Tài liệu Bí quyết để có tin bài hay docx

Bí quy t có tin bài hayế để
G n 7 gi t i, hai phóng viên c a tôi m i chìa ra tr c m t hai bài vi t th t dài. ầ ờ ố ủ ớ ướ ặ ế ậ
Ch c l t qua, tôi ã th y ng i. Không ph i vì b ng ói mu n v , c ng không ỉ đọ ướ đ ấ ạ ả ụ đ ố ề ũ
s mu n, mà ch vì hai bài vi t u chán quá. "Bài hay thì hi u ính c ng h ngợ ộ ỉ ế đề ệ đ ũ ứ
thú h n," tôi b o. Nh ng làm th nào có bài hay?ơ ả ư ế để
D i ây là m t s bí quy t trong cu n "C m nang vi t tin" c a Peter Eng và Jeffướ đ ộ ố ế ố ẩ ế ủ
Hodson, Qu T n g ni m Báo chí ông D ng phát hành.ỹ ưở ệ Đ ươ
N n t ng: Thu th p thông tinề ả ậ
vi t tin h p d n ph i chú ý t i nhi u v n , nh ng tr c h t, ph i công nh nĐể ế ấ ẫ ả ớ ề ấ đề ư ướ ế ả ậ
m t i u là s không th vi t hay c n u không làm t t công vi c thu th p ộ đề ẽ ể ế đượ ế ố ệ ậ
thông tin. Ph i làm công tác phóng viên t t thì m i hi u rõ c v n nh vi t.ả ố ớ ể đượ ấ đề đị ế
Thu th p thông tin y s có c nhi u chi ti t và trích d n làm cho bài ậ đầ đủ ẽ đượ ề ế ẫ để
vi t có tác n g m nh.ế độ ạ
Mu n làm cho bài vi t tr nên s ng ng thì ph i dùng nh ng trích d n và miêu ố ế ở ố độ ả ữ ẫ
t m nh, nh ng m u chuy n và ví d v con ng i th c c ng nh nh ng chi ti tả ạ ữ ẩ ệ ụ ề ườ ự ũ ư ữ ế
c th mà c gi có th hi u, nghe ho c s th y ngay, thay vì nh ng quan ni mụ ể độ ả ể ể ặ ờ ấ ữ ệ
m h , chung chung. Mu n c nh th thì ph i quan sát k khi i l y tin.ơ ồ ố đượ ư ế ả ỹ đ ấ
Làm rõ, n gi n hóađơ ả
n gi n là m t trong nh ng i u thi t y u cho m t bài vi t hay. n gi n thì Đơ ả ộ ữ đề ế ế ộ ế Để đơ ả
nên dùng cách vi t tr c ti p, s d ng c u trúc ch ng - n g t - tân ng . Ph i côế ự ế ử ụ ấ ủ ữ độ ừ ữ ả
ng và không dùng nh ng t ng không c n thi t. Nên s d ng ngôn ng h ngđọ ữ ừ ữ ầ ế ử ụ ữ ằ
ngày, tránh dùng thu t ng vì ó là nh ng ngôn ng chuyên ngành, ít ng i hi uậ ữ đ ữ ữ ườ ể
c . Tránh dùng nh ng ngôn t sáo r ng - nh ng câu c s d ng quá nhi uđượ ữ ừ ỗ ữ đượ ử ụ ề
n m c chúng ch ng còn ý ngha gì n a. Ví d "nh ng tr i t n n tr i dài," đế ứ ẳ ĩ ữ ụ ữ ạ ị ạ ả
"nh ng khu du lch sang tr ng" và "s b t n chính tr c kh i mào b i nh ng ữ ị ọ ự ấ ổ ị đượ ơ ở ữ
tiên oán."đ
N u th y khó vi t thì c coi nh mình ang k câu chuy n ó cho m t nông dân ế ấ ế ứ ư đ ể ệ đ ộ
nghèo vùng quê, ho c cho ông chú mình bán hàng ch . B n s k chuy n ở ặ ở ợ ạ ẽ ể ệ
ó cho h nh th nào? đ ọ ư ế
n g vi t nh ng câu dài, ph c t p. n g a h n 1 ý vào trong m t câu. Hãy Đừ ế ữ ứ ạ Đừ đư ơ ộ
s d ng nh ng t ng d hi u. n g c gây n t ng v i c gi b ng nh ng ử ụ ữ ừ ữ ễ ể Đừ ố ấ ượ ớ độ ả ằ ữ

t ao to búa l n. Ví d , thay vì nói "ph c viên hóa" thì có th nói "gi m quy mô ừđ ớ ụ ụ ể ả
quân i." Tuy nhiên, n gi n hóa c ng có ngha là s d ng nh ng t ng n h nđộ đơ ả ũ ĩ ử ụ ữ ừ ắ ơ
thay cho nh ng t dài. Ví d "di n tích phòng " có th thay cho "di n tích n i cữ ừ ụ ệ ở ể ệ ơ ư
trú."
N u th y khó vi t thì c coi nh mình ang k câu chuy n ó cho m t nông dân ế ấ ế ứ ư đ ể ệ đ ộ
nghèo vùng quê, ho c cho ông chú mình bán hàng ch . B n s k chuy n ở ặ ở ợ ạ ẽ ể ệ
ó cho h nh th nào? Bài vi t hay có c i m là t nhiên và mang tính ch t đ ọ ư ế ế đặ để ự ấ
h i tho i, c th nh là mình ang nói (nh ng không ph i là v n nói). n g c ộ ạ ứ ể ư đ ư ả ă Đừ ố
gây n t ng v i c gi b ng cách hành v n c a mình. Ngha v c a b n là ấ ượ ớ độ ả ằ ă ủ ĩ ụ ủ ạ
làm m t liên l c viên, m t ng i k chuy n.ộ ạ ộ ườ ể ệ
S d ng nh ng ng t và danh t m nhử ụ ữ độ ừ ừ ạ
Nh c ám c i ang x p xình hay ang bùm bùm? N n kinh t ang c c i ạ đ ướ đ ậ đ ề ếđ đượ ả
thi n hay ang b t d y?ệ đ ậ ậ
Hãy s d ng nh ng n g t c th và n g t ch n g thì t t h n ng t b ử ụ ư độ ừ ụ ể độ ừ ủđộ ố ơ độ ừ ị
ng. "C nh sát ã b t k tình nghi" t t h n là "k tình nghi ã b c nh sát b t." độ ả đ ắ ẻ ố ơ ẻ đ ị ả ắ
Danh t c th t t h n là chung chung, không rõ. "M t c u bé 15-16 tu i" thì t t ừ ụ ể ố ơ ộ ậ ổ ố
h n là nó "m t thanh niên". Tránh s d ng quá nhi u tính t và phó t b ngha. ơ ộ ử ụ ề ừ ừ ổ ĩ
Th ng thì chúng ch làm cho câu dài thêm ch ít có tác d ng.ườ ỉ ứ ụ
Nh ng ng t và danh t m nh l i cho c gi m t n t ng khó quên. ữ độ ừ ừ ạ để ạ độ ả ộ ấ ượ
Nh ng ng có nói b c lên. Không ph i t t c nh ng cu c tranh cãi gi a các ư đừ ố ả ấ ả ữ ộ ữ
chính tr gia u là nh ng "cu c chi n n y l a". ôi khi ch là nh ng tranh cãi ị đề ữ ộ ế ẩ ử Đ ỉ ữ
bình th ng. Không ph i khó kh n nào i v i Chính ph c ng là m t "cu c ườ ả ă đố ớ ủ ũ ộ ộ
kh ng ho ng". C ng có lúc ch là m t tr c tr c.ủ ả ũ ỉ ộ ụ ặ
Ch ra, ch ng b oỉ ứđừ ả
Hãy s d ng nh ng chi ti t và ví d c th minh ho cho ý chung chung, và ử ụ ữ ế ụ ụ ểđể ạ
s d ng nh ng t c th b t c khi nào có th :ử ụ ữ ừ ụ ể ấ ứ ể
n g nói công viên " p l m". T ó m h khó hình dung. p nh th nào? Đừ đẹ ắ ừđ ơ ồ Đẹ ư ế
Hãy miêu t hoa lá, cây c i, ao h , màu s c, mùi h ng.ả ố ồ ắ ươ
n g nói nhà "c ". Hãy ch cho h th y b ng cách miêu t l p s n ã bong tróc, Đừ ũ ỉ ọ ấ ằ ả ớ ơ đ
chi c c ng g s t và c a kính v .ế ổ ỉ ắ ử ỡ

n g nói là ng i bán rau r t "vui". Hãy t bà y n n c i t i t n trên khuôn Đừ ườ ấ ả ấ ở ụ ườ ươ ắ
m t nh th nào.ặ ư ế
có tin hay thì ph i d a vào quan sát t t, làm cho c gi c m th y c nh là Để ả ự ố độ ả ả ấ ứ ư
ang c ch ng ki n s vi c. Làm cho h th y, nghe, c m và hi u c . Quanđ đượ ứ ế ự ệ ọ ấ ả ể đượ
tr ng là ph i th y m i ng i ang làm gì. Tin bài hay, c bi t là bài ph i di n t ọ ả ấ ọ ườ đ đặ ệ ả ễ ả
c hành n g c a nhân v t c gi hình dung ra toàn b khung c nh angđượ độ ủ ậ để độ ả ộ ả đ
chuy n ng.ể độ
Seng Sophoan, m t sinh viên báo ch Campuchia, t m t cô bé 17 tu i nh l i ộ ỉ ở ả ộ ổ ớ ạ
mình ã b bán n nhà ch a nh th nào. Có th ch c n vi t "cô gái khóc," đ ị đế ứ ư ế ể ỉ ầ ế
nh ng không, phóng viên ó di n t hi u qu h n nhi u: ư đ ễ ả ệ ả ơ ề
Sok Na túm l y tay áo dài c a chi c áo màu nâu lau gi t n c m t.ấ ủ ế để ọ ướ ắ
X lý con sử ố
Con s quan tr ng vì nó làm cho ng i c tin vào bài vi t. N u b n ang vi t ố ọ ườ đọ ế ế ạ đ ế
m t bài v s lây lan c a virus HIV, b n c s mu n bi t có bao nhiêu ng i ộ ề ự ủ ạ đọ ẽ ố ế ườ
m c virus này. Nh ng con s ch ng có ý ngh a l m n u nó không c so sánh ắ ư ố ẳ ĩ ắ ế đượ
v i nh ng con s khác. N u k bao nhiêu tr ng h p m c AIDS n m nay, thì ớ ữ ố ế ể ườ ợ ắ ă
nên so sánh v i s li u n m ngoái. R i so sánh c hai con s v i toàn b dân.ớ ố ệ ă ồ ả ố ớ ộ
T ng t i v i ngân sách. T t c các tin, bài vi t v ngân sách m i c a m t cươ ự đố ớ ấ ả ế ề ớ ủ ộ ơ
quan thì nên so sánh nó v i ngân sách n m ngoái. Cao h n hay th p h n và là ớ ă ơ ấ ơ
bao nhiêu? N u là s li u quý I thì so nó v i quý I n m ngoái.ế ố ệ ớ ă
a con s không thôi ch a . C n ph i gi i thích lý do ng sau s thay i Đư ố ư đủ ầ ả ả đằ ự đổ
con s ó. Vì sao t l nhi m AIDS t ng? Vì sao ngân sách n m nay cao h n? ố đ ỷ ệ ễ ă ă ơ
Không có các câu tr l i này, con s h u nh ch ng có m y ý ngh a.ả ờ ố ầ ư ẳ ấ ĩ
Ph i bi t ch n s li u và c n th n khi s d ng. Vì bài có quá nhi u s li u s ả ế ọ ố ệ ẩ ậ ử ụ ề ố ệ ẽ
khi n c gi ng g t ngay.ế độ ả ủ ậ
Xem li u b n có còn th c n i mà c o n trích l y t m t cái tin vi t v vi c s nệ ạ ứ ổ đọ đ ạ ấ ừ ộ ế ề ệ ả
xu t lúa mùa m a Lào nh sau hay không:ấ ư ở ư
Houaphan ã gieo c y c 9.000 ha lúa, t ng ng v i 80% trong t ng s , đ ấ đượ ươ đươ ớ ổ ố
Sayaboury 11.700 ha, t ng ng v i 53,9% trong t ng s , Phongsaly 2.300 ươ đươ ớ ổ ố
ha, t ng ng v i 40% trong t ng s , Xieng Khuang 12.555 ha, t ng ng ươ đươ ớ ổ ố ươ đươ

85% trong t ng s , Khammuan 35.800 ha t ng ng 50% trong t ng s , ổ ố ươ đươ ổ ố
Savannakhet 85.000 ha, t ng ng 79% trong t ng s , Saravan 30.000 ha, ươ đươ ổ ố
t ng ng 64% trong t ng s , Champassak 46.000 ha, t ng ng 56% ươ đươ ổ ố ươ đươ
trong t ng s , Attapeu 8.000 ha, t ng ng 60,6% trong t ng s .ổ ố ươ đươ ổ ố
Ch có c gi nghiêm túc nh t m i kiên nh n c ti p. Quá nhi u con s . ỉ độ ả ấ ớ đủ ẫ đểđọ ế ề ố
T t h n là nh ng con s ó trong m t b ng riêng.ố ơ để ữ ố đ ộ ả
Có th b n ã thu nh t c nhi u d liêu, nh ng ng có a c n i dung ể ạ đ ặ đượ ề ữ ư đừ đư ả ộ
cu n v ghi vào trong bài. Ch s d ng nh ng con s quan tr ng nh t. N u có ố ở ỉ ử ụ ữ ố ọ ấ ế
th thì làm tròn s . Thay vì nói 11.235.684 ng i, thì vi t "11,2 tri u." Thay vì nóiể ố ườ ế ệ
"48,75% du khách là ng i Nh t" thì vi t "g n n a."ườ ậ ế ầ ử
c thêm:Đọ
- 10 b c giúp c i thi n các bài kinh tướ ả ệ ế
- Vi t bài kinh t th nào cho hay? ế ế ế
ôi khi con s r t khó hi u tr khi c so sánh v i nh ng cái khác mà chúng taĐ ố ấ ể ừ đượ ớ ữ
có th hình dung. Ví d , c th con ng i có hàng ch c nghìn km m ch máu. ể ụ ơ ể ườ ụ ạ
R t nhi u, nh ng khó t ng t ng. Th vi t, "C th con ng i có nhi u m ch ấ ề ư ưở ượ ử ế ơ ể ườ ề ạ
máu n n i chúng có th qu n quanh hành tinh này hai l n n u c n i l i v i đế ỗ ể ấ ầ ế đượ ố ạ ớ
nhau". Lúc y, con s tr thành m t b c tranh và d t ng t ng h n.ấ ố ở ộ ứ ễ ưở ượ ơ
M t phóng viên c b o r ng nh ng thanh s t trong m t tòa nhà l n c kéo ộ đượ ả ằ ữ ắ ộ ớ đượ
m nh t i m c chúng t o ra m t l c 4 tri u kg. Nh ng 4 tri u kg có ngh a gì? Anhạ ớ ứ ạ ộ ự ệ ư ệ ĩ
ta h i m t k s và ng i ó nói r ng: Nh v y s gi ng " n ng c a 220 chi c ỏ ộ ỹ ư ườ đ ằ ư ậ ẽ ố độ ặ ủ ế
xe con ch ng lên nhau." S so sánh nh v y giúp c gi d hình dung ra l c óồ ự ư ậ độ ả ễ ự đ
m nh nh th nào.ạ ư ế
Nh p i u và s a d ngị đ ệ ự đ ạ
Vi t hay có giai i u c a nó. Ví d :ế đệ ủ ụ
u tiên có Cu c cách m ng XanhĐầ ộ ạ
Bây gi là Cu c cách m ng Genờ ộ ạ
Bou Saroen, phóng viên t Phnom Penh Post (B u i n Phnôm Pênh) ã vi t ờ ư đ ệ đ ế
ph n mào u này cho m t bài v s thay i c a nông nghi p Thái Lan.ầ đầ ộ ề ự đổ ủ ệ
R t có v n i u. Hai câu có cùng m t c u trúc. Vì v y làm n i lên s khác bi t ấ ầ đệ ộ ấ ậ ổ ự ệ

gi a các t chính: xanh và gen. Ph n mào u này c d ng lên m t câu ữ ừ ầ đầ đượ ự ộ
chuy n v l ng th c tr ng t h t ã c bi n i gen b ng ph ng pháp ệ ề ươ ự ồ ừ ạ đ đượ ế đổ ằ ươ
khoa h c.ọ
i u quan tr ng là ph i bi t thay i dài c a các câu. Vi t m t câu dài c ng Đ ề ọ ả ế đổ độ ủ ế ộ ũ
c nh ng nó ph i xuôi và a t i cho c gi nh ng thông tin quan tr ng và lýđượ ư ả đư ớ độ ả ữ ọ
thú. Ti p ó là m t câu ng n tránh nhàm chán.ế đ ộ ắ để
Gi ng v nọ ă
Gi ng v n c a bài vi t nên thích h p v i câu chuy n. N u vi t v m t tai n n ọ ă ủ ế ợ ớ ệ ế ế ề ộ ạ
làm ch t nhi u n n nhân thì gi ng v n nên nghiêm túc. N u vi t m t bài v m t ế ề ạ ọ ă ế ế ộ ề ộ
ng i àn ông bán kh nh a ki m s ng thì gi ng v n nên nh nhàng tho i mái.ườ đ ỉ ự ế ố ọ ă ẹ ả
Vi t l iế ạ
Khi ã hoàn thành v i ph n nháp c a bài vi t, ng v i tho mãn. Hãy l t l i đ ớ ầ ủ ế đừ ộ ả ướ ạ
câu chuy n m t l n n a. T biên t p và hãy ánh giá th t kh t khe v i mình. ệ ộ ầ ữ ự ậ đ ậ ắ ớ
C n t h i: mình có th làm cho nó rõ h n không? Có th làm cho nó n gi n ầ ự ỏ ể ơ ể đơ ả
h n n a không?ơ ữ
Sách phong cách (Style Guide)
Có nh ng i u úng sai trong ng pháp và chính t . Nh ng i v i t và c u ữ đ ề đ ữ ả ư đố ớ ừ ấ
trúc thì không nh t thi t. Có nhi u cách ng t câu. th ng nh t thì các c quan ấ ế ề ắ Để ố ấ ơ
báo chí nên có cu n sách v nguyên t c chính t , ch m câu, con s , v.v Theo ố ề ắ ả ấ ố
cu n sách ó, m i phóng viên và biên t p viên trong n v s vi t úng theo ố đ ọ ậ đơ ị ẽ ế đ
m t cách. T báo ó s chuyên nghi p h n./.ộ ờ đ ẽ ệ ơ