Bài giảng Kỹ năng khám phá bản thân và lập kế hoạch nghề nghiệp: Phần 2 - ThS. Lê Nữ Diễm Hương (Bậc Đại học chương trình Đại trà)

CHƯƠNG 3:
KỸ NĂNG LẬP KẾ HOẠCH NGHỀ NGHIỆP
A.

MỤC TIÊU
-

Sau khi học xong chương này, sinh viên có thể:

-

Phát biểu được Tầm nhìn, Sứ mệnh và Giá trị cốt lõi của mỗi cá nhân.

-

Có khả năng phân tích được những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân. Biết kết
hợp với các yếu tố thuận lợi và bất lợi để phân tích SWOT cho bản thân.

-

Thực hành phân tích SWOT cho bản thân để lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và lập
kế hoạch nghề nghiệp hợp lý.

-

Có khái niệm đúng đắn về hạnh phúc và thành công trtong cuộc sống để luôn cảm
thấy cân bằng.

B. NỘI DUNG
3.1.

Tầm nhìn, Sứ mệnh và Giá trị cốt lõi của mỗi cá nhân
Doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển lâu dài thì cần có một tầm nhìn, sứ mệnh

và giá trị cốt lõi cho riêng mình. Tương tự, cá nhân cũng cần xây dựng cho mình một hệ
thống tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi để từ đó bản thân định hình và có hướng đi rõ
ràng, giúp vượt qua các khó khăn và đạt đến mục tiêu trong cuộc sống. Đây là kim chỉ
nam trong cuộc đời và định hình giá trị sống của mỗi cá nhân.
3.1.1. Tầm nhìn (Vision)
Tầm nhìn là hướng đi, là bức tranh hấp dẫn nhưng có thể đạt được trong tương lai.
Một tầm nhìn được xem là có tính hiệu quả khi nó bao gồm các đặc tính sau đây:
-

Truyền cảm hứng

-

Rõ ràng và sống động

-

Thể hiện một tương lai tốt đẹp hơn

67


4 bước xây dựng tầm nhìn cá nhân:
“Những nhà lãnh đạo kinh doanh tốt tạo ra tầm nhìn, xác định rõ tầm nhìn, mạnh
mẽ nắm lấy tầm nhìn và khơng ngừng thúc đẩy nó tới khi hồn thiện.”
Thomas Hardy
Bước 1: Chọn khung thời gian

-

Bạn dự định tầm nhìn bao xa? Khơng có câu trả lời nào đúng hay sai cho vấn đề
này. Nhưng nhìn chung, để tạo ra tầm nhìn, tốt nhất bạn hãy hướng về một tương
lai đủ xa để thoát khỏi mọi vấn đề hiện tại và đủ thời gian phát triển.

-

Nhà quản trị Charles Noble nhận xét: “Tầm nhìn xa sẽ giúp bạn tránh khỏi sự nản
lịng vì thiếu khả năng nhận thức”
Bước 2: Soạn bản nháp đầu tiên

-

Bạn có thể soạn thảo tầm nhìn theo cách của bạn – gạch đầu dòng, viết tay, hay
trên máy tính. Có người thích vẽ ra tầm nhìn rồi giải thích những gì họ vẽ. Đây chỉ
là bản nháp, do đó đừng quá chi tiết và đặt áp lực, cứ để tự do suy nghĩ và đưa ra
theo quan điểm mình.
Bước 3: Xem và soạn thảo lại

-

Khi bạn soạn xong, hãy đọc và xem xét lại bản nháp từ đầu đến cuối. Đừng xóa
phần nào. Bạn có rất nhiều thời gian để chỉnh sửa nội dung, câu chữ. Luôn đặt các
câu hỏi trong đầu như “Tầm nhìn này nghe có gây cảm hứng khơng?”, “Có hứng
khởi gì khi đọc nó không?”

-

Bạn viết thông điệp càng nhiều chi tiết càng tốt – nó giúp cho tầm nhìn của bạn

thực tế hơn. Đừng bao giờ dùng những câu mơ hồ như “Chúng ta sẽ thành công ty
lớn trên thị trường”, thay vào đó, bạn hãy sử dụng những con số thực sự có ý
nghĩa.
Bước 4: Nhờ sự trợ giúp
- Đây là lúc bạn cần tìm người thực sự tin tưởng và tơn trọng. Nhờ người khác góp
ý sẽ giúp tầm nhìn của bạn có tính thực tế và khả thi hơn. Lưu ý, người giúp đỡ
68


phải thực sự hiểu bạn và khách quan trong việc xem xét cũng như đưa ra quan
điểm.
✍ THỰC HÀNH
Hãy xây dựng tầm nhìn của bạn theo bốn bước trên
3.1.2. Sứ mệnh (Mission)
Sứ mệnh là lý do để mỗi con người tồn tại. Sứ mệnh cần xúc tích, ngắn gọn và giải
thích lý do cá nhân tồn tại để làm gì và sẽ làm gì.
Xây dựng sứ mệnh giúp cho mỗi cá nhân xác định những yếu tố quan trọng và
định hướng rõ ràng trước khi xác định việc làm phù hợp. Nó cũng giúp người tìm việc có
được niềm tin và các giá trị của riêng mình, cũng như giúp họ tìm được các doanh nghiệp
có cùng giá trị để đồng hành và phát triển.
Sứ mệnh thường phải đáp ứng các tiêu chí sau:
-

Rõ ràng và dễ hiểu;

-

Ngắn gọn và cơ đọng;

-

Chỉ ra được tại sao ta làm việc đó và lý do tồn tại của ta là gì;

-

Phải đưa ra được định hướng cho các hoạt động thích hợp và không quá hẹp;

-

Phải thể hiện được các cơ hội và chỉ ra được cái mà xã hội nhớ đến ta;

-

Phù hợp với các khả năng riêng có của ta;

-

Phải thấy được cam kết của mình.
“Sứ mệnh chân chính của con người là sống, chứ không phải là tồn tại.”
Jack London
Sự khác biệt giữa tầm nhìn và sứ mệnh
Tầm nhìn

Sứ mệnh

69


Là gì

Tầm nhìn hoạch định bạn muốn

Sứ mệnh là LÀM THẾ NÀO bạn đi

đi ĐẾN ĐÂU. Đó là mối giao

được đến đâu bạn muốn. Xác định

thoa giữa giá trị và mục đích.

mục đích và những mục tiêu chính
liên quan đến giá trị của mỗi cá nhân

Trả lời

Thời gian

Chức năng

Nó trả lời câu hỏi “Ta nhắm mục

Nó trả lời câu hỏi “Ta làm gì? Điều gì

tiêu đến đâu?”

làm cho ta khác biệt?”

Tầm nhìn nói về tương lai.

Sứ mệnh nói về hiện tại hướng đến

tương lai.

Tầm nhìn: Lập bảng danh sách

Sứ mệnh: Lập bảng danh sách những

mà bạn có thể thấy bạn ở đâu

mục tiêu rộng từ đó hình thành lên

trong những năm tới. Nó thúc đẩy

mỗi cá nhân. Chức năng chính của nó

bạn làm việc nỗ lực nhất.

là hướng nội, để xác định những biện
pháp thành công.

Hiếm khi thay đổi

Sứ mệnh có thể thay đổi, nhưng phải

Thay đổi

ln đi sát vào giá trị cốt lõi và tầm
nhìn.

Mục đích

Ta đang hướng đến đâu? Khi nào

Ta đang làm gì bây giờ? Làm cho ai?

bạn muốn đạt được đích đến đó?

Lợi ích là gì? Nói cách khác, Tại sao

Ta muốn làm nó như thế nào?

ta làm, Cái gì, Cho ai và Tại sao?

5 bước xây dựng sứ mệnh:
Bước 1: Liệt kê các thành tích trong quá khứ
-

Hãy nghĩ về những gì bạn đã và đang làm, sau đó, viết một bảng danh sách khoảng
bốn đến năm thành tựu tích cực đã đạt được. Nó có thể là những thành tích trong
cơng việc, trong xã hội hoặc gia đình.

-

Sau đó, hãy xác định giá trị cốt lõi chung của các thành tích này
70


Bước 2: Xác định các giá trị cốt lõi
-

Liệt kê danh sách các giá trị cốt lõi mà bạn hướng đến hoặc phấn đấu đạt được.

Danh sách này không giới hạn số lượng. Sau đó, hãy chọn lọc khoảng năm giá trị
cốt lõi mà bạn tâm đắc và cho rằng rất quan trọng. Cuối cùng, hãy chọn một giá trị
cốt lõi mà bạn cho rằng quan trọng nhất.
Bước 3: Xác định những giá trị ích lợi của bạn

-

Liệt kê danh sách các cách thức bạn có thể mang đến sự khác biệt. Lý tưởng nhất,
bạn có thể đóng góp gì cho:
+ Thế giới (nói chung)
+ Gia đình
+ Cấp trên và đồng nghiệp
+ Bạn bè
+ Cộng đồng xung quanh
Bước 4: Xây dựng mục tiêu

-

Dành một chút thời gian để xây dựng các ưu tiên và mục tiêu trong cuộc sống. Các
mục tiêu này bao gồm cả ngắn hạn và dài hạn.
Bước 5: Xây dựng sứ mệnh

-

Thông qua bốn bước trên và sự thấu hiểu về bản thân mình, hãy xây dựng sứ mệnh
cho riêng mình và ln sống với điều đó.
Một số ví dụ về sứ mệnh:

“Sứ mệnh của tơi là
giúp đỡ người khác

thơng qua câu chuyện
của mình”

71


Nick Vujicic
-

Nữ hồng truyền hình Mỹ - Oprah Winfrey: “Trở thành một nhà giáo dục, một
người truyền cảm hứng cho mọi người để họ hiểu rằng họ có thể làm được nhiều
hơn họ nghĩ”

-

Tỷ phú Anh - Sir Richard Branson – Sáng lập tập đồn Virgin: “Tận hưởng mỗi
hành trình trong cuộc sống và học hỏi từ những điều thất bại. Trong kinh doanh,
trở thành một nhà lãnh đạo mang lại những điều tốt nhất cho nhân viên, đó chính
là lắng nghe, đặt niềm tin, tin tưởng, tôn trọng và để họ phát triển.”
✍ THỰC HÀNH
Hãy xây dựng sứ mệnh của bạn theo năm bước trên

3.1.3. Giá trị cốt lõi (Core Value)
Đó là những phẩm chất, nguyên tắc, cam kết cần phải giữ bằng mọi giá để bảo
đảm đạt được tầm nhìn và sứ mệnh của bạn. Cuộc sống sẽ trở nên ý nghĩa và có mục đích
khi bản thân xác định được giá trị rõ ràng. Chính các giá trị này sẽ xác định được “Bạn là
ai?”.
Mặc dù giá trị cốt lõi của mỗi cá nhân khác nhau nhưng chính chúng giúp bạn xác
định được giá trị sống quanh mình. Hầu hết những người khơn ngoan đều dựa vào giá trị
cốt lõi để chọn bạn, các mối quan hệ và cả đối tác trong công việc. Giá trị cốt lõi cũng

giúp bạn sử dụng phù hợp, hiệu quả về thời gian, tâm trí và nguồn lực giới hạn của bản
thân.
5 bước xác định giá trị cốt lõi bản thân:
Bước 1: Nhớ lại và mô tả các điều sau:
1. Liệt kê 3 thành tích đáng tự hào nhất từ trước đến
nay
2. Liệt kê 3 khoảnh khắc đáng nhớ nhất của bạn

72


3. Những giá trị cốt lõi mà bạn nhận ra từ các điều trên là gì
Bước 2: Nhớ lại và mô tả các điều sau:
1. Liệt kê 3 thất bại tồi tệ nhất từ trước đến nay
2. Liệt kê 3 khoảnh khắc đáng quên nhất của bạn
3. Những giá trị cốt lõi mà bạn nhận ra từ các điều
trên là gì
Bước 3: Hãy đưa ra ba đến bốn lời khuyên cho bản thân thông qua các giá trị
ở hai bước trên
Bước 4: Cô đọng từng lời khuyên thành các từ ngắn gọn và xúc tích
Bước 5: Đánh giá lại từng giá trị cốt lõi ở bước bốn.
-

Hãy nghĩ về một tình huống mà giá trị cốt lõi nào đó làm bạn thiệt hại hơn so với
hỗ trợ. Ví dụ “Đổi mới” là một giá trị tốt, song, đến một thời điểm nào đó bạn sẽ
nhận ra rằng cuộc sống của bạn sẽ tốt hơn nhờ sự ổn định, thay vì cứ đổi mới liên
tục. Bạn cần suy nghĩ về từng giá trị một cách thận trọng.

-

Quá trình này cần sự tập trung và suy nghĩ. Bạn cũng có thể thực hiện các bước
này cùng với người bạn tin tưởng và hiểu rõ về bạn. Bạn sẽ nhận được các phản
hồi trung thực và có giá trị.

-

Việc này có thể thực hiện trong thời gian dài để kiểm chứng. Giá trị của bạn có thể
sẽ phát triển và điều chỉnh theo thời gian.
✍ THỰC HÀNH
Hãy xây dựng giá trị cốt lõi của bạn theo năm bước trên

Cách đơn giản để xác định giá trị cốt lõi bản thân:
- Nếu có 3 điều mà bạn sẽ quyết không nhân nhượng dù bạn có bị mất việc, đói khổ hoặc
bị đau đớn, đó là những điều gì? (ghi ra)
…………………………………………………………………………………………….

73


- Nếu có 3 tính từ mà bạn mong muốn người khác nghĩ về mình, đó là những tính từ gì?
(ghi ra)
…………………………………………………………………………………………….
Xin chúc mừng, chính là nó đấy! Đó chính là giá trị cốt lõi của bạn và cũng là những thứ
tạo nên phong cách và con người của bạn.
Hãy cẩn thận! Khi hành động của bạn mâu thuẫn với các giá trị thì hệ quả sẽ là
nỗi bất hạnh, sự thất vọng và thậm chí nỗi tuyệt vọng sâu thẳm nhất. Các nhà tâm lý học
chỉ ra rằng không có nguyên nhân nào gây căng thẳng thần kinh và tổn thương tinh thần
bằng những việc làm bên ngoài trái ngược với những giá trị bên trong.
Nắm vững những giá trị cốt lõi của mình sẽ giúp cho cuộc sống trở nên đơn giản
và hiệu quả hơn. Đứng trước một sự lựa chọn, bạn hãy đơn giản tự hỏi mình, “Việc này

có phù hợp với những giá trị cốt lõi của mình khơng?”. Nếu có thì bạn hãy làm. Nếu
khơng, đừng làm mà cũng đừng nhìn lại. Như vậy, tất cả những điều khơng vui, khó chịu,
tai hại sẽ giảm đi rất nhiều.
Việc xác định tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi là sự tuyên bố chiến lược của
mỗi cá nhân, là một sự trăn trở để thiết kế, xây dựng chứ không phải chỉ là câu chữ đơn
thuần.
3.2.

Phân tích SWOT bản thân
Les Brown, một nhà diễn thuyết - chính trị gia người Mỹ đã có một nhận định rất

sâu sắc: “Tôi tin rằng cuộc sống là một chuyến hành trình, thường khó khăn và đơi khi
tàn nhẫn không ngờ, nhưng chúng ta đều được chuẩn bị tốt cho nó nếu biết nắm lấy tài
năng của bản thân và cho phép chúng nảy nở”.
Để “nắm lấy tài năng của bản thân và cho phép chúng nảy nở”, trước hết, bạn cần
hiểu rõ bản thân mình. Trên thực tế, có nhiều cách để hiểu về mình: tìm hiểu qua những
người thân, thầy cô, bạn bè…; sử dụng các trắc nghiệm tâm lý; thông qua những trải
nghiệm thực tế; so sánh với những người xung quanh… Trong nội dung này, chúng tơi đề
cập ứng dụng mơ hình SWOT nhằm giúp bạn tự nhìn nhận bản thân một cách hệ thống.
74


Nói cách khác, bạn có thể phân tích chính mình thơng qua mơ hình này. Mục đích chính
của việc phân tích bản thân thơng qua mơ hình SWOT là giúp bạn có thể phát huy những
điểm mạnh, hạn chế những điểm yếu, khai thác, tận dụng các cơ hội và có kế hoạch để
giảm thiểu những trở ngại. Bạn cần áp dụng kết quả của việc phân tích SWOT một cách
hợp lý để xác định mục tiêu phù hợp và đề ra những hành động nhằm đáp ứng tốt nhất
yêu cầu công việc tương lai. Bởi thế, đây là một bước không thể thiếu trong việc định
hướng và lập kế hoạch nghề nghiệp.
3.2.1. Nhận thức điểm mạnh của bản thân (Strengths)

Trong cuộc sống, bạn có thể nhìn thấy ai đó khơng đạt thành tích tốt trong học tập,
nhưng khi làm việc, họ lại gặt hái nhiều thành công. Bạn sẽ giải thích như thế nào về hiện
tượng này? Có thể mỗi người sẽ có câu trả lời khác nhau, dựa trên nhận thức, quan điểm,
kinh nghiệm…của mỗi cá nhân. Dưới góc độ tâm lý học nghề nghiệp, một trong những
nguyên nhân thường được đề cập là cá nhân ấy đã chọn được một nghề phù hợp, phát huy
được điểm mạnh của bản thân. Chẳng hạn, nhân viên chiến lược marketing địi hỏi phải
có khả năng phân tích, suy luận logic, khả năng phán đoán, sự sáng tạo... Nhân viên tổ
chức sự kiện đòi hỏi phải năng động, nhanh nhạy, khả năng xử lý và giải quyết vấn đề tức
thời, khả năng làm việc tập thể... Nếu cá nhân ấy có những tố chất, những điểm mạnh phù
hợp với tính chất cơng việc thì khả năng thành cơng trong nghề là điều dễ lý giải.
Điểm mạnh có thể được hiểu là những yếu tố bên trong cá nhân mang tính tích cực
hoặc có lợi giúp bạn đạt được mục tiêu. Đó là những điều mà bạn có thể kiểm sốt, như:
các nét tính cách tích cực, những kỹ năng liên quan, khả năng cạnh tranh, kiến thức, kinh
nghiệm việc làm, khả năng tạo mối quan hệ, trách nhiệm, sự cảm thông, niềm đam mê
trong cơng việc… Những điểm mạnh đó có thể giúp bạn đáp ứng được các yêu cầu của
công việc, khiến bạn tạo ra sự khác biệt so với những người khác. Vì vậy, việc xác định
chính xác những điểm mạnh của bản thân là chìa khóa quan trọng giúp bạn mở cánh cửa
để đến với thành công. Trong quá trình phỏng vấn, nhà tuyển dụng cũng thường đặt câu
hỏi này với các ứng viên. Do đó, ngay từ bây giờ, bạn hãy suy nghĩ để trả lời những câu
hỏi về điểm mạnh của mình.
75


-

Về tư duy: Thế mạnh tư duy của bạn là gì? Chẳng hạn, khả năng tư duy của bạn
thiên về phân tích hay tổng hợp? Hay cả hai? Bạn giỏi trong việc đưa ra các ý
tưởng mới hay phân tích các ý tưởng (đặc biệt phân tích, bình luận các ý tưởng
của người khác) …

-

Về khả năng thao tác: Bạn có giỏi trong các thao tác thực hành khơng? (như khéo
tay).

-

Về đặc điểm tính cách: Những nét tính cách tốt đẹp nào có thể giúp bạn thành
cơng trong tương lai?

-

Về năng lực cá nhân: Bạn có những năng lực cá nhân nào nổi trội không?

-

Về kinh nghiệm, kỹ năng: Bạn đã có những kinh nghiệm nào có thể giúp bạn đáp
ứng các u cầu cơng việc? Bạn có những kỹ năng nào nổi trội?

-

Về kiến thức: Bạn đã tích lũy được nhiều kiến thức để tự tin trả lời câu hỏi của các
nhà tuyển dụng cũng như đáp ứng yêu cầu công việc? (kiến thức chuyên ngành và
kiến thức liên quan, kiến thức xã hội)

-

Về bằng cấp: Bằng cấp của bạn có thể đáp ứng yêu cầu tuyển dụng?

-

Về mối quan hệ: Bạn có những mối quan hệ tích cực có thể hỗ trợ bạn trong cơng
việc?
Điểm mạnh ở đây không chỉ được hiểu là điểm mạnh của bản thân (so với điểm

yếu) mà còn được hiểu là những đặc điểm nổi trội, độc đáo mà bạn đang nắm giữ khi so
sánh với đối thủ cạnh tranh. Vì vậy, bạn cần nhìn nhận bản thân trong mối tương quan
với người khác. Chẳng hạn, trong lớp học, bạn cần nhận biết mình có khả năng, đặc điểm
nào nổi trội hơn bạn bè, mà đó có thể được xem là lợi thế để bạn chiến thắng. Vì vậy, bạn
cũng cần so sánh với những người xung quanh, với đối thủ để trả lời những câu hỏi quan
trọng sau:
-

-Bạn có đặc điểm/năng lực/thế mạnh nào nổi bật so với người khác? (chẳng hạn:
về ngoại hình, giọng nói, khả năng ngoại ngữ, các mối quan hệ, kĩ năng, bằng
cấp…).

76


-

Bạn có nét tính cách/giá trị nào nổi bật mà bạn tin rằng người khác khơng hoặc
khó thể hiện được như bạn? (ví dụ: sự kiên nhẫn, nghị lực, khả năng lắng nghe…)

-

Loại cơng việc nào bạn nghĩ mình sẽ làm tốt hơn người khác?

3.2.2. Nhận thức điểm yếu của bản thân (Weaknesses)

Hẳn bạn cũng đã nghe thành ngữ “gót chân Asin” từ câu chuyện Asin (Achilles)?
Thành ngữ này ra đời nhằm nói bất kỳ ai hay vật gì cũng đều có điểm yếu. Việc nhận
diện và liệt kê điểm yếu của bản thân là một quá trình “tự kiểm điểm” lại chính mình.
Điểm yếu có thể được hiểu là những yếu tố bên trong cá nhân mang tính tiêu cực
hoặc gây khó khăn trong việc đạt được những mục tiêu của bạn. Đây cũng là những yếu
tố mà bạn có thể kiểm sốt, như: những nét tính cách tiêu cực, thói quen làm việc khơng
tốt, thiếu kinh nghiệm việc làm hoặc những kinh nghiệm có liên quan, khả năng thiết lập
mối quan hệ kém, thiếu định hướng nghề nghiệp, thiếu kỹ năng quản lý nghề nghiệp…
Rất khó để có cơ hội việc làm cũng như sự thăng tiến nếu bạn ứng tuyển hoặc
đang làm cơng việc mà ở đó địi hỏi những kỹ năng bạn khơng có hoặc yếu. Chẳng hạn,
bạn đang làm ở vị trí nhân viên bán hàng nhưng điểm yếu của bạn lại là kỹ năng giao
tiếp, thực tế sẽ rất khó để có sự khởi sắc trong nghề nếu bạn không cố gắng khắc phục
điểm yếu này. Vì vậy, khi nhận ra những điểm yếu của bản thân, bạn cần tìm cách khắc
phục để hạn chế những trở ngại mà nó gây ra cho bạn. Bạn hãy trả lời trung thực những
câu hỏi sau:
-

Những nét tính cách nào/những thói quan nào cản trở bạn trong công việc?

-

Những kiến thức, kỹ năng nào bạn không giỏi?

-

Bạn khơng thích loại cơng việc nào?

-

Đâu là những nhược điểm mà nhiều người xung quanh đánh giá về bạn?

Để nhìn nhận chính xác tất cả những điểm yếu của bản thân có thể ảnh hưởng tiêu

cực đến các cơ hội việc làm cũng như sự phát triển nghề nghiệp, bạn cần thời gian để

77


chiêm nghiệm về mình và tìm hiểu về nghề. Bạn cũng nên hỏi ý kiến của những người
thân, bạn bè về những nhược điểm của mình.
3.2.3. Nhận thức cơ hội của bản thân (Opportunities)
Cơ hội là những tác nhân bên ngồi cá nhân mang tính tích cực hoặc có lợi có thể
giúp bạn đạt được mục tiêu. Đây là những yếu tố mà bạn khơng thể kiểm sốt, như: sự
phát triển của nền kinh tế, công nghệ hiện đại, sự ra đời hoặc phát triển của ngành nghề
cụ thể, sự xuất hiện nhu cầu về kỹ năng hoặc chuyên môn mới, xu hướng phát triển mạnh
mẽ của ngành nghề đang theo học, đang làm… Bạn có thể tận dụng những cơ hội để tìm
kiếm việc làm hoặc quyết định hướng nghề nghiệp. Trả lời những câu hỏi sau có thể giúp
bạn nhận thức rõ cơ hội của bản thân:
-

Sự phát triển của nền kinh tế có tạo cơ hội việc làm cho bạn khơng? (Chẳng hạn,
việc kí kết các Hiệp định thương mại, sự hội nhập của nền kinh tế)

-

Những xu hướng mà bạn nhìn thấy trong ngành học/lĩnh vực của mình, và nhận
thấy trong đó mình có những lợi thế nhất định không?

-

Sự phát triển vượt trội của công nghệ thơng tin có thể giúp bạn khơng? (Ví dụ:

Internet giúp bạn dễ tìm việc làm?)

-

Ngành học của bạn đang phát triển và nhu cầu lao động ở ngành học này rất lớn
phải khơng?
Bạn cũng có thể tìm thấy những cơ hội tốt ngay trong lớp học, trong các buổi hội

thảo, trong các sự kiện kết nối cộng đồng, trong một một vai trò mới hay một dự án mới
đòi hỏi bạn cần phải có một kỹ năng mới, trong các hoạt động đoàn thể…
3.2.4. Nhận thức những nguy cơ/mối đe dọa đối với bản thân (Threats)
Nguy cơ là những tác nhân bên ngồi cá nhân mang tính tiêu cực hoặc gây khó
khăn trong việc đạt được mục tiêu của bạn. Đó là những yếu tố mà bạn cũng khơng thể
kiểm soát, như: sự hợp nhất hoặc tái cấu trúc của nền kinh tế, sự thay đổi những yêu cầu
của thị trường lao động và những tác động của chúng đối với các doanh nghiệp, thay đổi
78


về những tiêu chuẩn nghề nghiệp mà bạn không đáp ứng, giảm nhu cầu đối với một trong
những kỹ năng của bạn, sự tiến triển công nghệ mà bạn chưa chuẩn bị cho nó, sự xuất
hiện của các đối thủ cạnh tranh… Bạn hãy trả lời những câu hỏi sau để làm sáng tỏ
những nguy cơ đối với bạn:
-

Những thay đổi/địi hỏi về cơng nghệ có thể đe dọa đến khả năng xin việc của bạn
hoặc vị trí của bạn trong cơng việc khơng?

-

Ngành nghề của bạn đang có những biến động lớn phải không? (Chẳng hạn, sự di

chuyển lao động tự do trong 1 số lĩnh vực của khối AEC, trong đó có lĩnh vực của
bạn. Điều này khiến bạn đối mặt với nhiều đối thủ trong các cơ hội việc hơn hơn)

-

Lĩnh vực/ngành học của bạn đang giảm nhu cầu lao động phải khơng?

-

Có những thay đổi vể tiêu chuẩn nghề nghiệp mà hiện tại bạn chưa đáp ứng phải
không?

-

Những trở ngại mà bạn phải đối diện trong cơng việc là gì?

-

Bạn bè của bạn có phải là đối tượng cạnh tranh với bạn trong các cơ hội việc làm,
trong một dự án hay trong một vai trò/trách nhiệm nào đó khơng?
Một yếu tố bên ngồi cũng có thể vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Chẳng hạn, sự

hội nhập kinh tế có thể là một cơ hội vì nó có thể mở ra cho bạn những cơ hội việc làm
mới, với những nguồn thu nhập hấp dẫn hơn và khả năng thăng tiến cao hơn, nhưng cũng
có thể là mối đe dọa vì đối thủ cạnh tranh của bạn sẽ nhiều hơn, đòi hỏi những yêu cầu
nghề nghiệp cao hơn như ngoại ngữ, các kỹ năng chun mơn và kỹ năng mềm.
Tóm lại, phân tích SWOT là một bước quan trọng, cần thiết và hữu ích để giúp
bạn nghĩ đến những khả năng hiện có và cả trong tương lai, liên quan đến mơi trường bên
ngồi, nghĩa là thị trường cơng việc. Trong đó, điểm mạnh (S) và điểm yếu (W) là những
yếu tố của bản thân, cơ hội (O) và thách thức (T) nằm ở mơi trường bên ngồi.

Sau đây là bản phân tích SWOT của Kim Uyên, người đang theo học ngành
Marketing tại một trường Đại học.
1. Điểm mạnh:
79


-

Về tư duy: có khả năng sáng tạo, phân tích và tổng hợp

-

Về kỹ năng:
+ Tự tin giao tiếp, thuyết trình trước đám đơng.
+ Kỹ năng viết tốt.

-

Về tính cách:
+ Có trách nhiệm cao với cơng việc.
+ Hịa đồng, năng động, thích nghi nhanh với mơi trường mới.

2. Điểm yếu:
-

Quản lý thời gian chưa tốt (có xu hướng trì hỗn cơng việc).

-

Khả năng kiểm sốt cảm xúc chưa tốt.

-

Vụng về trong các thao tác thực hành.

-

Khả năng giao tiếp tiếng Anh còn hạn chế.

3. Cơ hội:
-

Việt Nam hội nhập kinh tế thế giới (như gia nhập khối APEC, kí kết hiệp định
TPP…)

-

Xu hướng phát triển của ngành Marketing.

4. Thách thức:
-

Số lượng sinh viên ngành Marketing lớn.
Việc chuyển đổi lao động tự do giữa các nước trong khối APEC.

-

Tiêu chuẩn tuyển dụng ngày càng cao.
Từ việc phân tích SWOT bản thân, Kim Uyên có thể đề ra cách thức để phát huy

điểm mạnh, theo đuổi những cơ hội nghề nghiệp phù hợp với điểm mạnh của mình. Kim
Uyên cũng cần đề ra các biện pháp để khắc phục những điểm yếu, xác định cách sử dụng
điểm mạnh để giảm thiểu rủi ro do mơi trường bên ngồi gây ra, thiết lập kế hoạch để
tránh cho những điểm yếu bị tác động nặng nề hơn từ mơi trường bên ngồi.
3.3.

Chiến lược lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với SWOT

3.3.1. Tìm hiểu về nghề và các lựa chọn nghề nghiệp

80


Lựa chọn ngành nghề của mỗi người là việc rất quan trọng. Tuy nhiên, làm thế
nào để chọn được cho mình một ngành nghề phù hợp với bản thân lại càng quan trọng
hơn, vì đó là yếu tố mang tính quyết định cho sự thành công của bạn trong tương lai. Đó
cũng chính là câu hỏi nhận được nhiều sự quan tâm của cả học sinh và lẫn các bậc phụ
huynh mỗi mùa thi đến. Hãy cùng trải nghiệm “khám phá bản thân” xem mình phù hợp
với ngành nghề nào các bạn nhé:
a. Dựa vào sở thích
Ngành nghề xã hội rất phong phú, đa dạng, khi bạn yêu thích, say mê một nghề
nào đó thì sẽ có động lực để làm việc, tìm tịi, sáng tạo, phát triển và thành cơng. Vì vậy,
chọn nghề nghiệp phù hợp với sở thích là một yếu tố rất quan trọng và hiểu được sở thích
nghề nghiệp sẽ giúp các bạn chọn được ngành học phù hợp để phát triển nghề nghiệp
trong tương lai.
Bạn khơng nên chọn ngành theo bạn bè, vì nếu khơng thực sự yêu thích bạn sẽ mất
thời gian thi lại, học lại do không phù hợp với bản thân.
b. Dựa vào năng lực
Năng lực là khả năng bạn có thể theo học và làm được nghề. Học sinh có thể đánh
giá năng lực của bản thân qua kết quả học tập trong 3 năm THPT. Ngoài ra, cần phải lưu

ý về ngành học cần kỹ năng gì và mình có đáp ứng được hay không.
Nếu khả năng, năng lực bản thân không đủ đáp ứng nhu cầu công việc, chắc chắn
bạn không thể sống được bằng ngành nghề bạn đã học.
c. Dựa vào hồn cảnh gia đình
Ngày nay, chi phí cho việc học đại học khơng hề nhỏ. Vì thế, việc chọn ngành,
chọn trường sao cho phù hợp với khả năng tài chính là tiêu chí phải lưu ý trước tiên. Tự
nhận biết khả năng và cân nhắc kỹ lưỡng để có sự đầu tư hiệu quả giúp các bạn thêm tự
81


tin và kiên trì theo đuổi nghề nghiệp, biết lượng sức mình và quyết tâm thì cơ hội thành
cơng cao nhất sẽ đến với các bạn.
d. Dựa vào nhu cầu xã hội
Sau khi ra trường có thể dễ dàng tìm được một công việc phù hợp, cơ hội thăng
tiến cao là mơ ước của rất nhiều người. Do đó, việc tìm hiểu nhu cầu của xã hội trước khi
bắt tay vào học một ngành nào đó là việc cực kỳ quan trọng, điều đó quyết định tương lai
của bạn về sau. Một công việc được cho là dễ xin chỉ khi xã hội đang cần, nhu cầu tuyển
dụng cao hơn nguồn lao động hiện có trên thị trường. Tuy nhiên, điều đó cũng sẽ sớm
bão hịa sau một thời gian khơng xa, vì có cầu ắt có cung, vì vậy một ngành được cho là
“hot” hiện nay cũng khơng có gì đảm bảo là sẽ ổn định lâu dài.
Các bước để chọn ngành nghề phù hợp với bản thân:
Bước 1: 11 nhóm cơng việc giúp bạn xác định nghề nghiệp
Các nghề liên quan đến nghệ thuật: Đây là những nghề cần sự đam mê và sự khéo
léo. Có thể là những nghề liên quan đến việc vẽ, chạm trổ, thủ công hoặc trong các lĩnh
vực âm nhạc, kịch…
Các nghề liên quan đến cơng việc văn phịng và hành chính quản trị: Bạn có thể
quan tâm tới cơng việc viết lách, thư từ, việc tổ chức, kiểm tra và ghi chép chính xác các
thơng tin. Cao hơn, bạn có thể thiết lập, tổ chức và kiểm tra các hoạt động của một cơ
quan, một chương trình nào đó của cơng ty. Cơng việc văn phịng khơng nhất thiết phải
ngồi một chỗ cả ngày. Lúc này hay lúc khác bạn có thể rời khỏi văn phịng ra ngồi để

giải quyết cơng việc. Có thể là các cơng việc thường xun tiếp xúc với khách hàng hay
với các nhân viên khác.
Các nghề liên quan đến việc phân tích số liệu: Bạn có thể ưa thích làm việc với
những con số, cơng thức hay số liệu thống kê hay thực hiện các công việc tính tốn, ước
82


tính và định giá. Bạn cũng có thể sử dụng các dữ liệu, kết quả điều tra, máy vi tính để thu
thập, đánh giá và tổng hợp thông tin. Nhiều người làm việc trong lĩnh vực này có đầu óc
phân tích, có khả năng sử dụng số liệu để dự báo và dự đoán các xu hướng phát triển kinh
tế, xã hội, dân số cũng như các xu hướng phát triển khác.
Các nghề liên quan đến dịch vụ cộng đồng và trợ giúp: Bạn cũng có thể là một
kiểu người ưa thích các cơng việc giúp đỡ, hướng dẫn người khác. Cơng việc bạn làm
cũng có thể liên quan tới lợi ích cộng đồng, giáo dục, bảo vệ sức khoẻ, các dịch vụ bảo vệ
hay thông tin.
Các nghề liên quan đến tiếp xúc cá nhân: Bạn có khả năng dễ dàng giao tiếp với
người khác. Công việc của bạn là thảo luận, tiếp xúc với các ý kiến và hành vi của người
khác. Bạn cần có những lập luận và kỹ năng nghe tốt, tạo ấn tượng tốt.
Các nghề liên quan đến nghiên cứu: Bạn thích làm việc với những ngơn từ và ý
tưởng. Bạn thích diễn đạt ý kiến và ý tưởng của mình trong cơng việc viết lách và thảo
luận. Bạn hay đưa ra các lập luận, các cách giải quyết vấn đề khác nhau.... Những lĩnh
vực này liên quan nhiều đến công việc nghiên cứu.
Các nghề liên quan đến y tế: Bạn thích làm những cơng việc chữa trị, cứu trợ, vật
lý trị liệu và các hoạt động y học khác. Bạn có thể phải làm việc trực tiếp với các bệnh
nhân. Một vài người cảm thấy khơng thích thú lắm với việc này do họ sợ máu hay phẫu
thuật. Các nghề liên quan đến công việc ngồi trời: Bạn thích làm việc ở bên ngồi trong
một môi trường mở và vận động, thường xuyên như là: kho hàng, nhà ga, ngành xây
dựng, nông nghiệp, hầm mỏ và vận tải. Nhiều trường hợp tuy gọi là: “Công việc văn
phịng” nhưng vẫn liên quan đến cơng việc ngồi trời, ví dụ: nhân viên y tế cộng đồng,
họa sỹ, kế tốn nơng nghiệp, các nhà sinh vật học...

Các nghề liên quan đến kỹ thuật và cơ khí: Bạn thích làm việc với các cơng cụ,
thiết bị, máy móc và cả trong việc thiết kế, xây dựng, bảo dưỡng và sử dụng chúng. Bạn
cũng có thể làm việc thường xuyên với dụng cụ kỹ thuật, thiết kế hay lập kế hoạch và sử
83


dụng máy tính nhằm hỗ trợ cho việc thiết kế, sản xuất hay quản lý. Bạn có tính tỉ mỉ,
thích biết bản chất sự việc như thế nào và tại sao những thứ đó lại diễn ra như vậy.
Các nghề liên quan đến công việc thủ công: Bạn là người thích kiểu cơng việc cần
phải sử dụng tay và sử dụng các công cụ, dụng cụ để làm việc. Bạn có thể là người ưa
thích nhiệm vụ thực hành mà cần có độ chính xác cao.
Các nghề liên quan đến khoa học: Bạn ưa thích việc quan sát và đánh giá. Điều
này thường liên quan đến công việc nghiên cứu khoa học và thí nghiệm. Bạn cần phải có
tính kiên nhẫn, tỉ mỉ trong những thí nghiệm phức tạp và các quan sát đánh giá khác
nhau.
Bước 2: Trả lời các câu hỏi: Bạn có thích hay khơng thích loại cơng việc này? Bạn
thích loại cơng việc này ở mức độ nào?
Hãy trả lời các câu hỏi đó vào bảng dưới đây bằng cách đánh dấu (X) vào ô phù
hợp:
Không

Không say

Không chắc

thích

mê

chắn

Nghệ thuật
Văn phịng và hành chính
quản trị
Phân tích số liệu
Các dịch cụ cộng đồng và
trợ giúp
Tiếp xúc cá nhân
Nghiên cứu
Y tế

84

Thích

Rất thích


Cơng việc ngồi trời
Kỹ thuật và cơ khí
Cơng việc thủ cơng
Khoa học

Bước 3: Hãy xem phần các hình thức việc làm tương ứng với các nhóm sở thích,
bạn hãy đọc tất cả các nghề được giới thiệu trong nhóm nghề mà bạn đã chọn “Thích” và
“Rất thích”.
Bước 4: Hãy viết ra những nghề mà bạn thích và bản thân bạn mong muốn được
làm việc bằng những nghề đó. Nếu như có nghề nào mà bạn chưa chắc chắn thì hãy xem
phần giới thiệu một số nghề ở phần tham khảo, nếu như nghề mà bạn chọn khơng có
trong phần này, bạn có thể tìm hiểu thêm thơng tin về nghề đó trước khi quyết định đưa

vào danh sách những nghề ưa thích của bạn.
Bước 5: Hãy quyết định nghề nào mà bạn mong muốn từ danh sách những nghề
mà bạn đã liệt kê trong bước 4. Bạn hãy tìm hiểu sâu về nghề đó bằng cách xem phần
Giới thiệu một số nghề trong phần tham khảo của cuốn sách này. Nếu như nghề đó khơng
có trong phần tham khảo thì bạn có thể đến các trung tâm giới thiệu việc làm gần nơi bạn
sống để tìm hiểu, bạn cũng có thể tìm hiểu thơng qua người thân, thầy cơ, bạn bè hoặc
những người đang làm việc mà bạn biết…
Bước 6: Nếu như bạn khơng tìm thấy nghề nào mà bạn u thích sau bước 4 và 5
thì có thể có những nguyên nhân sau:
Bạn có một số khó khăn trong việc quyết định. Bạn cần phải hiểu rằng những ý
tưởng về nghề nghiệp chỉ là tạm thời và đôi khi bạn sẽ thay đổi nghề nghiệp trong tương
lai.

85


Có khi bạn chưa chọn đúng nhóm nghề mà bạn thực sự ưa thích. Bạn hãy bắt đầu lại từ
bước 1 và cần phải thận trọng hơn trong việc quyết định.
Chúc các bạn chọn được ngành nghề phù hợp với bản thân và thành công.
3.3.2. Xác lập Mục tiêu và Hoạch định con đường đến Mục tiêu
Xác lập mục tiêu cá nhân là quá trình cân nhắc về tương lai lý tưởng của bạn. Rất
nhiều người trong chúng ta luôn cảm thấy như thể mình bị bỏ mặc và khơng được trân
trọng công lao, chúng ta làm việc chăm chỉ nhưng lại khơng đạt được kết quả gì. Nhưng
bạn có biết vì sao lại như vậy khơng? Đó là vì bạn chưa dành thời gian suy nghĩ về những
gì bạn thực sự muốn trong cuộc sống cũng như chưa xác định được những mục tiêu mong
muốn. Xác định chính xác điều bạn mong muốn sẽ giúp bạn biết nên phải tập trung nỗ
lực vào đâu.
a. Tại sao phải xác lập mục tiêu?
Cho dù là những doanh nhân thành đạt, nghệ sĩ nổi tiếng, hay chỉ là nhân viên
bình thương... ai cũng đều phải xác lập mục tiêu. Điều đó giúp bạn có được tầm nhìn dài

hạn và động lực ngắn hạn. Từ đó giúp bạn tập trung kiến thức, nỗ lực; sắp xếp thời gian
và nguồn lực của bạn - khai thác tối đa năng lực của bản thân nhằm đạt được mục tiêu đã
đề ra.
b. Lợi ích
Khi đã xác định được những mục tiêu rõ ràng, bạn có thể tìm những phương pháp
để đạt được những mục tiêu đó. Bạn cũng sẽ nâng cao sự tự tin của bạn khi đã biết rõ khả
năng đạt được mục tiêu khi đã thiết lập.
c. Các bước xác lập mục tiêu
Bước 1: Lập mục tiêu suốt đời
86


Trước tiên, bạn phải vẽ nên một “bức tranh lớn” về những gì bạn muốn làm trong
cuộc sống hoặc trong một khoảng thời gian xác định như 5-10 năm. Hãy xác định các
mục tiêu lớn mà bạn muốn đạt được. Bước đầu tiên là xem xét điều bạn muốn đạt được
trong đời (hoặc ít nhất là trong một khoảng thời gian xác định trong tương lai). Điều này
mang đến cho bạn cái nhìn tổng thể định hình tất cả các khía cạnh khác trong việc ra
quyết định của bạn. Thử thiết lập một số mục tiêu theo những nhóm dưới đây (hoặc theo
những chủ đề quan trọng đối với riêng bạn):
-

Sự nghiệp: Bạn muốn ở vị trí nào trong sự nghiệp của mình? Bạn muốn đạt được
những gì?

-

Tài chính: Bạn muốn thu nhập bao nhiêu? Ở giai đoạn nào? Tình hình tài chính
của bạn sẽ liên quan đến mục tiêu nghề nghiệp của bạn như thế nào?

-

Trình độ học vấn: Bạn cần có những thơng tin gì và phải có những kỹ năng gì để
đạt được những mục tiêu khác?

-

Gia đình: Bạn có muốn trở thành một bậc phụ huynh tốt không? Bạn muốn người
khác hoặc thành viên trong gia đình nhìn nhận bạn là người như thế nào?

-

Thái độ: Có suy nghĩ tiêu cực nào níu giữ bạn khơng? Cách bạn cư xử có vấn đề gì
khơng? (Nếu có, bạn cần thiết lập mục tiêu để cải thiện hành vi của mình hoặc tìm
ra giải pháp cho vấn đề đó)

-

Thể chất: Bạn cần làm gì để có được sức khỏe tốt ngay cả khi bước sang tuổi già?

-

Niềm vui: Bạn muốn hưởng thụ niềm vui như thế nào?

-

Cộng đồng: Bạn có mong muốn thế giới trở nên tốt đẹp hơn không? Bằng cách
nào?
Bỏ thời gian động não những điều này và chọn ra một mục tiêu hoặc nhiều hơn

trong mỗi nhóm chủ đề phản ánh điều bạn muốn làm. Sau đó lọc lại một lần nữa để có

mục tiêu bạn cần tập trung vào. Khi thực hiện điều này, hãy chắc chắn những mục tiêu

87


bạn thiết lập chính là những gì bạn muốn, khơng phải là những gì cha mẹ, gia đình, bạn
bè bạn muốn.
Bước 2: Thiết lập mục tiêu cá nhân nhỏ hơn
Khi đã thiết lập mục tiêu cho cuộc đời bạn, hãy chia nhỏ mục tiêu lớn đó thành
những mục tiêu nhỏ hơn và thiết lập một kế hoạch ngắn hạn cho những mục tiêu nhỏ hơn
mà bạn cần hoàn thành. Cuối cùng, một khi đã có kế hoạch của mình, hãy bắt đầu tiến
hành từng bước trong kế hoạch để đạt được những mục tiêu đã đặt ra.
Hãy bắt đầu quá trình thiết lập mục tiêu bằng cách nhìn vào mục tiêu lớn của cuộc
đời bạn. Sau đó thiết lập những điều bạn có thể làm trong vịng 1 năm tới, 6 tháng tới, 1
tháng tới, tuần tới và ngày hôm nay để bắt đầu hướng đến những mục tiêu lớn hơn. Mỗi
kế hoạch nên dựa trên kế hoạch trước đó.
Sau đó tạo ra những điều cần làm hằng ngày của bạn (To-do-lists) để hướng đến
mục tiêu cuộc đời bạn. Ở giai đoạn đầu, những mục tiêu nhỏ của bạn có thể là đọc sách
và thu thập thông tin cần làm để đạt được những mục tiêu ở cấp độ cao hơn. Điều này sẽ
giúp bạn nâng cao chất lượng và tính thực tế của việc thiết lập mục tiêu của bạn. Cuối
cùng xem xét lại kế hoạch của bạn và chắc chắn rằng nó phù hợp với cách bạn muốn
sống cuộc đời của bạn.
d. Không bỏ cuộc
Một khi bạn đã quyết định xác định thiết lập mục tiêu đầu tiên của bạn, hãy giữ
cho quá trình diễn ra bằng cách xem xét và cập nhật danh sách việc cần làm của bạn hàng
ngày. Xem xét định kỳ các kế hoạch dài hạn và chỉnh sửa để phản ánh những thay đổi
trong thứ tự ưu tiên và kinh nghiệm của bạn. Tốt nhất là nên làm thường xuyên, lặp đi lặp
lại, xem xét liên tục dựa trên nhật ký máy tính.
e. Xử lý phù hợp khi đã đạt mục tiêu
88

Nếu mục tiêu đã đạt được là mục tiêu quan trọng, hãy tự tưởng thưởng cho bản
thân một cách thích hợp. Nó sẽ giúp bạn gây dựng sự tự tin bạn đáng có. Nếu bạn đạt
được mục tiêu quá dễ dàng, hãy xác lập lại mục tiêu tiếp theo khó hơn. Nếu mất quá
nhiều thời gian để đạt được một mục tiêu, hãy xác lập các mục tiêu tiếp theo dễ hơn một
chút. Nếu có yếu tố khiến bạn cần thay đổi các mục tiêu khác, hãy làm như vậy. Nếu bạn
nhận thấy thiếu hụt kỹ năng dù đã đạt được mục tiêu, hãy quyết định có nên đưa ra mục
tiêu khác để sửa lỗi đó khơng.
Hãy thường xun điều chỉnh những xác lập mục tiêu cá nhân và nếu mục tiêu đó
khơng cịn quan trọng với bạn nữa, hãy xem xét thay thế nó bằng mục tiêu khác phù hợp
hơn.
3.3.3. Lập kế hoạch nghề nghiệp
Bản kế hoạch nghề nghiệp chính là “vũ khí” giúp bạn trở thành chủ nhân của
tương lai chính mình. Thơng qua việc đánh giá sở thích, sự đam mê, kỹ năng, tính cách,
điểm mạnh, điểm yếu, bản kế hoạch này sẽ chỉ cho bạn thấy con đường tối ưu nhất để đạt
được mục tiêu nghề nghiệp trong tương lai. Sau đây là qui trình 5 bước giúp bạn lập kế
hoạch nghề nghiệp cho bản thân mình:

Bước 1: Đánh giá bản thân
Ở bước này, các câu hỏi tự đánh giá (self-assessment) sẽ giúp bạn hiểu rõ mình
hơn. Hình thức những câu hỏi này rất đa dạng, nhưng tựu trung chia làm bốn nhóm:
• Điểm mạnh
-

Bạn làm tốt việc gì?

-

Bạn có những kỹ năng gì?

-

Tính cách nào của bạn nổi trội nhất?

• Điểm yếu
89


-

Bạn khơng thích loại cơng việc nào?

-

Những kỹ năng nào bạn khơng giỏi?

-

Bạn có những hạn chế gì?

• Cần cải thiện:
-

Bạn muốn học thêm những kiến thức gì? (chuyên ngành, xu hướng mới…)

-

Bạn cần rèn luyện thêm những kỹ năng gì? (phân tích, đàm phán, thuyết
trình…)

• Đam mê:
-

Bạn thích làm cơng việc gì? (gặp gỡ nhiều người, làm việc với các con số,
phân tích tình hình tài chính hay chăm sóc, hỗ trợ khách hàng…)

-

Điều gì làm cho cơng việc của bạn có ý nghĩa? (Tiền lương, thăng tiến, cơ hội
học hỏi…)

Nếu muốn chuyên nghiệp hơn, bạn có thể dùng các bài trắc nghiệm hướng nghiệp
như Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) để biết dạng cơng việc phù hợp với mình.
Bước 2: Xác định mục tiêu nghề nghiệp
Bạn cần xác định mục tiêu nghề nghiệp (ngắn hạn và dài hạn) trong công việc bạn
mong muốn, nhưng lưu ý là những mục tiêu này cần phù hợp với cả sở thích, niềm đam
mê và năng lực của bạn. Đừng quên là bạn chỉ có thể đạt được thành cơng thật sự trong
cơng việc nếu được làm đúng cơng việc mình u thích và có khả năng làm tốt.
Bước 3: Nghiên cứu cơng việc
Sau khi đã xác định được mục tiêu, bạn hãy tìm hiểu loại công việc phù hợp với
nhu cầu và sở thích cá nhân nhất. Truy cập vào các trang web tuyển dụng có thể giúp bạn
tìm hiểu về các cơng việc đang có trên thị trường cũng như nhu cầu tuyển dụng hiện tại.
Bên cạnh đó, bạn cũng nên tích cực mở rộng quan hệ xã hội (networking) ở các mạng
cộng đồng. Hãy hỏi những người trong nghề bạn quen xem công việc mà họ đang làm
90


hằng ngày là gì? Kỹ năng nào cần thiết cho công việc? Triển vọng thăng tiến như thế
nào? Muốn việc này tiến hành thuận lợi, bạn đừng quên thường xuyên cập nhật hồ

sơ (thơng tin giới thiệu về trình độ học vấn, kinh nghiệm chuyên môn và thành công
trong công việc).
Bước 4: Tính tốn và ra quyết định
Thời điểm quan trọng đã đến! Đây là lúc bạn lập danh sách hai hay ba công việc
ưng ý nhất rồi cho điểm chúng theo những tiêu chí đánh giá mức độ phù hợp như giá trị,
sở thích, tính cách, kỹ năng … Cơng việc nào có số điểm cao nhất sẽ là ưu tiên hàng đầu
của bạn. Nếu công việc lý tưởng đó chính là những gì bạn đang làm thì từ nay bạn chỉ
cần tập trung mọi nỗ lực của mình vào kế hoạch thăng tiến sự nghiệp! Ngược lại, bạn nên
cân nhắc đến khả năng chuyển việc (có thể là chuyển sang một phòng ban khác).
Bước 5: Lập kế hoạch hành động
Hãy xác định những kiến thức và kỹ năng cần bổ sung để đạt được mục tiêu thăng
tiến, trong đó xác định rõ mức độ ưu tiên và thời hạn chót để hồn thành. Ngồi ra, bạn
cũng nên mạnh dạn bày tỏ với sếp rằng mình đã sẵn sàng đón nhận những trách nhiệm
mới. Cịn nếu bạn vẫn đang tìm kiếm cơng việc lý tưởng thì việc đầu tiên bạn nên làm là
chỉnh sửa hoặc đăng mới hồ sơ trực tuyến. Sau đó, bạn nên theo dõi thường xuyên thông
tin việc làm và tham khảo mục tư vấn hướng nghiệp trên báo đài hay trang web tuyển
dụng để luôn nắm bắt những cơ hội việc làm mới và tự trang bị cho mình những kỹ năng
tìm việc cần thiết.
Bạn đã từng nghe câu: “If you fail to plan, you plan to fail” (Nếu không hoạch
định công việc trước, bạn sẽ chuốc lấy thất bại) chưa? Rõ ràng, khi có một bản kế hoạch
nghề nghiệp trong tay, bạn sẽ nhìn thấy rõ các mục tiêu và hành động cần thực hiện để tự
quyết tương lai sự nghiệp của mình. Vì vậy, bạn hãy đầu tư thời gian và công sức tương
xứng cho bản kế hoạch này! Đó chắc chắn sẽ là một trong khoản đầu tư khôn ngoan nhất
của bạn trong cuộc đời!
91