Tài liệu Nùng Trí Cao ppt

Nùng Trí Cao
Nùng Trí Cao (1025-1055) hoặc Nông Trí Cao là thủ lĩnh địa phương ở Cao Bằng, cầm
đầu một cuộc nổi dậy ở vùng biên cương giữa Việt Nam và Trung Quốc giữa thế kỷ 11,
thời vua Lý Thái Tông và Tống Nhân Tông.
Nùng Trí Cao là người châu Quảng Nguyên (ngày nay là tỉnh Cao Bằng), và là con của
thủ lĩnh địa phương Nùng Tồn Phúc và bà A Nùng.
Người cha
Theo sách Việt Sử kỷ yếu của Trần Xuân Sinh, ban đầu Nùng Tồn Phúc được Lý Thái
Tông phong ở châu Thảng Do, em là Nùng Tồn Lộc được phong ở châu Vạn Nhai, em vợ
là Dương Đức được phong ở châu Vũ Lạc.
Năm 1038, Nùng Tồn Phúc nổi dậy ở phía bắc nước Đại Cồ Việt, giết chết Nùng Tồn
Lộc và Dương Đức chiếm lấy đất, tự xưng là Chiêu Thành hoàng đế, lập A Nùng làm
Ninh Đức Hoàng hậu, đặt quốc hiệu là Trường Sinh quốc rồi đem quân đi đánh phá các
nơi. Có lẽ vì Tồn Lộc và Dương Đức không đồng tình với việc phản nhà Lý của Tồn
Phúc nên bị giết.
Năm 1039, vua Lý Thái Tông thân chinh đi đánh, bắt được Nùng Tồn Phúc và con là
Nùng Tri Thông đem về kinh xử tử. A Nùng và Nùng Trí Cao chạy thoát được.
Nhờ lượng khoan hồng
Năm 1041, Nùng Trí Cao cùng mẹ là A Nùng tập hợp lực lượng trở về lấy châu Thảng
Do (gần châu Quảng Nguyên) lập ra một nước gọi là nước Đại Lịch. Lý Thái Tông sai
tướng lên đánh, bắt được đem về Thăng Long. Nhưng vua nghĩ trước đã giết cha và anh,
nay thương tình không giết, tha cho về và lại phong cho làm Quảng Nguyên mục. Sau đó
Nùng Trí Cao vào triều yết kiến, được vua Thái Tông gia phong cho tước Thái bảo.
Năm 1048, Trí Cao lại nổi dậy, chiếm giữ động Vật Ác (phía tây Cao Bằng). Lý Thái
Tông sai Quách Thịnh Dật đi đánh, Trí Cao lại đầu hàng. Tuy nhiên, theo giai thoại của
người Tày - Thái địa phương, khi quân Lý tới nơi, ông nói với Quách Thịnh Dật đừng
tiến quân, ông sẽ không gây hấn với nhà Lý nữa mà sẽ tiến sang phương Bắc.
Xưng đế
Bản đồ tiến và rút quân của Nùng Trí Cao giai đoạn năm 1055-1055
Năm 1052, Nùng Trí Cao lại nổi dậy lần nữa, tự xưng là Nhân Huệ hoàng đế, đặt quốc
hiệu là Đại Nam. Để tăng thêm thanh thế, ông xin phụ thuộc vào Trung Quốc, vua Nhân

Tông nhà Tống không cho. Trí Cao bèn đem quân sang đánh Trung Quốc. Được sự hậu
thuẫn của các thủ lĩnh người Thái - Tày ở Quảng Tây là Nùng Trí Trung, Nùng Kiến
Hậu, thanh thế Trí Cao càng thêm lớn mạnh. Ông đánh lấy Ung châu, rồi sau đó chiếm cả
thảy được 8 châu ở đất Quảng Đông và Quảng Tây, bao gồm: Hoành châu, Quý châu,
Cung châu, Tầm châu, Đằng châu, Ngô châu, Khang châu, Đoan châu.
Nhà Tống lo sợ. Lý Thái Tông dâng biểu sang Trung Quốc xin mang quân phối hợp đánh
Nùng Trí Cao. Khi quân Đại Cồ Việt sắp vào biên giới, tướng nhà Tống là Địch Thanh
(狄青) can Tống Nhân Tông rằng: "Có một Nùng Trí Cao mà đất Lưỡng Quảng không
chế được, lại phải nhờ quân ngoại quốc vào đánh giúp. Nếu có ai nhân đó mà nổi loạn,
thì làm thế nào?" Vua Tống nghe lời bèn sai các tướng Dư Tĩnh và Tôn Miện đi đánh
Nùng Trí Cao và sai sứ nói với Lý Thái Tông rằng không cần quân Lý giúp. Dư Tĩnh
đánh mãi không được, nhà Tống lấy làm lo.
Nhân khi Trí Cao dâng biểu xin lĩnh chức Tiết độ sứ Ung châu và Quý châu, vua nhà
Tống đã toan thuận cho, Địch Thanh lại can không nên chấp thuận và xin đem quân đi
đánh.
Đầu năm 1053, Địch Thanh ra hợp quân với Dư Tĩnh và Tôn Miện đóng ở Tân châu
(Liễu châu tỉnh Quảng Tây) rồi hội các tướng lại cấm không cho ra đánh nhau với. Bấy
giờ có quan Kiềm hạt tỉnh Quảng Tây là Trần Thự trái tướng lệnh đem quân đi đánh bị
thua, Địch Thanh đem chém đi, rồi lệnh cho quân nghỉ 10 ngày. Quân đi thám biết
chuyện về báo Trí Cao biết. Trí Cao tưởng là quân nhà Tống không dám đánh, bèn không
phòng giữ. Địch Thanh đem quân đến cửa Côn Lôn (gần phủ Nam Ninh) đánh Nùng Trí
Cao. Lúc đang đánh nhau, Địch Thanh đem quân kỵ đánh hai bên tả hữu áp lại, quân của
Trí Cao tan vỡ, tướng dưới quyền là Hoàng Sư Mật 57 người tử trận
[1]
. Quân Tống đuổi
theo giết hơn 2200 quân của Trí Cao. Ông đốt thành bỏ chạy.
Tháng 10 năm 1053, Trí Cao sai thủ hạ là Lương Châu đến cầu cứu Đại Cồ Việt. Lý Thái
Tông sai chỉ huy sứ Vũ Nhị đi tiếp ứng cho Trí Cao. Nhưng quân Lý chưa tới nơi thì Trí
Cao lại bị Địch Thanh đánh bại, phải chạy trốn sang nước Đại Lý. Quân Lý rút về.
Năm 1055, thời vua Lý Thánh Tông ở Việt Nam, Đô giám nhà Tống là Tiêu Chú lại theo

đường Đặc Ma (Vân Nam) đánh úp, bắt được mẹ Trí Cao là A Nùng, em Trí Cao là Trí
Quang, con là Kế Phong. Quân Tống lại mộ những người cảm tử vào đất Đại Lý để lùng
tìm Trí Cao.
Quân cảm tử chưa tới thì người nước Đại Lý ngại gây hấn với nhà Tống đã bắt Nùng Trí
Cao chém chết, mang đầu đem nộp nhà Tống. Nhà Tống giết luôn gia quyến của Trí Cao.
Hiện nay còn di tích thành Na Lữ, nơi ông đóng quân, ở gần thị xã Cao Bằng. Đền Khâu
Sầm (Kỳ Sầm) đại vương thờ Nùng Trí Cao vẫn còn ở Cao Bằng, lễ hội đền Khâu Sầm
vẫn được tổ chức hằng năm.
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia