CỜ VUA giáo trình cờ vua học viện nông nghiệp

CHƯƠNG 1. NHỮNG TRI THỨC CƠ BẢN CỦA MÔN CỜ VUA


Tóm tắt: Nội dung Chương 1 bao gồm khái quát chung nguồn gốc, lịch sử phát triển, xu
hướng phát triển, đặc điểm tính chất, tác dụng của mơn Cờ vua; Bàn cờ, quân cờ và cách thức đi
quân trong Cờ vua; Các thuật ngữ chuyên môn trong Cờ vua; Những thông tin quy ước trong Cờ
vua; Cách thức ghi chép biên bản trong Cờ vua; Giá trị tương đối của các quân.

1.1. Nguồn gốc, lịch sử và xu hướng phát triển của môn Cờ Vua.
1.1.1. Nguồn gốc, lịch sử và xu hướng phát triển môn Cờ Vua trên thế
giới.
1.1.1.1. Nguồn gốc của môn Cờ Vua
Nhiều quốc gia cho rằng họ là nơi phát minh ra Cờ Vua trong dạng phôi thai
nào đó, điển hình cho quan điểm này là Cờ Vua sinh ra từ trò chơi tương tự của cờ
Trung Quốc, hoặc ít nhất là từ tổ tiên của Cờ Tướng, là môn đã tồn tại ở Trung
Quốc kể từ thế kỷ II trước Công nguyên.
Tuy nhiên, những chứng cứ khảo cổ học, lịch sử và được đa số người thừa
nhận là Cờ Vua có nguồn gốc từ Ấn Độ, tại đó nó được gọi là Chaturanga
(Saturanga) vào khoảng thế kỷ VI.
Cho đến ngày nay người ta khơng biết chính xác ngày tháng nào và ai là
người khởi xướng ra trò chơi này, chỉ biết rằng đây là một trò chơi phức tạp về đủ
mọi phương diện: Bàn cờ, hình thức quân, nhất là luật chơi, phong cách, chiến
thuật và chiến lược. Do vậy, Cờ Vua không phải là sản phẩm của một người nào
mà là một trị chơi trí tuệ tập thể của các dân tộc phương Đông. Trải qua nhiều thế
hệ, mà trò chơi này đã phát triển thành một môn thể thao cuốn hút hàng triệu triệu
người tham gia tập luyện và thi đấu như ngày nay. Có thể nói rằng, Cờ Vua xuất
hiện là do nhu cầu của đời sống lồi người nhằm phát triển trí tuệ, luyện cách suy
nghĩ, cách tính tốn và là sự đấu tranh với nhau về mặt lý trí mà bắt đầu cuộc đấu
này với nhiều điều kiện như nhau, không có yếu tố ngẫu nhiên, trong đó ai là người
thơng minh hơn sẽ thắng cuộc. Ở Ấn Độ, người ta gọi trị chơi này là Chaturanga
có nghĩa là “4 thành viên” phù hợp với 4 loại binh chủng của quân đội thời bấy giờ

đó là: Chiến xa, Tượng xa, Kỵ binh và Lục quân.
Như vậy, có thể cho rằng, Cờ Vua ra đời cùng với sự hình thành và phát triển
của nghệ thuật quân sự - nghệ thuật “bài binh - bố trận” và “điều binh - khiển
tướng” và giá trị về nguồn gốc ấy cho đến nay vẫn giữ nguyên trong Cờ Vua hiện
đại.
1.1.1.2. Lịch sử phát triển môn Cờ Vua trên thế giới.
Từ Ấn Độ trò chơi này được chuyển sang Trung Á. Ở Ả Rập, được gọi là là
Satơrăng và cũng từ Ả Rập, Satơrăng theo những cuộc hành trình du nhập vào Tây
Ban Nha, Italia rồi lan rộng ra khắp châu Âu.
Ở châu Âu, Satơrăng lại được mang những tên mới như: Schanh (Đức),
Sacch (Tiệp), Szchung (Ba Lan), Chess (Anh), Echess ở Pháp...
Lịch sử Cờ Vua đã cho thấy mỗi một thế kỷ là một nấc thang phát triển và
sáng tạo trong mơn thể thao trí tuệ này. Vào cuối thế kỷ thứ XV đến đầu thế kỷ thứ
XVI luật chơi Cờ Vua bắt đầu được hình thành. Thời kỳ này, mơn Cờ Vua phát
33


triển mạnh nhất ở Tây Ban Nha và Italia với sự tham gia của nhiều thiên tài của
nhân loại như: Leonardo da Vinci, Raffaelo, Michelangelo, Xecvang Lucena,
Ruklofec... Đến thế kỷ thứ XIX, luật chơi Cờ Vua được hoàn thiện cơ bản như
ngày nay.
Cũng trong thời kỳ này (thế kỷ XVI - XVII), các trường phái cờ bắt đầu xuất
hiện như trường phái Italia (1600 - 1634), trường phái Kalabri - Poloria, Xenvio,
Kleva... Với tư tưởng chủ đạo là phối hợp chiến thuật. Các trường phái này đã tạo
ra được tính năng động của các quân cờ, những đòn phối hợp đẹp mắt, nhiều nước
đi mang lại hiệu quả bất ngờ tạo ra những tình thế chiếu hết chớp nhống. Đó là trí
tưởng tượng tuyệt vời với những thế biến độc đáo, những ý đồ chiến thuật dũng
cảm, táo bạo, cùng với những vấn đề trên là sự sáng tạo tài tình trong các ván đấu
của những trường phái Cờ Vua trong thời kỳ này.
Sang thế kỷ thứ XVIII, hệ thống lý thuyết Cờ Vua cũng đạt đến đỉnh cao,

trung tâm Cờ Vua đã chuyển sang vùng Địa trung hải ven bờ Đại tây dương và đi
sâu vào châu Âu, khi đó Paris đã trở thành trung tâm Cờ Vua. Vào thời kỳ này
A.Philidor (1726 - 1795), vận động viên Cờ Vua kiệt xuất người Pháp, đã đưa ra
cho công chúng một lối chơi mới - lối chơi thế trận liên hồn. Ơng viết: "ý đồ
chính của tơi là đưa ra cho công chúng một cách chơi mà chưa ai hiểu thấu đáo.
Tơi muốn nói đến cách chơi bằng các Tốt, chúng là linh hồn của ván cờ, chỉ có
chúng mới tạo ra thế tấn cơng hay phịng thủ, cách bố trí chúng sẽ quyết định số
phận của ván cờ".
Cũng trong thời gian này, nổi lên các quán quân thành Nođoma (Italia),
Đenrio - Ponsiani... đưa ra lối chơi thoáng và phối hợp, đó là vũ khí chính của cuộc
đấu cờ. Những nhà chơi cờ lỗi lạc của thành Nođoma đều đi đến kết luận: “Thành
công của ván cờ không chỉ phụ thuộc vào tấn cơng và nghị lực mà cịn phụ thuộc
vào giai đoạn tàn cuộc. Ai là người biết chơi khơn ngoan hơn thì sẽ thắng cuộc!".
Qua đó, chúng ta thấy rằng cùng với sự hồn thiện về tấn cơng thì Cờ Vua
cũng khơng ngừng hồn thiện về phịng thủ. Sang thế kỷ thứ XIX, lối chơi lại quay
về trường phái Italia. Lúc này các kiện tướng người Nga, Anh, Đức chính thức
bước lên vũ đài Cờ Vua quốc tế.
Thế kỷ thứ XIX là sự kết hợp hài hoà giữa lối chơi phối hợp chiến thuật
và lối chơi thế trận liên hoàn do các VĐV Cờ Vua nổi tiếng như: Wilhelm
Steinitz, Alexander Petrov, Mikhail Chigorin ... đưa ra và đây cũng chính là một
trong những trường phái mạnh của Cờ Vua hiện đại.
Cũng trong thời kỳ này, Philip Xtamma đã đi vào lịch sử môn Cờ Vua - là
người đã có cơng nghiên cứu để hồn thiện các ký hiệu trên bàn cờ (hàng, cột, ô).
Năm 1883, một thợ đồng hồ người Anh là Wilson đã sáng chế ra đồng hồ chuyên
dụng trong thi đấu Cờ Vua và loại đồng hồ này vẫn được sử dụng trong các cuộc
thi đấu Cờ Vua hiện nay.
Năm 1886, bắt đầu tổ chức giải vô địch Cờ Vua thế giới giành cho Nam và
tới năm 1927 giải vô địch giành cho nữ mới được tổ chức.
Liên đoàn Cờ Vua thế giới (FIDE) được thành lập tại Paris ngày 20 tháng 7
năm 1924. FIDE được Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) công nhận là cơ quan cao

34


nhất chịu trách nhiệm tổ chức các cuộc thi đấu Cờ Vua trên phạm vi quốc tế. Khẩu
hiệu của FIDE là Gens una sumus (có nghĩa: Chúng ta là một). Chủ tịch hiện tại
của FIDE là Kirsan Ilyumzhinov, Tổng thống nước cộng hoà tự trị Kalmykia thuộc
Nga.
Năm 1993 Hiệp hội Cờ Vua nhà nghề thế giới được thành lập (gọi tắt là
PCA). Hoạt động của PCA với nhiệm vụ chủ yếu là tổ chức trận tranh chức vô địch
thế giới và phát triển các giải cờ nhanh, một hình thức chơi cờ tích cực đang được
ưa chuộng (PCA hàng năm tổ chức rất nhiều giải cờ nhanh được hãng máy tính
Intel tài trợ). PCA kêu gọi sự hợp tác của các nhà tài trợ, để các kỳ thủ nhà nghề có
thể sống bằng chính nghề chơi cờ của mình. Cơng việc này khơng làm ảnh hưởng
gì đến hoạt động của FIDE, mà ngược lại PCA còn nhận được sự ủng hộ từ phía
FIDE.
Bộ máy hoạt động của PCA rất gọn nhẹ, khơng có chủ tịch, tổng thư ký, hoạt
động của tổ chức này phụ thuộc vào 5 giám đốc với quyền hạn ngang nhau, mỗi
người phụ trách một công việc; các cuộc họp được tổ chức thông qua điện thoại
đường dài hay mạng Internet, biểu quyết công việc theo quá bán. Giám đốc có thể
xin thơi khơng giữ cương vị nữa và một giám đốc mới sẽ được thay thế.
Ngoài 2 tổ chức Cờ Vua thế giới trên các Liên đoàn Cờ ở các châu lục và các nước
cũng được hình thành (thuộc FIDE).
Ngày nay, với sự gia nhập của hơn 150 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới,
FIDE là một trong những tổ chức thể thao năng động nhất trong việc thuyết phục
và huy động hàng triệu kì thủ trên thế giới cùng phát triển các hoạt động của mơn
thể thao trí tuệ. Mục tiêu của FIDE là truyền bá và phát triển Cờ Vua trên tất cả các
quốc gia, cũng như nâng cao văn hóa, sự hiểu biết về Cờ Vua dưới hình thức một
mơn thể thao và một môn khoa học thực sự.
Thế vận hội Cờ Vua (Chess Olympiad) được tổ chức tách biệt với thế vận
hội của các môn thế thao khác, được tổ chức lần đầu vào năm 1927, sau đó cứ 2

năm tổ chức một lần. Những đội tuyển quốc gia đứng trong TOP của thế giới hiện
nay là: CHLB Nga, Armenia, Ukraine, Trung Quốc, Hungary, Mỹ...Hiện nay, Liên
đoàn Cờ Vua thế giới đang vận động để đưa Cờ Vua thành một môn thi đấu chính
thức của Thế vận hội.
1.1.1.3. Xu hướng phát triển của môn Cờ Vua trên thế giới.
Hiện nay, một trong những xu hướng mở rộng và phát triển ở hầu hết các
môn thể thao là tận dụng và khai thác triệt để các nguồn lực trong xã hội phục vụ
cho sự nghiệp phát triển TDTT và Cờ Vua cũng không là môn ngoại lệ. Việc nắm
bắt các xu hướng phát triển này tạo tiền đề thuận lợi cho sự phát triển của phong
trào cả về bề rộng lẫn chiều sâu. Điểm lại sự phát triển của phong trào Cờ Vua thế
giới trong những năm gần đây có 3 xu hướng đặc biệt cần quan tâm:
Xu hướng chuyên nghiệp hóa môn Cờ Vua.
Nếu trước đây, hầu hết các VĐV tham gia thi đấu vì lịng ham thích, say mê
mơn thể thao này và muốn thể hiện sự sáng tạo của mình, thì ngày nay đa số các
VĐV tham gia thi đấu với mục đích khác hẳn - mục đích kinh tế. Đến thời điểm
hiện tại, trị giá các giải thưởng trong các giải vô địch Cờ Vua thế giới đã lên đến
35


con số hàng triệu USD - điều mà trước nay khơng hề có. Đặc biệt sự ra đời của
Hiệp hội Cờ Vua chuyên nghiệp thế giới (PCA) do cựu vô địch thế giới G.
Kasparov và N. Short thành lập là tiền đề, cơ sở quan trọng cho tiến trình chuyên
nghiệp hóa mơn Cờ Vua.
Hiện nay, các giải Cờ Vua chun nghiệp được tổ chức với cơ cấu và số tiền
thưởng rất lớn (thậm chí cho cả các VĐV khơng vượt qua vịng đấu loại). Vì vậy,
dường như trên thế giới tồn tại 2 dạng Cờ Vua “lớn” và “nhỏ” mà trong đó Cờ Vua
“lớn” dành cho những VĐV có trình độ cao với tính chất chuyên nghiệp và được
sự tài trợ của các tập đồn tài chính, kinh tế lớn, còn Cờ Vua “nhỏ” coi như Cờ Vua
quảng đại quần chúng.
Xu hướng chun nghiệp hóa cịn thể rõ qua xu hướng trẻ hóa độ tuổi đạt

thành tích cao trong mơn Cờ Vua. Trước đây, hầu hết các nhà vô địch thế giới và
những kỳ thủ hàng đầu đều có độ tuổi từ 35 – 40 và duy trì thành tích trong một
thời gian dài. Tuy nhiên hiện nay, với quá trình đào tạo VĐV Cờ Vua nhiều năm
ngày càng bài bản, quy củ (độ tuổi tham gia các giải quốc tế ngày càng rút ngắn
(U6 châu Á và U8 thế giới), độ tuổi VĐV đạt các thành tích cao nhất trong môn Cờ
Vua ngày càng giảm: VĐV trẻ tuổi nhất đạt đẳng cấp Đại kiện tướng nam là S.
Karjiakin khi mới hơn 12 tuổi, hay kỳ thủ Hou Yifan 14 tuổi lọt vào chung kết,
tranh chức vô địch thế giới và vô địch thế giới nữ khi 16 tuổi...
Xu hướng tích cực hố thi đấu Cờ Vua.
Hiện nay trên thế giới, các giải thi đấu cờ nhanh, cờ chớp môn Cờ Vua đang
chiếm ưu thế so với các giải Cờ Vua "truyền thống". Với giải Cờ Vua truyền thống,
mỗi ván đấu có thể kéo dài nhiều giờ, cịn ván đấu cờ nhanh, cờ chớp chỉ kéo dài
tối đa 60 phút, thậm chí 5 - 10 phút. Với thời gian thi đấu như vậy, các giải cờ
nhanh, cờ chớp diễn ra sôi động, hấp dẫn hơn, thu hút được nhiều khán giả, phù
hợp hơn với các ngày lễ kỷ niệm hay các buổi thi đấu trình diễn... Trong thời gian
qua, các giải Cờ nhanh, cờ chớp được tổ chức thường xuyên. Điều này là một “cú
hích” địi hỏi sự thay đổi cả về lý luận và thực tế đào tạo VĐV Cờ Vua theo hướng
tích cực hố q trình tư duy của họ trong điều kiện hạn hẹp hơn về thời gian thi
đấu (thời gian suy nghĩ).
Xu hướng tổ chức các giải đấu online.
Cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin phục vụ tập luyện và thi đấu
Cờ Vua, các trang thi đấu Cờ Vua trực tuyến trên mạng ngày càng phát triển. Ban
đầu là những người yêu thích và các kỳ thủ thi đấu, tập luyện đã dần dần hình
thành hệ thống thi đấu Cờ Vua trực tuyến trên Internet qua các địa chỉ website như
playchess.com hay chesscube.com với quy mô và cơ cấu giải thưởng không khác
các giải đấu chính thức. Xu hướng này dự báo hệ thống thi đấu Cờ Vua online sẽ
phát triển mạnh mẽ trong những năm tới.
1.1.2. Lịch sử, xu hướng phát triển môn Cờ Vua ở Việt Nam.
1.1.2.1. Lịch sử phát triển mơn Cờ Vua ở Việt Nam.
Ngày 14/02/1965, Liên đồn Cờ Việt Nam (tiền thân là hội Cờ Tướng Việt

Nam) được thành lập tại Nhà khai trí kiến thức (nay là Trung tâm phương pháp
36


Câu lạc bộ - 14 Lê Thái - Tổ Hà Nội) do bác sĩ Lê Đình Thám là Chủ tịch Uỷ ban
bảo vệ hồ bình Việt Nam, Uỷ viên Uỷ ban hồ bình thế giới làm Hội trưởng.
Trong hồn cảnh chiến tranh chống đế quốc Mỹ, Hội Cờ Tướng Việt Nam đã tổ
chức được 3 giải vơ địch tồn miền Bắc và mời đoàn Cờ Tướng Trung Quốc sang
thi đấu hữu nghị. Sau này, vì khơng đủ điều kiện nên chỉ tổ chức được những giải
nhỏ ở Hà Nội.
Năm 1975, Hội Cờ gần như khơng cịn hoạt động, duy nhất chỉ cịn ơng Lê
Uy Vệ, cịn những người khác, người thì chuyển cơng tác, người thì nghỉ hưu nên
đã giải thể. Tháng 8 năm 1976, Việt Nam nhận được thư mời tham dự cuộc thi đấu
Cờ Vua tổ chức tại thành phố Tripoli (thủ đơ Libi) do Liên đồn Cờ của các nước
Ả Rập tổ chức và Libi là nước đăng cai. Ở Việt Nam thời gian này, Cờ Vua chưa
phát triển, chỉ có một số người chơi ở một vài thành phố, tuy nhiên với sự ghi nhận
về tương lai phát triển môn Cờ Vua ở Việt Nam, Tổng cục TDTT đã cử một đoàn
đến tham dự với tư cách là quan sát viên.
Năm 1978 Tổng cục TDTT đã ra chỉ thị số 73/CT để hướng dẫn phong trào
Cờ Vua rộng rãi trong mọi tầng lớp nhân dân, nhất là đối với thanh thiếu niên, học
sinh.
Ngày 05/08/1980 Bộ Giáo dục đã ra văn bản số 1787/TDQS về việc chính
thức đưa Cờ Vua vào giảng dạy trong các trường phổ thông, các trường Cao đẳng,
Đại học sư phạm và trường Đại học TDTT trên phạm vi toàn quốc.
Ngày 15/12/1980, Hội Cờ được thành lập lại, lấy tên là Hội Cờ Việt Nam do
ông Hồ Trúc, Thứ trưởng Bộ Giáo dục làm Hội trưởng. Trước bối cảnh mới, Hội
đã mạnh dạn đưa môn Cờ Vua vào Việt Nam và thực tế đã chứng minh cho quyết
định sáng suốt đó: Cờ Vua Việt Nam bước đầu đã phát triển sâu, rộng ở mọi đối
tượng trong xã hội.
Tháng 10/1984, Hội Cờ Việt Nam chính thức là thành viên của Liên đồn

Cờ Vua châu Á và năm 1988, Việt Nam được chính thức cơng nhận là thành viên
của Liên đoàn Cờ Vua thế giới (FIDE).
Cuối năm 1991, Hội Cờ tổ chức Đại hội toàn quốc lần II và đổi tên thành
Liên đoàn Cờ Việt Nam do ông Nguyễn Hữu Thọ, Ủy viên Trung ương Đảng,
Tổng biên tập báo Nhân Dân làm Chủ tịch. Cũng từ Đại hội này, môn Cờ Tướng
được đưa vào thi đấu. Như vậy, quá trình tồn tại và phát triển của Liên đồn Cờ
Việt Nam đã có một bề dày thời gian và lịch sử hào hùng, tuy bước hội nhập của
môn Cờ vào làng Cờ khu vực và thế giới còn ngắn ngủi (Cờ Vua năm 1988, Cờ
Tướng năm 1993), nhưng Liên đồn Cờ Việt Nam đã đóng góp cho làng Cờ khu
vực và thế giới 18 Kiện tướng FIDE, Kiện tướng quốc tế và 2 Đại kiện tướng...
Đồng thời với sự phát triển của môn Cờ Vua và Cờ tướng, Cờ Vây cũng là
một mơn được Liên đồn ưu tiên phát triển Việt Nam như: tổ chức các lớp bồi
dưỡng trọng tài, HLV và xây dựng, tổ chức hệ thống thi đấu quốc gia. Cờ Vây
bước đầu đã có sự phát triển tốt, đặc biệt ở thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí
Minh.

37


Ngày 28/09/1997, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Liên đoàn Cờ
Việt Nam đã được tổ chức và ông Nguyễn Minh Hiển - Uỷ viên Trung ương Đảng,
Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo được bầu làm Chủ tịch Liên đoàn Cờ Việt Nam.
Ngày 05/12/2004, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Liên đồn Cờ
Việt Nam đã được tổ chức và ơng Nguyễn Minh Hiển - Uỷ viên Trung ương Đảng,
Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo được tiếp tục bầu làm Chủ tịch Liên đoàn Cờ
Việt Nam.
Ngày 21/12/2011, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Liên đoàn Cờ
Việt Nam đã được tổ chức tại Đà Nẵng và ông Nguyễn Hữu Luận, một doanh nhân
xuất thân từ VĐV, HLV Cờ được bầu làm Chủ tịch Liên đoàn Cờ Việt Nam.
Những năm gần đây, phong trào Cờ Vua phát triển rất mạnh mẽ trên phạm vi

toàn quốc. Nhiều nơi phong trào đã biểu hiện chiều sâu với hàng loạt trung tâm Cờ
Vua được thành lập và tổ chức hoạt động như: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh,
Hải Phịng, Quảng Ninh, Bắc Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp...
Hàng năm, giải Cờ Vua cho các đối tượng được tổ chức rộng rãi. Các giải
đấu Cờ Vua thuộc hệ thống thi đấu chính thức của Liên đồn Cờ Việt Nam là:
- Giải Vơ địch cá nhân toàn quốc (giải A1): tổ chức vào cuối tháng 3 hàng
năm;
- Giải Vô địch cờ nhanh, cờ chớp toàn quốc: tổ chức vào cuối tháng 4 đầu
tháng 5 hàng năm;
- Giải trẻ toàn quốc: tổ chức vào đầu tháng 7 hàng năm;
- Giải Vô địch đồng đội toàn quốc (giải A2): tổ chức vào tháng 8 hàng năm;
- Giải Cờ Vua trẻ xuất sắc toàn quốc: tổ chức vào cuối tháng 8 hàng năm;
- Giải Cờ Vua đấu thủ mạnh toàn quốc: tổ chức vào đầu tháng 10 hàng năm;
- Giải đồng đội mạnh toàn quốc: tổ chức vào đầu tháng 12 hàng năm;
Bên cạnh đó cịn có giải đấu của các khu vực (cũng trong hệ thống thi đấu
của Liên đoàn) như khu vực miền Trung, Đồng bằng Sông Cửu Long ...Các giải
đấu thuộc ngành Giáo dục – Đào tạo và các giải đấu quốc tế.
Đến nay, Cờ Vua là mơn thể thao trọng điểm nhóm 2 được đầu tư, quan tâm
phát triển để phục vụ cho mục tiêu chiến lược mà ngành TDTT đã đề ra. Sự thành
công của các đấu thủ Cờ Vua Việt Nam trên trường quốc tế trong những năm gần
đây đã chứng minh và khẳng định quan điểm đúng đắn đó (Lê Quang Liêm vô địch
thế giới cờ chớp 2013, nhiều VĐV vô địch thế giới lứa tuổi trẻ, 12 Đại kiện tướng
và nhiều kiện tướng thế giới, kiện tướng FIDE...). Trong 5 năm (2005 – 2009), các
VĐV Cờ Việt Nam đã giành tổng số 771 huy chương các loại (388 HCV, 186
HCB, 197 HCĐ). Theo bảng xếp hạng của Liên đoàn Cờ quốc tế (FIDE) vào tháng
7/2010, hiện tại đội tuyển Việt Nam đứng hạng đầu nhóm B của thế giới (36/151)
và là đội mạnh của Châu Á.
Hiện nay Cờ Vua là mơn học chính thức trong chương trình đào tạo của các
trường Đại học TDTT cũng như các trường Đại học, Cao đẳng trong cả nước.
38

Không chỉ vậy, tại các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Cờ Vua
đã được đưa vào giảng dạy cho học sinh phổ thông (đặc biệt là học sinh Tiểu học).
Bắt kịp bước phát triển của phong trào Cờ Vua Việt Nam, năm học 20122013, trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội (nay là Học viện Nông nghiệp Việt
Nam) đã đưa môn Cờ Vua vào chương trình giảng dạy chính khóa cho sinh viên.
Bước đầu đã thu hút được đông đảo sinh viên tham gia tập luyện và thi đấu môn
Cờ Vua.
1.1.2.2. Xu hướng phát triển môn Cờ Vua ở Việt Nam.
Từ thực tế phong trào Cờ Vua Việt Nam và phương hướng hoạt động của
Liên đoàn Cờ Việt Nam cho thấy xu hướng phát triển của Cờ Vua Việt Nam trong
giai đoạn tới là:
- Xu hướng quần chúng hố mơn Cờ Vua: Phát triển phong trào tập luyện
Cờ Vua phổ biến, sâu rộng trong cả nước, đặc biệt là trong các trường học. Hiện
nay, tại các địa phương như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh mơn Cờ Vua được
đưa vào giảng dạy (chính khóa và ngoại khóa) thường xuyên cho học sinh (đặc biệt
là học sinh Tiểu học), các giải đấu phong trào dành cho học sinh được tổ chức
thường xuyên với các cấp độ khác nhau: cấp trường, Quận (huyện), thành
phố....Cùng với đó, nhiều Câu lạc bộ, trường dạy Cờ Vua được thành lập với mục
đích phát triển phong trào và tìm kiếm tài năng trẻ đã góp phần khơng nhỏ đưa
mơn Cờ Vua vào học đường và xã hội như Vietchess, Học cờ cùng kiện tướng,
Maika...
- Xu hướng hội nhập trình độ thế giới:
Trong những năm qua, trình độ, thành tích của các kỳ thủ Việt Nam đã
không ngừng nâng cao: Lê Quang Liêm vô địch thế giới nội dung cờ chớp năm
2013 và là một trong những kỳ thủ mạnh nhất thế giới (hạng 63 thế giới –
12/2014); Nguyễn Anh Khôi vô địch thế giới lứa tuổi 10 và 12; Hàng chục kỳ thủ
được Liên đoàn Cờ Vua thế giới phong danh hiệu Đại kiện tướng ... Vì vậy, có thể
nói Cờ Vua Việt Nam đã và đang hội nhập mạnh mẽ với trình độ của châu lục và
thế giới.

1.2. Đặc điểm, tính chất và tác dụng của mơn Cờ Vua
Cờ Vua là một mơn thể thao có đặc trưng là ít đòi hỏi cao về các tố chất thể
lực, song lại có yêu cầu cao về sự bền bỉ, mưu trí, thơng minh, óc sáng tạo ở người
chơi. Chính vì vậy, Cờ Vua phù hợp với con người và có điều kiện phát triển ở Việt
Nam. Chơi cờ khơng địi hỏi dụng cụ, sân bãi phức tạp như một số mơn thể thao
khác, tập luyện nó khơng địi hỏi phải cần thiết đơng người. Hình thức tập luyện
phong phú, đa dạng có thể tự mình nghiên cứu tài liệu sách báo, máy đánh cờ, hoặc
chơi trên máy vi tính tùy theo từng trình độ khác nhau.
Cờ Vua là mơn thể thao có tác dụng phát triển tư duy lơgic, luyện trí thơng
minh, giáo dục những phẩm chất tốt đẹp như tính tổ chức kỷ luật, kiên cường bình
tĩnh, luyện mưu trí, óc sáng tạo, luyện cách nhìn xa trơng rộng biết phân tích, tổng
hợp tình hình một cách khách quan khoa học, rèn luyện cách làm việc có kế hoạch,
tính quyết đốn và táo bạo trong xử lý tình huống.
39


Chơi Cờ Vua, chính là góp phần xây dựng con người mới Xã hội chủ nghĩa,
nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, thực hiện việc trao đổi văn hóa
TDTT với các nước trên thế giới. Chơi cờ là một mơn giải trí tao nhã, tạo ra cảm
giác sảng khối của sự sáng tạo và mưu trí, bởi có sự biến hóa kỳ diệu trong mỗi
nước cờ, mỗi thế biến.
Cờ Vua ngày càng đóng vai trị quan trọng trong xã hội hiện đại. Theo các
nhà nghiên cứu, thời kỳ cách mạng khoa học - kỹ thuật đòi hỏi lao động trí óc cao
trong mọi lĩnh vực thì vấn đề phát triển khả năng phân tích của con người để xử lý
và rút ra những điều cần thiết trong khối lượng thông tin đồ sộ và tổng quát là điều
có ý nghĩa đặc biệt. Phần lớn các thế cờ xuất phát đều mang tính tình huống riêng
biệt. Nghĩa là, khơng thể tìm ra một lời giải duy nhất tuyệt đối đúng. Do đó, người
chơi ln rơi vào tình huống thay đổi liên tục, đòi hỏi phải tập trung tư duy sáng
tạo để giải quyết hợp lý như trường hợp giải các bài toán khác nhau.
Hầu hết các lãnh tụ thiên tài, các nhà bác học, các nhà văn như Lênin,

Lermontov, Tolstoi, Mendeleev... đều rất thích chơi cờ. Đặc biệt là ở lứa tuổi thanh
thiếu niên, học sinh, các em đều ham thích chơi cờ. Và chính do tập luyện môn thể
thao này, đã giúp cho các em học tập, tiếp thu kiến thức về các môn khoa học tự
nhiên và xã hội tốt hơn.
1.3. Bàn cờ, các quân cờ, cách di chuyển quân trong Cờ Vua
1.3.1. Bàn cờ.
Bàn cờ gồm 64 ô vuông bằng nhau đan thành 1 khung 8x8, xen kẽ các ô
sáng màu (ô trắng) và các ô sẫm màu (ô đen).
Tám dãy ô theo chiều dọc của bàn cờ gọi là “cột dọc”, được ký hiệu từ a →
h; 8 dãy ô theo chiều ngang được gọi là “hàng ngang” được đánh số từ 1 → 8).
Đường nối các ô cùng màu với nhau được gọi là “đường chéo” (hình 1.1).

Hình 1.1

Hình 1.2

Các ơ cờ màu sáng quy ước gọi là ơ trắng. Cịn các ô cờ màu tối là ô đen.
Mỗi ô cờ nằm trên một cột dọc và một hàng ngang, nên khi ghép “chữ” của cột dọc
với “số” của hàng ngang, ta sẽ có “tên của ơ cờ”. Ví dụ ơ “c4”, ô “g7”, v...v (hình
1.2).
40


Bàn cờ được đặt giữa 2 đấu thủ sao cho ô ngoài cùng bên phải của các đấu
thủ là ô trắng.
1.3.2. Quân cờ và vị trí ban đầu của các quân.
1.3.2.1. Các quân cờ và ký hiệu các quân.
Khi bắt đầu ván cờ, một đấu thủ có 16 quân màu sáng (bên Trắng), đấu thủ
kia có 16 quân màu sẫm (bên Đen), gồm có: 1 qn Vua, 1 qn Hồng Hậu (gọi
tắt là Hậu), 2 quân Xe, 2 quân Tượng, 2 quân Mã và 8 Tốt. Ký hiệu các qu ân như

bảng 1.1:
Bảng 1.1. Các quân cờ và ký hiệu các quân
QUÂN CỜ
TIẾNG VIỆT
TIẾNG NGA
TIẾNG ANH
Quân Vua
V
K
p
Quân Hậu
H
Q

Quân Xe
X
R

Quân Tượng
T
C
B
Quân Mã
M
N

Tốt
Ký hiệu của Tốt chính là các ơ cờ Tốt đó đang đứng, ví
dụ e2, c5, g6....
1.3.2.2. Vị trí ban đầu của các quân:

Vị trí ban đầu của các quân khi bắt đầu
ván cờ như hình 1.3. Người mới học chơi Cờ
Vua thường hay xếp nhầm bên hoặc nhầm lẫn
vị trí đứng của Vua và Hậu. Vì vậy khi xếp
qn cờ cần chú ý:
- Bên Trắng luôn xếp ở hàng 1 và hàng
2, cịn bên Đen ln xếp ở hàng 7 và hàng 8.
- Hậu Trắng luôn đứng ô trắng và Hậu
Đen ln đứng ơ đen.
1.3.3. Cách di chuyển qn
Hình 1.3
- Nguyên tắc đi quân: Không được di
chuyển một quân tới ơ có qn cùng màu đang đứng. Nếu một qn đi tới một ơ cờ
đang có qn của đối phương đứng thì quân của đối phương bị bắt, được bỏ ra
khỏi bàn cờ và tính là một phần của nước đi đó.
- Cách thức đi của các quân được trình bày từ hình 4 đến hình 8, với các ký
hiệu minh họa thể hiện các nước đi, đó là: Dấu
là ô cờ đi được; Dấu là ô cờ
không đi được; Dấu

là nước đi bắt quân

- Quân Tượng: Quân Tượng có thể đi tới bất cứ ơ cờ nào trên cùng đường
chéo mà nó đang đứng (hình 1.4).
- Qn Xe: Qn Xe có thể đi tới bất cứ ơ cờ nào trên cùng cột dọc hoặc
hàng ngang mà nó đang đứng (hình 1.5).
41


Hình 1.4 – Cách đi quân Tượng

Hình 1.5- Cách đi quân Xe

- Quân Hoàng Hậu (gọi tắt là Hậu): Quân Hậu có thể đi tới bất cứ ơ cờ nào
trên cùng cột dọc, hàng ngang hoặc đường chéo mà nó đang đứng (hình 1.6).
- Qn Mã: Qn Mã có thể đi theo đường chéo của hình chữ nhật gồm 6 ơ
cờ hoặc có thể diễn giải Mã đi theo hình chữ “L” in (hình 1.7)

Hình 1.6 – Cách đi của quân Hậu

Hình 1.7 – Cách đi của quân Mã
Hình 1.8 – Cách đi của Tốt

- Tốt: Có 4 cách đi và bắt quân (hình 1.8)
+ Nước đi đầu tiên của mình Tốt có thể tiến về phía trước 1 hoặc 2 ơ cờ, sau
đó mỗi nước đi Tốt chỉ tiến 1 ơ cờ. Ví dụ hình 8 - trường hợp 1, Tốt Trắng ở vị trí
h2 – chưa di chuyển có thể đi 1 ơ lên ơ h3 hoặc đi 2 ô lên ô h4.
+ Bắt quân: ăn chéo 1 ơ. Ví dụ hình 8 - trường hợp 2, Tốt Trắng ở vị trí f4 có
thể ăn Tốt Đen ở g5.
+ Bắt Tốt qua đường: Khi Tốt đối phương từ vị trí ban đầu tiến hai ơ vượt
qua ơ cờ đang bị Tốt bên có lượt đi kiểm sốt, thì Tốt bên có lượt đi có thể bắt Tốt
đối phương vừa đi hai ơ như khi Tốt đó thực hiện nước đi một ô. Nước đi này phải
thực hiện ngay lập tức nếu thực hiện nước đi khác sẽ mất quyền bắt Tốt qua đường.
Ví dụ hình 8 - trường hợp 3, khi Tốt bên Đen ở vị trí d7 tiến 2 ô – đến ô d5, đi qua
ô cờ d6 mà Tốt Trắng ở c5 đang kiểm sốt, thì Tốt Trắng sẽ ăn Tốt Đen và đặt Tốt
Trắng vào vị trí d6.
- Phong cấp: Khi một Tốt tiến tới hàng ngang cuối cùng nó phải được đổi
thành Hậu, hoặc Xe, hoặc Tượng, hoặc Mã cùng màu, ngay trong nước đi này. Sự
42

lựa chọn để đổi quân của đấu thủ không phụ thuộc vào các quân đã bị bắt trước đó.
Sự đổi Tốt thành một quân khác được gọi là “phong cấp” cho Tốt và quân mới có
hiệu lực ngay (trường hợp 4).
- Qn Vua: Qn Vua đi từ ơ cờ nó đang đứng tới một ô bất kỳ liền bên
nếu ô cờ đó khơng bị qn nào của đối phương
tấn cơng (hình 1.9).
Qn Vua được coi là “bị chiếu” nếu như
nó bị một hay nhiều quân của đối phương tấn
công.Việc thông báo nước chiếu Vua là không
bắt buộc.
Các quân không được phép di chuyển nếu
nước đi đó đưa Vua hoặc để Vua của mình ở thế
bị chiếu.
- Nhập thành: Nhập thành là nước đi của
Vua và một trong hai Xe của một đấu thủ và
được thực hiện như sau: Vua di chuyển ngang hai
ơ từ vị trí ban đầu sang phía Xe tham gia nhập
thành, tiếp theo Xe nói trên di chuyển nhảy qua
Vua tới ô cờ quân Vua vừa đi qua (hình 1.10).

Hình 1.9- Cách đi qn Vua

Có 2 dạng nhập thành: Nhập thành gần
(nhập thành cánh Vua) và nhập thành xa (nhập
thành cánh Hậu)
Các trường hợp một bên không thể nhập
thành:
- Vua đã di chuyển hoặc quân Xe tham gia Hình 1.10- Cách thức nhập
thành

nhập thành đã di chuyển (hình 1.11).
- Vua đang bị chiếu hoặc ơ cờ qn Vua đi qua hay đến bị quân đối phương
kiểm soát (hình 1.12).
- Có qn đứng giữa Vua và Xe; Vua đi vào “ơ bị chiếu” (hình 1.13).

Hình 1.11: Trường hợp một bên khơng
thể nhập thành

Hình 1.12: Trường hợp một bên không
thể nhập thành
43


Hình 1.13: Trường hợp một bên khơng
thể nhập thành

Hình 1.14: Trường hợp một bên vẫn có
thể nhập thành

Lưu ý một số trường hợp một bên vẫn có thể nhập thành khi (hình 1.14):
- Khi Xe đi qua ơ cờ mà qn đối phương kiểm sốt (nửa trên hình 1.14)
- Khi Xe đang bị quân đối phương tấn công – đang bị chiếu (nửa dưới hình
1.14)
1.4. Các thuật ngữ, thơng tin quy ước, cách thức ghi chép biên bản
trong Cờ Vua.
1.4.1. Các thuật ngữ trong Cờ Vua.
- Mat: chiếu hết cờ. Khi đối thủ đến lượt đi của mình, khơng cịn nước nước
đi đúng luật để thoát khỏi nước chiếu Vua của đối phương (nửa trên hình 1.15, Vua
Đen bị chiếu hết).
- Pat: Là trường hợp hòa cờ do hết nước

đi. Một bên đến lượt đi của mình khơng cịn
nước đi đúng luật (Vua khơng ở trong tình thế
đang bị chiếu) thì ván cờ kết thúc với kết quả
hịa (nửa dưới hình 1.15, Trắng khơng có nước đi
hợp lệ).
- Thế bất biến: Là trường hợp hịa cờ do
hai bên khơng có sự thay đổi nước đi. Nếu như
thế cờ lặp lại tối thiểu 3 lần (nửa trên hình 1.16,
Trắng bắt Hậu Đen liên tục bằng Tượng c7-b6,
Đen buộc phải Hb8-a7, thế bất biến xuất hiện).

Hình 1.16

- Chiếu vĩnh viễn: Là một đối thủ liên tục
thực hiện nước chiếu Vua đối phương và đối phương không thể chấm dứt được
nước chiếu Vua (nửa dưới hình 1.16, Đen chiếu Vua liên tục bằng Mg3-f1, Trắng
khơng thể thốt khỏi nước chiếu liên tục). Tất cả các trường hợp sẽ quy dạng hòa
cờ về thế bất biến hoặc 50 đi không bắt quân.
- Xucxvăng: Là tình thế bó buộc - tức là bên có lượt đi bắt buộc phải thực
hiện nước đi dẫn tới một thế cờ kém hơn. Nguồn gốc bắt nguồn từ 2 từ tiếng Đức:
xuc là nước đi, xvăng là bắt buộc. Hình 1.17 ở góc (1), đến lượt bên Đen bắt
buộc phải thực hiện nước đi Vh8 và chấp nhận mất Tốt ở g6 cho Trắng.
44


- Temp: Là nhân tố thời gian của một nước đi. Vì vậy có nước đi lợi temp có
nước đi thiệt temp. Lợi một temp tương đương với lợi một nước đi và ngược lại,
khi nói bị thiệt temp có nghĩa là thiệt nước đi. Hình 1.17 góc (2) bên Trắng cần
nhanh chóng tiến Tốt thật nhanh để xuống phong cấp. Nếu tiến 2 ơ gọi là lợi temp,
cịn tiến 1 ô sẽ là thiệt temp

- Phianket Tượng: Là khi Tốt ở cột "b" hoặc Tốt ở cột "g" từ vị trí ban đầu
dịch chuyển lên một ơ, sau đó phát triển qn
Tượng của mình lên chiếm ơ mà Tốt vừa giải phóng
(hình 1.17 – góc (3))
- Block (block): Là sự ngăn chặn, thông
thường thuật ngữ này sử dụng trong việc ngăn chặn
Tốt tiến xuống phong cấp. Hình 1.17 – góc (4), Mã
Đen đang chặn đường Tốt a6 của Trắng tiến xuống
phong cấp.
- Tốt cô lập: Là một Tốt đứng đơn lẻ. Hai cột
bên cạnh khơng có Tốt nào của bên mình (hình
1.18).

Hình 1.17

- Tốt chồng: Là khi hai Tốt của một bên nằm trên một cột. Ví dụ Tốt Trắng ở
e3 và e4 (hình 1.18).
- Tốt phong tỏa: Là hai Tốt của hai bên đứng đối diện nhau và cả hai đều
khơng thể di chuyển được (hình 1.18).
- Đa số Tốt: Là sự so sánh (hơn) về số lượng Tốt của một trong hai đấu thủ
ở cánh Hậu hoặc cánh Vua (hình 1.18, Trắng có 2 Tốt g4, h4 ở cánh Vua, Đen chỉ
có 1 Tốt ở h7).
- Tốt chậm tiến: Khi dãy Tốt liên hoàn nằm trên một đường chéo, thì Tốt
đứng ở vị trí sau cùng sẽ được gọi là Tốt chậm tiến khi một Tốt của đối phương
phong toả Tốt trên nó (hình 1.18, Trắng có dãy Tốt c6-d5-e4 thì Tốt e4 là Tốt đi
sau cùng và được gọi là Tốt chậm tiến)..
- Tốt thông: là Tốt của một bên khi tiến xuống phong cấp không bị Tốt đối
phương cản trở (hình 1.18, Trắng có Tốt c6 chuẩn bị tiến xuống phong cấp)..
- Tốt thơng có bảo vệ: Là Tốt thông nhưng được một Tốt bên mình bảo vệ
(hình 1.18, Tốt c6 của Trắng vừa là Tốt thơng đồng thời có sự bảo vệ bởi Tốt d5)..

45


- Chiến lược Cờ Vua: Là định hướng trung tâm cơ bản của ván cờ, hoặc một
giai đoạn của ván cờ.
- Chiến thuật Cờ Vua: Là tổ hợp một loạt các nước đi có định hướng nhằm
giải quyết một mục đích nào đó, tại tình huống đã được định trước trong diễn biến
của ván cờ.
1.4.2. Những quy ước thông tin trong Cờ Vua
Những thông tin quy ước trong Cờ Vua được sử dụng trong quá trình đọc,
ghi chép và phân tích các ván đấu. Hiện nay Liên đồn Cờ Vua thế giới đều thống
nhất và sử dụng các ký hiệu, thơng tin quy ước như bảng 1.2.

=
=
+
+
_
_
+

+
=


Hình 1.18


Bảng 1.2. Ký hiệu thơng tin

quy ước trong Cờ Vua
 ..  Ơ yếu, điểm yếu.
Bên Trắng có ưu thế nhỏ.

.

Bên Đen có ưu thế nhỏ.
Chuyển về tàn cuộc.

Bên Trắng có ưu thế lớn.
Ưu thế hai Tượng.
Bên Đen có ưu thế lớn.

+

Hai Tượng khác màu.

+

Bên Trắng có ưu thế quyết định.

+

Bên Đen có ưu thế quyết định.

Tốt liên kết.

=

Thế cờ cân bằng.

Tốt cô lập.
46

Hai Tượng cùng màu.




Thế cờ khơng rõ ràng.

Tốt chồng.

Thế cờ có bù đắp về chất.

Tốt thông.


Ưu thế về phát triển quân.

Ưu thế về số lượng Tốt.

Ưu thế về không gian.

Sêinốt (thiếu thời gian).



Với sự tấn công.

Quân Vua (V).



Với việc phát triển ưu thế.

Quân Hậu (H).

Phản cơng.

Qn Xe (X)

Xuxvăng (tình thế bó buộc).

Qn Tượng (T).

Chiếu hết (chiếu Mat).

Qn Mã (M)

!

Nước đi mạnh.

Tốt (khơng có ký hiệu)

!!

Nước đi rất mạnh.

?

Nước đi yếu.

(ch) Giải vô địch, lấy từ giải vô địch.

??

Nước đi sai lầm.

(izt) Giải khu vực, liên khu vực.

!?

Nước đi đáng chú ý.

(ct)

Vòng đấu tranh chức vô địch.

?!

Nước đi gây tranh luận.

(m)

Trận giao hữu.

Với ý đồ.

(ol)

Giải Olimpíc.

Nước đi duy nhất

corr Ván đánh qua thư.

Tốt hơn, tốt hơn là.

RR



N

Hàng ngang.

R

Nước đi mới.

Bình luận của ban biên tập.
Cịn những nước đi khác.



Đường chéo.

Với, cùng với.

+

Trung tâm.

Khơng có, thiếu.



Cánh Vua.

Vân vân.



Cánh Hậu.

_

Nước đi quân - hoặc xem tiếp.

+

Chiếu Vua.

:

Ăn quân, nước đi ăn quân.

1.4.3. Cách thức ghi chép biên bản trong Cờ Vua

Có hai hình thức ghi chép biên bản (ghi các nước đi của 2 bên khi thực hiện
ván đấu), đó là cách ghi ngắn gọn và cách ghi đầy đủ. Trong các bài phân tích các
ván đấu hoặc trong các tài liệu Cờ Vua, cách ghi đầy đủ thường để biểu diễn biến
chính của ván cờ và được in đậm, còn cách ghi ngắn gọn để biểu thị các diễn biến
phụ hay các lời phân tích, bình luận và in bình thường.
1.3.3.1. Cách ghi đầy đủ.
Là ghi thứ tự nước đi cùng với vị trí xuất phát qn cờ và vị trí nó dịch
chuyển tới, ở giữa chúng có ký hiệu nước đi "-" hoặc ký hiệu bắt quân ":".
Ví dụ:
47


- Tốt từ ô e2 đi lên ô e4 ở nước đi thứ nhất của Trắng được ghi là 1.e2 - e4
- Mã từ ô g1 lên ô f3 ở nước đi thứ 5 của Trắng được ghi là: 5.Mg1 - f3
- Tốt Trắng e4 ăn Tốt Đen d5 ở nước đi thứ bảy của Trắng ghi là: 7.e4 : d5
- Tốt Trắng ở ô c3 ăn Tốt Đen ở ô d4 ở nước đi thứ mười của Trắng ghi là
10. c3 : d4
1.3.3.2. Cách ghi ngắn gọn.
Là chỉ ghi thứ tự nước đi cùng với vị trí mà quân cờ nào đó dịch chuyển tới.
Trong trường hợp nhiều quân tới được vị trí đó, thì cần thiết phải sử dụng thêm
hàng ngang hoặc cột dọc của quân cờ đó ở vị trí ban đầu để làm sáng tỏ nước đi.
Ví dụ:
- Tốt Trắng ở ơ e2 đi lên ơ e4 ở nước đi thứ sáu được ghi là 6. e4
- Mã từ ô g1 lên ô f3 ở nước đi thứ năm của Trắng được ghi là: 5. Mf3
- Tốt Trắng ở ô d4 ăn Tốt Đen ở ô e5 ở nước đi thứ hai được ghi là 2. cd.
Hai quân Mã, một ở ô f3, một ở b1 cùng đến được ơ d2, thì phải ghi rõ
Mfd2, hoặc Mbd2. Tương tự như vậy, nếu nó cùng nằm ở trên một cột thì dùng
hàng ngang để biểu thị nước đi: M1d2 hoặc M3d2...
Trong Cờ Vua, người ta quy định cách ghi biên bản như sau: Mỗi một nước
đi bao gồm 2 lượt đi, lượt đi của bên Trắng và lượt đi của bên Đen.

Ví dụ:

1. e2 - e4 e7 - e5
2. Mg1 - f3 Mb8 - c6

Nếu trong một thế cờ nào đó, mà quy định bên Đen đi trước thì sẽ ghi số thứ
tự của nước đi và nước đi của bên Đen còn nước đi của bên Trắng thì bỏ trống
bằng cách thay vào đó là 3 dấu chấm. Nước tiếp theo được ghi bình thường.
Ví dụ: Trong 1 thế cờ Đen đi trước được ghi là:
1... Mg8 - f6
2. c2 - c3 Mb8 - c6
1.5. Giá trị tương đối của các quân cờ
Qua lý luận và thực tiễn thi đấu Cờ Vua, giá trị tương đối của các quân cờ
được đánh giá theo thang điểm như bảng 1.3:
Bảng 1.3. Giá trị tương đối của các quân
Giá trị tương đối các quân
Xác định giá trị tương đương
giữa các quân cờ
Quân cờ
Điểm
9 điểm
≈
(9 Tốt)
5 điểm
≈
3 điểm
≈
≈
3 điểm
≈

1 điểm
48


Giá trị các quân cờ luôn thay đổi
theo từng vị trí đứng và theo từng
tình huống

≈
≈
≈
>

≈
≈
>
>

>

Với giá trị các qn như vậy Mã, Tượng được liệt vào loại quân nhẹ; Hậu và
Xe là những quân nặng.
Theo thang điểm trên, khi đổi qn bên nào mất ít điểm hơn bên đó có ưu
thế về lực lượng.
Ví dụ: Bên Trắng mất 1 Xe 1 Tượng 1 Mã tổng giá trị là 11 điểm. Bên Đen
mất 2 Xe, 1 Mã, 1 Tốt tổng giá trị là 14 điểm. Vậy bên Trắng ưu thế về lực lượng
hay cịn gọi là Trắng hơn chất.
Khơng thể định giá trị cho qn Vua, vì bản thân nó không thể nào đánh đổi
được, bởi khi mất Vua - bị đối phương chiếu hết - có nghĩa là thua cuộc. Tuy nhiên,
ở giai đoạn tàn cuộc, sức mạnh của quân Vua được đánh giá là 2,5 điểm.

Giá trị của các quân cờ được định ra như trên chỉ mang tính chất tương đối,
bởi lẽ thực tế trong các ván đấu, thường thấy xuất hiện những trường hợp mà giá
trị các quân bị đảo lộn, thể hiện rõ nhất là trong địn phối hợp. Lasker - cựu vơ địch
Cờ Vua thế giới đã viết: "Đòn phối hợp đã bác bỏ hoàn toàn giá trị giả dối của
các quân cờ". Tại mỗi thế cờ, giá trị các quân cờ phụ thuộc vào đặc điểm của
chính thế cờ đó, ví dụ qn Hậu ≈ 9 điểm, thì đơi khi lại khơng có giá trị bằng Xe
hoặc Mã, Tượng như thế cờ ở hình 2.19: Trắng đi trước, nếu phong Xe thì thắng
mà phong Hậu lại hòa cờ, vậy giá trị thực tế ở thế cờ này Xe lại cao Hậu.

Hình 2.19- Lượt Trắng đi

CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Cờ vua xuất hiện ở đâu?
2. Bàn Cờ vua thế nào?
3. Trung tâm bàn cờ có bao nhiêu ơ?
49


4. Trong bàn cờ có những loại quân nào? Cách đi của từng quân?
5. Kể tên các thuật ngữ chuyên môn trong Cờ vua?
6. Giá trị tương đối của các quân?

CHƯƠNG 2. LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
CÁC GIAI ĐOẠN CỦA VÁN ĐẤU
Tóm tắt: Nội dung chính Chương 2 bao gồm các kiến thức về khái niệm, nguyên
tắc, phân loại đặc tính trong từng các giai đoạn khai cuộc, trung cuộc, tàn cuộc và
phương pháp tổ chức tập luyện thi đấu trong ván Cờ vua.
50

2.1. Giai đoạn khai cuộc
a . Khái niệm khai cuộc
Khai cuộc là giai đoạn đầu của ván đấu, tại đây hai bên đều nhanh chóng
phát triển lực lượng sao cho phù hợp với ý đồ chiến lược và chiến thuật đã định
trước trong mỗi dạng thức khai cuộc.
Theo quan điểm chung nhất, khai cuộc là sự tập trung huy động các
quân của hai bên tham chiến. Trong giai đoạn này, cần phải tiến Tốt lên chiếm giữ
trung tâm và tạo không gian để phát triển Tượng và Mã. Sau khi các qn nhẹ như
Tượng và Mã phát triển, thì có thể nhập thành (đưa Vua vào vị trí an tồn), đưa Xe
ra các cột mở. Đến đây, về cơ bản thì lực lượng hai bên đã phát triển xong.
Tất cả các điều vừa trình bày ở trên, đã được tổng kết thành một số nguyên
tắc mà người mới học chơi cờ phải tuân thủ để tránh xảy ra những sơ xuất ngay từ
những nước đi đầu tiên. Nếu tuân thủ triệt để những nguyên tắc này thì sẽ nhận
được những thế cờ tốt, ngay cả trong những phương án không quen biết.
b. Các nguyên tắc khai cuộc
Các nguyên tắc này là những lý luận đã được đúc rút ra từ thực tiễn thi đấu.
Nếu khơng tn thủ chúng thì sẽ dễ dàng bị thất bại.
Dù ý đồ chiến lược có khác nhau như thế nào trong mỗi dạng thức, nhưng
trong giai đoạn khai cuộc những người chơi cờ đều phải tuân thủ theo các nguyên
tắc sau:
- Nguyên tắc 1: Nhanh chóng khống chế khu trung tâm.
Trong khai cuộc, việc tranh giành quyền kiểm sốt trung tâm đóng vai trị
quan trọng. Bởi vì, ở trung tâm các qn có thể phát huy tối đa sức mạnh của mình.
Từ trung tâm, lực lượng có thể huy động tới tất cả các hướng nhanh nhất và khống
chế được các ô cờ ở mức tối đa. Quân Hậu đứng ở trung tâm sẽ khống chế được 27
ơ cờ, cịn ở góc chỉ khống chế được 23 ô. Mã ở trung tâm khống chế được 8 ơ cờ,
cịn ở góc chỉ khống chế được 2 ơ cờ. Vì vậy, trung tâm chính là điểm xuất phát để
tấn cơng hay phịng thủ. Trong cuộc chiến giành khu trung tâm, các Tốt đóng vai
trị đặc biệt. Tiến Tốt vào trung tâm sẽ dồn các quân đối phương vào các vị trí bất
lợi, tạo điều kiện cho các qn của mình chiếm giữ những vị trí tích cực. Từ đó,

cho phép chúng tự do cơ động ở bất cứ khu vực nào của bàn cờ dù ở chính trung
tâm hay các cánh. Đó chính là lý do tại sao các ván cờ thường bắt đầu bằng các
nước tiến Tốt vào trung tâm: 1. e4; 1. d4 hoặc 1. c4.
Ví dụ: 1. e4 e5 2. Mf3 f6? Nuớc đi yếu! Tốt Đen đã chiếm một vị trí kiểm
sốt trung tâm rất mạnh của Mã g8, thêm vào đó là làm yếu mặt Vua và cản trở các
quân phát triển. Sau nước đi này, Trắng có ưu thế lớn.
3. Me5 Trắng thí Mã 3...ef 4. Hh5+. Bây giờ nếu 4...g6 thì 5.He5+ và 6.Hh8
4...Ve7 5.He5+ Vf7 6.Tc4+ Vg6 7.Hf5+ Vh6 8.d4+ g5 9.h4 Te7 10.hg+
Vg7 11.Hf7 .
- Nguyên tắc 2: Triển khai nhanh chóng và hài hồ tồn bộ lực lượng.
Để đảm bảo nguyên tắc này, người chơi cần tiến hành phát triển lực lượng
của mình theo trình tự sau:
+ Tiến Tốt (cột c, d, e) lên chiếm giữ và khống chế trung tâm. Mở đường
cho Hậu và Tượng triển khai.
51


+ Phát triển các quân nhẹ về hướng trung tâm(Tượng và Mã).
+ Nhập thành (đưa Vua vào vị trí an toàn).
+ Đưa các quân nặng (Hậu và Xe) ra những vị trí thuận lợi để tham chiến.
Người mới học chơi cờ, hay coi thường việc phát triển lực lượng theo
nguyên tắc. Thực hiện nhiều nước đi bằng một quân, hoặc tham ăn Tốt đối
phương... Như vậy, rất dễ thất bại. Ví dụ sau sẽ chứng minh rõ điều đó:
1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Tb5 Mf6 4.0-0 ...
Trắng thí Tốt nhằm phát triển lực lượng thật nhanh (nuớc thí là tình nguyện
bỏ Tốt hoặc quân cho đối phương nhằm phát triển nhanh lực lượng để tổ chức tấn
công hoặc làm mạnh hơn thế cờ của mình). Lối chơi này, ở giai đoạn đầu của ván
cờ được gọi là: "Gambít".
4...Me4? Đáng lẽ Đen phải nhanh chóng phát triển quân bằng cách lên
Tượng để chuẩn bị nhập thành.

5.d4... Trắng vừa kết hợp phát triển vừa khống chế đối phương triển khai lực
lượng của mình. Bằng nước đi này, Trắng buộc Đen phải tiếp tục đi một quân, nói
cách khác là dậm chân tại chỗ.
5...Md6 6.Tb6 bc 7.de Mb7. Sau 7 nước đi, bên Đen đã đi Mã tới 4 lần, lực
lượng còn lại triển khai quá chậm.
8. Md4 Te7 9. Mf5 Tf8? Nuớc đi quá yếu! Sau 9 nước đi, Đen chỉ đưa
được Mã đến ơ b7. Trong khi bên Trắng đã có đủ lực lượng để tấn công.
10.Xe1 g6? 11.Md6! Td6 12.ed+ Vf8 134.Th6+ Vg8 14.Hd4 f6 15.Hc4 .
Càng có nhiều quân tham gia vào cuộc chiến, vị trí đứng của các quân tích
cực, hài hịa, thì khả năng tổ chức tấn cơng vào đối phương càng có hiệu quả.
Ngược lại, khi chưa phát triển đủ lực lượng đã ham tấn công sớm sẽ gặp thất bại.
Một trong những sai lầm thường gặp khi phát triển quân là đưa Hậu lên
tham gia tấn cơng q sớm. Hậu là qn rất mạnh, vì thế việc đưa Hậu tham gia
tấn công thiếu suy nghĩ, rất dễ bị các quân yếu hơn của đối phương tấn công. Hậu
sẽ mất thời gian (temp) chạy, tạo điều kiện cho đối phương triển khai lực lượng của
mình.
- Nguyên tắc 3: Xây dựng cấu trúc Tốt vững chắc.
Tuy là quân cờ yếu nhất và kém cơ động nhất, nhưng Tốt có ảnh hưởng rất
lớn đến tính chất của thế cờ. Tốt là yếu tố tích cực khi cơ động quân, chưa nói đến
khả năng phong cấp của chúng. Khi di chuyển về phía trước,Tốt hạn chế sự cơ
động của các quân đối phương, nhất là ở trung tâm. Vì vậy, trong giai đoạn đầu của
ván cờ, điều quan trọng là phải bố trí cấu trúc Tốt như thế nào cho hợp lý, vừa
chiếm được không gian, vừa mở đường cho các quân khác triển khai. Nếu đi Tốt
thiếu suy nghĩ sẽ dẫn đến hậu quả rất lớn.
Ví dụ: 1. d4 c5 2. dc Đen tạm thời hy sinh Tốt để phá vỡ áp lực của Tốt
Trắng ở trung tâm. 2... e6, một trong những cách bắt lại Tốt. 3. b4? Nước đi yếu,
trái với nguyên tắc xây dựng cấu trúc Tốt vững chắc. Bởi vì, Tốt dâng quá cao sẽ là
mục tiêu cho đối phương tấn công và làm suy yếu thế trận của mình. Mạnh nhất là
nên chơi 3.Mf3 hoặc 3.Mc3 hay 3.e4. Ván cờ tiếp diễn như sau: 3...a5 4.c3 Trắng
tìm mọi cách giữ Tốt. 4... ab 5. cb Hf6! Hậu xuất trận sớm trong trường hợp này là

52


chính xác vì có mục tiêu rõ ràng. Xe yếu trên đường chéo a1 - h8, Trắng mất
Tượng hoặc Mã và xin thua.
Trong thế cờ ban đầu, điểm yếu nhất của cả 2 bên là Tốt f2 và Tốt f7, bởi lẽ
chúng chỉ được bảo vệ bằng Vua, nên khi chưa kịp nhập thành sẽ rất dễ bị tấn
công.
Trong ván đấu với Lixuxin năm 1944, nhà vô địch thế giới M. Bốtvinnhích
cầm quân Đen đã bố trí các Tốt của mình rất hồn hảo (Hình 3).
Các Tốt Đen khống chế các ô trung tâm, các quân ở sau được bố trí rất thuận
lợi. Cịn các qn của bên Trắng thì rất gị bó. Và Bốtvinnhích đã giành được thắng
lợi khơng mấy khó khăn.
c. Phân loại khai cuộc
Thuật ngữ "Khai cuộc" dùng để chỉ giai đoạn ra quân, có hàng loạt các kiểu
ra quân với tên gọi khác nhau như phòng thủ Ấn Độ, phòng thủ Xixilia, phòng thủ
Alêkhin... Và mỗi loại khai cuộc trên đều có nguồn gốc, xuất xứ tên gọi của nó.
Người ta chia khai cuộc ra thành 3 hệ thống: Hệ thống khai cuộc thoáng, hệ
thống khai cuộc nửa thống và hệ thống khai cuộc kín.
+ Hệ thống khai cuộc thoáng là những khai cuộc được bắt đầu bằng nước
đi 1.e4 e5.
+ Hệ thống khai cuộc nửa thoáng là những khai cuộc được bắt đầu bởi
Trắng đi 1. e4 nhưng Đen đáp lại khác e5 (1. e4 # e5).
+ Hệ thống khai cuộc kín là những khai cuộc được bên Trắng bắt đầu bằng
nước đi không phải là 1.e4 (1.# e4 ...).
d. Một số khai cuộc cụ thể:
* Ván cờ Ý (Khai cuộc thoáng):
1. e4
e5
2. Mf3

Mc6
3. Tc4
Tc5.
Ván cờ Italia xuất hiện vào khoảng cuối thế kỷ XVI và đầu thế kỷ thứ XVII.
Danh thủ kiệt xuất Gekinô Grêcơ là người đề xướng, Ơng đã để lại nhiều bài phân
tích mang tên ván cờ Ý. Ý đồ chiến lược chung của bên Trắng là tấn công trung
tâm bằng các Tốt và đe dọa các điểm yếu f7 và h7. Từ đó đến nay, ván cờ Ý đã
được nghiên cứu rất kỹ và đến gần đây người ta cho rằng khó mà tìm ra những con
đường mới trong khai cuộc này. Các Kiện tướng và Đại kiện tướng ít khi sử dụng
khai cuộc này trong thi đấu. Tuy nhiên, theo truyền thống, thông thường việc học
khai cuộc thường bắt đầu với khai cuộc ván cờ Ý. Các tư tưởng chiến lược, các kế
hoạch chơi điển hình, các địn chiến thuật đặc trưng cho ván cờ Ý tương đối đơn
giản, dễ hiểu, dễ nhớ và đã được nghiên cứu kỹ lưỡng. Sau nước đi thứ 3, bên
Trắng có 2 phương án chơi chính: Phương án thứ 1 gắn liền với sự phát triển đối
xứng, yên tĩnh. Phương án thứ 2 đặt cơ sở trên những cố gắng của Trắng nhằm đạt
được ưu thế trong khai cuộc bằng cách chiếm trung tâm, cuộc chiến do đó thành ra
gay gắt, sơi động.

53


Phương án này sôi động với ý đồ chiến lược chơi của Trắng là mở trung tâm
bằng nước đi d4 sau khi đẩy Tốt c3. Kết thúc khai cuộc, thông thường bên Trắng
tấn cơng cánh Vua cịn bên Đen phản công ở trung tâm và cánh Hậu .
4. c3
Trắng chuẩn bị cho cuộc tấn công vào trung tâm bằng các Tốt.
4...
Mf6 !
Đen tấn công ngay Tốt e4. Sau nước đi thiếu tích cực 4... d6 5. d4 e:d4
6.c:d4 Tb6 7. Mc3 và thế cờ của Đen rất gị bó.

5. d4
6. cd

ed

Cần lưu ý nước đi 6. e5!? của Trắng, mọi đường rút lui của Mf6 đều bất lợi
cho Đen. Nhưng Đen có thể đáp lại tích cực hơn bằng 6...d5! 7. ef cd 8.fg Xg8 9.
Tg5 f6 10. He2 He7 11. Tf6 He2 + 12. Ve2 d3 13. Vd1 Tg4 Với thế trận tích cực
cho Đen.
6 ...
Tb4+
7.Td2
Td2
8.Mbd2
d5
9.ed
Md5
10.Hb3
Mce7
11.0-0
0-0
12.Xfe1
c6
13.a4
Hc7
(Nếu 13...Hd6 14.Me4 Hf4 15.Mc5 Tf5 16.g4 g5 17.Me5 Md4 18.Ha3 =)
14.Xac1
Hf4 =
* Phòng thủ Pháp
Phòng thủ Pháp là thuộc loại khai cuộc nửa thống nên nhịp độ trận đấu có

chậm hơn so với các loại khai cuộc thoáng.
1. e4
e6
2.d4
d5
Bên Đen củng cố vững chắc các ô trung tâm - ô d5 bằng e6, Đen có thế cờ
chặt chẽ. Khuyết điểm vốn có ở khai cuộc này là Tượng c8 của Đen rất khó phát
triển, vì thế bên Đen phải thường xuyên chú ý đến việc tăng cường tính tích cực
của quân Tượng này. Đặc điểm của cuộc đấu được thể hiện qua các hệ thống phát
triển quân. Khai cuộc này có tên gọi như vậy từ sau khi trận đấu của Pazit - VĐV
cờ người Pháp thắng lợi tại Luân đôn năm 1934.
3.e4 -e5.
Cách bố trí Tốt đặc biệt ở trung tâm thường quyết định đặc điểm của ván cờ
tiếp sau. Bây giờ bên Trắng tích cực hoạt động trên cánh Vua bằng cách sử dụng
tiền đồn e5, còn bên Đen bắt đầu tấn công vào các Tốt trung tâm của Trắng.
3...
c5
4. c3

54


Hy sinh Tốt. 4.Mf3 Mc6 5.Td3 cd 6.0-0 dẫn đến thế trận phức tạp, và nhờ hy
sinh Tốt, bên Trắng có ưu thế phát triển quân và bên Đen phải thận trọng, có thể
chơi 6...Tc5 7.Mbd2 Mge7 8.Mb3 Tb6 9.Tf4 Mg6
4...
Mc6
5. Mf3
Hb6
Trong phòng thủ Pháp, ta thường gặp lối chơi chống trả bằng cách tăng

cường sức ép lên điểm d4 và tạo nguy cơ đe dọa Tốt b2. Mục đích như vậy biện
bạch được việc đưa Hậu vào cuộc chiến sớm.
6.Te2 =
Kế hoạch chơi tiếp theo: Bên Đen ra sức củng cố cánh Vua và giữ gìn thế
cơng ở trung tâm. Trắng chủ động tấn công cánh Vua và chiếm khơng gian.
* Gambít Hậu tiếp nhận: Đen tiếp nhận sự thí tốt của đối phương.
1.d4
d5
2.c4
Nước đi thứ 2.c4 Trắng thí tốt. Nước đi này thể hiện đặc tính của gambít là
thí quân để giành lấy ưu thế về việc phát triển lực lượng.
2...
dc
3. Mf3
a6
4. e4
b5
5. a4
Tb7
6.b3
Nếu 6.Mc3 b4 7.Tc4 e6 (nếu 7...bc thì 8.Hb3 ed 9.Md5) 8. d5 bc 9.Hb3 bd
10.Hb7 dc 11.Ha8 cb 12.Tb2 Tb4 13.Vf1 c3 14.Ve2! cb 15.Xad1 Md7 16.Hd8 Vd8
17.Me5  17...Ve8! hoặc 17...Mf6!
6...
Te4
7. Mc3
Tb7
8. ab
ab
9. Xa8

Ta8
10. bc
e6
11. Mb5
Tb4
12. Td2
Tf3
13. gf
Td2
14. Hd2
c6
15. Mc3
Me7 =
Bù lại cấu trúc Tốt rời rạc, Trắng có Tượng hoạt động mạnh trên đường chéo
a1 - h8.
Kế hoạch chơi tiếp theo như sau: Bên Trắng sử dụng Tượng mạnh cùng với
Xe, Hậu, đẩy Tốt lên phong cấp.
Bên Đen cản trở sự đẩy Tốt và tấn cơng vào vị trí yếu của Vua bị khuyết Tốt.
2.2. Giai đoạn trung cuộc
a. Khái niệm.Trung cuộc (còn gọi là giai đoạn giữa của ván cờ) là giai đoạn
quan trọng nhất của ván cờ. Tại đây diễn ra cuộc tranh đấu gay gắt nhất trên tất cả
55


các mặt tâm lý, kỹ - chiến thuật, chiến lược... các mưu kế và các thủ pháp quyết
định để giành ưu thế buộc đối phương phải đầu hàng
b. Các nhân tố chiến thuật trong giai đoạn trung cuộc
Trung cuộc là giai đoạn căng thẳng nhất của ván đấu, nên các nhân tố chiến
thuật được sử dụng trong giai đoạn này cũng chính là các nhân tố chiến thuật trong
ván đấu Cờ Vua.

Chiến thuật trong Cờ Vua chính là tổ hợp một loạt các nước đi có định
hướng nhằm giải quyết một mục đích nào đó, tại tình huống đã được định trước
trong diễn biến của ván cờ.
Các nhân tố chiến thuật trong Cờ Vua bao gồm:Tình thế bó buộc, sự đe doạ,
thời gian.
* Tình thế bó buộc.
- Khái niệm: Tình thế bó buộc là tình thế cờ mà trong đó ở một thời điểm
nào đó của ván cờ, một đấu thủ sử dụng một tổ hợp các nước đi có định hướng (kể
cả thí quân) để buộc đối phương phải trả lời bằng một loạt các nước đi bắt buộc, dù
những nước đi đó làm xấu đi tình thế hiện tại của mình.
- Ỳ nghĩa: Là phương tiện củng cố và phát triển ưu thế động đã có.
- Các định hướng chiến thuật trong tình thế bó buộc:
+ Chiếu hết Vua đối phương.
+ Đạt ưu thế hơn quân.
+ Đạt thế cờ đơn giản và thuận lợi cho mình.
+ Cứu nguy cho thế cờ dưới các dạng: Pat, chiếu vĩnh viễn, lặp lại
nước đi.
- Phương tiện tạo tình thế bó buộc: Đòn phối hợp, hoặc tổ hợp các nước đi
"dồn ép" nhằm gây căng thẳng cho đối phương.
Việc sử dụng tổ hợp các nước đi định hướng như vậy gọi là: "Các đòn chiến
thuật".
- Các dạng thức của đòn chiến thuật: Thu hút; Đánh lạc hướng (khỏi ô bảo
vệ, khỏi cột bảo vệ, khỏi mục đích đã định ra); Tiêu diệt qn phịng thủ Vua (sử
dụng khi tấn cơng vào Vua); Giằng qn; Che chắn; Giải phóng ơ; Giải phóng
đường; Giải toả và phá huỷ (hy sinh Tượng để phá huỷ, lơi kéo Vua, chiếm ơ); Địn
đánh đơi (đánh trực diện, mở quân tạo đòn).
* Sự đe doạ: Tạo ra những mối đe doạ chiến thuật.
* Thời gian trong chiến thuật: Thời gian trực tiếp (thời gian thực hiện ván
đấu), và thời gian gián tiếp (temp).
Mặc dù có rất nhiều các dạng thức đòn chiến thuật được sử dụng trong giai

đoạn trung cuộc, nhưng ở đây chúng ta chỉ đi sâu tìm hiểu về địn phối hợp. Đây
cũng là những nét đặc trưng nhất ở giai đoạn giữa của ván cờ.
2.2. Đòn phối hợp
a. Khái niệm
Đòn phối hợp là một thế biến bó buộc có thí qn. Khái niệm này chỉ thể
hiện được bản chất, hiện tượng của nó song chưa nêu lên được các đặc tính quan
trọng khác.
b. Đặc tính: Địn phối hợp có 2 đặc tính đó là: Tính bất ngờ, đột ngột và tính
thẩm mỹ cao của địn phối hợp
56