễmátừchuyện

xưagiữaTrầnLiễuvớivuaTrầnTháiTơn,chonêngiữaHưngĐạovươngvàChiêuMinhđạivương,
chắcvuasẽnghetheoTrầnQuangKhải,hơnnữaThượnghồngvớiTrầnQuangKhảilàchỗanhem
ruộtthịt.Vậythì-TrầnQuốcTuấnnghĩ–tasẽhànhđộngrasaokhiTổquốclâmnguy?Suynghĩ
căngthẳngkhiếnTrầnQuốcTuấnthấykhơngkhítrongchínhđườngtrởnênngộtngạt.Ơngđứng
dậy bước ra ngồi. Các võ sĩ hộ vệ lặng lẽ đi theo. Ra hiệu cho họ ở lại chính đường, Trần Quốc
TuấnchậmchạpđivềcuốiTháiẤptrongrángchiềuvàng,nétmặtphươngphivàkiênnghịcủavị
tướngnămmươituổitrôngcàngthêmrắnrỏi.TrầnQuốcTuấndừnglạibênquảđồikềsátđịagiới


Thái Ấp. Xa kia, rặng núi Yên Tử đã chuyển sang màu tím ngắt. Chng chùa Kiếp Bạc bng hồi
ngânngatrongthinhkhơng.Trêncánhđồngmùa,gianơTháiẤpvàdânhươngVạnKiếpmảimê
cơngviệcđồngáng.Ngắmnhìnkhungcảnhhùngvĩ,thânthiếtấy,lịngQuốcTuấnthanhthảntrở
lại.Nhữngkỷniệmthờithơtrẻ,nhữngđêmtrăngvằngvặcvớilờitrăngtrốicủaPhụngKiềnvương
vànhữngngàymiệtmàinghiềnngẫmsáchbinhthưnhưcùngsốnglạitronglịngTrầnQuốcTuấn.
TađãkhơngcoilờichalàphảiQuốc Tuấn đắm mình suy nghĩ - có lẽ nào ta lại đặt lợi ích của gia tộc lên trên lợi ích của đất
nước?Chẳnglẽchỉvìcánhânmìnhmàkhơnghếtlịnglochogiangsơnlúcnguybiến?Hãybiếtgạt
đi những vấn vương làm cho trí óc kém minh mẫn – Trần Quốc Tuấn thì thầm với chính mình Đánhgiặclàcơngviệclớnnhấttrongchiếntranh,chonên,mọingườiphảitậptrungsứclựctrítuệ
choviệcđánhgiặc.Tronglúcquốcloạnnày,nếutavàChiêuMinhđạivươngcịnxungkhắcnhau
thìthậtlàbấthạnhchonướcĐạiViệt.Bởivậy,chínhtaphảichủđộngdẹpmốibấthịavớiChiêu
Minhđạivương.Hơnthế,phảicùngChiêuMinhđạivươngchungloviệcnước.
*
**
NgayđêmấytrướcsânchínhđườngVươngphủHưngĐạoởVạnKiếp,TrầnQuốcTuấnđãtriệu
tấtcảtânbinhvàqngianơđếnhầu.Hàngtrămngọnđènlồngđượcthắpsáng,soirõkhnmặt
đămchiêucủacáccontraiHưngĐạovương,cácgiatướngYếtKiêu,DãTượng,NguyễnĐịaLơvàcác
hiềnsĩTrươngHánSiêu,v.v…Khitướngsĩđãtềtựu,TrầnQuốcTuấnchậmrãi:
–GiặcThátlầnnữalămlexâmlấnĐạiViệt.Vóngựacuồngloạncủachúnglầnnữađịnhphátrụi
kinh đơ Thăng Long và bao làng xóm yên lành. Các ngươi đã tận mắt nhìn sứ giặc nghênh ngang
giữakinhđơ,uốntấclưỡicúvọlàmnhụctriềuđình,đemtấmthânchódêkhinhlờntổphụ.Nếu
khơng chặn tay chúng lại, nước này cịn được chăng? Ta và các ngươi cịn được chăng? Trong lúc

quốcgialâmnguy,nếutướngsĩkhơngtậpluyệnchothànhxươngđồngdasắt,khơngtậpluyệnđể
giươngcâycungcứngcósứckhỏebạtnon,khíthếnuốttrâuthìlàmsaolúcgiặcphạmtớibờcõi,
cácngươicóthểđánhdậpđầuchúng?Thếnêntừnay,cácngươiphảikhổluyệnkhơngtiếcthân,
mộtngườiđịchđượcnhiềungườiđểlàmrạngdanhchonúisơng,khơnghổthẹnvớitiềnnhânđã
bỏbaonhiêumáuxươngđểxâydựngnướcvàgiữnước…
Từnglời,từnglờicủaHưngĐạovươngTrầnQuốcTuấnnhưtruyềnthêmdũngkhíchodânbinh
và qn gia nơ Vạn Kiếp. Tiếng reo hị đáp lại của tướng sĩ từng đợt rộ lên làm náo động canh
khuya.
CuộchộibinhbấtthườngvừagiảitánthìTrươngHánSiêubướcđếntrướcmặtTrầnQuốcTuấn:
–ThưaĐạivương!CácbơlãohươngVạnKiếpvàcáchươngkếcậnxinđượcramắtđạivương.
CặpmắtTrầnQuốcTuấnsángngời:
–Cháuhãydẫnngaycácbơlãovàochínhđường.Rồiơngralệnhchoqnhầusửasoạnrượu
đãikhách.
Chỉ một chốc sau, một đồn các bơ lão các hương xung quanh vùng Vạn Kiếp, xúng xính trong
nhữngtấmáothenhuộmthâm,kéotớichínhđường.
TrầnQuốcTuấnchắptaychàocácbơlãovàmờivàophịngkhách.Mộtcụgiàrâutócbạcphơ,
chậmrãi:
– Thưa Đại vương mn vàn u kính: Dân chúng tơi nghe tin giặc phạm đến cõi bờ. Nay mai


quan gia sẽ hội vương hầu bàn kế đánh giữ. Chúng tơi tưởng đã già nhưng khơng thể thấy quốc
biếnmàbìnhtâmđược.Mấtnướclàmấthết.Cịnnướclàcịntấtcả.Tiếcmìnhsứcyếukhơngra
trậnđược,chỉxinđạivươngchoconemchúngtơiđượcđứngdướicờđạivương,quyếtchiếnvới
giặc,cứugiangsơnkhỏihọadiệtvong.
MộtnỗixúcđộnglớnlaotrànngậplịngTrầnQuốcTuấn.Lờinóivàviệclàmcủacácbơlãocàng
củng cố thêm chủ trương nuôi sức dân để cố kết lòng dân, phụng sự nghiệp lớn mà bấy lâu Trần
Quốc Tuấn ấp ủ. Các bô lão là tượng trưng cho lòng dân cả nước. Sức mạnh của thế hệ già nua
đượctriềuđìnhliệtvàobậclonglãoấylàởchỗbiếtđemuytíncủamình,độngviênconcháusẵn
sànghiếnthânchodânnước,bảovệTổquốc.Nếucácbơlãotrămngườinhưmột,đềucóhành
độngnghĩacảấythìquảlàgiặcđãchọnlầmđốithủ.Dựavàocácbơlão,tacóthểhuyđộngcảdân

tộcratrận.Lịngdânchínhlàpháođàikiêncốnhất,ýchítrămhọsẽlàtịathànhvữngchắcbảo
đảmchochiếnthắnghồntồngiữvữngnonsơngxãtắc.TrầnQuốcTuấnthấyngờilênniềmtin
mãnhliệt.Tasẽtâuvuahỏiýcácbơlão-QuốcTuấnthầmnhủ-quacácbơlãomàhiệutriệutrai
trángxảthânvìnước.Trongsựxúcđộngấy,TrầnQuốcTuấntừtốn:
–Lochovậnnước,cáccụđãtựnguyệndângconemmìnhchonước,đâylàhànhđộngcaocảrất
đángnêugương.Xinhỏicáccụđiềunữa:qngiặcthìngơngcuồnghunghãn,chiếntrậnlạixảyra
trênđấtnướcta,tránhsaokhỏitổnthấtchotrămhọ?
– Thưa Đại vương! Nước mất thì nhà tan - một cụ đáp – vậy nên, có giữ được nước mới n
đượcnhà.
–Phải,phảiđấy!ThưaĐạivương.Nhiềucụđồngtình.
TrầnQuốcTuấnmờicáccụuốngrượurồinângcốc:
– Trăm họ có thể hy sinh từ niềm vui, lẽ sống đến tài sản, tính mạng để chống giặc giữ nước!
Trămhọlàsứcmạnhvơđịch.Chínhcáccụdạytađiềuấy.TahứasẽtâulênQuangiaviệclàmnghĩa
hiệpcủacáccụ.
Mõtrongvươngphủcầmcanhba.Linhgianơđổinhauđốtđènlồngđituần.Tiễncácbơlãovề
rồi,TrầnQuốcTuấnlạitiếptụcsuynghĩvềnhữngcơngviệcphảilàm.Ơngvuimừngtìmthấychỗ
dựatolớn,quyếtđịnhtrongkếhoạchphágiặcđanghìnhthànhtrongđầuơng.
*
**
Khơnghẹnmànên,tấtcảcácvươnghầukhắpnướcđềukéođếnbếnBìnhThantrướcngàyhội
sư.Bởivậychiềuấy,khiđồnthuyềnTrầnQuốcTuấnđếnBìnhThan,ơngđãthấydọchaibênbờ
sơng,đủcácloạithuyềnđậudàisansátmangcờhiệucủacácvươnghầubốnphươngtụvề.
HaytinđồnthuyềncủaHưngĐạoVươngTrầnQuốcTuấnđãđến,cảbếnsơngdàyđặcthuyền
vàcờhiệucủacácvươnghầubỗngsơiđộnghẳnlên.SựcómặtcủavịtướngtàitừnglĩnhấnTiết
Chế qn Trần đánh bại đại binh giặc hơn hai mươi năm trước, đã đem lại niềm vui và lịng tin
tưởngchocácvươnghầukhắpnước.Trênthuyềntướng,TrầnQuốcTuấnthongthảvénbứcrèm
the,bướcrakhoangngồi.Trongnắngchiều,giữarừngcờphấtmnmàu,vẻmặtkiênnghịcủa
TrầnQuốcTuấnánhlênrạngrỡ.
BỗnggiatướngYếtKiêubướcđếncúiđầu:
–Thưađạivương!CóquanthượngtướngTháisưđếnthămđạivương.

Quayvềphíasau,TrầnQuốcTuấnsửngsốtthấyChiêuMinhđạivươngTrầnQuangKhảiđitrên


chiếcthuyềnnhỏkhơngtrươngcờhiệu,đãápmạnvàothuyềntướngcủamình.
–ThậthânhạnhđượcđóntiếpThượngtướng-TrấnQuốcTuấncúichào,giọngthânmật.
TrầnQuangKhải,ngườiđứngđầutriều,hiệnthâutómcảquyềntướngvăntướngvõấy,nhanh
nhẹnbướclênthuyềnlớn,giọngcởimở:
–Vìmonggặpquốccơngbànđạisự,tơixinquangiachođitrước.Chẳnghayquốccơngcóđược
mạnhgiỏikhơng?
Dẫnkháchqvàobuồngthuyềntướng,TrầnQuốcTuấnnóivui:
–Thượngtướngtrơngthìbiết.Tơiđủsứclơigiặcragiữasơngmàdìm.
TrầnQuangKhảibậtcườisảngkhối,ƠnghiểuvịtướngkiệtxuấttriềuTrầnmượncâunóivuiđể
ámchỉchỗyếucơbảncủagiặclàthủytrận.ChínhTrầnQuangKhảitâuxinvuahộisưkhơngphảiở
kinhđơmàtrênbếnsơngnàycũngngầmcóýấy.HaibộóclớncủatriềuTrầnlúcấyđãgặpnhauvì
thấy cần dựa vào nhau để chăm lo việc nước và sự nhạy cảm được ý đồ của nhau, đã khiến cho
TrầnQuốcTuấnvàTrầnQuangKhảixóađirấtnhanhmốihiềmkhíchcũ.
Hai người bắt tay ngay vào việc nước. Sau lúc thông báo các mặt tinh thần và lực lượng của
vươnghầu,TrầnQuangKhảichợthỏiTrầnQuốcTuấn:
–HìnhnhưQuốccơngcómộtmơnkháchmớiởđấtgiặcvề?
QuốcTuấnthấykhơngcầngiấungườichỉhuyqnTrầnlúcấy:
–TơiđãpháingườiấyđikhibọngiặcSàiThungngơngnghênhkhơngtiếpThượngtướng,lạicho
lính lấy mũi sắt nhọn chọc vào đầu tơi57. Nghĩa là lúc cuộc chiến đã báo trước không thể tránh
được. Con người mẫn cán, tận trung với nước ấy đã trả lời đầy đủ, rõ ràng những điều tơi muốn
biếtvềđịchqn.
NhắcđếnSàiThung,TrầnQuangKhảichaumày:
–SàiThungxấcxượcthậtnhưngchưaphảilàkẻthùghêgớmnhất.Lầnnàygiặcpháiđạibinh
sangchínhlàlúctaphảidiệttannguồngốcbạolực,cuồngchiếncủachúng.Thờikỳtachịulépvì
sứcchưađủ,củachưanhiềuđãquarồi.Phảiđánhchogiặckhiếpđảmđếnbađời.Việcđiềubinh
khiểntướng,tơichẳngthểbằngquốccơng.Cóchiếntranh,mọiviệcphảixếplại.Tơiđãtâuquan
giatraoấnTiếtchếchoQuốccơng.Chúngtaphảihọpsứcđánhbạiqnthù.

–LúcnàotơicũngsẵnlịnggiúpQuangiavàThượngtướngviệcđiềubátbinhmã,đánhthắng
giặc.
TrầnQuangKhảihồhởi:
–Ngàymai,Quangiasẽcùngcácvươnghầunghịkế.Việcgâykhíthếấylàcần.Nhưnglậpkếra
quận,Quangiađãriêngcậynhờquốccơng.Quốccơngđãnghĩđếnviệcđóchưa?
TrầnQuốcTuấncởimở:
–Dụngbinhcầnhiểurõkẻđịchcủamình.Hiểuđịchrồimớilậpkếraqn.Màlậpđượckếrồi,
baphầnđãthắnghai.
ChiêuMinhđạivươngphấnchấn,qncảgiữgìn:
– Khơng phải khơng có người ngại e Quốc cơng cịn bận lịng đến chuyện cũ. Lịng Quốc cơng
sángnhưsaoKh.VẫnđốnQuốcCơngđãtrùliệukếphágiặctừlâu.
–Dãtâmcủakẻgiặc,aimàkhơngthấy.Binhthưdạy:mạnhmàbịbấtngờcũngcóthểthua.
TrầnQuangKhảitrởlạiđămchiêu:
– Vừa qua trong cung Quan Triều, tôi được đọc những tờ sớ tấu của các tướng trấn thủ biên
thùy.ỞmặtBắc,giặcđộngbinhnămmươivạn,ngunsốigiặclàThốtHoan,contraithứchín
của Hốt Tất Liệt, tướng tiên phong là Ô Mã Nhi. Ở mặt Nam, ngun sối giặc là Toa Đơ đã kéo