Bai 6 Mieu ta trong van ban tu su

Tiết 32:
MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
GIÁO VIÊN: LÊ THỊ THANH
TRƯỜNG THCS NGUYỄN HIỀN, NAM ĐỊNH


KIỂM TRA BÀI CŨ

1. Văn tự sự muốn hấp dẫn người đọc cần có sự
kết hợp với các yếu tố nào khác?
2. Lấy một ví dụ về một ngữ cảnh hay một vài
câu văn ngắn về sự kết hợp yếu tố miêu tả
trong một văn bản đã học?


Miêu tả
trong văn bản tự sự


- Sự việc: Vua Quang Trung đánh chiếm đồn
Ngọc Hồi.
- Trong trận đánh đó, vua Quang Trung cho
ghép ván lại, cứ mười người khiêng một
bức rồi tiến sát đồn Ngọc Hồi. Vua cưỡi voi
đi đốc thúc đại binh.
- Vua Quang Trung hiện lên trong chiến trận
thật oai phong, lẫm liệt.


Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm
làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nớc phủ kín, tất cả là hai mơi bức. Đoạn

kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mời ngời khênh một bức, lng giắt dao ngắn, hai m
ơi ngời khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ nhất, vua Quang
Trung cỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân
Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng ngời nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh
bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì,
hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió
nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông
thẳng lên trớc. Khi gơm giáo của hai bên đà chạm nhau thì quăng ván xuống
đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những ngời cầm binh khí theo sau cũng
nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà
chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn
thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân
Thanh đại bại.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)


Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm
làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nớc phủ kín, tất cả là hai mơi bức. Đoạn
kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mời ngời khênh một bức, lng giắt dao ngắn, hai m
ơi ngời khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ nhất, vua Quang
Trung cỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân
Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng ngời nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh
bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì,
hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió
nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông
thẳng lên trớc. Khi gơm giáo của hai bên đà chạm nhau thì quăng ván xuống
đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những ngời cầm binh khí theo sau cũng

nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà
chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn
thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân
Thanh đại bại.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)


Các chi tiết miêu tả
thể hiện

Vẻ đẹp
của hình
ảnh vua
Quang
Trung

Sự thất
bại của
quân
Thanh

Sự
thắng
lợi của
quân ta


- Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mời
ngời khênh một bức, rồi tiến sát đến đồn

Ngọc Hồi.
- Quân Thanh bắn ra, không trúng ngời nào,
sau đó phun khói lửa.
- Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất
tề xông lên mà đánh.
- Quân Thanh chống đỡ không nổi, tớng nhà
Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân
Thanh đại b¹i.


Đoạn văn:

Vua Quang Trung cho ghÐp v¸n lại,
cø mêi ngêi khênh một bức, rồi tiến sát
đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra,
không trúng ngời nào sau đó phun khói
lửa. Quân của vua Quang Trung khiêng
ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân
Thanh chống đỡ không nổi, tớng nhà
Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết.
Quân Thanh đại bại.


THẢO LUẬN
Thời gian: 4’

1. So sánh tính cụ thể, sinh động, hấp dẫn của đoạn
văn tự sự vừa tạo lập với đoạn trích và giải thích?
2. Từ đó, nhận xét về vai trò của việc sử dụng các
yếu tố miêu tả trong đoạn trích?

*Gợi ý 1: Nếu chỉ kể lại sự việc như đoạn văn vừa tạo lập
thì nhân vật vua Quang Trung có nổi bật khơng? Trận đánh
có sinh động khơng? Tại sao?
Đoạn văn trích nhờ yếu tố nào mà hấp dẫn, sinh động?


Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ
ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nớc phủ
kín, tất cả là hai mơi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ
mời ngời khênh một bức, lng giắt dao ngắn, hai mơi ngời
khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ nhất,
vua Quang Trung cỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5
tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng
trúng ngời nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bÌn dïng èng
phun khãi lưa ra, khãi to¶ mï trời, cách gang tấc không thấy
gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát
trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.

Vua Quang Trung
cho ghép ván, cứ m
ời ngời khiêng một
bức, rồi tiến sát đến
đồn Ngọc Hồi. Quân
Thanh bắn ra, không
trúng ngời nào sau
đó phun khói lửa.
Quân của vua Quang
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa Trung khiêng ván
che vừa xông thẳng lên trớc. Khi gơm giáo của hai bên đà nhất tề xông lên mà
chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn đánh. Quân Thanh

chém bừa, những ngời cầm binh khí theo sau cũng nhất tề chống đỡ không nổi, t
xông tới mà đánh.
ớng nhà Thanh là
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày Sầm Nghi Đống thắt
xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi cổ chết. Quân Thanh
Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung đại bại
tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh
đại bại.

(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)


P N
- Đoạn văn bị lợc bỏ yếu tố miêu tả trở nên thiếu
sinh động, khô khan, kém hấp dẫn vì chỉ đơn giản kể
lại sự việc, nghĩa là mới trả lời câu hỏi: sự việc gì đÃ
xảy ra?
- Đoạn văn trích trong Hoàng Lê nhất thống chí nhờ
có yếu tố miêu tả mà trận đánh của vua Quang Trung
đợc tái hiện cụ thể, sinh động, hấp dẫn, nghĩa là đÃ
trả lời đợc c câu hỏi: sự việc ấy diễn ra như thÕ
nµo?
- Các yếu tố miêu tả góp phần tạo nền, tạo tình huống
làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn và sinh động.


Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ
ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nớc phủ
kín, tất cả là hai mơi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ
mời ngời khênh một bức, lng giắt dao ngắn, hai mơi ngời

khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ nhất,
vua Quang Trung cỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5
tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng
trúng ngời nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bÌn dïng èng
phun khãi lưa ra, khãi to¶ mï trời, cách gang tấc không thấy
gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát
trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.

Vua Quang Trung
cho ghép ván, cứ mời
ngời khiêng một bức,
rồi tiến sát đến đồn
Ngọc Hồi. Quân
Thanh bắn ra, không
trúng ngời nào sau
đó phun khói lửa.
Quân của vua Quang
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa Trung khiêng ván
che vừa xông thẳng lên trớc. Khi gơm giáo của hai bên đà nhất tề xông lên mà
chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn đánh. Quân Thanh
chém bừa, những ngời cầm binh khí theo sau cũng nhất tề chống đỡ không nổi, t
xông tới mà đánh.
ớng nhà Thanh là
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày Sầm Nghi Đống thắt
xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi cổ chết. Quân Thanh
Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung đại bại
tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh
đại bại.

(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)

- Trong văn tự sự, miêu tả dùng để tái hiện cụ thể,
chi tiết cảnh vật, nhân vật và sự việc.
- Tác dụng: tạo cho câu chuyện thêm sinh động, hấp
dẫn và gợi cảm.


Phương thức miêu tả thường bị chi phối bởi
mục đích kể chuyện: tả cảnh, tả người,
tả vật…

LƯU
Ý

Trong văn tự sự, yếu tố tự sự đóng vai trị
chủ đạo cịn miêu tả chỉ đóng vai trị bổ trợ.

Yếu tố miêu tả thường được thể hiện qua
những từ ngữ giàu sức gợi hình, gợi cảm
như: từ láy, các biện pháp tu từ…


BI TP VN DNG
Ch ra cỏc yếu tố miêu tả trong đoạn thơ sau và
phân tích giá trị của những yếu tố đó?
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cời ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nớc tóc tuyết nhờng màu da.

Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
(Trun KiỊu – Ngun Du)


* Gợi ý:
1. Chỉ ra yếu tố miêu tả trong đoạn thơ.
2. Trong đoạn trích, đại thi hào Nguyễn Du đã sử
dụng các biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả hai
bức chân dung chị em Thúy Kiều?
Nghệ thuật miêu tả ấy đem lại những giá trị nào
trong việc thể hiện nội dung của “Truyện Kiều”?


BI TP VN DNG
Chỉ ra các yếu tố miêu tả trong đoạn thơ sau và
phân tích giá trị của những yếu tố đó?
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cời ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nớc tóc tuyết nhờng màu da.
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
(Trun KiỊu – Ngun Du)

* GỢI Ý TRẢ LỜI:

-

Nguyễn Du đã sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng, lấy vẻ đẹp thiên
nhiên mây, tuyết, trăng, hoa, núi, ngọc…miêu tả vẻ đẹp của con người,
kết hợp với sử dụng các biện pháp so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để vẽ nên
hai bức chân dung tuyệt sắc của hai chị em. Thúy Vân hiện lên với vẻ
đẹp phúc hậu, đoan trang, quý phái. Vẻ đẹp của Thúy Kiều có phần vượt
trội hơn hẳn Thúy Vân ở sự sắc sảo, tinh anh của trí tuệ, mặn mà của
tâm hồn. Đó là vẻ đẹp của một tuyệt thế giai nhân, khuynh thành khuynh
quốc.
- Bức chân dung Thúy Vân, Thúy Kiều cịn là bức chân dung tính cách, số
phận của hai nhân vật. Vẻ đẹp của Thúy Vân được thiên nhiên êm đềm
chấp nhận chắc chắn sẽ có cuộc đời bình n, hạnh phúc. Thúy Kiều có
vẻ đẹp khiến cho tạo hóa phải hờn ghen, đố kị chắc chắn cuộc đời sẽ
gặp nhiều éo le, bất hạnh.
- Thể hiện tiếng nói ngợi ca, trân trọng người phụ nữ, một biểu hiện của
giá trị nhân đạo trong “Truyện Kiều”


Bài tập 1: (SGK/92)
Tìm yếu tố tả cảnh,
tả người trong đoạn
trích “Cảnh ngày xuân”.
Phân tích giá trị của
những yếu tố miêu tả ấy
trong việc thể hiện nội
dung của đoạn trích?

Bài tập 2: (SGK/92)
Dựa vào đoạn trích
“Cảnh ngày xuân”
hãy viết một đoạn văn
kể về việc chị em
Thúy Kiều đi chơi trong
ngày Thanh minh.
Trong khi kể,
chú ý vận dụng các
yếu tố miêu tả để tả
cảnh ngày xuân.