Phương án 0 tuổi phát triển ngôn ngữ từ trong nôi
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (6.67 MB, 218 trang )
•
La ngrrm trirc tiep mang cong trinh nghien cfru ''Phrrong an 0 tubi'' ve
Vi�t Nam, toi rat vinh h;:tnh drrQ'c gi&i thi�u t&i b;:tn d9c bi;> sach "Phrrong
an o tuoi'' cua tac gia - Giao srr Phung Dfrc Toan (Feng De Quan), ngrrm
dU'Q'C m�nh danh la "cha de cua giao di;tc tre thong minh s61n Trung Quoc
drrong d;:ti"' chuyen gia nbi tieng the gi&i ve phat trign tiem nang tre em,
d�c bi�t cho tre tt'r o tu6i (thai nhi) den 6 tu6i.
>
"Phrrong an o tubi" la mi;>t phat minh vi d;:ti, b&i ket qua ap di;tng cua n6
da d;:tt drrQ'c mvc tieu giao di;tc d�t ra, khong chi dt'rng l;:ti & giao di;tc toan
di�n ma con chu tr9ng phat hi�n va boi drr&ng tai nang von c6 cua tre, dg
tt'r d6 t;:to ra nhfrng nhan tai g6p phan thuc dfiy cho sir phat trign tien bi;> cua
xa hi;>i va nhan lo;:ti.
Trai qua 30 nam nghien cfru, thi nghi�m va thi.rc hi�n, da c6 hon mi;>t
tri�u gia dinh trong va ngoai Trung Quoc tham gia thi.rc hi�n cac phrrong
phap giao di;tc s61n cho tre theo "Phrrong an o tubi" nhrr My, Canada, Nh�t
Ban, Malaysia, Philippines ... tren tinh than phb bien nang cao to chat thieu
nhi, den nay da c6 hang ngan tre em thong minh va tai nang.
Nh�n thay tam quan tr9ng cua giao di;tc tre thong minh s61n doi v&i dao
t;:to nhan tai trrong lai cho dat nrr&c, Cong ty c6 phan giai phap cong ngh�
nang lrrQ'Ilg -VIEPOWER, Vi�n nghien cfru giao di;tc tre thong minh s61n
Vi�t Nam da hQ'P tac v&i Giao srr Phung Dire Toan - Vi�n tnr&ng Vi�n
nghien cfru phat trign tiem nang tre em Phung Dfrc Toan & Ho Bae, Trung
Quoc va di den kY ket Chrrong trinh hQ'P tac toan di�n lau dai khong gi&i
h;:tn ve m�t thCri gian trong linh vi.re giao di;tc tre thong minh s61n t;:ti Vi�t
Nam .
Sir ki�n ban tieng Vi�t cua bi;> sach ''Phrrong an o tubi'' ra mat b;:tn d9c
danh dau sir c6 m�t chinh thfrc cua "Phrrong an o tubi" t;:ti Vi�t Nam, la
brr&c dau cua vi�c trign khai chrrong trinh hQ'P tac nay. Bi;> sach da dU'Q'C
Hi;>i dong khoa h9c Vi�n nghien cfru giao di;tc tre thong minh s61n g6p y ve
mi).t chuyen mon, trong d6 c6 Ph6 giao str, Tien si Di).ng Quoc Bao - Vi�n
trn&ng, cung cac chuyen gia, nha nghien cfru Tien si Tir Dire Van, Th;:tc sy,
giang vien chinh Nguy�n Tht Nh6, Th;:tc si Tir Tht Qu:Ynh Nga.
Ban than toi cung la mi;>t ph\l huynh c6 con nh6, sau khi tiep nh?n va ap
d\lng giao d\lC chau theo "Phtrong an o tubi", toi m6i higu t;:ti sao ''Phtrong
an o tubi'' da thanh cong n.rc r& & Trung Quoc va dtrQ"C don nh?n & nhieu
quoc gia CO nen giao d\lC phat trign. Qua day, toi cfing chuygn hai thong
di�p ma Giao str Phung Dire Toan muon gm t6i cac ph\l huynh Vi�t Nam
v6i tat ca tinh yeu thtrong doi v6i tre thcr va tam huyet danh cho vi�c giao
d\lc tre thong minh s61n:
"B;:tn c6 thg c6 nhieu dieu nuoi tiec trong tubi thcr cua minh, nhtrng b;:tn
khong thg cho con minh mi;>t tu6i thcr day hoi tiec; b;:tn c6 thg khong phai la
thien tai, nhtrng b;:tn hoan toan c6 thg tr& thanh cha m� va thay co cua
nhfing thien tai! "
"Bien ganh ni).ng dan so thanh nguon tai nguyen nhan tai vo t?n; bien
S\l" vat Va kho khan trong nuoi d;:ty con cai thanh niem h;:tnh phuc VO b(r
ben!''
Nguy�n Dinh Hieu
Ph6 vi?n trir&ng thir<'Yng tri.rc Vi?n nghien cilu giao dµc tre thong minh
s6m, Vi?t Nam. Chu tjch Cong ty CP gidi phap cong ngh? nang ltrQ71g VIEPOWER
Trong 20 nam phat trign va hoan thi�n Phu:07!g an 0 tudi, cac nha
nghien cfru da CO nhieu CUQC tranh lu�n, kigm nghi�m thi.rc ti�n Ve van de
biet d9c, biet viet s61n. HQ muon pha v& rang bu{>c cua quan ni�m truyen
thong da ton tl).i hang nghin nam nay, Va tat nhien nhtr the Se gay ra S\f hoai
nghi, tranh lu�n th�m chi dao d{>ng va bat 6n.
Chinh nhfrng tranh lu�n, thi.rc ti�n va tim toi d6 da lam cho van de biet
dQC, biet viet s61n cang CO dtrQ'C S\f trai nghi�m sau sac hon, thanh qua thu
dtrQ"C cang f\l'C r& hon, quan ni�m m&i ro rang hon Va ttr duy ly tinh cang
dl;lt den m\rc d{> cao hon. Cuon sach Lam thenao di boi du:iYng nhan tai ti
hon va Lam thenao di boi du:iYng than dong xuat ban gan day da t�p trung
neu len hi�u qua than kY cua vi�c tre nh6 biet d9c, biet viet s61n.
Hi�n nay, hang tri�u tre em tren dat ntr&c Trung Quoc h9c d9c h9c chfr
qua nhfrng tro ch
E>ay la m{jt trong nhfrng de tai can dtrQ"C cac nha giao dl)C hQC, cac nha
tam ly h9c, cac nha nghien cfru van h9c va nhfrng ngtr<'ri lam cong tac thieu
nhi quan tam nghien cfru.
Trong th<'ri dl).i hi�n nay, nen giao dvc can phai htr&ng t&i hi�n dl).i h6a,
htr&ng ra the gi&i, htr&ng den trrong lai, lam hrmg thinh dat ntr&c bAng
khoa hQC giao dl)C. E>g lam dtrQ"C dieu do, chung ta phai boi dtr&ng dtrQ"C cac
nhan tai c6 to chat cao cho xa h{>i. Trong giao dvc, giai dol).n giao dvc cho
tre SO' sinh - giai dol).n bat dau hQC dQC, hQC chfr het SlrC quan tr9ng, can
thiet va hoan toan c6 thg thi.rc hi�n dtrQ"C. Thi.re ti�n 20 nam da ch\rng
minh, d6 khong phai la nhoi nhet tri th\rc h� thong, cang khong phai ttr
ttr&ng n6ng VQi muon cay m9c nhanh nhtr cau chuy�n & d<'ri nha Tong.
(Xem cau chuy�n Nh6 mg cho nhanh 1671 & chtrong Tai li�u h9c chfr, h9c
dQC danh cho tre em). E>o la S\f phat trign theo XU the CUa ngon ngfr thj giac
ma con ngtrm can dtrQ"C tiep thu m{jt each t\l' nhien, la tai san lan nhat CUa
van minh nhan 109i danh cho tre em - quyen dl.l'Q'C phat trign ng6n ngfr toan
di�n.
Vi�c hinh thanh ly lu?n m&i ve ng6n ngfr thi giac va S\l' ph& c?p r(>ng rai
CUa no trong thl,l'C ti@n khong nhfrng giup xa hQi x6a nlj.n mu chfr, ban mu
chfr, ma con ket thuc lich SIT phat trign giao dv.c kh6ng toan di�n cua tre em
tir trl.l'aC den nay, giup xa hQi 109i bo dl.l'Q"C hi�n tl.l'Q'Ilg phat trign khong
binh thl.l'emg ve ng6n ngfr va nhfrng h?u qua cua n6. LQ"i ich cua n6 doi v&i
xa h9i con l&n hon ca vacxin dl,l' phong b�nh blj.i li�t & tre em.
Ngon ngfr la ket tinh cua tri tu� nhan lo;.ti
Qua trinh tien h6a cua sinh v?t trai qua khoang ba ti rum den nam ti
nam, den t?n thCri kY cua d(>ng v?t cao cap - VU'Q'Il ngl.l'Cri, ng6n ngfr m&i
chinh th\rc xuat hi�n: dung tir ngfr bigu dlj.t y nghia, dg tien hanh tl.l' duy va
giao 11.l'U v&i dong 109i.
Vl.l'Q'Il ngl.l'Cri cung nhau lao d(>ng nen cac thanh vien trong xa h9i gan b6
m?t thiet v&i nhau. Trong qua trinh dau tranh v&i t1,l' nhien, trai qua nhieu
song gi6, ho9n nlj.n h<;> c6 rat nhieu chuy�n can phai n6i v&i nhau. H<;> phat
ra tieng keu lien tv.c, nen c& h<;>ng va thanh d&i cua VU'Q'Il von kh6ng phat
trign nhrmg gi<'r day n6 da c6 thg phat ra nhfrng am tiet ro rang va ph\rc tlj.p,
dan dan bigu dlj.t dl.l'Q"C nhfrng y nghia chinh xac. Nhl.l' v?y, ng6n ngfr da
dl.l'Q"C hinh thanh va kh6ng ngirng phat trign hoan thi�n. Ng6n ngfr than kY
d6 da tach con ngl.l'Cri ra khoi the gi&i loai v?t.
Ng6n ngfr la ket tinh cua tri tu� nhan 109i. Trong d6, SIT dv.ng ng6n ngfr
doi tho9i (mi�ng n6i, tai nghe), SIT dv.ng nhfrng am thanh ph\rc tlj.p bigu dlj.t
y nghia tien hanh giao 11.l'U la digm khac bi�t can ban gifra con ngl.l'Cri va the
gi&i loai v?t. Tac dv.ng l&n lao cua n6, S\l' gian nan trong qua trinh phat
trign cua n6, chung ta chi can suy nghi k)i m{Jt chut la c6 thg higu dl.l'Q"C. The
nhrmg, hang tri�u nam nay, con ngl.l'Cri l9i cho r�ng ng6n ngfr n6i dl.l'Q'C thl,l'C
hi�n qua d@ dang, thl,l'C ra do la phat minh Sam nhat, vi dlj.i nhat ma con
ngl.l'Cri da cung nhau tlj.o ra. Ly le ph\rc tlj.p, tl.l' tl.l'&ng tham thuy, tinh cam
tinh te, cac 109i phan tich, t&ng hQ'P, suy doan, tl.l'&ng tl.l'Q'Ilg kh6ng gi&i hlj.n
CUa con ngl.l'Cri deu CO thg bigu dlj.t b�ng l(ri n6i Va dl.l'Q"C ngl.l'Cri khac chap
nh?n, tir d6 xa h9i hinh thanh va phat trign.
Cac sinh v?t tren trai dat deu can ba dieu ki�n dg sinh ton. E>6 la anh
sang m�t trCri, kh6ng khi va nl.l'&c. Con con ngl.l'Cri, ngoai ba yeu to tren thi
con can den yeu to thfr ttr la ngon ngfr. Neu con ngtr<'ri mat di ngon ngfr thi
ngay l�p tfrc se bien thanh mi)t nh6m di)ng v�t yeu 6t.
E>oi v&i con ngtr<'ri, ngon ngfr la cong cv quan sat, ghi nh&, ttr duy,
ttr<'rng ttrgng. Tat ca ttr ttr<'rng cua con ngtr<'ri deu dung tt'r ngfr (bao gom ca
nhfrng tt'r ngfr khong phat ra thanh l<'ri) dg di�n ta. Neu khong c6 ngon ngfr,
bat kY ttr ttr<'rng nh�n thfrc nao cung deu la mer ho, khong c6 ranh gi&i,
khong thg phan bi�t dtrQ"C hai khai ni�m khac nhau. Ch�ng h9n, neu nhin
thay may bay bay tren tr<'ri ma giong nhtr con ga nghieng dau nhin chuon
chuon bay qua mi)t each 19 lung, thi th�t la ngu mui)i.
Ngon ngfr la thanh qua nh�n thfrc cua cac theh�. Con ngtr<'ri dung tt'r
ngfr dg bigu thi va xac dinh l9i nhfrng nh�n thfrc cu, tt'r ngfr m&i ra d<'ri dg
bigu thi va xac dinh nhfrng nh�n thfrc m&i. Vi dv, may nam gan day Trung
Quoc thinh hanh vi�c giao dvc tre em tt'r 0 tu6i, the la ngtr<'ri ta dung cac tt'r
ngfr nhtr la ''giao dvc s&m"' "cong trinh va phtrcrng an thi.rc thi d9y tre tt'r 0
den 6 tubi". Cho nen, ngon ngfr phan anh dtrQ"C qua khfrva hi�n t9i cua
toan bi) CUQC song xa hi)i, c6 thg n6i r�ng, ngon ngfr phan anh lich SIT cua
nhan 109i.
E>oi v&i quoc gia, ngon ngfr la nhan to thuc dfiy tien bi) xa hi)i. Ngon
ngfr cua m6i dan ti)c cung giong nhtr dong sfra m� nuoi dtr6ng nhfrng dfra
con, truyen nhfrng tinh hoa van h6a cua dan ti)c, phtrcrng thfrc ttr duy cho
con ngtr<'ri, nen con ngtr<'ri thtremg g<;>i ngon ngfr cua dan ti)c minh la ''tieng
m� de". Ngon ngfr cung phan anh di:\c digm ca nhan cua con ngtr<'ri, ngon
ngfr ca nhan thtremg bigu hi�n ttr ttr<'rng, h<;>c thfrc, tinh each va tri tu� cua
ngtr<'ri d6 mi)t each tri.rc tiep. Khi ngtr<'ri ta n6i hay viet thi chinh la luc h<;>
phac h<;>a hinh ttrgng cua chinh minh. Tri thfrc cua con ngtr<'ri phong phu
hay ngheo nan, thu vi nho nha hay dung tvc, phfim chat d90 dfrc cao
thtrgng hay hen kem, sang t90 hay bao thu, khiem ton cfin th�n hay kieu
cang ng90 m9n deu c6 thg dtrQ"c bigu hi�n b�ng ngon ngfr.
Tt'r d6 chung ta thay dtrQ"C y nghia quan tr9ng, sfrc hut than k)' cua ngon
ngfr, va thay r�ng phat trign ngon ngfr cho tre la cong vi�c hang dau cua
giao dvc, dg tre c6 dtrQ"C cai goc lam ngtr<'ri, giup tre trn<'rng thanh nhanh
ch6ng, tr& thanh thanh vien cua xa hi)i. E>6 cung la chia kh6a vang giup tre
ma dtrQ"C canh Ctra CUa trf tu�, giup tre biet each dung ngon ngfr dg quan
sat, ttr duy, ghi nh& ro rang, phat trign tri ttr<'rng ttrgng. Tat ca cac ho9t
di)ng chan tay Va trf OC CUa con ngtrm deu di.ra vao ngon ngfr dg d9t dtrQ"C
hi�u qua cao. D6 la con di.rang d� tre c6 di.rgc tri thfrc cua nhan 109i, tiep
� �n � Ma�n ti� �a dh�c, n��h� � �fu�ci �h.
Pavlov tt'tng n6i: ''Tir ngfr la v�t kich thich vo cung r9ng v6i n9i dung
phong phu, n6 mang den nguyen tac m6i cho ho9t d9ng cua nao ngi.rCri, n6
tlj.o ra ti.r duy cap cao ma chi con ngi.rCri mm c6. Tir d6, con ngi.rCri c6 kha
nang lam chu hi�n thi.rc va nam bat v�n m�nh cua ban than". Ngi.rCri Nga c6
m9t cau do: "Khong phai la m�t nhi.rng l9i c6 th� dinh ket m9i thfr". Cau tra
lCri la ngon ngfr. Xem ra, ngon ngfr cung c6 th� dinh ket tre em va nhan tai,
d� tre s61n toa sang.
"Hai ngon ngfr'' deu c6 the mlJ.nh rieng, nen can phat tri�n dong bQ.
Con ngi.rCri phat minh ra nhieu 109i ngon ngfr d� ti.r duy, bi�u dll.t ti.r
ti.r<'mg, trao dBi thong tin. Chung ta c6 ngon ngfr thinh giac, ngon ngfr thi
giac, ngon ngfr xuc giac (chfrviet cho ngi.rCri mu), ngon ngfr ca th� (ngon
ngfr cua ngi.rCri cam diec). Trong d6, quan tr9ng nhat la ngon ngfr thinh giac
(ngon ngfr n6i) c6 tac di;tng t6i thinh giac va ngon ngfr thi giac(con gQi la
ngon ngfr viet) tac di;tng t6i thi giac. Chung toi g9i hai 109i d6 la ''hai ngon
ngfr''.
Neu ngon ngfr thinh giac - ngon ngfr n6i - tach con ngi.rCri ra khoi the
gi6i loai v�t, thi ngon ngfr viet la lam cho con ngi.rCri tir man di tr& thanh
van minh.
Trong xa h9i nguyen thuy, con ngi.rCri da s61n biet sU- di;tng ngon ngfr n6i
m9t each thanh th90, nhi.rng tri thfrc ma hQ c6 di.rgc, suy nghi va ti.r<'mg
ti.rQ"Ilg t6i nhfrng vi�c can phai lam l9i khong c6 each gi gifr l9i va ghi nh&,
hQ da nghi ra rat nhieu each d� chien dau v(ri S\f lang quen. Khi xa hQi tien
b9, nguon thong tin phong phu, thi con ngi.rCri l9i vat va nghi each truyen
thong tin di xa. The la con ngi.rCri bat dau ghi nh& theo si.r v�t, ghi nh& theo
nhfrng nut that tren sgi day, ghi nh& theo nhfrng hinh ve. Trai qua biet bao
thi.rc ti�n Va tim toi, CUOi cung con ngi.r(ri cfing sang tlj.O ra di.rgc chfr viet
vien ng9c sang ch6i cua nen van minh nhan 109i.
Chfr viet khong ngt'tng di.rgc lam phong phu them va hoan thi�n. Ngon
ngfr viet da pha VCY gi(ri hlj.n cua ti.r duy va ti.r<'mg ti.rQ"Ilg ve khong gian va
th(ri gian, n6 ghi chep va gifr l9i tat ca nhfrng thanh qua van minh ma con
ngi.rCri sang tlj.o ra, truyen ba cho cac theh� sau. N6 c6 dang ve co djnh bat
bien ro rang, rat ti�n cho con ngi.rCri d9c m9t each ch�m rai, kich thich than
kinh d9i niio nhieu Ian, gqi mer tri tu� cua con nguCri, vun dap tinh cam cua
h9. Vi v�y doi v&i vi�c ke thira va sang t90 van h6a nhan 109i, doi v&i vi�c
khai thac tiem nang tri Ii.re to 16n cua con nguCri, bat k� la trong qua khfr,
hi�n t9i hay tuong lai, thi chfr viet v§n luon la phuong ti�n van minh quan
tr9ng nhat. Ngon ngfr viet va ngon ngfr n6i c6 quan h� m�t thiet v&i nhau
va la tinh hoa cua nen van minh nhan 109i.
Ngon ngfr viet va ngon ngfr n6i deu c6 di�m m9nh va di�m yeu rieng.
Chung b6 sung lam n6i b�t m?t m9nh cua nhau, quan h� m�t thiet v&i
nhau, va m6i 109i l9i c6 d?c di�m rieng ro rang. Du&i day toi se phan tich kY
hon:
Ngon ngfr n6i la phuong ti�n truyen d9t tu tu<'rng b�ng each dung phat
am lam tin hi�u d� kich thich mang nhi. Di�m m9nh cua n6 la SIT dvng don
gian, chi vi�c n6i ra thanh lCri, va n6 c6 th� ket hQ'P v&i vi�c bi�u 19 tinh
cam, giao luu tri.rc tiep m9t each sinh d9ng va thao lu�n nhanh ch6ng. N6
CO Slrc CUOn hut Va anh hu<'rng rat m9nh, no la bao boi trong cu9c song
hang ngay, trong giao tiep cong c9ng, trong giao luu tinh cam, trong di�n
thuyet hi�u tri�u, n6 lam cho con nguCri thong tu� va nh9y ben, con nguCri
khong th� rCri xa n6 du chi m9t ngay. Nhung ngon ngfr n6i l9i c6 nhuQ'c
di�m rat 16n: no d� dang mat di, khong nam bat dUQ'C, khong nghe l9i dUQ'C
va khong ti mi, khong quy ph9m. Chinh vi the neu con nguCri chi SIT dvng
ngon ngfr n6i thi khong du chinh xac va sau sac, cling khong c6 lqi cho vi�c
ghi nh& chinh xac tirng cau, tirng chfr n9i dung ma n6 bieu d9t.
>
Ngon ngfr viet la ngon ngfr thj giac dung chfr viet lam kY hi�u, tac dvng
len dong tIT mat d� truyen di y nghi. D?c di�m cua n6 la hinh anh ro rang,
hinh thfrc thong nhat, c6 th� d9c viet, suy nghi, can nhac nhieu Ian. Cho
nen, n6 la m9t 109i ngon ngfr quy ph9m, chinh xac, sau sac, ti�n cho vi�c ghi
nh&. Ngon ngfr viet la phuong ti�n h9c t�p nghien Clru, kY ket dieu khoan
va truyen d9t thong tin vuQ't qua thCri gian va khong gian. Xii h9i van minh
khong th� khong CO ngon ngfr viet. NhUQ'C di�m CUa no la khong CO dUQ'C
sire cuon hut qua vi�c bi�u 19 tinh cam va am di�u, SIT dvng khong ti�n va
khong nhanh ch6ng nhu ngon ngfr n6i.
Hai ngon ngfr deu c6 di�m m9nh rieng, deu la cong CIJ. tu duy va nh�n
thfrc quan tr9ng nhat cua con nguCri. Chi khi dong thCri c6 duQ'c hai ngon
ngfr d6, con nguCri m&i c6 dUQ'C to chat toi thi�u cua nguCri van minh. Bat
k� la ca th� cua dan t9c hay xii h9i nao cling deu khong th� thieu m9t trong
hai 109i ngon ngfr d6.
Nhin tl'r ljch SIT phat trign cua ngon ngfr, ngon ngfr n6i ra d(ri va hoan
thi�n tnr&c ngon ngfr viet. Hi�n nay tren the gi&i vfin con c6 m{it so dan t{ic
l9c h�u chi c6 ngon ngfr n6i ma khong c6 chfr viet.
E>oi v&i m{it drra tre, hoan toan khong can thiet phai di theo con di.remg
cu h9c n6i tnr&c roi m&i h9c viet. Ma nen bat dau h9c ca hai ngon ngfr, d6
la con di.remg di.ra tre den v&i tri tu�. E>ieu nay khong c6 gi la 19. Tri.r&c khi
phat minh ra may bay, con ngi.rCri dii biet den tau hoa, nhi.rng ngay nay
nhfrng ni.r&c dang phat trign l9i CO thg hQC each che t?O dong th(ri tau hoa
va may bay. Tren the gi&i dii c6 ban tinh rat lau tri.r&c khi t?O ra may tinh
di�n tu nhi.rng ngay nay tre em hoan toan c6 thg cung luc h9c each SIT dvng
ban tinh va may tinh di�n tu-.
C6 ngi.rCri cho r�ng tri thrrc rat kh6 nam bat nen di.rong nhien phai dQ"i
den khi tre len tigu h9c m&i c6 thg giang d9y cho tre. E>ay qua th�t la m{it
sai lam l&n trong nh�n thrrc cua con ngi.rCri, la quan digm ngu mu{ii con ton
t?i trong the gi&i van minh.
Tri.r&c het, khong nen coi hai ngon ngfr la tri thfrc h� thong, ma la
phi.rong ti�n truyen tai tri thrrc va tien hanh giao li.ru. D9y tre nam bat di.rQ"C
ngon ngfr n6i Va ngon ngfr viet la bi.r&c giao dvc to chat C
thfrc dl.rQ"C the gi&i, phat trign tri li;rc, hinh thanh tinh each th6i quen tot
d�p.
Thrr hai, hai ngon ngfr deu phai di.rQ"C nam vfrng trong qua trinh SIT
dvng va luy�n t�p. Ngi.rCri xi.ra c6 cau: "Muon lam tot vi�c, thi tri.r&c tien
phai c6 cong CV sac ben". Hai ngon ngfr chinh la cong CV sac ben dg tre c6
thg hQC dl.rQ"C trong thi;rc ti�n Va luy�n t�p.
Tho9t nhin err ti.r&ng tre em h9c nghe, h9c n6i thi khong can d9y ma "ti.r
nhien se biet", nhi.rng thi.rc ra chi.ra chac dii nhi.r v�y. Ngon ngfr n6i cua tre
la ket qua cua qua trinh giao dvc s&m ma chung ta tien hanh m{it each ti.r
phat. Chung ta dung "phi.rong phap giao dvc ti.r nhien" dg boi dap cho tre,
giup tre phat trign nhi.r thien tai. E>6 la qua trinh giao dvc tl'r luc tre con la
thai nhi (thai nhi nam thang tu&i da CO thg nghe dl.rQ"C tieng n6i CUa bo m�
va am thanh cua the gi&i ben ngoai) den khi tre ba, bon tu&i. Trong qua
trinh d6 tre dan dan thanh th?o ngon ngfr thong qua nghe, luy�n, bat
chtrCrC, linh h(>i hang ngay, trir luc ngu ra, th(ri gian con ll).i tre luon dtrQ'C
tiep xUC va luy�n t�p trong moi trtr0ng ngon ngfr. Neu nhtr chfr viet cung c6
dtrgc m9t moi trn0ng va dieu ki�n nhtr v�y thi c6 thg kh£ng dinh chac chan
r�ng, tre ba, bon tu&i cfing CO thg btrCrC dau nam dtrQ'C ngon ngfr viet. Th\fC
te, hang nghin tre em dtrQ'C dl;ly theo Phuong an O tu6i dii chtl.ng minh tre
ba, bon tu&i CO thg biet dQc; nam, sau tu&i CO thg dQC dtrQ'C hang lol).t sach
thieu nhi.
Th{r ba, chung ta dirng nen cho r�ng "nghe, n6i d@, biet chfr kh6''. Ma
hoan toan ngtrQ'C ll).i. Trong cung m9t dieu ki�n, tre SO" sinh nam bat ngon
ngfr thinh giac kho han ngon ngfr thj giac, vi tre hQC noi can trinh dQ tam ly
va kha nang mo phong, linh h(>i rat cao. Tre phai nhin chufin khfiu hinh, mo
phong n6, phat am chufin ma khong dtrQ'C c6 bat k)' sai sot nao. Tre can
phai higu nghia cua tir, neu khong se khong higu va cang khong biet bigu
dl).t. Tre con phai thanh thvc ngfr phap, neu khong se khong bigu d?t dtrQ'C
ttr ttr6ng b�ng each ket hgp tir thanh cau, ket hgp cau thanh dol).n.
Khi hQC ngon ngfr thinh giac, chi rieng vi�c ghi nh(r ngfr am Va phat am
chuil'.n dii la dieu khong d@. Vi dv, khi nhin thay m(>t v�t n&i tren mi).t ntr&c,
thi tre phai nh& tir ''n6i" ma ngtrCri 16n n6i. Am d6 se bien mat ngay l�p t\rc,
ma ho khong ro rang, khong biet bao gi<'r m&i l?i xuat hi�n. Ghi nh& nhfrng
am khong nhin thay, khong chl).m tay vao dtrQ'C do ll).i d@ han la ghi nh(r chfr
"n6i" hoan toan c6 thg nhin thay va chl).m vao?
Con vi�c phat am chufin l?i cang khong d@. Dieu d6 can den S\f phoi hgp
chi).t che CUa cac bQ tj phat am nhtr khoang ng\l"C, c& hQng, khoang mi�ng,
ltr&i, rang, moi, khoang mui va hang chvc ca khac m&i c6 thg hoan thanh.
Neu nhtr bo qua m9t b9 tj phat am hay m9t ca nao d6 thi tre n6i se ll).C am,
ll).C di�U Va khong thg phat am chufin dtrQ'C. The nhtrng, tre nho chi can CO
moi trtrOng ngon ngfr thich hgp, chung Se hQC tot bat Clr phtrang ngfr Va
ngol).i ngfr nao, th�m chi CO thg cung luc hQC tot nhieu ngon ngfr khac nhau,
va c6 thg mo phong chinh xac each phat am cua bat kY ngon ngfr nao.
Tre c6 thg hQC ngon ngfr n6i rat nhanh nen cung se hQC ngon ngfr viet
d@ dang. Hai ngon ngfr se b& trg rat dac l\fc cho nhau. B&i vi:
,,
An ttrgng thi giac thtr0ng ro rang, sau sac han an ttrgng thinh giac, an
ttrgng thi giac la hfru hinh, c6 thg my y li).p ll).i, an ttrgng thinh giac la VO
hinh, thtr0ng mat di trong lCri n6i. Va l?i, kha nang nam bat thong tin cua
mat lfU vi�t hon CUa tai, dieu nay da dtrQ'C gi(ri tam ly h<;>c kh�ng dinh: trong
ltrgng thong tin ma con ngtr<'ri c6 dtrgc thi khoang 80% den bKng mat, 15%
den bKng tai, cho nen h<;>c viet d@ hon h<;>c n6i la le tat nhien.
Cung bat dau h<;>c hai ngon ngfr va phat trign song song l;:ti cang c6 uu
the, b&i vi khi h<;>c n6i c6 thg nghe ro ngfr am l;:ti c6 them digm t\l"a hinh
ttrgng (mi).t chfr), khi h<;>c ghi nh& chfr l;:ti c6 digm t\l"a ve ngfr am. S\l" ket
hgp nhuan nhuy@n nay se giup tre linh h{>i va ghi nh& chfr viet tot nhat. S\l"
ket hgp CUa hai ngon ngfr nay trong CUQC song dtrong nhien Se hB trg nhau,
dieu d6 hoan toan phu hgp v6i nguyen ly "m9t c{>ng m{>t bKng hai'' trong
thuyet h� thong. Tir V\l"Ilg, ngfr nghia, ngfr phap trong hai ngon ngfr la m{>t,
ngon ngfr n6i Se giup tre higu cau van, do;:tn van; ngtrQ'C l;:ti, h<;>c d<;>c h<;>c viet
giup cho vi�c phat am dtrQ'C chfnh xac, ro rang, n6i nang luu loat, bigu d;:tt
tinh te, dung quy tac ngfr phap, ngon ngfr cua tre t\l" nhien se phong phu va
chu�n xac.
Nhfrng tam the chfr Va tai li�U d<;>c dtrQ'C thiet ke Va bien t�p chfnh la dg
th\l"C hi�n phat trign dong b9 hai ngon ngfr cho tre.
D§n dat tre vao con dtrbng h<;>c chfr, d<;>c sach
Phat trign dong b{> ngon ngfr thi giac va ngon ngfr thinh giac la con
dtrbng d§n den phat trign tri tu� s&m. V�y phai lam the nao dg khcri gQ'i
hfrng thu cua tre, d§n dat chung vao con dtrbng tuy�t v<'ri d6 dg chung phat
trign tri tu�?
Trong Phu:07!g an o tubi, chung ta d;:ty tre nh�n biet S\l" v�t, h<;>c n6i, h<;>c
di, nghe nh;:tc, chcri xep hinh, chcri tro chcri, dg tre tiep thu m{>t each t\l"
nhien. Phtrong phap nay khac hoan toan phtrong phap giao dvc tre a b�c
tigu h<;>c.
Phat trign ngon ngfr thi giac cua tre nho va h<;>c sinh tigu h<;>c khi h<;>c
chfr c6 ba digm khac nhau can ban: M9t la tinh chat khong giong nhau. Tre
nho h<;>c chfr h<;>c d<;>c la m{jt trong nhfrng n{ji dung CUa giao dvc to chat C
nam dtrQ'C Cong CV ngon ngfr thi giac lam xuat phat digm. Qua trinh nay
di@n ra t\l" nhien nhtr khi d;:ty tre m{>t tu6i chu y nghe, n6i. Can phai xac
dinh S\l" khac bi�t gifra nhfrng drra tre c6 nhu cau khac nhau. Con h<;>c sinh
tigu h<;>c h<;>c chfr, h<;>c d<;>c la m{>t phan cua truyen thv tri thfrc van h6a h�
thong, n6 quy dinh chi).t che mvc tieu, nhi�m vv, tien d9 va tai li�u d;:ty h<;>c.
mat lfU vi�t hon CUa tai, dieu nay da dtrQ'C gi(ri tam ly h<;>c kh�ng dinh: trong
ltrgng thong tin ma con ngtr<'ri c6 dtrgc thi khoang 80% den bKng mat, 15%
den bKng tai, cho nen h<;>c viet d@ hon h<;>c n6i la le tat nhien.
Cung bat dau h<;>c hai ngon ngfr va phat trign song song l;:ti cang c6 uu
the, b&i vi khi h<;>c n6i c6 thg nghe ro ngfr am l;:ti c6 them digm t\l"a hinh
ttrgng (mi).t chfr), khi h<;>c ghi nh& chfr l;:ti c6 digm t\l"a ve ngfr am. S\l" ket
hgp nhuan nhuy@n nay se giup tre linh h{>i va ghi nh& chfr viet tot nhat. S\l"
ket hgp CUa hai ngon ngfr nay trong CUQC song dtrong nhien Se hB trg nhau,
dieu d6 hoan toan phu hgp v6i nguyen ly "m9t c{>ng m{>t bKng hai'' trong
thuyet h� thong. Tir V\l"Ilg, ngfr nghia, ngfr phap trong hai ngon ngfr la m{>t,
ngon ngfr n6i Se giup tre higu cau van, do;:tn van; ngtrQ'C l;:ti, h<;>c d<;>c h<;>c viet
giup cho vi�c phat am dtrQ'C chfnh xac, ro rang, n6i nang luu loat, bigu d;:tt
tinh te, dung quy tac ngfr phap, ngon ngfr cua tre t\l" nhien se phong phu va
chu�n xac.
Nhfrng tam the chfr Va tai li�U d<;>c dtrQ'C thiet ke Va bien t�p chfnh la dg
th\l"C hi�n phat trign dong b9 hai ngon ngfr cho tre.
D§n dat tre vao con dtrbng h<;>c chfr, d<;>c sach
Phat trign dong b{> ngon ngfr thi giac va ngon ngfr thinh giac la con
dtrbng d§n den phat trign tri tu� s&m. V�y phai lam the nao dg khcri gQ'i
hfrng thu cua tre, d§n dat chung vao con dtrbng tuy�t v<'ri d6 dg chung phat
trign tri tu�?
Trong Phu:07!g an o tubi, chung ta d;:ty tre nh�n biet S\l" v�t, h<;>c n6i, h<;>c
di, nghe nh;:tc, chcri xep hinh, chcri tro chcri, dg tre tiep thu m{>t each t\l"
nhien. Phtrong phap nay khac hoan toan phtrong phap giao dvc tre a b�c
tigu h<;>c.
Phat trign ngon ngfr thi giac cua tre nho va h<;>c sinh tigu h<;>c khi h<;>c
chfr c6 ba digm khac nhau can ban: M9t la tinh chat khong giong nhau. Tre
nho h<;>c chfr h<;>c d<;>c la m{jt trong nhfrng n{ji dung CUa giao dvc to chat C
nam dtrQ'C Cong CV ngon ngfr thi giac lam xuat phat digm. Qua trinh nay
di@n ra t\l" nhien nhtr khi d;:ty tre m{>t tu6i chu y nghe, n6i. Can phai xac
dinh S\l" khac bi�t gifra nhfrng drra tre c6 nhu cau khac nhau. Con h<;>c sinh
tigu h<;>c h<;>c chfr, h<;>c d<;>c la m{>t phan cua truyen thv tri thfrc van h6a h�
thong, n6 quy dinh chi).t che mvc tieu, nhi�m vv, tien d9 va tai li�u d;:ty h<;>c.
Mi;tc tieu cua m6i giai do;:tn nhat djnh phai dtrQ"C hoan thanh va la yeu cau
chung cho tat ca h9c sinh, khong c6 S\l' phan bi�t. Hai la, tieu chu�n h9c
chfr khong giong nhau. Doi v&i tre nho, rung phtrong di�n am, hinh, nghia
deu phai c6 yeu cau khac nhau. Tre chi can c6 an ttrQ"Tig va higu tiing btr&c,
sau d6 btr&c vao d9c m{>t each t\l' nhien. Con doi v&i h9c sinh tigu h9c, vi�c
h9c chfr phai tien hanh "bon kY nang ket hw''. Tire la nh�n ro m�t chfr, d9c
chu�n am, higu y nghia cua chfr, biet viet. Chung thtr<'>ng phai tham gia thi
err, lam trac nghi�m. Ba la, giao trinh va phtrong phap d;:ty khac nhau. H9c
sinh tigu h9c h9c chfr tren l&p phai theo trinh t\l' nhat djnh chfr khong dtrQ"c
tuy y thay d6i. Con khi phat trign ngon ngfr viet cho tre nho, chung toi de
xrr&ng tinh linh ho;:tt, tinh da d;:tng cua giao trinh va phtrong phap d;:ty, chu
y tinh hfrng thu, th�m chi c6 thg t\l' thay d6i bat kY luc nao, d�c bi�t chu
tr9ng den yeu to khich l� d{>ng vien. M6i tre c6 m{>t nhu cau rieng. M{>t dfra
tre ba tu6i biet dtrQ"C 3000 chfr la dfra tre gioi, dfra tre khac biet dtrQ"C 20
chfr cling la dfra tre gioi, chung deu dang dtrQ"C khich l� va khen ngQ"i. Giong
nhtr dfra tre h9c ngon ngfr n6i khong c6 ngtrm m� nao l;:ti phe binh con
minh nghe va n6i kem qua, hay ch�m qua.
Hinh thfrc d;:ty h9c ngon ngfr thi giac s&m gom c6 ba lo;:ti sau day. Ca ba
lo;:ti d6 deu c6 thg d;:tt dtrQ"C hi�u qua cao.
Hqc chfr trong moi tnrimg ngon ngfr
Day la hinh thfrc chu yeu dg d;:ty tre m{>t, hai hay ba tu6i. Phtrong phap
nay t�n di;tng tri�t dg trU the ghi nh& VO thfrc cua tre nho dg d;:ty chung h9c
chfr bl'.ing each cho tre nghe nhieu, nhin nhieu, t90 an ttrQ"Tig, tang an ttrQ"Tig,
tich lfiy an ttrQ'Ilg.
Hi�u qua h9c t�p cua phtrong phap nay rat dang kinh ng;:tc. Tre h9c
tieng m� de, nh�n biet V;:tn V�t, nam bat hanh vi, nghe thUQC am nh;:tc Ve CO"
ban deu c6 dtrQ"c do dtrQ"c tiep xuc nhieu, thi vi sao h9c chfr h9c d9c l;:ti
khong thg ap di;tng phtrong phap nay?
Can phai c6 yeu cau ve hi�u frng tich lfiy va hi�u frng lau dai. Ket qua
cua vi�c tich lfiy la tre m{>t tu6i chu y den chfr viet m{>t each t\l' nhien, c6 thg
cam chfr len phat am va nh�n biet.
M9i ncri trong CUQC song deu c6 Im n6i, thi chung ta hay lam cho m9i
ncri trong CUQC song deu CO chfr viet. Tuy S\l' ket hQ'P gifra CUQC song Va chfr
viet phfrc t9p hon vi�c ket hw gifra CUQC song va Im n6i, nhtrng neu biet
each chung ta vfin c6 thg lam dtrgc. V?n di;tng linh ho9t nhfrng the chfr,
bang, phan, tranh chfr, cau doi deu c6 tac di;tng. Chi can hai, ba nam, cac
net va am sac cua chfr se t\l" nhien di vao dau 6c tre, nen ghi nh& an ttrgng
2000 chfr hoan toan khong kh6.
Nhieu cha m� cam thay lo lang khi trong phong tre dan chfr, dan cau,
thanh ngfr: Dieu nay c6 t?O ra ap li;rc qua 16-n cho tre khong?
Th\fC te khong dang lo lang qua nhtr v?y. B9n thay day khi chao d<'ri, tre
luon bi cac yeu to CUa CUQC song kfch thfch, v?y do cling la ganh nij_ng 16-n
hay sao. Chi can tre th\rc, khi chung m& mat ra, cac hinh anh S\f v?t hi�n
ttrgng ch�ng phai se kich thich chung sao? Sao tre l9i khong cam thay cling
th�ng va ap l\fc?
V9n v?t, cac hinh ttrgng, am thanh, mui vi mau sac cua the gi&i, bat kg
ph\rc t?p the nao deu CO thg dtrQ'C tre nh?n biet thong qua tiep xUC, thi t?i
sao may chfr viet kia l9i khong thg? Huong ho, d\ra tre chtra day hai tu6i
vfin chtra phan bi�t dtrQ'C dau la v?t, dau la chfr, nhu cau don gian la CO
dtrQ'C an ttrgng ve m9i thong tin ma thoi. D6 la ban nang sinh ton phat trign
va thich \mg v&i moi tru<'>ng cua con ngtr<'ri. H9c chfr thong qua tiep xuc v&i
moi tru<'>ng va dan tien t&i d9c la phtrong phap tot t?n di;tng tri�t dg ban
nang nay, lam cho tre nam bat Cong C\l ngon ngfr thi giac m{it each VO th\rc.
Hqc chfr qua tro chO'i
Nhfrng chuy�n thu vi trong CUQC song, tre deu coi la tro choi. An, ngli,
tam, cho ga an, trong hoa, gii).t quan ao, nghe nh9c, kg chuy�n, xem tau hoa,
nghich dat v.v... Chi can ngtr<'ri 16-n c6 h\rng thu thi c6 thg khoi d?y xuc cam
cua tre, tre se choi m{it each say me. V?y c6 thg ket hgp vi�c h9c chfr v&i vui
choi, h9c chfr qua nhfrng tro choi trong CUQC song, dg dan dan tien t&i vi�c
d9c hay khong? Cau tra l<'ri la c6. So dong h9c vien va cac nha nghien Clru
Phu
Vi di;t, cac tro an k�o h9c chfr, thay doi net mi).t h9c chfr, ke chuy�n h9c
chfr, di cong vien h9c chfr, d9y thu ctrng h9c chfr, xem ban do du lich h9c
chfr, bit mat bat de h9c chfr, thu ctrng tim nha, m& ctht hang, v.v... H9c chfr
qua tro choi se sinh d{ing hon, c6 h\rng thu hon va tri tu� hon. L<'ri n6i c6
thg tham gia vao tro choi, va tr& thanh chiec g?y chi huy cua tro choi, thi vi
>
>
sao ngon ngfr thi giac l?i khong th� lam dtrQ'c? Vi dv, "tro choi. h9c chfr qua
vi�c chi cac b{i ph�n tren CO' th�": tren the chfr xuat hi�n chfr "dau", tre phai
l�p trrc chi vao dau, xuat hi�n chfr "chan", tre phai l�p trrc giO' chan ra, xuat
hi�n chfr "ltr&i", tre phai l�p trrc the ltr&i ra v.v ... Day la tro choi. h9c chfr
th�t sinh d{ing va ho?t bat. C6 th� n6i trong CUQC song & bat kY ch6 nao
cung c6 th� tien hanh tro choi. h9c chfr, cung giong nhtr khi l<'ri n6i tham gia
vao cac ho?t d{ing tro choi. v�y.
Hqc chfr qua vi�c dqc
Len ba tu6i, tre vt'ra h9c chfr vt'ra luy�n d9c, cha m� nen htr6ng dfin tre
ket hQ'P song song gifra d9c va h9c chfr. Nhtr v�y day la qua trinh d9c trn&c
h9c chfr sau, mvc dich cuoi cung la nang cao kha nang h9c chfr va d9c.
T?i sao phtrO'Ilg phap h9c chfr qua d9c hoan toan c6 th� th\fc hi�n
dtrQ'C?
Ye CO' ban, tre da nam dtrQ'C ngon ngfr thinh giac, tre CO th� nghe hi�U,
n6i nhfrng cau ngan, dO'Il gian, cha m� nen htr6ng dfin tre nghe d9c, d9c
theo, cung d9c nhfrng cau chuy�n, bai hat, tat ca nhfrng ho?t d{ing d6 tre c6
th� ''d9c" hi�u. Khi m&i bat dau d9c, tre d9c theo ki�u h9c v�t, ho�c d9c
tiing chfr, nhtrng n{ii dung cua nhfrng bai van hay cung c6 th� thu hut
chung, am lu�t CUa ngon ngfr d�p Va thu�n mi�ng dtra l?i cho tre S\f cam
thl,l am nh?C, S\f chuy�n d{ing CUa moi cfing dtra l?i S\f cam nh�n Ve xUC
giac. Neu ket hQ'P d?y v&i bang d'ia c6 kem theo am nh?C, tre se cang thich
nghe va "d9c" hO'Il.
Ph?m vi kien thrrc cua tre mfiu giao r{ing hO'Il cua tre SO' sinh, kha nang
hi�u cung tang len dang k�, tinh to mo rat cao, day la th<'ri kY tre thich nghe
truy�n nhat trong d<'ri, tre cung thich cac cau chuy�n m&i me ve bat kY linh
V\fC nao. D� tre nghe, d9c theo va dan dan t\l" minh d9c dtrQ'C cac cau
chuy�n phai phu hQ'P v&i trinh d9 hi�u va mong muon kham pha cua
chung. Cho nen, h9c chfr qua vi�c d9c la phtrO'Ilg phap d?y chfr dO'Il gian
nhat dtrQ'C tre em yeu thich.
Tre c6 kha nang ghi nh& an ttrQ'Ilg VO thrrc rat cao, chung dung tay chi
vao chfr d9c bai van het Ian nay den Ian khac, d6 la each h9c chfr rat hi�u
qua thong qua tiep XUC. Cach dQC nay cfing phat huy dtrQ'C trU the ghi nha
an ttrQ'Ilg cua tre, lau dan t\l" nhien tre se nh�n biet dtrQ'C nhfrng chfr d6. N{ii
dung cac bai van d� tre d9c dtrQ'C thay d6i lien tvc, trong khi cac chfr l?i chi
g6i g9n trong so 11.l'QTig 2000 chfr. Nhll' v�y chi can m9t, hai nam luy�n d9c,
an tl.l'QTig ve may nghin chfr d6 se rat ro rang. Cam giac cua con ngl.l'Oi rat
tinh te, an tl.l'QTig thong qua thj giac khong ngimg tang len.
Neu ket hgp h9c chfr qua vi�c d9c va h9c chfr qua tro choi. cling v&i viet
chfr thi tre se tien b9 rat nhanh ch6ng. Trong qua trinh d9c, v&i nhfrng chfr
ft xuat hi�n, nhfrng chfr khong CO y nghia C\l thg, thi phai d;:ty rieng cho tre,
khi dung phl.l'ong phap tro choi. dg d;:ty phai chu y cho tre ghi nh&. Nhll' v�y,
nhfrng ''con htl can dl.l'<'>ng'' trong qua trinh h9c chfr se nhanh ch6ng phai
"dau hang". Bat k)r thay co hay cha, m� nao cung deu c6 thg thiet ke ra
phl.l'ong phap d;:ty rieng nhfrng chfr d6 cho con em minh.
T6m l;:ti, dg d;:ty tre h9c chfr qua d9c, chung ta chi can vfrt b6 kigu nh�n
thfrc truyen thong "biet chfr tru&c roi m&i biet d9c", m;:tnh d;:tn VU'Qt ra
ngoai quan ni�m cu "d9c tru&c (nghe, d9c theo) roi m&i biet chfr".
Phl.l'ong phap h9c chfr qua tro choi. d9c con c6 tinh rm vi�t rat l&n: n6
khong chi la each d;:ty chfr, ma con la each d;:ty dQC rat tot, CO thg d;:tt dl.l'Q'C
hai m\LC dich biet chfr va biet d9c. D;:ty d9c khong can phai giao vien giang
giai tir dau den cuoi, cang khong can nh& each giai thich tir, tl.l' tl.l'&ng chu
d;:to cua do;:tn van m9t each cfrng nhac; d9c nhieu thu9c nhieu, linh h9i
nhieu, tra tir dign nhieu, thao lu�n nhieu Va th\l'C hi�n phl.l'ong phap dQC
sach cua Quach M;:tt Nhl.l'Q'C "d9c sach tot, khong can phai ly giai sau".
Trong ljch sli' van h9c, khong c6 tac gia l&n nao l;:ti khong gan b6 v&i vi�c
d9c trong qua trinh tru&ng thanh cua minh.
Dt;1i h9c Ho B&c, thang 5 nam 1999
Tacgia
G PHAP
VIEC DAY CH
.....
•
•
DQ-y tre ht;>c chfr qua tro ch
Quan digm ''cu9c song la giao dl,lc'' cua Dao Hanh Tri qua la VO cung
chinh xac. Khi chao d<'ri, di'.ra tre den m9t the gi&i hoan toan xa 19, chung
phai thich frng v(ri CUQC song, linh hQi ngon ngfr, bat chl.l'&c hanh vi, quan
sat m9i v�t xung quanh. Chi can khi tre thi'.rc, m9i luc m9i noi m9i S\l' v�t
trong CUQC song deu c6 thg la phl.l'ong ti�n giao dl,lC tre. Cu9c song cho
chung cai gi, chung Se h9c dl.l'Q"C cai do.
Chung ta cho r�ng, CUQC song dl.l'a ngl.l'Oi. m� den cho tre, tre se dan
nh�n ra m�; CUQC song cho tre am nh9c, tre Se dan thich am nh9c; CUQC
song d9y tre nh�n biet S\l' V�t, tre Se ngay cang nh�n biet dl.l'Q"C nhieu do V�t;
CUQC song cho tre nhieu tieng n6i khac nhau, khong lau sau tre Se bi bo t�p
n6i... Dl.l'ong nhien, CUQC song cfing CO thg cho tre chfr viet, dg tre nhin, tre
nghe, dg nhfrng hinh anh, am thanh, y nghia cua chfr viet d6 dan di vao dau
6c tre. Cho nen, h9c chfr h9c d9c qua tro choi CUQC song chinh la each d9y
chfr cho tre theo kigu ''anh hl.l'6ng moi trl.l'<'mg".
Cu9c song chinh la moi trn<'mg giao dl,lC tre tot nhat, dong th<'ri ciing
phai kh�ng djnh giao dl,lC tre phai bat dau tt'r CUQC song. Doi v(ri tre SO' sinh,
chung ta khong thg th\fc hi�n dl.l'Q"C gi<'r h9c chuyen mon, giao trinh co djnh,
truyen th\l h� thong, giang d9y theo chl.l'ong theo ml,lc. Den tutre ciing can phai den trn<'mg nhrmg d6 khong phai la hinh thi'.rc h9c t�p
chu yeu. S\l' chu y cua tre trong CUQC song deu la VO thi'.rc va di�n ra rat
nhanh ch6ng. Trong nhfrng nam dau d<'ri, tat ca nhfrng cam nh�n, tri thfrc
va hanh vi cua tre deu dU'Q'C tich luy tt'r nhfrng chu y VO thfrc d6. Cho nen ta
cung c6 thg t�n dvng phut giay VO thfrc cua tre dg t;:to an tll'Q'Ilg ve chfr viet.
Giong nhrr an trrQ'Ilg tt'r l<'ri n6i, khi n6i thi nhin vao mi�ng nghe phat am,
giai thich y nghia va mo phong theo. Vi v�y, h9c chfr h9c d9c qua cac tro
choi trong CUQC song chinh la each d;:ty chfr d;:ty dQC theo kigu "tich lfiy cam
nhan"
•
•
Lam the nao dg khoi d�y cam nh�n VO thfrc cua tre tot hon? Lam the
nao dg ban dau tre dii c6 y thfrc chu y? each tot nhat la lam cho doi tll'Q'Ilg
dU'Q'C chu y trer nen ro rang, sinh d(>ng, CO tinh cam, dieu nay phai d\fa vao
tro choi ho;:tt di;>ng. Vi tro choi ho;:tt di;>ng c6 thg gQ'i hfrng thu cho tre, lam
cho chung chu y, ghi nh& va linh hi;>i. Hfrng thu cua tre khi bat dau h9c chfr,
h9c thu9c l<'ri bai hat, d9c thO'... khong phai Cr y nghia va n9i dung cua chfr
viet, ma Cr nhfrng ho;:tt d(>ng ben ngoai. Neu trong CUQC song hang ngay ta
dung phrrong phap tro choi, tre se nhin, nghe m9t each thich thu va linh
h9i trrong doi nhieu, an tll'Q'Ilg kha m;:tnh me. NgrrQ'C l;:ti, khong dung ho;:tt
d(>ng tro choi, ma bat tre hQC m(>t each may m6c, tre Se dong canh Ctfa "chu
y'' l;:ti va nay sinh thai d9 chan ghet. Nhrr the h9c chfr s&m se tr& thanh
phan tac dvng. Vi v�y khi de xuat tre h9c chfr h9c d9c s&m, chung toi dii
kien quyet phan doi each d;:ty chfr d;:ty d9c sai lam, d;:ty chfr kigu ''tigu h9c
h6a". HQC chfr, h9c d9c qua tro choi CUQC song khac v&i vi�c de ra nhi�m
vv, chi tieu, tien d9; cung phat trign bon kY nang, h9c chfr theo kigu lay
thanh tich.
D;:ty chfr, d;:ty d9c bKng hinh thfrc "moi trrrang anh hrr<'rng'', "cam nh�n
tich lfiy", "tro choi ho;:tt d(>ng" la bU'CrC phat trign quan tr9ng CUa CUQC song
van h6a nhan lo;:ti, la S\f sang t;:to Vll'Q't th<'ri d;:ti cua khoa h9c giao dvc. N6
c6 y nghia to l&n trong vi�c khai thac tiem nang va nang cao to chat con
.
ngrr01.
'
Toi khong muon c6 ml)t cai aau nhet day mQi thU-, ma muon ml)t cai
aau c6 tlr ttr&ng khoang ag_t.
MongDi'en
,
Y NGHIA COA VIEC BIET CH
BIET DOC S
DOI V I S
GTH
H CUA
TR
NHANT
.
,
•
,
•
Giai do9n mam non co y nghia vo cung quan tr9ng v&i ca dm ngum.
E>� trong dugc nhfrng cay d9i thv, ngu(ri ta can phai bat dau tir vi�c cham
soc nhfrng mam non d6. Ngay ca den nhfrng nguCri n6ng dan binh thubng
cung hi�u dugc tam quan tr9ng cua cac bi�n phap kY thu?t n6ng nghi�p
nhu c6 che d9 dinh du&ng khoa h9c, t90 nhi�t d9 thich hw d� thuc dfiy nay
mam. Do d6, tre em - "mam nhan tai'', ''mam tri tu�'' cang can phai dugc
nu6i du&ng giao dvc ti mi tir be.
Trong qua trinh nu6i d9y tre, d9y tre h9c chfr h9c d9c la dieu kh6ng th�
thieu. N6 co tac dvng thiet th\fC va y nghia lau dai doi v&i tre giong nhuvi�c
chung nh?n biet m6i trubng, thich t1ng v&i xii h(li, phat tri�n th� l\fc, v?n
d(lng va h9c n6i. Hon nfra, h9c chfr h9c d9c cung giong nhu h9c n6i phai
tien hanh vao th(ri kY phat tri�n d!;!p nhat cua tre la khi tre ba, bon tu6i, neu
kh6ng vi�c giao dvc sau nay se ton nhieu c6ng s\rc, th?m chi kh6ng d9t
dugc hi�u qua.
Khong ai phu nh?n h9c chfr h9c d9c la bu&c cO" ban doi v&i S\f tru<'>ng
thanh cua nhan tai, nhung biet chfr s&m kh6ng phai la mvc dich chinh.
Quan tr9ng hon nfra la vi�c h9c chfr va luy�n d9c sach cua tre qua tro chcri,
day la bi�n phap quan tr9ng dg phat trign tri l\fC Va boi dap tinh each tot
d�p, chap them canh cho tre. Trung tam Nghien ctl-u Phat triln Nhi dong
giup tre phat trign toan di�n, day du, theo cac phtrong phap khac nhau. Cac
chau deu CO dtrQ"C nhfrng lQ"i ich thiet th\l'C khi tham gia vao ho?t d{>ng hQC
chfr s61n. M{>t, hai tu6i chung bat dau h9c chfr qua tro ch
hi�n & nhfrng mi).t sau:
Phat tri�n kha nang chu y
D?y chfr s61n da t?n dv.ng S\f chu y VO thfrc cua tre, ren luy�n S\f chu y
c6 y thfrc, giup tre nhanh ch6ng phat trign kha nang t?p trung chu y. Nhfrng
dfra tre dtrQ"C htr6ng dfin hQC chfr s61n theo dung phtrong phap deu rat vui
ve ho?t bat, c6 kha nang chu y cao. Chung rat thich "m6n an tinh than" la
cac cau chuy�n, bai hat thieu nhi, c6 tre khi bon tu6i da t\l' ngoi d9c sach
hon m{>t tieng dong ho. M?u Tinh Tinh hon m{>t tu6i da rat thich xem cau
doi treo trong phong khach. Khi ngtr<'ri 16n d9c cau doi be ctr<'ri thich chi.
Lau lau khong d9c, be ''tr, tr" chi tay ra hi�u ngrr<'ri 16n d9c cho be nghe.
Phan Tinh bi mac b�nh eczemaC1) can b�nh bi ngfra kJ l? d6 rat kh6 chfra,
nhtrng khi nghe kg chuy�n hoi).c d9c sach thi be ngoi yen, khong lay tay gai
ngfra nfra. Con ngtr<'ri sinh ra da c6 nhu cau ve CUQC song tinh than, biet d9c
biet chfr la m{>t trong nhfrng con dtr<'mg quan tr9ng dg dap frng nhu cau
tinh than Va phat trign SlrC chu y CUa tre.
Ren luy�n kha nang quan sat
Tre xem m{>t chfr ciing hfrng thu nhtr xem m{>t bfrc tranh, xem m{>t con
tern v?y, v6i. tre nhfrng th{r d6 deu rat m6i. me, l? lfim. Khi tre bat dau h9c
chfr, an ttrQ"Ilg la dieu quan tr9ng nhat. Sau hai tu6i tre c6 thg quan sat
phan tich ket cau cua chfr, h9c so sanh va phan bi�t ttrong doi s61n. Tigu
Xuyen chtra day ba tu6i trong m{>t Ian di cung ba n{>i, khi di ngang qua c6ng
trn<'mg, nhin thay tam bign trn&c c6ng, be d9c to "ra vao xuong xe'', nhtrng
l?i d9c thanh "ngtr<'ri ra xuong xe". Ba n{>i khen ngQ"i be, va d9c to bon chfr
"ra", ''vao", "xuong", "xe''. Tt'r d6 Tigu Xuyen da biet phan bi�t s\f khac bi�t
rat nho gifra hai chfr "A." (vao) va ''.A:' (ngtr<'ri). Len ba tu6i khi h9c ve
tranh phong canh, Tigu Xuyen hoi ba n{>i: "Chfr 'canh' viet the nao ha ba?".
Ba n{>i viet cho be xem. Be xem xong reo len: ''A, chfr 'canh' th?t d� nh&, &
tren la chfr 'nh?t' b�t, & dtr6i. la chfr 'kinh' trong 'Bae Kinh'". C6 thg thay
r�ng kha nang quan sat phan tich CUa tre khi hQC chfr da dtrQ"C nang cao.
Thi giac tir nho cua tre dii c6 thg nam bat hinh anh chfr viet m{it each sac
ben, dieu d6 c6 y nghia vo cling quan tr9ng.
Boi dU'cmg tri nh&
Thai gian dau tre h9c chfr, chung ta nen t�n dvng ghi nh& VO thfrc cua
tre, sau d6 ren luy�n ghi nh& c6 y thfrc cho tre. Quan tr9ng nhat la tri nh&
phai dU'Q'C ren luy�n qua cac hol).t d{ing t�p trung chu y. Tir nho, tre ch
hi�u qua ghi nh& khong ngirng tang len. Rat nhieu phv huynh tham gia vao
thi;rc nghi�m dii gm thu den cho chung toi, h9 n6i con h9 khi m{it tu6i rn&i,
m6i ngay c6 thg nh& duQ'c m{it, hai chfr, sau d6 so luQ'Ilg cac chfr tang dan.
E>en ba tu6i, m6i ngay ch
Sang ngay horn sau khi duQ'C khich l� tham gia ''kigm tra'', tre chi quen bon
chfr.
Nam bat thong tin bKng thi giac sau sac hon, lau ben hon bKng thinh
giac. Vi nhu muon nh& ten cua m{it nguCri 11)., an tll'Q'Ilg khi nghe gi&i thi�u
bKng lCri n6i rat IDO' ho, nhrmg neu dU'Q'C cam tam danh thiep, thi an tll'Q'Ilg
11).i rat ro rang, khong d� quen. E>ung la "tram nghe khong bKng m{it thay."
Sau khi h9c chfr s&m va bat dau h9c d9c, tri nh& cua tre dU'Q'C nang cao
m{it each dang kinh ngl).c. Khi phat huy day du tac dvng cua thi giac, kha
nang ghi nh& cua tre se phat trign den trinh d9 cao hon, tri thfrc cua tre se
phong phu hon. E>ieu d6 ly giai tl).i sao c6 rat nhieu h9c sinh tigu h9c khi
m&i & tu6i m§u giao, h9c sinh trung h9c & tu6i nhi dong, h9c sinh dl).i h9c
& tu6i thieu nien dii c6 nhfrng S\l' phat trign khac nguCri.
Phat tri�n kha nang tU' duy va kha nang tU'O-ng tU'Q'Ilg
Tu duy va tll'6ng tll'Q'Ilg cua con nguCri khong thg tach rCri ngon ngfr, b&i
ngon ngfr la phuong ti�n cua tu duy, ngon ngfr chinh la ''dong tu duy". M{it
khi con nguCri tach khoi ngon ngfr, thi tU' duy, tu6ng tll'Q'Ilg va nhfrng hanh
vi di cling v&i n6 se khong con ton tl).i nfra, khi d6 con nguCri nhin nh�n the
gi&i, hol).t d{ing ban nang giong nhU' d{ing V�t. Khi xem xet S\l' phat trign tll'
duy va tu6ng tll'Q'Ilg & tam cao, yeu to anh hu6ng sau sac nhat den con
nguCri v§n la ngon ngfr viet. Nhu tren dii n6i, ban than chfr viet dii c6 tac
dvng lien tll'Ong, lam xuat hi�n S\l' cam nh�n Va y tll'Ong, nhin chfr la l�p tfrc
lien tlr6ng den cac tinh huong lien quan. Mi).t khac, von tl'r cua ngon ngfr
viet phong phu hon, each dung tl'r hoan chinh hon, sau sac hon, xac dang
hon von tl'r cua ngon ngfr n6i, nen TI.r nhien thuc dfiy ttr duy con ngtr<'ri cang
tinh tehon, chufin xac hon, tlr6ng tlrQTig bay b6ng hon, r(>ng 16n hon.
Chinh vi v�y, ngon ngfr viet tac di;tng ro r�t doi v&i vi�c phat trign ttr duy va
ttrong ttrQTig cua tre.
>
>
>
Quan tr9ng hon, sau khi tre biet chfr s6m biet d9c s6m, ngon ngfr viet
thong qua vi�c d9c, vi�c ghi nh& va suy nghi se nhanh ch6ng chuyen thanh
ngon ngfr n(>i tam khong thanh tieng. Ngon ngfr n(>i tam phong phu d6 s6m
dtrQ'C ket hQ'P v&i tlr duy Se dtra ttr duy Va kha nang tlr6ng tlrQTig len m(>t
tam cao m&i. Nhfrng tre biet chfr biet d9c s6m deu rat biet n6i chuy�n,
thich kg chuy�n, thich kg nhfrng gi minh nhin thay, biet neu cau h6i, biet
tranh lu�n. Higu biet cua tre ngay cang phong phu. Thong qua d9c, tre se
s6m tiep thu dtrQ'C nhieu kien thi'.rc ve ljch SIT, quan h� con ngtr<'ri, thien van
dja ly, ti.r nhien, triet ly nhan sinh v.v...
>
Cau chuy�n cua chau Tigu Nhi�m Hoan & Th9ch Gia Trang, chtra day ba
�6i � bk � h9c � �c s�, b��& b�����l� th�
thtrbng xuyen c6 tac phfim dang bao, 10 tu6i da xuat ban t�p thcr Nhi�m
hoan. Nhan tai nhtr chau tl'r lau khong con la hi�n ttrQTig ca bi�t. Nhin tl'r
g6c d9 tac di;tng thuc dfiy ttr duy va ttr6ng ttrQTig ngon ngfr viet, thi dieu d6
hoan toan hQ'P v&i quy lu�t. D6 cung la ly do t9i sao nhfrng ngtr<'ri n6i tieng,
nhfrng cay d9i thi;t tl'r c6 chi kim deu la nhfrng ngtr<'ri rung h9c chfr, h9c d9c
scrm.
'
Vun diip tinh each tot d�p va boi dw&ng niem yeu thich dQC
sach
Khi h9c chfr h9c d9c s6m, tre tiep xuc v&i van h9c thieu nhi s6m nhat,
trong d6 c6 sir dau tranh gifra nhfrng hinh ttrQTig nhan v�t can cu va ltr<'ri
bieng, ltrong thi�n va xau xa, dung cam va nhat gan, sang t90 va bao thu va
ca nhfrng CUQC dau tranh gifra chung. Nhfrng hinh ttrQTig nhan V�t do tac
d(>ng den tre, g6p phan khcri d�y tinh cam d90 di'.rc cao thtrQTig va hoan
thi�n nhan each cho tre. Trong khi d9c c6 nhfrng tre da di cling nhan v�t
chinh, luc ctr<'ri luc kh6c, c6 tre kg say stra ve nhfrng vi thien sir, vi anh hung
ma chung sung bai, dieu d6 ch�ng tot hon hang tram Ian nhfrng l<'ri thuyet
giao d90 di'.rc kho khan sao? Nhfrng dieu tre h9c dtrQ'C trong sach nhtr
nguon ntr&c ng9t ngao tlr&i mat cho tam hon cua tre.
Rat nhieu tre biet chfr s&rn, len hai, ba tutli thl.l'bng doi bo m� mua sach
dg d9c, chung yeu sach hon k�o, hon quan ao m&i, tl'r nho chung dii dl.l'Q'C
hl.l'<'mg niem vui tinh than ma sach mang 11).i. D6 cling la m9t hi�n tl.l'QTig
d�p trong qua trinh phat trign cua tre.
Boi dU'iYng kha nang va thoi quen l\l' hQC
Tinh rm vi�t 16n nhat cua vi�c biet chfr, biet d9c s&rn la boi dl.l'5ng kha
nang va th6i quen TI,r h9c cho tre tl'r nho. B&i bat kY nhan tai sieu pham nao
tren the gi&i cling khong chi di.ra vao nhfrng loo giang cua thay co giao, kha
nang ti.r h9c va tinh than suy nghi d9c l�p m&i c6 thg chu d9ng tiep thu
nhfrng tinh hoa tri th\rc cua ngIToo di tru&c. Ren luy�n kha nang di).t cau hoi
dg nghien Clru, giai quyet van de CO sang tl).O.
Ph�m chat d6 rat d� phat trign khi biet d9c s&rn nen biet chfr s&rn c6
thg dl).y tre each h9c. D6 m&i la "x6a mu" theo dung nghia cua n6, vi thi.rc
chat ''mu chfr" khong chi n6i nhfrng ngl.l'oo "m9t chfr be doi khong biet" ma
con chi nhfrng ngl.l'OO khong biet ti.r h9c.
Trong qua trinh h9c, cac h9c sinh cua l(rp thieu nien trl.l'bng Dl).i h9c Ky
thu�t Khoa h9c Trung Quoc di.ra vao ti.r h9c, S\f ph\l dl).O cua ph\l huynh va
giao vien da lien t\lC "nhay c6c'', vao dl).i h9c tru(rc bon, nam nam, trong SO
do CO 36% di.ra vao S\f chuyen sau nghien Clru CUa ban than Va S\f giup dcr
CUa giao vien da thi di) nghien Clru sinh trong Va ngoai nl.l'Crc tru(rc mQt, hai
nam. Phan 16n cac em deu di.ra vao kha nang va tinh than ti.r h9c c6 dl.l'Q'C
khi h9c chfr h9c d9c s&rn. Theo thong ke l(rp thieu nien nam 1979, trong so
29 h9c sinh thi c6 28 em tru&c khi vao tigu h9c dii h9c nh�n mi).t chfr, viet
chfr, h9c thu9c thO", d9c truy�n & nhfrng m\rc d9 khac nhau. C6 thg thay
r�ng dl).y chfr dl).y d9c s&rn cling la m9t trong nhfrng n9i dung CO" ban cua
giao d\lC nhan tai.
Ngay tru&c, khi chuc phuc cho tre, ngIToo 16n thl.l'bng deo cho chung
kh6a trl.l'bng th9, ng9c phu quy. Ngay nay, vi tl.l'ong lai tot d�p cua con
minh, cha m� nen deo cho chung chiec day chuyen hl).nh phuc, thong tu�.
Chiec day chuyen d6 dl.l'Q'c tl).o thanh tl'r hon 2000 vien tran chau tuy�t d�p,
d6 chinh la chfr viet.
IJ9c sach dt tgo thanh nhan each toan v�n.
Bacon
Sach v& la phu:07!g ti�n cdi ti;zo linh hon. N6 can thiet cho con ngu:Oi &
ch6 n6 la chat nuoi du:iYng nguon sang.
Huygo
?
NH
G DIEN HINH DANH
NH
BIET CH S
,
,.,
Tir tnr&c den nay, cac nha khoa h9c, cac ngh� si, ngh� nhan co thanh
t\l'U to l&n deu dtr<;rc nhan lo?i ghi danh sIT sach, dtr<;rc ngtrCri dCri sau
ngtr6ng m9 ca tvng. Quan tr9ng hon, tir qua trinh tnr6ng thanh cua nhfrng
danh nhan d6, chung ta due ket dtr<;rc nhfrng bai h<;>c kinh nghi�m quy bau,
d� tir d6 boi dtr6ng theh� ke thira - tai nang hon, xuat chung hon.
Con dtrbng tnr6ng thanh cua nhan tai luon c6 quy lu�t, b<'ri tren dCri
nay khong c6 nhan tai b�m sinh. 16 Tan da n6i: "Cho du la thien tai, thi
tieng kh6c dau tien khi sinh ra ciing giong nhtr nhfrng di'.ra tre binh thrrbng
khac, chi'.r khong phai la m{it bai thO" hay." Dung v�y, bat lu�n tieng kh6c
cua di'.ra tre (y dan t{ic nao, quoc gia nao thi am di�u dau tien deu giong
nhau, tieng kh6c CUa tre SO" sinh khong CO "am que htrong'' chfr dirng n6i
den tieng kh6c cua di'.ra tre nao sieu pham hon. Tri tu� cua con ngtrCri hoan
toan la ket qua cua hai yeu to: to chat b�m sinh va qua trinh boi dtr6ng sau
nay.
'
Giai do?n tnr6ng thanh cua cac danh nhan n6i tieng dtr<;rc cac nha SIT
h<;>c ghi chep het si'.rc ti mi. Nhtrng trong ltr<;rng tai li�u ghi chep do SQ d6 l?i
CO rat it tai li�U ghi l?i S\l" phat tri�n s&m CUa cac danh nhan, dieu do qua la
dang tiec. Hau het cac ghi chep chi ghi l?i S\l" ham h<;>c, chi tien thu va
nhfrng thanh tich ma cac danh nhan c6 dtr<;rc khi h<;> bat dau tnr6ng thanh,
con l?i chi n6i m{it hai cau ve h<;> luc h<;> con nh6 d?i lo?i nhtr "thong minh
hieu h<;>c tir be''. D�c bi�t la ghi chep ve thCri thO" au cua cac danh nhan VO
cung hiem hoi, do la S\l" thieu hvt to 16-n CUa van minh nhan lo?i.
