Tài liệu BÊN CẠNH NHỮNG ĐIỀU BÍ ẨN pdf

BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 1










MC LC

GIÚÁI THIÏÅU 3
THÏË GIÚÁI - CẤC BẨN THÊËY NỐ RA SAO? 4
NHÛÄNG BỐNG MA TRONG KHƯNG TRUNG 10
THEO NHÛÄNG QUY LÅT CA QUANG HỔC 15
TÊËT CẪ ÀÏÌU DO TÊËM GÛÚNG ÀỐ 20
Bống ma ca Sa hoâng Ivan 25
Nhûäng võ thêìn ni Anpú 35
Mùåt trúâi xanh 40
Côn cố nhûäng àiïìu nhû thï 44
"ÀÏÍ CHO HÚI BÙNG GIẤ SINH RA ÀẤM CHẤY?" 48
Cûåc quang 49
"Khi cấc thêìn nưíi giêån" 55
Àiïìu gò àậ xẫy ra úã àêy? 58
Phên tđch mưåt vâi vđ d vïì giêëc mú 63
Bđ mêåt ca võ khấch hònh cêìu 70
Nhûäng ngûúâi bâ con hiïìn lânh 73
Sết ca cú thïí sưëng 77
TÛÅ NHIÏN LÂM SÛÃNG SƯËT 81

Nhûäng bđ êín dûúái lông àêët 83
"Nhûäng linh hưìn lang thang" 88
Vladimir Mezenxep 2

Trong thïë giúái nhûäng êm thanh lûâa dưëi 92
Kễ th lùång lệ 98
Nhûäng "k quan" tûâ trïn trúâi rúi xëng 104
Truìn thuët mêët thiïng 109
LINH HƯÌN DÛÚÁI ƯËNG KĐNH HIÏÍN VI 112
"Linh hưìn tr úã dẩ dây" 113
Têët cẫ mổi con àûúâng àïìu dêỵn àïën nậo 118
Trong nhûäng mï cung ca nûä thêìn Múnhemưdina 123
Mốn quâ lẩ lng ca tûå nhiïn 126
Hai têìng ca thûác 130
Chng ta bân vïì trûåc giấc 135
GIÊËC NG VÂ MƯÅT NGÂN GIÊËC MÚ 139
Giêëc ng - àố lâ nghó ngúi, nhûng 147
Rêët lêu vâ rêët chống 152
"Àố chđnh lâ Martûn Dầïka, thûa cấc bẩn " 158
CÅC SƯËNG BÕ THƯI MIÏN 169
Lõch sûã àang chûáng kiïën 170
Àố lâ gò vêåy? 179
Sûác mẩnh ca ấm thõ 185
Bïn nhûäng chưën thiïng liïng 190
Thêìy ph thu vâ thêìy lang 194
Àiïìu hêìu nhû khố tûúãng tûúång nưíi 200
NÚI NHÛÄNG NGỐC NGẤCH CA TÊM L 204
Nhû vêỵn thûúâng xẫy ra 205
Nưỵi cư àún, sûå àau khưí ca sấng tẩo vâ chuån mï tđn 210
Nhûäng bïånh dõch têm thêìn 218

"Chiïëc ba ca l qu sûá" 222
Nhûäng àiïìu bđ êín tưìn tẩi lâ àïí nghiïn cûáu chng mâ thưi.227


BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 3









GIÚÁI THIÏÅU

Tûå nhiïn sưëng àưång khưng chó lâm chng ta ngẩc nhiïn trûúác
sûå àa dẩng mn vễ, mâ nhiïìu khi khiïën ta phẫi bưëi rưëi trûúác
nhûäng hiïån tûúång k lẩ ca nố. Ẫo ẫnh vâ linh hưìn, àêët trûúåt vâ
mûa “mấu”, tiïìm thûác vâ vư thûác, thåt thưi miïn vâ sûå tûå k ấm
thõ Cën sấch “Bïn cẩnh àiïìu bđ êín” sệ soi sấng phêìn nâo nhûäng
bđ êín àố.
Àưëi vúái nhûäng ngûúâi cố khuynh hûúáng tin vâo àiïìu huìn
diïåu, tin vâo sûå tưìn tẩi ca “thïë giúái bïn kia” thò hêìu hïët mổi sûå
kiïån trong tûå nhiïn àïìu àûúåc khoấc mưåt lúáp vỗ thêìn bđ vâ sinh ra
nhûäng thiïn kiïën tưn giấo. Thïë nhûng chó cêìn bẩn vûäng tin mưåt
cht, rùçng têët cẫ nhûäng hiïån tûúång diïỵn ta quanh ta, cho d chng
cố vễ bđ hiïím thïë nâo chùng nûäa, cng àïìu cố ngun nhên vêåt
chêët ca nố, thò thïë nâo bẩn cng tiïëp cêån àûúåc chên l, thïë nâo
bẩn cng tòm kiïëm àûúåc bẫn chêët ca vêën àïì. Àố chđnh lâ khùèng

àõnh ca phố tiïën sơ triïët hổc Vladimir Mezenxep, tấc giẫ cën
sấch “Bïn cẩnh àiïìu bđ êín”, mâ chng tưi giúái thiïåu cng bẩn àổc.
Bẫn dõch sau àêy ca Nguỵn Chiïën, Nhâ xët bẫn Khoa hổc
vâ K thåt, Hâ Nưåi, 1987.






Vladimir Mezenxep 4



Mưåt khi chng ta côn nhòn nhêån mưåt hiïån tûúång lẩ tûâ xa, àưëi
vúái chng ta, nố vêỵn côn lâ àiïìu bđ êín. Nhûng chó cêìn tiïën lẩi gêìn
nố, nhêån thûác àûúåc lúâi giẫi khoa hổc vïì nố thò àiïìu huỵn hóåc sệ
biïën mêët. Chng ta àang tiïëp xc vúái nhûäng àiïìu bđ êín, lúán hóåc
nhỗ, úã khùỉp mổi núi trong tûå nhiïn. Bêy giúâ chng ta sệ tiïën lẩi
chng gêìn hún






THÏË GIÚÁI - CẤC BẨN THÊËY NỐ RA SAO?

Khi bùỉt àêìu viïët cën sấch nây - mưåt cën sấch vïì nhûäng
àiïìu bđ êín ca tûå nhiïn - tưi bưỵng nhúá lẩi mưåt cåc gùåp gúä trïn

sưng Vonga vâo ma hê oi ẫ nùm 1972.
Chiïëc tâu thy ca chng tưi ài theo tuën Axtrakhan -
Maxcúva. Nhûäng giúâ pht trûúác khi tưëi àïën àậ lâm giẫm ài cht đt
cấi nống nûåc lẩ thûúâng àậ ba thấng nay hânh hẩ mn loâi. Thêåm
chđ úã àêy, trïn con sưng lúán nây vêỵn cẫm thêëy húi thúã nống hưíi ca
lân khưng khđ bõ thiïu àưët. Húi ngưåt ngẩt nhúáp nhấp ca nhûäng
bìng tâu àậ xua àíi hânh khấch lïn mùåt boong, nhûng nhû thïë
cng chùèng dïỵ chõu hún cht nâo. Mổi ngûúâi àïìu mong chúâ nhûäng
lân giố mất lânh, võ khấch àưìng hânh thûúâng gùåp ca nhûäng
chuën ài trïn sưng nûúác. Nhûng nâo cố
Chng ta àûáng úã boong trïn. Nhûäng cấch rûâng hai bïn búâ
trưi qua trûúác mùỉt. Nhûng lc nây, thêåm chđ cẫ cêy cưëi cng chùèng
hoan hó gò vúái bưå dẩng ca mònh. Bõ mùåt trúâi thiïu àưët sët ngây,
chng r xëng, lấ a vâng rúi rng mùåc dêìu bêy giúâ múái thấng
tấm.
- Mưåt cẫnh tûúång àấng bìn - ngûúâi àûáng cẩnh tưi lêím bêím. -
Nïëu nhû lâ thúâi xûa thò ngûúâi ta àậ nối: “Thûúång àïë trûâng phẩt”.
Côn bêy giúâ thò nối gò nâo? Ưng ta quay sang nối vúái tưi. - Ngây
nay têët nhiïn chng ta biïët cấch giẫi thđch têët cẫ nhû thïë nâo rưìi
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 5

Cẫ hẩn hấn vúái bậo lt Àêu lâ xoấy thån côn àêu lâ xoấy
nghõch Song nïëu nhòn vâo bẫn chêët cấc ngun nhên thò sao?
Nhòn vâo cấi àiïìu ch ëu mâ vò nố xẫy ra mổi thay àưíi trong cấc
hiïån tûúång trïn trấi àêët êëy? Lêåp tûác chng ta sệ chùèng cố gò àïí mâ
nối cẫ àêu Búãi vò trong têët cẫ nhûäng sûå biïën ca tûå nhiïn, d lúán
d nhỗ, àïìu cố mưåt cấi gò àố mâ trđ tụå chng ta khưng thïí hiïíu
thêëu àûúåc
Dûúâng nhû ưng ta tûå lån l vúái chđnh mònh. Song rộ râng lâ
ưng ta mën bùỉt chuån vúái tưi.

Tưi tô mô nhòn ưng bẩn múái quen biïët ngêỵu nhiïn àố. Tu sơ
chùng? Bïì ngoâi chùèng hïì nối lïn cấi gò vïì àiïìu àố cẫ. Trûúác mùỉt
tưi lâ mưåt ngûúâi ùn mùåc tïì chónh, àêìu àưåi chiïëc m cối mïìm. Cùåp
mùỉt ưng ta nhỗ, khưng mâu sùỉc. Cố lệ chó cố giổng nối lâ hêëp dêỵn
àûúåc thưi, búãi giổng ưng ta nhỗ, nhûng dïỵ nghe;
Bïn cẩnh ưng ta lâ hai cêåu thiïëu niïn, trưng cố vễ gò àố rêët
giưëng vúái ưng ta. Cấc cêåu nhòn lïn búâ àang trưi ài ngay trûúác mùỉt
vâ àưìng thúâi lùỉng nghe nhûäng lúâi ưng ta nối.
- Vò sao trïn thïë giúái lẩi diïỵn ra nhû thïë nây, chûá khưng phẫi
thïë khấc? - Ưng ta tiïëp tc phất triïín nghơ ca mònh - Àố chđnh
lâ cêu hỗi ch ëu
Im lùång nûäa thò thêåt lâ bêët nhậ, vâ tưi àânh hỗi:
- Chùỉc ưng àùåt mưåt nhêët àõnh nâo àố vâo chûä “tẩi sao”?
- Nïëu ưng mën thò lâ nhû vêåy. Mưåt àùåc biïåt! Ưng vúái tû
cấch mưåt ngûúâi cố vùn hốa, - ưng ta chùm ch nhòn tưi, - sệ khưng
thïí khưng àưìng rùçng toân bưå tri thûác mâ khoa hổc thêu gốp àûúåc
àïìu rêët ûúác lïå, khưng àêìy à vâ hïët sûác tûúng àưëi.
- Nhûng phẫi chùng àiïìu àố
- Côn tưìi tïå hún thïë nûäa lâ trong khoa hổc, cấi dûúâng nhû àậ
àûúåc thûâa nhêån lâ chên l lẩi thûúâng xun bõ xem xết lẩi. Nhûäng
l thuët ngây câng múái cûá xët hiïån. Vêåy thò cấi gò lâ chên l?
Biïët tin vâo cấi gò?
- Trong khoa hổc ngûúâi ta khưng tin, mâ nghiïn cûáu, nïëu
khưng thò àậ
- Thïë lẩi câng tïå! Liïåu cấc nghiïn cûáu khoa hổc cố giấ trõ lùỉm
khưng nïëu nhû khưng thïí coi chng lâ chên l àûúåc?
Vladimir Mezenxep 6

- Nhûng ưng hiïíu hoân toân khưng àng vúái tđnh chêët cấc
nghiïn cûáu

- Mùåt khấc, cấc tri thûác ca chng ta thêåt nhỗ nhoi khi so
sấnh vúái sûå vơ àẩi ca thïë giúái! Ưng cố nhúá lâ Laplax, nhâ bấc hổc
cố quan àiïím duy vêåt, àậ nối gò khưng? Ưng ta bẫo: “Cấi gò mâ
chng ta àang biïët lâ hẩn chïë, côn cấi gò mâ chng ta chûa biïët lâ
vư têån”.
- Laplax nối àng, nhûng chng ta àang nối vïì àiïìu khấc
- Vư têån! - ngûúâi phẫn diïån tưi chùèng côn giưëng vúái con ngûúâi
trêìm tơnh, chêåm chẩp nûäa. Ưng ta nối nhanh, nối dâi khưng cho
tưi àấp lẩi. - Vâ trong sûå vư têån àố tưi nhòn thêëy, tưi cẫm thêëy sûå vơ
àẩi ca trđ nùng thïë giúái
- Nhûng àố chûa phẫi lâ mưåt chûáng minh
- Ca trđ nùng mâ àêìu ốc ca con ngûúâi khưng thïí tốm bùỉt
àûúåc, vâ àố lâ àêëng sấng tẩo nïn mổi vêåt trïn trấi àêët, sấng tẩo
nïn toân bưå cåc sưëng ca chng ta. Vâ mổi bđ mêåt ca thïë giúái
nây chó hế múã ra àưëi vúái riïng trđ nùng àố mâ tưi!
Bêët ngúâ tiïëng côi tâu lâm dûát àoẩn bâi àưåc thoẩi ca con
ngûúâi theo phấi thêìn hổc kia. Chng tưi àậ túái bïën tâu.
- ƯÌ, thïë lâ àậ vïì àïën qụ cha àêët tưí rưìi. Xin lưỵi, tưi phẫi tẩm
biïåt ưng. Tưi rêët tiïëc vò chng ta chûa thïí kïët thc àûúåc cåc àâm
lån nây Cấc con, ta ài thưi!
Ưng ta móm cûúâi mưåt cấch ranh mậnh rưìi ài vïì phđa lưëi ra vúái
hai cêåu bế cng ài. Mưåt trong hai cêåu bế êëy ngoấi lẩi nhòn tưi vúái
vễ trấch cûá: “Bấc tranh lån vúái ai àêëy cố biïët khưng ?”
Rộ râng trong mùỉt cấc cêåu bế, con ngûúâi nây lâ mưåt uy tđn
khưng thïí chưëi cậi.
“ Chûa thïí kïët thc àûúåc cåc àâm lån ”. Tưi bêët giấc
móm cûúâi. Cåc àâm lån êëy àậ bùỉt àêìu àêu kia chûá! Nïëu nhû
“ngûúâi cng àâm lån” kia ca tưi cố úã lẩi trïn tâu, thò chùỉc cåc
àâm lån êëy àậ diïỵn ra àûúåc. Búãi lệ chđnh ưng ta, nhû tưi àậ thêëy,
thåc vïì hẩng nhûäng ngûúâi ln ln vâ bêët cûá úã àêu cng chó sùén

sâng nghe cố chđnh mònh mâ thưi.
Song nhûäng nghơ mâ ưng ta àậ phất triïín vïì khoa hổc, vïì
nhûäng tri thûác ca chng ta, àêu phẫi chó thåc riïng mònh ưng ta.
Àiïìu àố giẫi thđch vò sao khi bùỉt àêìu cåc nối chuån vúái bẩn àổc
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 7

vïì nhûäng bđ êín ca thïë giúái, tưi mën tiïëp tc cåc nối chuån bõ
bỗ dúã trïn sưng Vonga vêåy. Vâ côn àiïìu nây nûäa: tưi mën nhûäng
bẩn trễ cố mùåt trïn tâu kia cng àổc hïët phêìn tiïëp theo ca cåc
nối chuån nây. Bêy giúâ hổ àậ lâ nhûäng thanh niïn, vâ àưëi vúái hổ,
viïåc nhòn nhêån thïë giúái nhû chđnh nố tưìn tẩi trong thûåc tïë lâ rêët
cêìn thiïët.
Thïë giúái lúán rưång vâ àa dẩng vư cng. Vâ thưng thûúâng
chng ta khưng suy nghơ vïì tđnh vư têån ca nưåi dung ca nhûäng
quy låt vâ nhûäng àiïìu bđ êín ca nố. Àậ hâng ngân nùm nay, con
ngûúâi àổc ài àổc lẩi cën sấch vơ àẩi ca tûå nhiïn, mâ mưỵi trang
ca nố àïìu chûáa àûång nhûäng nưåi dung sêu sùỉc. Con ngûúâi àổc ài
àổc lẩi àïí hiïíu tưët hún, rộ hún vâ àng hún vïì thïë giúái tûå nhiïn.
Mưỵi thïë k, vâ bêy giúâ lâ thêåp niïn, chng ta lẩi phất hiïån ra
nhûäng quy låt múái vâ nhûäng àiïìu bđ êín múái ca thïë giúái. Àậ lâ
nhû thïë vâ sệ vêỵn lâ nhû thïë, búãi lệ tûå nhiïn lâ vư têån. Nhûng liïåu
àiïìu àố cố nối lïn sûå ëu kếm ca nhûäng tri thûác ca chng ta, nối
lïn viïåc sûå bêët lûåc trong viïåc nhêån thûác thïë giúái xung quanh hay
khưng? Tuåt nhiïn khưng.
Hưm nay chng ta biïët khấ nhiïìu hún hún hưm qua, vâ ngây
mai sệ mang lẩi cho con ngûúâi nhûäng tri thûác mâ hưm nay con
ngûúâi múái chó mú ûúác vïì chng thưi.
Vâ àiïìu quan trổng nhêët: khoa hổc àang khùèng àõnh vâ hâng
ngây chûáng minh rùçng, trong tûå nhiïn khưng cố cấi gò lâ khưng
nhêån thûác àûúåc.

Toân bưå con àûúâng tiïën lïn ca nhêån thûác chng ta cố mưåt
àùåc àiïím: nhiïìu hiïån tûúång chûa àûúåc tri thûác hế múã têëm mân bđ
mêåt, lc àêìu nom thêåt bđ êín, àưi khi thêåm chđ khưng thïí l giẫi
nưíi. Song thúâi gian trưi qua, vâ khoa hổc àem lẩi lúâi giẫi thđch thêåt
tûå nhiïn vïì chng. Àiïìu bđ êín trúã nïn rộ râng. Tuy nhiïn, sûå vư
cng têån ca tûå nhiïn lẩi àùåt ra nhûäng cêu hỗi khấc àôi hỗi àûúåc
trẫ lúâi.
Phếp biïån chûáng ca nhêån thûác lâ nhû vêåy. Chng ta câng
thêm nhêåp vâo tûå nhiïn sêu bao nhiïu thò nhûäng cêu hỗi múái lẩi
nây sinh nhiïìu bêëy nhiïu. Vâ àưìng thúâi chng câng nhêån thûác
àûúåc nhiïìu hún vïì thïë giúái thò chng ta câng chïë ngûå àûúåc cấc sûác
mẩnh dûä dưåi ca nố, chng ta câng lâm sấng tỗ hún bẫn chêët ca
cấc hiïån tûúång vâ quấ trònh trong tûå nhiïn.
Vladimir Mezenxep 8

Tưi cng mën nối túái mưåt àiïìu nûäa: khưng nïn coi khoa hổc
nhû mưåt kho lûu trûä mâ trong àố nhûäng kiïën thûác cố sùén àậ àûúåc
bây sùén trïn cấc giấ. Khoa hổc - àố àưìng thúâi lâ mưåt quy låt àậ
phất hiïån ra, mưåt sûå giẫi thđch vïì thûåc nghiïåm bùçng nhûäng quy
låt múái trong tûå nhiïn, mưåt giẫ thiïët àûúåc lån chûáng bùçng
nhûäng kiïën giẫi khoa hổc nghiïm tc, mưåt hiïån tûúång bđ êín vûâa
àûúåc phất hiïån.
Trong mưỵi giai àoẩn phất triïín ca mònh, khoa hổc giẫi thđch
thïë giúái bùçng cấch sûã dng nhûäng tri thûác àậ àûúåc biïët àïën cho túái
lc àố. Nhûäng tri thûác êëy àûúåc chđnh xấc hốa, lâm cho sêu sùỉc hún.
Khoa hổc khưng súå phẫi vûát bỗ nhûäng kïët lån, nhûäng àấnh giấ lưỵi
thúâi, àưi khi cẫ nhûäng sai lêìm. Àố lâ sûác mẩnh ca khoa hổc, chûá
khưng phẫi àiïím ëu.
Lõch sûã loâi ngûúâi àậ cố vư sưë nhûäng lêìm lẩc sinh ra vò mï
tđn, ngu dưët. Nhûäng kiïën thûác quê ct, vâ thûúâng hún cẫ lâ trẩng

thấi têm l nhêët àõnh àậ vâ àang àûa nhiïìu ngûúâi vâo thïë giúái ca
nhûäng niïåm giẫ tẩo, huỵn hóåc. Sûå thêåt lâ nhiïìu hiïån tûúång tûå
nhiïn khi xûa àậ tûâng lâm cho tưí tiïn xa xưi ca chng ta hoẫng
súå, thò nay khưng thïí lâm dổa nẩt hóåc lâm kinh ngẩc con ngûúâi
hiïån àẩi.
Nhêåt thûåc vâ nguåt thûåc, sao chưíi hay sao bùng rûåc rúä xët
hiïån, nhûäng trêån mûa mâu vâ nhûäng hiïån tûúång cûåc quang, ni
lûãa phun trâo - ngây nay têët cẫ nhûäng àiïìu àố khưng côn bõ bao
trm trong têëm mân thêìn bđ nûäa. Nhûng nïëu nhû mưåt ngûúâi cố
khuynh hûúáng tin vâo “àiïìu huìn bđ” thò trong tûå nhiïn anh ta sệ
ln ln cố thïí tòm thêëy nhûäng hiïån tûúång cố thïí khúi gúåi àưëm
lûãa cố thïí khúi gúåi sûå mï tđn úã anh ta. Vư têån trong mổi biïíu hiïån,
àưëm lûãa êëy khưng ngûâng cung cêëp cho chng ta nhûäng dûä liïåu à
àïí khiïën cho mổi ngûúâi biïët thêìn thấnh hốa nhûäng sûác mẩnh bđ êín
cng phẫi àïí têm suy nghơ.
Nïëu nhû bẩn ngay tûâ àêìu àậ bùỉt àêìu àậ sùỉn sâng àốn gùåp
nhûäng àiïìu siïu nhiïn thò sao? Lc àố mưỵi mưåt hiïån tûúång lẩ lng
ca tûå nhiïn sệ trúã nïn bđ hiïím, huìn bđ àưëi vúái bẩn. Nhâ vùn nhâ
bấc hổc ngûúâi Àûác Giooc Lichtenbec nưíi tiïëng vúái trđ tụå àưåc àấo vâ
sùỉc sẫo ca mònh àậ tûâng viïët: “Nïëu bẩn mën thûåc nhêån nhûäng
àiïìu huỵn hóåc lâ cố thêåt, bẩn nïn nhòn nhêån chng tûâ xa, cng
vêåy àưëi vúái nhûäng àấm mêy, nïëu bẩn mën coi chng lâ nhûäng vêåt
rùỉn vêåy”. Danh ngưn àố phẫn ấnh thêåt rộ râng vâ th võ bẫn chêët
ca sûå bđ êín. Mưåt khi chng ta côn nhòn nhêån mưåt hiïån tûúång lẩ tûâ
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 9

xa, àưëi vúái chng ta, nố vêỵn côn lâ àiïìu bđ êín. Nhûng chó cêìn tiïën
lẩi gêìn nố, nhêån thûác àûúåc lúâi giẫi khoa hổc vïì nố thò àiïìu huỵn
hóåc sệ biïën mêët.
Chng ta àang tiïëp xc vúái nhûäng àiïìu bđ êín, lúán hóåc nhỗ, úã

khùỉp mổi núi trong tûå nhiïn. Bêy giúâ chng ta sệ tiïën lẩi chng
gêìn hún

Vladimir Mezenxep 10



Mưåt sa mẩc chấy bỗng vâ àân sc vêåt trúã hâng àang lêìm li
bûúác ài trïn biïín cất nhêëp như Bưỵng trûúác mùåt mổi ngûúâi hiïån
lïn cẫ mưåt cấi hưì lúán. Nhûng vâi pht trưi qua, cấi hưì ma êëy bùỉt
àêìu bõ lúáp sûúng m mâu àỗ nhẩt ca sa mẩc bao ph, nố mêët ài
nhûäng àûúâng nết rưìi thònh lònh bay vt lïn trúâi vâ mêët ht. Àố lâ
ẫo ẫnh hưì, mưåt thûá ẫo ẫnh phưí biïën nhêët.





NHÛÄNG BỐNG MA TRONG KHƯNG
TRUNG

Khi ấnh sấng dổa nẩt
Thẫo ngun bao la trẫi dâi vư têån. Mùåt trúâi chối lổi àang
như cao khỗi chên trúâi bấo trûúác mưåt ngây oi bûác. Ngûúâi àấnh xe
cho tưi cûá liïëm mưi hoâi, thónh thoẫng lẩi gic con ngûåa xêëu xđ
bûúác giống mưåt.
Àậ hai giúâ trưi qua kïí tûâ khi tưi rúâi khỗi mưåt ga xếp trïn
tuën àûúâng sùỉt Xibir àïí túái núi lâm viïåc àêìu tiïn ca mònh - úã mưåt

lâng trïn thẫo ngun têy Xibir. Chng tưi xët phất tûâ lc trúâi
rẩng sấng àûúåm vễ lânh mẩnh, nhûng bêy giúâ thò chùèng côn gò gúåi
nhúá lẩi lân khưng khđ êëy nûäa.
Àêët trêìn tri lẩnh cống khi àïm nay àang thêm khất tđch
nhiïåt àïí sûúãi êëm mònh. Chên trúâi àậ mêët ài nhûäng àûúâng nết rộ
râng, nhûäng cêy bẩch dûúng phđa ca nom cong queo, thay àưíi hùèn
cấi dấng dêëp thûúâng ngây. Nhûäng dông khưng khđ bõ àưët nống tûâ
bïn dûúái tỗa lïn àốn lêëy tia mùåt trúâi nống bỗng. Con àûúâng cêy cỗ
mổc xanh rúân chẩy dâi tđt tùỉp nay chòm biïën trong nhûäng dông
khưng khđ êëy. Nhûäng cưåt àiïån tđn bïn àûúâng cng biïën dẩng úã núi
xa - chng liïn tiïëp thay àưíi hònh dẩng vâ mêët ài vễ cên àưëi
ÚÃ phđa trûúác hiïån ra mưåt mùåt hưì lúán. Mùåt nûúác hưì trẫi dâi
nhû mưåt dẫi nûúác rưång dổc àûúâng chên trúâi vâ nhêån chòm cẫ nhûäng
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 11

cưåt àiïån tđn rung rinh vúái nhûäng cêy bẩch dûúng mổc thûa thúát
trïn thẫo ngun.
Mưåt con chim to vêỵy cấnh bay lïn khỗi mùåt nûúác vâ tiïën lẩi
phđa chng tưi, nố trúã nïn nhỗ dêìn trưng thêëy. Bưỵng chùèng côn
thêëy hưì, chùèng côn thêëy chim àêu nûäa
- Ẫo ẫnh mêët rưìi, - ngûúâi àấnh xe thưët lïn phấ vúä cẫnh im
lòm. - Oi quấ! - àoẩn ưng ta vêỵy ngổn roi vïì phđa chên trúâi xa xa. -
Anh xem thïë nâo àïën chiïìu cng cố giưng.
Ẫo ẫnh phđa chên trúâi
Àng, àố chđnh lâ ẫo ẫnh, mưåt trong nhûäng hiïån tûúång mâ tûâ
thúâi xa xûa, con ngûúâi àậ gùỉn nố vúái nhûäng sûác mẩnh bđ êín, vư
hònh ca tûå nhiïn. “Biïín qu” - dên cû miïìn bùỉc Phi hiïån giúâ côn
gổi ẫo ẫnh nhû thïë.
ÚÃ phûúng àưng, ai cng biïët cêu chuån cưí tđch vïì nâng tiïn
Morgana. Nâng thđch trïu ghểo nhûäng khấch bưå hânh mỗi mïåt, chó

cho hổ thêëy trïn sa mẩc nhûäng ưëc àẫo núã hoa, nhûäng hưì àêìy ùỉp
nûúác, nhûäng àư thõ tr ph cố nhûäng thấp giấo àûúâng Hưìi giấo vúái
nhûäng vûúân cêy treo lún lûãng trïn khưng trung. Nâng cho hổ thêëy
chó àïí cấm dưỵ hổ ài chïåch àûúâng, sau àố khi ẫo ẫnh àậ tan ra trong
khưng khđ, nâng sệ cûúâi nhẩo nưỵi thêët vổng ca àấm lûä khấch êëy.
Cêu chuån cưí nây àïí lẩi dêëu êën ca nố trong ngưn ngûä. Ngûúâi ta
gổi bêët cûá hònh ẫnh hû ẫo nâo àấnh lûâa nâo lâ phata-morgana, tûác
lâ nâng tiïn Morgana.
Khi nối vïì ẫo ẫnh, ngûúâi ta thûúâng nghơ àïën mưåt sa mẩc chấy
bỗng vâ àân sc vêåt trúã hâng àang lêìm li bûúác ài trïn biïín cất
nhêëp như. Phđa trûúác, bïn àûúâng chên trúâi múâ nhẩt bưỵng xët hiïån
mưåt bïì mùåt to lêëp loấng. Cấi gò vêåy? Nhûäng con lẩc àâ dêën thïm
vâi bûúác, vâ trûúác mùåt mổi ngûúâi hiïån lïn cẫ mưåt cấi hưì lúán. Lân
giố nhể lâm mùåt nûúác gúån lùn tùn.
Hưì nom rộ râng àïën nưỵi khưng thïí nghi ngúâ gò vïì tđnh chêët cố
thûåc ca nố. Nhûng vâi pht trưi qua, vâ cấi hưì ma êëy bùỉt àêìu bõ
lúáp sûúng m mâu àỗ nhẩt ca sa mẩc bao ph, nố mêët ài nhûäng
àûúâng nết rưìi thònh lònh bay vt lïn trúâi vâ mêët ht.
Àố lâ ẫo ẫnh hưì, mưåt thûá ẫo ẫnh phưí biïën nhêët, thûúâng hay
xët hiïån hún cẫ. Trong nhûäng ngây nống nûåc, nhûäng cấi hưì trïn
sa mẩc nhû vêåy lâ mưåt hiïån tûúång gùåp úã bùỉc phi. Chiïìu chiïìu, mưåt
khu vûåc nâo àố bõ nung àưët sët ngây liïìn biïën thânh vng àêët
Vladimir Mezenxep 12

ngêåp lt. Têët cẫ nhûäng gò úã khoẫng cấch ba bưën cêy sưë àïìu bõ nûúác
vêy quanh. Nhûäng thưn xốm nom tûåa nhû nhûäng hôn àẫo giûäa
mưåt cấi hưì rưång. Câng lẩi gêìn lâng, cấi búâ ca vng nûúác ẫo kia
câng li ra xa vâ cấi nhấnh nûúác ngùn cấch ta vúái lâng dêìn dêìn trúã
nïn hểp lẩi cho àïën khi biïën mêët hoân toân, côn cấi hưì vêỵn giûä
ngun hònh dẩng bùỉt àêìu li xa dêìn vâ ln ln úã mưåt khoẫng

cấch khưng bao giúâ àẩt túái àûúåc.
ÚÃ nûúác ta (Tûác lâ úã Liïn Xư (N D), nhûäng ẫo ẫnh nhû vêåy
khưng lẩ lêỵm gò vúái cû dên miïìn ven biïín Caxpi, miïìn thẫo ngun
Crûm, miïìn àưìng bùçng sưng Vonga. Ngûúâi ta cng nhòn thêëy ẫo
ẫnh trïn mùåt àûúâng lấng nhûåa: vâo nhûäng ngây mùåt trúâi thiïu àưët,
cố nhûäng “hưë nûúác” trưi qua trûúác mi xe nhû vûâa múái qua cún
mûa vêåy. Trïn mùåt hưì phẫn ấnh nhûäng àấm mêy vúái bêìu trúâi
xanh. Ư tư chẩy vúái vêån tưëc 60 kilưmet mưåt giúâ, vâ sët gêìn mûúâi
pht, úã phđa trûúác ln ln nhòn thêëy dẫi nûúác lûâa dưëi kia. Vâ nïëu
nhûäng ẫo ẫnh tûúng tûå khưng hïì lâm cho con ngûúâi ta ngẩc nhiïn,
thò nhûäng dẩng ẫo ẫnh khấc lẩi cố thïí khưng chó gêy kinh ngẩc,
mâ thêåm chđ côn dổa nẩt àûúåc con ngûúâi.
- Cố lêìn tưi dûâng lẩi bïn lưëi vâo mưåt hễm ni, - mưåt ngûúâi àậ
tûâng úã Angiïri kïí lẩi, - vâ ngưìi nghó trïn mưåt tẫng àấ. Bưỵng nhiïn
úã bïn dûúái cấch tưi chûâng nùm mûúi mết, tưi nom thêëy mưåt ngûúâi
cng ngưìi trïn mưåt tẫng àấ. Khi tưi àûáng dêåy, ngûúâi kia cng àûáng
lïn. Khi tưi lẩi gêìn ngûúâi àố, thò anh ta cng tiïën lẩi phđa tưi! Àïën
khi àïën gêìn hún thò vư cng sûãng sưët, tưi nhêån ra chđnh mònh
trong con ngûúâi àố. Sûå giưëng nhau êëy lâm tưi hoẫng àïën nưỵi tưi
chòa tay ra. Con ngûúâi y hïåt tưi kia cng lâm nhû vêåy. Nhûng khi
tưi quẫ quët sấp lẩi gêìn hún thò bống ma biïën mêët.
Ngây xûa, thúâi côn sûã dng thuìn bìm, úã trïn cấc biïín,
àïìu lan truìn mưåt truìn thuët vïì con tâu ma - “Ngûúâi Hâ Lan
bay”. Ngûúâi thuìn trûúãng ca con tâu àố vò tưåi bấng bưí cha trúâi
nïn àậ phẫi chõu tưåi sët àúâi lang thang trïn khùỉp cấc biïín vâ àẩi
dûúng mâ khưng àûúåc bỗ neo úã àêu cẫ. Cấc thy th tin rùçng, viïåc
gùåp gúä con tâu bìm ghï súå àố lâ àiïím bấo trûúác tai hổa àùỉm tâu.
Song nhûäng cåc gùåp gúä êëy lẩi xẫy ra thêåt thûúâng xun!
Con tâu ma bêët ngúâ xët hiïån trong àấm sûúng m, nố lùèng lùång
trưi qua trûúác mùỉt àấm thy th, khưng hïì àấp lẩi cấc tđn hiïåu, rưìi

sau àêëy lẩi bêët chúåt biïën ài nhû lc xët hiïån vêåy.
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 13

Nùm 1878, vâo thúâi gian xẫy ra chiïën tranh giûäa ngûúâi M
vúái ngûúâi da àỗ, mưåt toấn lđnh dúâi àưìn Abraham Linhcưn ài ra. Mưåt
lc sau nhûäng ngûúâi côn lẩi trong àưìn nhòn toấn lđnh àố àang tiïën
bûúác úã trïn trúâi. Ngûúâi ta liïìn bẫo rùçng toấn lđnh àố àậ bõ giïët chïët
vâ bêy giúâ hổ àang nhòn thêëy linh hưìn nhûäng ngûúâi êëy. Vâi ngây
sau, quẫ nhiïn toấn lđnh bõ nhûäng ngûúâi da àỗ tiïu diïåt. Nhûäng
ngûúâi mï tđn nhúá rêët dai sûå trng húåp ngêỵu nhiïn ca cấc sûå kiïån.
Têët cẫ nhûäng àiïìu àố khưng phẫi cấi gò khấc hún lâ nhûäng ẫo
ẫnh. Hònh nhû trïn trúâi àang diïỵn ra mưåt “mân kõch” viïỵn tûúãng
vêåy. ÚÃ vng búâ biïín Xixilia, vâo lc mùåt trúâi mổc, trïn mùåt biïín
thûúâng thêëy xët hiïån nhûäng cung àiïån nguy nga, nhûäng ngổn
thấp vâ phấo àâi trïn khưng trung, nhûäng ngûúâi khưng lưì, nhûäng
cêy cưëi vâ àưång vêåt khưíng lưì; têët cẫ nhûäng cấi àố qìn t lẩi rưìi
tẫn ra, àíi bùỉt lêỵn nhau, thay hònh àưíi dẩng, cẫnh tûúång nây
thay thïë cẫnh tûúång khấc.
Mưåt lêìn, nhûäng thy th thấm hiïím vng cûåc àậ gùåp “ẫo
ẫnh” nhû thïë. Con tâu ca hổ len lỗi giûäa nhûäng ni bùng vâ cấc
tẫng bùng vúä ra tûâ nhûäng cấch àưìng bùng: chng lêëp lấnh vâ trúã
nïn chối lổi dûúái ấnh mùåt trúâi rûåc rúä. Bưỵng chên trúâi phên àưi ra,
nhûäng vêåt thïí úã xa liïìn bay lïn khưng trung, treo lú lûãng trïn àố
vâ khưng ngûâng thay àưíi hònh dẩng.
Nhû trong ưëng kđnh vẩn hoa vêåy, nhûäng hònh th, nhûäng sûå
vêåt lẩ thûúâng thóỉt êín thóỉt hiïån trûúác mùỉt nhûäng thy th àûáng
ngêy ra vò quấ àưỵi sûãng sưët: khi thò xët hiïån mưåt cấi gò àố giưëng
nhû ngổn thấp, khi lâ nhûäng hònh ngûúâi nâo àố trưng thêåt phi l,
khi lẩi lâ mưåt thanh gûúm, thïë rưìi têët cẫ nhûäng cấi àố bưỵng nhiïn
àûúåc thay thïë bùçng àûúâng viïìn rộ nết ca mưåt ni bùng lúán lâm ta

nhúá àïën phấo àâi cưí bêët khẫ xêm phẩm. Nhûäng cấch àưìng bùng
trưng giưëng nhû nhûäng bònh ngun trïn àêëy cố à cêy cưëi, gêëu,
chố, chim chốc, ngûúâi nhû thïí àang nhẫy ma trong khưng trung.
Nhû cấc bẩn thêëy àêëy, thêåt lâ lùỉm hònh nhiïìu vễ. Nhûng bẫn
chêët ca têët cẫ cấc bûác tranh ma quấi xẫy ra trong khưng trung àố
àïìu chó lâ mưåt mâ thưi.
“Cố thïí, - úã àêy sệ cố mưåt ngûúâi nâo khấc nối, - bẫn chêët ca
cấc “ẫo ẫnh” nhû vêåy chó lâ mưåt, nhûng xin hậy giẫi thđch thêåt rộ
râng vâ dïỵ hiïíu, lâm sao lẩi cố thïí xët hiïån mưåt bûác tranh lẩ lng
àïën thïë: nhûäng ngûúâi lđnh hânh qn trïn bêìu trúâi? ! Vâ xin hậy
ch : têët cẫ nhûäng ngûúâi lđnh êëy sau àố àïìu bõ chïët!”
Vladimir Mezenxep 14

Chng ta sệ côn nối tiïëp vïì sûå trng húåp ngêỵu nhiïn ca cấc
sûå kiïån khấc nhau. Côn bêy giúâ chng ta cng phên tđch xem
nhûäng bống ma lẩ lng àố xët hiïån nhû thïë nâo trong bêìu khđ
quín trấi àêët.

BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 15




Àưi khi cấc tia sấng phẫn chiïëu tûâ mưåt sưë lúáp khưng khđ nhû
tûâ mưåt têëm gûúng vâ bõ lïåch ài àấng kïí. Chùèng hẩn vâo ma hê,
khi mùåt trúâi hêm nống bêìu khưng khđ, khiïën cấc lúáp bïn dûúái trúã

nïn đt àêåm àùåc hún. Nhûäng tia sấng tûâ vêåt túái mùåt àêët sệ phẫn
chiïëu lẩi tûâ lúáp khưng khđ nây nhû thïí tûâ bïì mùåt nûúác, vâ àêåp vâo
mùỉt ngûúâi quan sất, tẩo ra ẫo ẫnh “hưì”






THEO NHÛÄNG QUY LÅT CA QUANG
HỔC

Trïn búâ ao cố mưåt cêy liïỵu. Chng ta nhòn thêëy bống phẫn
chiïëu ca nố trïn mùåt nûúác lùång nhû trong gûúng vêåy.
Vò sao thïë? Nhûäng tia ấnh sấng phẫn chiïëu tûâ cấi cêy mổc
trïn búâ ao sệ túái mùỉt chng ta bùçng hai con àûúâng: mưåt sưë tia ài
thùèng qua lúáp khưng khđ, vâ chng ta nhòn thêëy hònh ẫnh ca cêy,
côn nhûäng tia khấc phẫn chiïëu tûâ mùåt gûúng ca ao, khi àêåp vâo
mùỉt, chng sệ tẩo nïn mưåt hònh ẫnh thûá hai - nhûng lưån ngûúåc ca
cêy.
Vưën dơ mùỉt chng ta khưng thïí phất hiïån àûúåc sûå sai lïåch
ca tia sấng, chng ln ln tiïëp nhêån hònh ẫnh ca vêåt nhû thïí
cấc tia sấng ài thùèng tûâ cấc vêåt àố vêåy. Vò thïë chng ta nhòn thêëy
hònh ẫnh cêy liïỵu àûúåc phẫn chiïëu búãi mùåt gûúng ca nûúác theo
mưåt àûúâng thùèng ài tûâ mùỉt túái mùåt nûúác.
cêy cưëi , con ngûúâi khấc nhau. Chó cố àiïìu têëm gûúng úã àêy khưng phẫi
lâ kđnh, khưng phẫi lâ nûúác, mâ chđnh lâ khưng khđ.
Têëm gûúng khđ quín êëy xët hiïån trong nhûäng àiïìu kiïån
nâo?
Vladimir Mezenxep 16

Chng ta thûúâng quen cho rùçng cấc tia sấng truìn ài theo
àûúâng thùèng trong khưng khđ. Nhûng nïëu nối thêåt nghiïm tc thò
côn xa múái lâ nhû vêåy. Vưën khưng khđ bao quanh chng ta lâ
khưng àưìng nhêët, nố bao gưìm cấc lúáp cố mêåt àưå khấc nhau. Vâ thïë
cố nghơa lâ khưng thïí cố sûå truìn ấnh sấng theo àûúâng thùèng
trong khưng khđ àûúåc. Nhûäng quy låt ca quang hổc lâ nhû vêåy.
Hiïíu àûúåc cấc quy låt àố khưng phẫi lâ khố.
Mưåt cấi thòa àûúåc thẫ vâo mưåt cưëc nûúác chê. Chiïëc thòa nhû bõ
gậy ra. Ngun nhên lâ úã chưỵ nûúác vâ khưng khđ cố mêåt àưå khấc
nhau. Khi ài qua mưåt mưi trûúâng - khưng khđ đt àêåm àùåc hún - àïën
mưi trûúâng khấc àêåm àùåc hún lâ nûúác, cấc tia sấng thay àưíi àûúâng
truìn thùèng ca mònh, vẫ lẩi theo mưåt ngun tùỉc hoân toân xấc
àõnh lâ chng bõ lïåch vïì phđa mưi trûúâng àêåm àùåc hún. Trong
trûúâng húåp ca chng ta thò àố lâ nûúác. Khi ài tûâ thy tinh vâo
nûúác, tia sấng bõ khc xẩ vïì phđa thy tinh cố mêåt àưå lúán hún so
vúái nûúác.
Thïë côn khi ấnh sấng truìn qua bêìu khđ quín thò sao? Mưỵi
khi tia sấng ài tûâ lúáp khưng khđ cố mêåt àưå nhêët àõnh vâo lúáp khưng
khđ cố mêåt àưå húi nûúác, nố liïìn bõ khc xẩ đt nhiïìu, vâ thay àưíi
àûúâng truìn thùèng ca mònh.
Ta nïn nhúá rùçng vâo ma hê, nhûäng ngưi nhâ, cưng trònh,
cêy cưëi trïn àûúâng chên trúâi, dûúâng nhû cng run rêíy, àung àûa.
Têët nhiïn, khưng phẫi chđnh chng, mâ nhûäng hònh ẫnh ca
chng àang run rêíy. Nhûng nhû thïë cố nghơa gò? Àố lâ, nhûäng tia
sấng àûúåc cấc vêåt phẫn chiïëu lẩi vâ ài àïën mùỉt chng ta àậ liïn
tc thay àưíi hûúáng. Nối cấch khấc, àûúâng ài ca chng hoân toân
khưng phẫi lâ thùèng.
Ngûúâi ta gổi àố lâ sûå khc xẩ. Sûå khc xẩ nhỗ ln xẫy ra
(chó trûâ mưåt trûúâng húåp, khi cấc tia sấng tûâ cấc thiïn thïí àêåp vâo

mùỉt chng ta theo chiïìu thùèng àûáng). Do cố sûå khc xẩ àố mâ ta
thêëy cấc thiïn thïí nhû nùçm úã võ trđ cao hún ca chng trong thûåc
tïë. Vâo bíi xïë chiïìu, chng ta thêëy mùåt trúâi lûu lẩi 5 - 10 pht
sau khi àậ khët xëng àûúâng chên trúâi. Chng ta thêëy cấc vêåt úã
xa àïìu cao hún vâ gêìn hún mưåt cht so vúái võ trđ thûåc ca chng.
Sûå khc xẩ ấnh sấng trong bêìu khđ quín ca trấi àêët lâ mưåt
hiïån tûúång bònh thûúâng xẫy ra úã khùỉp mổi núi. Vâ chng ta lẩi
thûúâng khưng nhêån thêëy hiïån tûúång àố: sûå khc xẩ cấc tia sấng lâ
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 17

rêët nhỗ, chng khưng lâm chuín dõch võ trđ vâ khưng lâm sai lïåch
hònh ẫnh ca cấc vêåt nhòn thêëy mưåt cấch rộ rïåt.
Nhûng cng cố khi khấc ài. Àưi khi cấc tia sấng phẫn chiïëu tûâ mưåt
sưë lúáp khưng khđ nhû tûâ mưåt têëm gûúng vâ nhû vêåy chng bõ lïåch ài
àấng kïí. Chùèng hẩn, àiïìu àố diïỵn ra vâo ma hê, khi mùåt trúâi hêm
nống bêìu khưng khđ, àùåc biïåt lâ cấc lúáp dûúái. Khi àố, cấc lúáp nây
trúã nïn đt àêåm àùåc hún. Nhûäng tia sấng ài tûâ vêåt nâo àố túái mùåt
àêët sệ phẫn chiïëu lẩi tûâ lúáp khưng khđ nhû vêåy nhû tûâ bïì mùåt
nûúác, chng ài lïn trïn vâ àêåp vâo mùỉt ngûúâi quan sất. Lc àố
chng ta cố thïí nom thêëy ẫo ẫnh “hưì” hay lâ ẫo ẫnh dûúái.
Chng ta lêëy vđ d ẫo ẫnh trïn sa mẩc. Nhûäng con tâu ca sa
mẩc - nhûäng con lẩc àâ - àang chêåm rậi chuín àưång. Nhû bõ thiïu
àưët trong lô, cất vâ àấ hûâng hûåc bưëc húi nống. Khưng trung tơnh
lùång. Bêìu trúâi bõ che ph bùçng mưåt mân sûúng mâu àỗ nhẩt; mùåt
trúâi chòm nghóm vâ àûúâng chên trúâi mêët ht. Lúáp khưng khđ cëi
cng bõ àưët nống hún cẫ vò cất bỗng rêỵy, vâ vò thïë nố bõ loậng ài
nhiïìu. Lúáp khưng khđ bïn trïn bõ nung nống đt hún, vò vêåy nố àêåm
àùåc hún. Hiïån tûúång àố thûúâng xẫy ra vâo nûãa àêìu ca ngây, khi
lúáp khưng khđ sất mùåt àêët àậ bõ nung nống mâ cấc lúáp trïn côn
lẩnh.

Mêåt àưå khưng khđ úã cẫ hai lúáp kïì sất nhau êëy trong trûúâng
húåp nây khưng côn àưìng nhêët nûäa. Thïë lâ trong nhûäng àiïìu kiïån
nhû vêåy, àêu àố úã chên trúâi, phđa trûúác àoân sc vêåt chúã hâng hiïån
ra mưåt cấi hưì ma, côn trïn thûåc tïë, àố lâ sûå phẫn chiïëu bêìu trúâi úã
têëm gûúng ca lúáp khưng khđ bïn dûúái.
Têëm gûúng khưng khđ cố thïí xët hiïån úã cẫ cấc lúáp trïn ca
bêìu khđ quín - chng ta cố thïí nhòn thêëy trïn àố sûå phẫn chiïëu
ca nhûäng vêåt úã xa bõ khët sau chên trúâi trong nhûäng àiïìu kiïån
bònh thûúâng. Khi àố chng ta nom thêëy chng khấ cao vâ gêìn hún
lâ chng tưìn tẩi trïn thûåc tïë.
Trong nhûäng àiïìu kiïån nâo thò xët hiïån têëm gûúng khưng
khđ trïn? Thûúâng lâ thïë nây: vâo sấng súám, khi cấc lúáp dûúái ca
khưng khđ côn khấ lẩnh vò tiïëp xc vúái mùåt àêët, côn cấc lúáp trïn thò
êëm hún. Vúái nhûäng àiïìu kiïån nhû thïë, úã bïn trïn cố thïí cêëu tẩo
nïn mưåt lúáp khưng khđ phẫn chiïëu.
Ngûúâi ta thûúâng thêëy cấc ẫo ẫnh trïn hún lâ cấc ẫo ẫnh úã
dûúái biïín, cng nhû úã cấc vng vơ àưå ven cûåc, núi cấc lúáp khưng khđ
bïn dûúái hêìu nhû lc nâo cng lẩnh hún cấc lúáp trïn. ÚÃ phûúng
Vladimir Mezenxep 18

bùỉc, hiïån tûúång nây thûúâng cố vâo ma àưng vâ ma xn, vâo
nhûäng ngây cố giố êëm ấp thưíi tûâ phûúng nam túái, trong khi nhûäng
lúáp dûúái ca bêìu khđ quín vêỵn côn lẩnh vò tuët ph.
Trïn biïín cẫ, cố thïí nhòn thêëy trong ẫo ẫnh trïn hònh ẫnh
nhûäng hôn àẫo vâ con tâu úã xa khët sau chên trúâi. “Tưi àậ nhòn
thêëy qua ưëng nhôm nhûäng àûúâng nết vâ thiïët bõ trïn tâu rộ àïën
nưỵi, - mưåt nhâ thấm hiïím vng cûåc viïët - tưi àậ khưng hïì àùỉn ào
thûâa nhêån àố lâ chiïëc tâu ca cha tưi. Sau nây, khi so sấnh cấc
bẫn àưì hoa tiïu ca cẫ hai tâu, chng tưi múái vúä lệ ra rùçng chng
tưi àậ úã cấch nhau mưåt khoẫng cấch nùm mûúi cêy sưë, tûác lâ hổ àậ

khưng thïí nhòn thêëy nhau àûúåc
Ty thåc vâo tđnh chêët ca sûå phẫn chiïëu do têëm gûúng khưng
khđ trïn, àưi khi chng ta nhòn thêëy ẫo ẫnh thùèng ngay trïn àêìu ta úã cao
tđt trïn khưng trung, dûúái dẩng hònh ẫnh lưån ngûúåc. Nhûäng ẫo ẫnh nhû
vêåy thêåm chđ côn hay xẫy ra nûäa.
Cố mưåt cêu chuån nưíi tiïëng ca mưåt nhâ thấm hiïím khi àïën
Italia, úã trïn búâ biïín àậ nhòn thêëy trïn khưng trung hònh ẫnh lưån
ngûúåc ca cẫ mưåt thânh phưë. Vư cng sûãng sưët, ưng ta liïìn vưåi
vâng vệ ngay nhûäng gò àậ thêëy, rưìi sau àố ài tiïëp àïí tòm kiïëm
ngun nhên ca hiïån tûúång k lẩ àố. Sau vâi cêy sưë tiïëp theo ưng
ta àậ túái chđnh thânh phưë mâ trûúác àố ưng àậ nhòn thêëy hònh ẫnh
ca nố trïn khưng trung.
Thânh phưë Lưmưnưxưp nùçm trïn búâ võnh Phêìn Lan, cấch
Lïningrất 40 kilưmet. Tûâ núi àêy rêët khố nhòn rộ àûúåc Lïningrất.
Nhûng cố nhûäng ngây mâ dên cû thânh phưë Lưmưnưxưp nhòn thêëy
Lïningrất rộ nhû trïn lông bân tay.
Hònh nhû thânh phưë hiïån lïn trïn khưng trung. Khi àố, tûâ
Lưmưnưxưp nhòn rộ hònh sưng Nïva, cêìu cưëng, mưåt sưë ngưi nhâ cao
têìng biïåt lêåp. Vêåy lâ chng ta gùåp àûúåc úã àêy sûå phẫn chiïëu trûåc
tiïëp cấc vêåt trong têëm gûúng khưng khđ lẩ lng dûúâng nhû bao
trm cẫ mùåt àêët.
Cëi cng, cng cố khi xẫy ra nhû thïë nây - cao tđt trïn
khưng trung xët hiïån ẫo ẫnh trïn kếp - àưìng thúâi cẫ hònh ẫnh
trûåc tiïëp vâ hònh ẫnh lưån ngûúåc.
Hònh ẫnh nhû vêåy àûúåc quan sất thêëy trong bêìu khđ quín,
cấc lúáp khưng khđ cố mêåt àưå khấc nhau phên bưë khưng àïìu. Côn
nïëu lúáp khưng khđ nống nùçm xen giûäa hai lúáp khưng khđ lẩnh hún
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 19

thò sệ hònh thânh nhûäng àiïìu kiïån àïí xët hiïån ẫo ẫnh ba. Àiïìu

nây hay xẫy ra úã cấc biïín vng cûåc.
Bêy giúâ, viïåc giẫi àấp àiïìu bđ êín ca “Ngûúâi Hâ Lan bay” vâ
ca toấn lđnh thûåc dên M bûúác ài trïn khưng trung khưng côn lâ
àiïìu khố khùn nûäa. Mùåc cho têët cẫ tđnh chêët khấc thûúâng ca
nhûäng “bống ma” tûúng tûå, bẫn chêët ca chng lâ úã tûå nhiïn, vâ cố
thïí giẫi thđch àûúåc

Vladimir Mezenxep 20











TÊËT CẪ ÀÏÌU DO TÊËM GÛÚNG ÀỐ

Bêy giúâ, viïåc giẫi àấp àiïìu bđ êín ca “Ngûúâi Hâ Lan bay” vâ
ca toấn lđnh thûåc dên M bûúác ài trïn khưng trung khưng côn lâ
àiïìu khố khùn nûäa. Mùåc cho têët cẫ tđnh chêët khấc thûúâng ca
nhûäng “bống ma” tûúng tûå, bẫn chêët ca chng lâ úã tûå nhiïn, vâ cố
thïí giẫi thđch àûúåc. Trûúác mùỉt chng ta chđnh lâ ẫo ẫnh trïn mâ
thưi, chó cố àiïìu bïì ngoâi nố nom thêåt khng khiïëp àưëi vúái nhûäng
ngûúâi mï tđn.
Tưi côn nhúá mưåt cêu chuån rêët th võ xẫy ra ngay trong thúâi

àẩi chng ta. Àố lâ vâo nhûäng nùm 20 ca thïë k nây. Mưåt chiïëc
tâu viïỵn dûúng theo tuën hânh trònh thûúâng lïå tûâ chêu Êu sang
chêu M. Bưỵng tẩi mưåt núi cấch qìn àẫo Anh khưng xa, têët cẫ
nhûäng ngûúâi trïn boong àïìu nhòn thêëy con tâu “Ngûúâi Hâ Lan
bay”. nghơ vïì con tâu ma ghï gúám liïìn hiïån lïn trong têm trđ cấc
hânh khấch vâ thy th. Con tâu bđ êín àe dổa àêm vâo chiïëc tâu
thy. Àïën giêy pht cùng thùèng nhêët, viïn thuìn trûúãng bùçng
mưåt giổng thêët thanh ra lïånh àưíi hûúáng chẩy tâu. Nghiïng sang
mẩn phẫi, chiïëc tâu bìm lûúát qua.
Nhûäng hânh khấch hưët hoẫng, sûäng súâ àậ nhòn thêëy mưåt
àiïìu côn k lẩ hún nûäa: trïn boong cố nhûäng ngûúâi mùåc cấc bưå
qìn ấo cưí xûa àang nhưën nhấo. Hổ giú tay lïn vâ kïu to nhûäng gò
àố.
Khi chiïëc tâu thy àïën bïën cẫng, sûå viïåc huìn bđ êëy àậ lan
ra khùỉp núi. Trïn nhiïìu túâ bấo Anh vâ M xët hiïån cấc bâi bấo
dâi viïët vïì nhûäng bống ma. Ngûúâi ta viïët rùçng cåc gùåp gúä vúái
chiïëc tâu bìm huìn thoẩi nổ lâ mưåt chûáng minh hng hưìn vïì sûå
tưìn tẩi ca thïë giúái bïn kia. Trïn thûåc tïë, khưng thïí cố chuån
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 21

nhêìm lêỵn àûúåc mưåt khi cố hâng trùm ngûúâi àậ têån mùỉt thêëy rộ con
tâu ma vúái cấc thy th ca nố!
Song chùèng bao lêu mổi chuån àậ àûúåc lâm sấng tỗ. Chiïëc
tâu khấch viïỵn dûúng àng lâ àậ chẩm trấn vúái chiïëc tâu “Ngûúâi
Hâ Lan bay” àûúåc àống àïí quay phim. Trong khi àang tiïën hânh
quay phim trïn biïín thò mưåt trêån bậo nưíi lïn. Nhûäng ngûúâi cố mùåt
trïn tâu àậ khưng thïí àiïìu kiïån cấc cấnh bìm, vâ giố àậ àêíy hổ
ra ngoâi khúi. Phẫi vâi ngay sau, nhûäng ngûúâi kiïåt sûác vò hoẫng súå
êëy múái àûúåc vúát lïn khỗi tâu, côn “Ngûúâi Hâ Lan bay” thò àûúåc àûa
vïì cẫng.

Thïë àêëy, àưi khi nhûäng hoân cẫnh trng húåp nhau lẩi xẫy ra
bêët ngúâ àïën thïë nâo! Trong nhûäng trûúâng húåp cố thïí thêëy rộ sûå mï
tđn àậ bng nưí ra sao. Àưi khi chûáng “suy nhûúåc thêìn kinh” thêåm
chđ côn gùåp úã nhâ “duy vêåt kiïn àõnh” nûäa. Sau khi àậ va chẩm vúái
hiïån tûúång hiïëm cố gêy kinh hoâng, con ngûúâi khưng chó bùỉt àêìu
tûå mònh tin, mâ côn ài thuët phc ngûúâi khấc rùçng “àng lêìn
nây” hổ àậ thêåt sûå chẩm trấn vúái cấc sûác mẩnh thåc thïë giúái bïn
kia.
Cêu chuån xẫy ra vúái “Ngûúâi Hâ Lan bay” úã thïë k 20 vûâa
àûúåc nối trïn kia lâ mưåt bùçng chûáng rộ rïåt vïì àiïìu nây. Hâng ngân
ngûúâi tin vâo sûå tưìn tẩi ca thïë giúái bïn kia. Vêåy lâm sao mâ àôi
hỗi hún àûúåc úã nhûäng thy th dưët nất ca bao thïë k trûúác, khi hổ
àậ nhòn nhêån rânh rânh chiïëc tâu bìm ghï gúám trưi ngay bïn
cẩnh, con tâu mâ theo àõnh kiïën chung ca mổi nhâ hâng hẫi bấo
trûúác mưåt tai hổa nâo àố sệ xẫy àïën
Nïëu sau àố trïn tâu cố ai àố bõ chïët, hay mưåt trêån giưng tưë ấc
liïåt nưíi lïn, hóåc tưìi tïå hún nûäa lâ xẫy ra àùỉm tâu, cấc thy th
liïìn tin chùỉc lưỵi úã àêy lâ do cåc chẩm trấn vúái con tâu ca ngûúâi
chïët.
Thïë nhûng nïëu chuën ài biïín kïët thc an toân (têët nhiïn
àiïìu nây àêu phẫi chó cố mưåt lêìn), ngûúâi ta liïìn qụn phùỉt cåc
gùåp gúä “ri ro” êëy. Àùåc tđnh ca têm l, ca trđ nhúá ca chng ta
vưën lâ nhû thïë.
Sau àêy lâ mưåt vđ d àún giẫn. Àậ hâng chc, hâng trùm lêìn
chng ta quan sất thêëy mêo àen chẩy ngang àûúâng (Ngûúâi chêu
Êu cho rùçng àố lâ àiïím gúã bấo sûå ri ro (N D). nghơ vïì àiïìm bấo
nûåc cûúâi liïìn xët hiïån rưìi lêåp tûác bõ qụn ài. Vâ trïn thûåc tïë,
khưng cố àiïìu gò khố chõu xẫy ra vúái bẩn cẫ. Nhûng nïëu sau cåc
Vladimir Mezenxep 22

gùåp gúä vúái con vêåt bưën chên “mang àiïìm ấc” àố xẫy ra mưåt àiïìu
khố chõu hóåc khưng may nâo àố vúái mưåt ngûúâi thò sao àêy.
Lêåp tûác k ûác ca ngûúâi àố liïìn nhùỉc nh: trûúác àố mêo àen
àậ xët hiïån! Thïë lâ lc nây khố mâ thuët phc cho anh ta tin
rùçng, sûå trng húåp êëy chùèng nối lïn àiïìu gò cẫ. Khố lâ búãi vò anh ta
nhúá rộ - àïën hâng nùm trúâi - vïì sûå viïåc àố vâ hoân toân qụn ài
mổi sûå viïåc khấc. Búãi vò nïëu nhû trong sưë mûúâi trûúâng húåp ngêỵu
nhiïn mâ cố mưåt dêëu hiïån nâo àố tỗ ra lâ àng dêỵu chó mưåt lêìn thò
chng ta sệ ghi nhúá àiïìu àố nhanh hún têët cẫ nhûäng sûå viïåc khưng
trng húåp.
Lệ dơ nhiïn, mổi àiïìu nhû thïë lâ húåp l chó khi ngûúâi àố cố
khuynh hûúáng mï tđn dõ àoan.
Àố cng lâ àiïìu xẫy ra trong nhûäng cåc chẩm trấn vúái
“Ngûúâi Hâ Lan bay”: cấc thy th nhòn thêëy úã phđa xa nhûäng con
tâu bìm àûúåc têëm gûúng khưng khđ phẫn chiïëu, vâ búãi hổ khưng
biïët àïën nhûäng quy låt ca quang hổc khđ quín, nïn hổ tin
tûúãng chùỉc chùỉn vâo thïë giúái bïn kia.
Côn cố mưåt biïën dẩng nûäa ca têëm gûúng khưng khđ: khi têëm
gûúng dûång àûáng. Trong trûúâng húåp nẫy sinh cấi gổi lâ ẫo ẫnh bïn. Cấc
bẩn hùèn cåc gùåp gúä vúái “bống ma” bïn hễm ni úã Angiïri chûá?
Nhûäng ẫo ẫnh khưng khđ lùåp lẩi giưëng hïåt nhû thïë thûúâng hay
xët hiïån bïn nhûäng bûác tûúâng bõ àưët rêët nống. Bûác tûúâng úã àêy cố
thïí lâ mùåt àêët, côn lúáp khưng khđ sất vúái nố bõ àưët nống mẩnh hún
cẫ, vò vêåy trúã nïn loậng hún lúáp khưng khđ kïì bïn. Ranh giúái giûäa
hai lúáp nây trúã thânh têëm gûúng khưng khđ.
Nhûäng hònh ẫnh úã cấc ẫo ẫnh bïn gêìn nhû bao giúâ cng bùçng
vúái cấc vêåt àûúåc phẫn ấnh vïì mổi kđch thûúác. Àố cố thïí lâ do ẫo
ẫnh àưi, ẫo ẫnh ba, thêåm chđ cẫ ẫo ẫnh bưën nûäa.
Thûúâng thò cấc ẫo ẫnh xët hiïån khi lùång giố; giố lâm vúä têëm
gûúng khưng khđ. Nhûng trong tûå nhiïn lâm gò cố tơnh lùång hoân

toân. Tuy vêåy trong khưng khđ thónh thoẫng vêỵn nẫy sinh nhûäng
àiïìu kiïån cho viïåc xët hiïån cấc ẫo ẫnh. Thïë cố nghơa lâ têëm gûúng
khưng khđ khưng àïën nưỵi mỗng manh nhû thïë: nhûäng dao àưång
nhể ca khưng khđ khưng àang súå lùỉm àưëi vúái nố. Vâ nhû vêåy, khi
cấc lúáp khưng khđ cố mêåt àưå khấc nhau khệ di chuín, khi chng
dao àưång sệ phấ vúä cấc ranh giúái giûäa chng vúái nhau, vâ trong
khưng trung liïìn xët hiïån nhûäng bûác tranh k dõ nhêët. Têëm
BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 23

gûúng khưng khđ bêët àõnh, tûåa nhû têëm gûúng bùçng thy tinh
cong, sệ lâm sai lẩc ài hiïån thûåc àïën mûác khưng thïí nhêån ra nûäa.
Vâo thïë k 19, úã Angiïri àậ xẫy ra mưåt chuån liïn quan àïën
mưåt àưåi lđnh Phấp. Àưåi lđnh nây àang ài trïn sa mẩc. Phđa trûúác,
cấch hổ chûâng sấu kilưmet cố mưåt àân hưìng hẩc àang nưëi ài
nhau ài, loẩi chim nây úã Angiïri khưng thiïëu gò. Khi àân hưìng hẩc
ài àïën dẫi ẫo ẫnh, tûâng con mưåt biïën hònh giưëng nhû mưåt k sơ
Ẫrêåp. Lđnh Phấp liïìn quẫ quët rùçng úã phđa chên trúâi cố cẫ mưåt àưåi
qn Ẫrêåp àưng àẫo.
Ẫo giấc do ẫo ẫnh gêy ra mẩnh àïën nưỵi viïn àưåi chó huy liïìn
phấi mưåt tïn lđnh ài trinh sất. Khi tïn lđnh tiïën àïën gêìn, hùỉn nom
thêëy àân hưìng hẩc. Nhûng bẫn thên tïn lđnh cng ài vâo dẫi ẫo
ẫnh. Bưën vố con ngûåa ca hùỉn cố kđch thûúác to àïën nưỵi nom nhû
hùỉn àang cûúäi mưåt giưëng vêåt k lẩ. Chiïìu cao con vêåt dïỵ àïën vâi
mết. Tûâ xa cố cẫm tûúãng nhû con vêåt êëy àang ài trïn bïì mùåt mưåt
chiïëc hưì nûúác rưång.
ÚÃ Liïn Xư, nhûäng “bống ma” nhû thïë hay thêëy úã gêìn Xivasú,
bïn eo àêët Pïrïkưxki. Ma hê, hêìu nhû vâo ngây nùỉng nâo cng
vêåy, cêy cưëi, gô àưìi, nhâ cûãa cûá nhû nư rúän trong khưng trung.
Chng khưng ngûâng thay hònh àưíi dẩng
Ta cng nïn nhúá lẩi cêu chuån bìn cûúâi àậ tûâng xẫy ra vâo

thïë k trûúác vúái nhûäng ngûúâi tham gia àoân thấm hiïím ca nhâ
nghiïn cûáu àõa cûåc ngûúâi Thy Àiïín Nordensen. Gêìn trẩm nghó
ca àoân thấm hiïím xët hiïån mưåt con gêëu trùỉng to. Mổi ngûúâi vưåi
cêìm sng chẩy ra. Nhûng vâo lc mổi ngûúâi chín bõ bốp cô thò
“con gêëu” àậ sẫi rưång àưi cấnh bay lïn trúâi. Khi bay nố trúã nïn nhỗ
dêìn vâ biïën thânh chim hẫi êu.
Cng cố khi ẫo ẫnh lâm ngûúâi ta vúä mưång thêåt sûå. Chùèng
hẩn chng ta biïët rộ cấc thy th Thy Àiïín àậ mêët bao nhiïu
thúâi gian àïí ài tòm hôn àẫo ẫo ẫnh xët hiïån trïn biïín Bantic giûäa
qìn àẫo Alan vâ búâ biïín Thy Àiïín.
Song cố lêìn ẫo ẫnh lẩi cố đch. Nùm 1902, nhâ thấm hiïím àõa
cûåc nưíi tiïëng ngûúâi Anh, thuìn trûúãng Xcưt àậ giẫ àõnh rùçng, xa
hún vïì phđa nam cố mưåt mẩch ni. Àiïìu phỗng àoấn ca ưng sau
àố àậ àûúåc nhâ nghiïn cûáu àõa cûåc ngûúâi Na Uy R. Amunàxen
khùèng àõnh, chđnh ưng àậ tòm thêëy mẩch ni úã núi Xcưt dûå àoấn.
Vladimir Mezenxep 24

Bêy giúâ chng ta cng nhúá lẩi hònh dẩng ca ẫo ẫnh mâ
nhiïìu ngûúâi cố thïí thêëy vâo tiïët thu úã cấc vng lậnh thưí Liïn Xư.
Khi hẩ xëng bïn àûúâng chên trúâi, mùåt trúâi bưỵng nhiïn thay àưíi
hònh dẩng. Àơa mùåt trúâi bưỵng nhiïn biïën thânh hònh tam giấc, mưåt
giêy sau chng ta thêëy nố àậ cố hònh cêy nêëm, sau àố mùåt trúâi lẩi
cố hònh quẫ trûáng, hònh thang Àậ thïë, mùåt trúâi côn nhẫy ma,
lc thò nố như lïn, lc lẩi hẩ xëng, côn khi ấp sất àûúâng chên trúâi
thò nố lc êín lc hiïån.
Àố lâ hiïån tûúång k th xẫy ra trong khđ quín chûá khưng
phẫi àiïìu gò khấc. Song nhûäng ngûúâi sng àẩo cho àïën têån bêy giúâ
vêỵn gùỉn hiïån tûúång àố vúái àûác tin ca mònh. “Mùåt trúâi chúi àa, -
hổ bẫo, - chó vâo dõp lïỵ phc sinh, vò mùåt trúâi mûâng ngây lïỵ vơ àẩi
êëy!” Nhûng dïỵ dâng thêëy rùçng ẫo ẫnh àố cố thïí quan sất àûúåc cẫ

vâo nhûäng ngây bònh thûúâng cẫ ma xn lêỵn àêìu ma hẩ.
Nhûäng àiïìu “k dõ” àố àûúåc giẫi thđch rêët àún giẫn. Nhû trïn
àậ nối: cấc tia sấng khưng phẫi lâ ài thùèng trong bêìu khđ quín. Vò
ngun nhên àố mâ chng ta nhòn thêëy cấc vêåt thïí khấc nhau àưi
khi khưng phẫi úã chưỵ nố àang tưìn tẩi, hóåc úã hònh dẩng mếo mố
hùèn ài hay khưng nhêån ra nưíi. Mùåt trúâi àa rúän chđnh lâ hiïån
tûúång nhû vêåy.
Khi ranh giúái giûäa nhûäng lúáp khưng khđ khấc nhau (cố mêåt
àưå khấc nhau) ln ln thay àưíi, khi khưng khđ úã trïn mùåt àêët
thûúâng xun chuín àưång, chng ta cố thïí thêëy àûúåc trô àa rúän
ca mùåt trúâi. Cấc tia mùåt trúâi lc nây bõ lïånh ài nhiïìu lêìn trong
khđ quín, hânh trònh ca chng ln ln thay àưíi. Vâ chng ta
cố cẫm giấc mùåt trúâi khưng ngûâng thay àưíi hònh dẩng ca mònh.
Hiïån tûúång nây xẫy ra vâo nhûäng ngây khưng khđ bõ àưët nống úã sất
mùåt àêët vâ ln ln chuín àưång, àưìng thúâi mêåt àưå ca nố liïn
tc thay àưíi.
Khi mùåt trúâi vûâa như lïn khỗi chên trúâi, cấc tia sấng ca nố
bùỉt àêìu ài qua cấc lúáp khưng khđ n tơnh vâ àưìng nhêët hún, trô
chúi chêëm dûát. Ẫo ẫnh biïën mêët.






BÏN CẨNH ÀIÏÌU BĐ ÊÍN 25



Liïåu cố cêy thêåp tûå sấng trïn bêìu trúâi khưng? Liïåu àố cố phẫi

lâ àiïìu bõa àùåt ca nhâ vùn khưng? Khưng, trong thûåc tïë hoân
toân cố mưåt hiïån tûúång tûå nhiïn nhû vêåy, vâ têët nhiïn nố lâm
khiïëp àẫm nhûäng ngûúâi mï tđn. Trong quấ khûá, nố àậ tûâng àûúåc
coi lâ àiïím bấo trûúác ghï gúám vïì nhûäng sûå kiïån bi thẫm nhû chiïën
tranh, nẩn àối, bïånh dõch





Bống ma ca Sa hoâng Ivan

Nhâ vùn V. Kưxtûlep trong cën tiïíu thuët ca ưng “Ivan
Hung àïë” kïí vïì àiïìu àố nhû sau:
“ Sa hoâng Ivan àûa bân tay run rêíy kếo têëm mân che ra.
Ưng ta ngûúác àưi mùỉt hoẫng loẩn lïn trúâi.
Khn mùåt Sa hoâng mếo xïåch ài vi kinh hoâng; trïn trúâi, úã
nhûäng têìng cao tưëi thêỵm àậ ngûng lẩi àiïím trúâi hònh thêåp ấc
Tay chưëng gêåy, Sa hoâng bûúác ra tam bêåc cêëp àỗ àïí quan sất
cấi hònh ẫnh lẩ lng mâ hoâng hêåu vûâa bẫo cho ưng biïët.
Ưng ta im lùång nhòn mậi lïn bêìu trúâi dây àùåc nhûäng chôm
sao sấng vâ dội theo cêy thêåp tûå bđ êín múâ ẫo hiïån ra trïn bêìu trúâi
sêu thùèm. Vâ bưỵng nhiïn, ngûúâi lẫo àẫo vò ëu mïåt ưng ta thêìm
thò:
- Àố lâ àiïím bấo cấi chïët ca ta. Nố kia rưìi
Liïåu cố cêy thêåp tûå sấng trïn bêìu trúâi khưng? Liïåu àố cố phẫi
lâ àiïìu bõa àùåt ca nhâ vùn khưng ?
Khưng, trong thûåc tïë hoân toân cố mưåt hiïån tûúång tûå nhiïn
nhû vêåy, vâ têët nhiïn nố lâm khiïëp àẫm nhûäng ngûúâi mï tđn.
Trong quấ khûá, nố àậ tûâng àûúåc coi lâ àiïím bấo trûúác ghï gúám vïì

nhûäng sûå kiïån bi thẫm nhû chiïën tranh, nẩn àối, bïånh dõch