1 ke hoach mon ngu van

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NINH BÌNH

KẾ HOẠCH DẠY HỌC CĨ
SỬ DỤNG DI SẢN VĂN HĨA ĐỊA PHƯƠNG
MƠN NGỮ VĂN
(Lưu hành nội bộ)

0


NINH BÌNH - NĂM 2016
KẾ HOẠCH DẠY HỌC CĨ SỬ DỤNG DI SẢN VĂN HĨA ĐỊA PHƯƠNG
MƠN NGỮ VĂN
A. CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ
I. Danh mục di sản văn hóa tại địa phương được sử dụng trong môn học

Stt

1
2

Tên gọi
di sản

Địa điểm
(xã, phường,
thị trấn)

Quần thể danh thắng Tràng ở khu vực ranh giới Di sản vật thể
giữa huyện Hoa Lư với
An

các huyện Gia Viễn, Nho
Quan, TP.
Tam
Điệp và TP. Ninh Bình
Khu di tích Cố đơ Hoa Lư Xã Trường n – Hoa Lư
Di sản vật thể
Núi Non Nước
Phường Thanh Bình - TPNB Di sản vật thể

3

4
5
6
7
8
9

Di sản vật
thể/ phi vật
thể

Di sản phi vật
Núi Cánh Diều

thể
Phường Thanh Bình - TP Di sản vật thể

Động Thiên Tơn

Ninh Bình
Thị Trấn Thiên Tơn – Hoa Di sản vật thể

Lễ hội Đền Dâu

Lư
Phường Nam Sơn, TP Tam Phi vật thể

Điệp
Lễ hội Trường Yên
Hoa Lư, Ninh Bình
Đền Thái Vi
Ninh Hải – Hoa Lư
Đền thờ công chúa Phất Trường Yên – Hoa Lư

Kim
10 Chùa Nhất Trụ
Đền thờ Trương Hán
11
Siêu
Nhà thờ và mộ Vũ Duy
12
Thanh
13 Nghệ thuật Chèo
14 Nghệ thuật hát Xẩm
15 Nhà thờ đá Phát Diệm

Được
công
nhận

(cấp tỉnh/
quốc
gia/quốc
tế)
Quốc tế
Quốc gia
Quốc gia

Quốc gia
Quốc gia
Tỉnh

Phi vật thể
Di sản vật thể
Di sản vật thể

Quốc gia
Quốc gia

Trường Yên - Hoa Lư
TP Ninh Bình

Di sản vật thể
Di sản vật thể

Quốc gia

Huyện Yên Khánh

Di sản vật thể

Ninh Bình
n Mơ - Ninh Bình
Thị trấn Phát Diệm

Phi vật thể
Di sản vật thể

1

Quốc gia

Quốc gia

Quốc gia


16
17

Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu- Nho Quan

Di sản vật thể

Quỳnh Lưu,
Phịng tuyếnTam Điệp

DS vật thể

Nam Sơn, Đơng Sơn,

Trung Sơn – TP. Tam Điệp
Khu bảo tồn thiên nhiên Gia Viễn
Di sản vật thể

18
19
20

đất ngập nước Vân Long
Vườn Quốc Gia Cúc Cúc Phương- Nho Quan

Di sản vật thể

Phương
Làng nghề cói mỹ nghệ Huyện Kim Sơn

Phi vật thể

Kim Sơn

Quốc gia
Quốc gia

Tỉnh

II. Xây dựng chương trình tích hợp sử dụng di sản văn hóa địa phương

TT
1

Lớ
p
6

Hình
thức
Di sản văn hóa Nội dung bài giảng và
dạy học(trên Ghi
Ninh Bình có hoạt động học có sử
lớp/tại
di chú
thể sử dụng
dụng di sản
sản)
Mả táng - Dịng sơng - Nội dung bài giảng: - Dạy học
hàm
Đại
Hoàng: Hiểu được sự khác nhau trên
lớp:
rồng
dịng sơng q giữa truyền thuyết với cổ Trình chiếu
(Tiết 70) hương,
dịng tích; sự kiện Đinh Bộ tranh ảnh,vi
sơng văn hóa Lĩnh lên ngơi vua, sự sụp deo, tư liệu
chứa đựng huyền đổ của vương triều nhà về Đinh Bộ
thoại lịch sử
Đinh; bài học cảnh giác Lĩnh, về đền
- Đền
thờ của con cháu với giặc thờ Đinh Tiên

Đinh Tiên Hồng ngoại xâm.
Hồng,
về
- Cố đơ Hoa - Hoạt động học có sử Cố dơ Hoa
Lư, động hoa dụng di sản: Giới thiệu Lư.
Lư, Nhân vật hình ảnh dịng sơng Đại - Dạy học tại
lịch sử Đinh Bộ Hồng - dịng sơng q nới có di sản.
Lĩnh.
hương, dịng sơng văn hóa Tổ chức cho
chứa đựng huyền thoại học sinh thăm
lịch sử; giới thiệu về Đinh học tập tại
Bộ Lĩnh phất cờ tụ nghĩa ở đền
vua
động Hoa Lư, dẹp loạn 12 Đinh-Lê
sứ qn, lên ngơi Hồng
Đế, đặt tên nước là Đại Cồ
Việt, xây dựng kinh đô
Hoa Lư cùng đền thờ vua
Đinh; giới thiệu cố đô
Hoa Lư để học sinh thêm
yêu mến, trân trọng, giữ
gìn vốn văn hóa của q
hương: địa linh vốn sinh
Bài
trong
SGK

2

TT

Lớ
p

Bài
trong
SGK

Hình
thức
Di sản văn hóa Nội dung bài giảng và
dạy học(trên Ghi
Ninh Bình có hoạt động học có sử
lớp/tại
di chú
thể sử dụng
dụng di sản
sản)
nhân kiệt

2

6

Ơng
khổng lồ
gánh núi
( Tiết 71)

Lý
Quốc Sư
Nguyễn
Minh
Khơng

- Nội dung bài giảng:
Học sinh hiểu được nguồn
gốc hình thành, sự ra đời
con người, sự vật ở địa
phương Ninh Bình (giải
thích việc xuất hiện và vị
trí của núi non Ninh
Bình), cũng như
khát
vọng chinh phục tự nhiên,
q trình sáng tạo văn hóa
của người dân Ninh Bình
từ thủa xa xưa.
- Hoạt động có sử dụng
di sản:
+ Liên hệ tới tài năng, đức
độ phi thường, tầm vóc,
cơng trạng của Lý Quốc
Sư Nguyễn Minh Khơng
có thể dời non, lấp biển,
hơ gió, gọi mưa, chữa
bệnh cứu người, để thể
hiện khát vọng của nhân
dân chế ngự thiên thiên,

kéo dài tuổi thọ.. .để giáo
dục học sinh lòng biết ơn
các thế hệ cha ơng đã có
cơng với q hương đất
nước.
+ Liên hệ tới vị trí sắp
xếp của núi non tỉnh Ninh
Bình như: quả núi Dương
Sơn ở Gia Viễn, Núi Đồng
Cân ở Hoa Lư , Hòn Nẹ ở
Kim Sơn, núi Vàng ở
Tam Điệp... Đặc biệt
ngọn núi đã trở thành danh
lam thắng cảnh NB - Núi
thơ – núi Non Nước ...để
giúp học sinh thấy được
3

Dạy học trên
lớp:
trình
chiếu
tranh
ảnh, tư liệu Lý
Quốc Sư
Nguyễn Minh
Không


TT

Lớ
p

3

6

4

6

Bài
trong
SGK

Hình
thức
Di sản văn hóa Nội dung bài giảng và
dạy học(trên Ghi
Ninh Bình có hoạt động học có sử
lớp/tại
di chú
thể sử dụng
dụng di sản
sản)
niềm khát khao chinh
phục thiên nhiên, chế ngự
thiên tai của người Ninh
Bình thời cổ, mong muốn

con người có sức mạnh vô
địch.

Lễ
hội
Trường Yên
( Trường Yên),
lễ hội báo bản
Nôn Khê- n
Mơ; Lễ hội Đền
Tìm hiểu Thái Vi- Hoa
lễ hội
Lư; Lễ hội Bái
Ninh
Đính- Gia Viễn,
Bình
Lễ hội Noel(Tiết
Kim Sơn...
139)

Tìm
hiểu,
miêu tả
về một di
tích
(hoặc
một danh
thắng) và
vấn đề
bảo vệ

mơi
trường ở
Ninh
Bình
( Tiết
140)

- Tam Cốc –
Bích Động.
- Quần thể
Tràng An.
- Nhà thờ đá
Phát Diệm...
Đền
thờ
Trương
Hán
Siêu...

- Nội dung bài giảng: Biết
được trình từ một lễ hội
dân gian tại quê hương
cũng như các tín ngưỡng,
phong tục của con người
Ninh Bình.
- Hoạt động học có sử
dụng di sản: Giới thiệu
trình tự, ý nghĩa của lễ hội
Trường Yên (tôn vinh vị
vua đầu tiên của triều đại

phong kiến Việt NamĐinh Tiên Hoàng); liên hệ
tới các lễ hội khác ở Ninh
Bình để giúp học sinh trân
trọng và bảo tồn giá trị
văn hóa của lễ hội truyền
thống.
- Nội dung bài giảng:
Biết viết bài văn miêu tả
có tính thuyết minh giới
thiệu về một di tích, một
danh lam thắng cảnh của
địa phương.
- Hoạt động học có sử
dụng di sản: Hình ảnh
trực quan để hs có những
quan sát cụ thể: giới thiệu
về Đền thờ Trương Hán
Siêu hoặc Tam Cốc – Bích
Động ...để học sinh thêm
yêu mến, tự hào về q
hương, có ý thức trách
nhiệm, tơn trọng, bảo vệ
tơn tạo những danh lam
4

- Dạy học tại
di sản: Học
sinh quan sát
trực tiếp, trải
nghiệm tại lễ

hội.
- Dạy học
trên
lớp:
Trình chiếu
tranh ảnh, vi
deo về lễ hội
Trường Yên.

-Dạy học tại
di sản: Học
sinh quan sát
trực tiếp một
danh
lam
thắng cảnh,
một di tích
lịch sử.
-Dạy học trên
lớp:
trình
chiếu tư liệu,
tranh ảnh, vi
deo về danh
lam
thắng
cảnh, di tích
lịch sử.

TT

5

Lớ
p

7

Hình
thức
Di sản văn hóa Nội dung bài giảng và
dạy học(trên Ghi
Ninh Bình có hoạt động học có sử
lớp/tại
di chú
thể sử dụng
dụng di sản
sản)
thắng cảnh, di sản văn hóa
của quê hương, quan sát
và sử dụng những số liệu,
hình ảnh thực hành viết
bài văn miêu tả có tính
chất thuyết minh
Tìm hiểu
Giới thiệu -Nội dung bài giảng: Học - Dạy học
và sưu Chùa
Non sinh hiểu được những tình trên
lớp:

tầm ca Nước, núi Dục cảm yêu mến quê hương, Trình chiếu
dao- dân Thúy
mảnh đất, con người Ninh tranh ảnh
ca Ninh - Lễ
hội Bình là một tình cảm cao -Tổ chức theo
Bình
Trường Yên, Cố đẹp, thắm thiết với những hình
thức
(Tiết
đơ Hoa Lư
biểu hiện phong phú, sâu hoạt
động
134)
Liên hệ tới sắc.
ngoại khóa:
hát xẩm Yên - Hoạt động có sử dụng +HS tham gia
Mơ, hát chèo di sản: Từ nội dung những các gói câu
Ninh Bình
bài ca dao dân ca ca ngợi hỏi tìm hiểu
cảnh đẹp của quê hương về ca dao dân
giáo viên giới thiệu cho ca Ninh Bình.
học sinh biết được cảnh +GV có thể
đẹp hữu tình, nên thơ của trình
chiếu
chùa Non Nước, núi Dục phong cảnh
Thúy, cố đơ Hoa Lư; đơi theo
hình
nét về loại hình nghệ thuật thức
ghép
dân ca như hát Xẩm, Chèo tranh,

học
... để như một lời minh sinh
nhận
chứng cho những bài ca diện, đọc câu
dao, dân ca. Từ đó giáo ca dao về bức
dục lịng tự hào cùng thái tranh
đó,
độ trân trọng, giữ gìn, phát hoặc từ quan
huy, bảo tồn di sản văn sát
phong
hóa địa phương.
cảnh liên hệ
với bài ca dao
để tìm ra vẻ
đẹp ngôn từ.
+ GV cho hs
cho hs hát ru,
hát đối.
hướng dẫn
hs tìm hiểu
sưu tầm thêm
các bài ca

Bài
trong
SGK

5

TT

6

Lớ
p

8

Bài
trong
SGK

Giới
thiệu về
một danh
nhânnhân vật
lịch sử ở
địa
phương
Ninh
Bình.
( tiết 93)

Hình
thức
Di sản văn hóa Nội dung bài giảng và
dạy học(trên Ghi
Ninh Bình có hoạt động học có sử
lớp/tại

di chú
thể sử dụng
dụng di sản
sản)
dao dân ca
địa phương
so sánh tìm ra
nét chung và
riêng trong
các bài dân
ca, ca dao NB
và các vùng
miền khác từ
đó có thể chỉ
ra đặc trưng,
thể loại, tính
dị bản và tính
truyền miệng
của văn học
dân gian..
+ HS liên hệ
tới hát xẩm
n Mơ, hát
chèo
Ninh
Bình và lắng
nghe
nghệ
nhân
biểu

diễn.
- Nhân
vật - Nội dung bài giảng: - Tại di sản:
lịch sử: Thái phó Học sinh nắm được Học sinh đến
Trương
Hán phương pháp làm bài văn tham
quan
Siêu,
Thượng thuyết minh về danh nhân đền thờ về
thư bộ binh Ninh - nhân vật lịch sử; biết lựa danh nhân,
Tốn, Đinh Tiên chọn, tìm hiểu, chuẩn bị tư nhân vật lịch
Hồng
Đế, liệu về nhân vật đó một sử (Hs ở địa
Thượng
thư cách chính xác, mạch lạc, phương nào
Phạm Thận Duật, hấp dẫn
có thể tiến
Vũ Phạm Khải, - Hoạt động có sử dụng hành tìm hiểu
Vũ duy Thanh, di sản:
danh nhân,
Lương
Văn + HS tiến hành sưu tầm nhân vật lịch
Thăng,
Lương các tư liệu liên quan đến sử của chính
Văn tụy, Lý Tự nhân vật lịch sử, hoạt địa phương
Trọng…
động làm việc nhóm
mình)
+ Học sinh hiểu được đầy - Trên lớp:
đủ chính xác về tiểu sử trình

chiếu
cuộc đời, sự nghiệp, tranh ảnh tư
6


TT

Lớ
p

7

8

8

9

Hình
thức
Di sản văn hóa Nội dung bài giảng và
dạy học(trên Ghi
Ninh Bình có hoạt động học có sử
lớp/tại
di chú
thể sử dụng
dụng di sản
sản)
những đóng góp của các liệu về danh
danh nhân - nhân vật lịch nhân, nhân

sử Ninh Bình để từ đó vật lịch sử.
giáo dục lịng u mến, tự
hào về con người, quê
hương Ninh Bình.
- Núi
Dục Nội dung bài giảng: Học Dạy học trên
Thúy, Cầu Non sinh hiểu được vẻ đẹp chân lớp:
trình
Nước,
Sơng thực, lãng mạn dịng sơng; chiếu
về
Đáy Ninh Bình. bề dày lịch sử, văn hóa, nét tranh ảnh núi
- Địa
danh: độc đáo của sông Vạc; sự Dục
Thúy,
Thắng Động -xã gắn bó thủy chung của Cầu
Non
khánh Thượng; sơng vạc đối với đất và Nước,
địa
Thần
Phù-xã người Ninh Bình.
danh: Thắng
Yên lâm n Mơ Hoạt động có sử dụng di Động, Thần
nơi con Sông sản: Học sinh hiểu được Phù ( Yên
Sông vạc
Vạc đi qua- con giá trị lịch sử, văn hóa của Mơ)
đêm
Sơng Vạc gắn bó những danh lam thắng
trăng
với lịch sử chống cảnh khi có dịng sơng Vạc

( Tiết
giặc ngoại xâm đi qua ( vẻ đẹp của núi
121)
của dân tộc ta.
Dục Thúy, Cầu Non Nước,
lịch sử đấu tranh chống
giặc ngoại xâm của quê
hương như Thắng Động xã khánh Thượng; Thần
Phù - xã Yên lâm -Yên
Mô...) giáo dục học sinh
yêu mến, tự hào về vẻ đẹp
thiên nhiên, con người,
quê hương Ninh Bình.
Chợ Cát - Sản vật quê -Nội dung bài giảng: Học Dạy học trên
( Tiết 40) hương
Ninh sinh hiểu được cảm nhận lớp:
trình
Bình như: bún tinh tế của tác giả về phiên chiếu
các
Yên Khánh; chả chợ quê NB; hiểu được làng
nghề,
mọc, chiếu cói tình người sâu sắc, nét sản vật của
Kim Sơn; nem đẹp văn hóa, lịch sự của quê
hương
chua Yên Mạc con người ở vùng quê Ninh Bình.
(Yên Mô); gốm nghèo; hiểu được cuộc
sứ ( Yên Thành) sống lam lũ, nhọc nhằn
Yên Mô; thêu của người dân Khánh
ren Ninh Hải Trung- Yên Khánh nói
Hoa Lư; chạm riêng, người dân Ninh

Bài
trong
SGK

7


TT

9

Lớ
p

9

Hình
thức
Di sản văn hóa Nội dung bài giảng và
dạy học(trên Ghi
Ninh Bình có hoạt động học có sử
lớp/tại
di chú
thể sử dụng
dụng di sản
sản)
khắc đá Ninh Bình nói chung.
Vân Hoa Lư; -Hoạt động có sử dụng di
rứa, chè, đào sản: Học sinh biết liên hệ

Tam Điệp.
tới những sản vật, những
làng nghề của người dân
Ninh Bình để từ đó giáo
dục các em lịng tự hào về
con người, q hương
Ninh Bình, có ý thức bảo
vệ, phát triển vốn văn hóa
truyền thống của quê
hương.
- Danh
lam -Nội dung bài giảng: Học
-Dạy học
thắng cảnh, các sinh nắm vững hơn cách trên lớp: trình
di tích lịch sử làm bài văn nghị luận về chiếu tư liệu,
văn hóa của tình hình thực tế ở địa vi deo về
Ninh Bình.
phương, biết chọn đề tài, một số di tích
xử lí thơng tin, chọn lọc lịch sử văn
dẫn chứng, phân tích, liên hóa,
danh
hệ biết cách trình bày lam
thắng
Tìm
những suy nghĩ, nhận xét, cảnh
Ninh
hiểu, viết
đánh giá về sự việc hiện Bình.
bài về
tượng trong đời sống có ý -Dạy

học
tình hình
nghĩa ở địa phương nơi theo
hình
thực tế ở
mình đang sinh sống.
thức
tham
Ninh
- Hoạt động có sử dụng quan:
Học
Bình
di sản: Học sinh có thể sinh tận mắt
( Tiết
chọn vấn đề du lịch của chứng kiến
102)
tỉnh Ninh Bình, vấn đề tiềm năng du
bảo vệ mơi trường để viết lịch, vấn đề
bài, từ đó giáo dục ý thức mơi trường
giữ gìn, bảo vệ mơi trường của tỉnh Ninh
xanh- sạch - đẹp, bồi Bình
dưỡng lịng tự hào về danh
lam thắng cảnh, về di tích
lịch sử văn hóa Ninh Bình.

Bài
trong
SGK

III. Thiết kế bài học (giáo án)/lập kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục sử dụng

di sản văn hóa của địa phương
1. Hướng dẫn tiết học tại địa điểm có di sản
Ninh Bình “ Đất địa linh nhân kiệt”! Trong lịch sử dân tộc, thời nào cũng có những
anh hùng hào kiệt có cơng đóng góp vào q trình lịch sử dựng nước của quốc gia, dân tộc.

8


Để học sinh có cái nhìn sâu sắc và ứng dụng thực tế, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh
đi tham quan trải nghiệm tại nơi có di sản văn hóa giúp học sinh vừa kết hợp kiến thức lí
thuyết và thực tiễn để nâng cao vốn kiến thức cũng như kĩ năng viết văn thuyết minh tốt
hơn. Qua quan sát trải nghiệm thực tiễn đó, học sinh có hứng thú học tập hơn, biết kết giữa
học với hành, có kĩ năng sống tốt hơn, biết yêu mến, tự hào, có ý thức trách nhiệm với quê
hương, đất nước, biết bảo tồn di sản văn hóa dân tộc. Theo phương hướng trên, chúng tôi
chọn bài “Giới thiệu về một danh nhân, nhân vật lịch sử địa phương” thuộc tiết 92- Ngữ
Văn 8 để học tham quan trải nghiệm tại nơi có di sản văn hóa: Đền thờ Trương Hán Siêu tại
thành phố Ninh Bình tỉnh Ninh Bình.
Bài 22 (Ngữ văn 8, tập hai –Tiết 92)

GIỚI THIỆU VỀ MỘT DANH NHÂN,
NHÂN VẬT LỊCH SỬ Ở ĐỊA PHƯƠNG NINH BÌNH
Đối tượng : Học sinh lớp 8.
Địa điểm: Đền thờ Trương Hán Siêu- thành phố Ninh Bình- tỉnh Ninh Bình.
Thời gian: ½ ngày.
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT.
1. Kiến thức.
- Học sinh hiểu thế nào là thuyết minh về một danh nhân- nhân vật lịch sử. Biết cách
lựa chọn, tìm hiểu, chuẩn bị tư liệu về danh nhân, nhân vật lịch sử địa phương để viết.
- Học sinh nắm được cách làm bài thuyết minh về một danh nhân, nhân vật lịch sử,
biết cách trình bày bài thuyết minh giới thiệu về nhân vật đó với u cầu đảm bảo tính chính

xác, mạch lạc, hấp dẫn, đúng thể loại.
- Buổi tham quan sẽ góp phần cụ thể hóa, bổ sung những kiến thức về tiểu sử, cuộc
đời, sự nghiệp của danh nhân, nhân vật lịch sử Trương Hán Siêu (Ninh Bình).
2. Tư tưởng, thái độ.
- Thông qua tiết học trải nghiệm kết hợp với nội dung kiến thức bài học, giáo dục
truyền thống quý báu, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tự tơn dân tộc, lịng tự hào về những
đóng góp của danh nhân, nhân vật lịch sử đối với quê hương, đất nước.
- Giáo dục tình cảm yêu mến, biết ơn về danh nhân, nhân vật lịch sử, con người, quê
hương Ninh Bình.
- Bồi đắp, giáo dục thêm tinh thần ý thức trách nhiệm của các em đối trong việc trân
trọng, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của quê hương . Các em chính là người kế
tục sự nghiệp của cha ông trong công cuộc đổi mới quê hương.
- Giáo dục ý thức trách nhiệm của học sinh đối với các di sản văn hóa, lịch sử địa
phương, danh lam thắng cảnh.
3. Kĩ năng
- Rèn kĩ năng tích hợp kiến thức lí thuyết với thực tiễn ở địa phương Ninh Bình.
-Rèn luyện kĩ năng thao tác tư duy như: tổng hợp, phân tích, so sánh rút ra kĩ năng
bài học, kĩ năng quan sát, đối chiếu, kĩ năng sưu tầm, nghiên cứu, chuẩn bị viết bài thuyết
minh về đề tài giới thiệu danh nhân, nhân vật lịch sử địa phương.
- Nhận diện về cách thuyết minh nhân vật lịch sử - danh nhân văn hóa qua ví dụ cụ
thể bằng trực quan sinh động.
4. Định hướng phát triển năng lực cho HS:
- Năng lực tự học.

9


- Năng lực tư duy.
- Năng lực giải quyết vấn đề.
- Năng lực sáng tạo.

- Năng lực quản lý bản thân.
- Năng lực giao tiếp.
- Năng lực hợp tác.
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
II. SỰ CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
1. Chuẩn bị của GV
a. Tiền trạm địa điểm dạy học thực địa:
- Giáo viên chủ động xây dựng kế hoạch, phổ biến kế hoạch tham quan cho HS từ
ngay đầu học kỳ.
- Giáo viên thống nhất với Ban quản lí khu di tích lịch sử đền thờ Trương Hán Siêu để
được tạo điều kiện thuận lợi và đặt kế hoạch tiến hành. Làm các thủ tục cần thiết khác
(giấy phép thăm quan, vấn đề bảo hiểm...)
- Liệt kê các mục cơ quan chủ quản có thể hỗ trợ trong quá trình dạy học tại thực địa.
Xây dựng kế hoạch thống nhất với Ban quản lý khu di tích lịch sử.
- Sau khi nắm và thơng hiểu tồn bộ về thơng tin liên quan đến danh nhân, nhân vật
lịch sử Trương Hán Siêu, giáo viên phải xác định những yêu cầu cần thiết phù hợp với mục
đích, yêu cầu bài học đề ra.
- Giáo viên có thể mời cán bộ văn hóa hoặc người am hiểu về lịch sử về nhân vật
Trương Hán Siêu đến để giúp đỡ cho lớp học.
- Thông báo địa chỉ tham quan: Đền thờ Trương Hán Siêu- thành phố Ninh Bình.
b. Chuẩn bị thiết bị dạy học và cơ sở vật chất
- Kế hoạch bài học: Xây dựng cụ thể chi tiết cho từng hoạt động học. Phân chia nhóm
học tập, giao trước một số yêu cầu cơ bản có liên quan đến nội dung bài học để học sinh
chuẩn bị thực hiện nhiệm vụ
- Chuẩn bị hình ảnh, tư liệu, các hiện vật, các thiết bị cần thiết khác
- In ấn tài liệu phục vụ học tập: Phiếu dành cho hoạt động trước khi thăm quan, phiếu
khảo sát, sơ đồ địa điểm thực địa, hình ảnh...
- Phương tiện kỹ thuật: máy vi tính và màn chiếu.
2. Những yêu cầu đối với HS
- Trước khi đến tham quan học sinh cần soạn bài, tìm đọc các tài liệu viết về danh

nhân, nhân vật lịch sử đó.
- Chuẩn bị sẵn sàng các tư liệu học tập. HS nếu có điều kiện có thể đem theo máy tính
xách tay, máy ảnh, tư liệu có liên quan đến di sản.
- Lên kế hoạch hoạt động nhóm: Xác định nhiệm vụ trọng tâm, bầu nhóm trưởng,
nhóm phó, thư ký.
-Tham khảo một số bài giới thiệu, thuyết minh về danh nhân, nhân vật lịch sử.
-Học sinh viết đề cương theo hướng dẫn của giáo viên.
- Khi đến tham quan đền thờ, cần tuân thủ nội quy, mặc đồng phục, không gây ồn ào,
không sờ tay vào hiện vật. Thực hiện tốt giờ giấc đi về. Có thể mang theo máy ảnh để chụp
hiện vật và tư liệu.
- Khi đến đền thờ cần chú ý quan sát hiện vật, lắng nghe thuyết minh của hướng dẫn
viên – ghi chép đầy đủ.
III. TỔ CHỨC DẠY HỌC THỰC ĐỊA
1. Chuẩn bị, thảo luận trước khi đến học tập tại thực địa:
a. Nội dung:

10


- GV phổ biến về nội dung thăm quan học tập cho HS trước 1-2 tuần (thời gian, địa
điểm, tên bài học...)
+ Giới thiệu vắn tắt về địa điểm dạy học thực địa
+ Giới thiệu nội dung sẽ học tập và nghiên cứu tại thực địa
+ Giới thiệu phương pháp đi thăm quan thực địa, những khái niệm và kỹ năng cơ bản
mà HS cần phải vận dụng trong quá trình học tập tại thực địa
+ Những quy định khi đi thăm quan học tập tại thực địa (thời gian, sách bút, máy ảnh,
giữ vệ sinh nơi đến thăm quan và học tập)
* Kế hoạch học tập cụ thể trước, trong và sau khi học tập tại thực địa. Cụ thể:
- Trước khi đến thực địa: Mỗi HS tìm hiểu thêm thông tin về địa điểm sẽ đến học tại
thực địa thông qua các trang web, thư viện và các nguồn thơng tin khác.

Làm việc nhóm để trao đổi, chia sẻ thông tin về các thông tin đã sưu tầm theo chủ đề
- Trong quá trình thăm quan học tập: Khảo sát điền đầy đủ thông tin vào mẫu phiếu,
chụp ảnh thực địa lấy mẫu theo nội dung bài học...
- Sau khi thăm quan học tập các nhóm hồn thành nhiệm vụ được giao để thuyết trình
nội dung của nhóm mình
- Phân nhóm nghiên cứu và làm việc. Giao nhiệm vụ cho HS tự sưu tầm thông tin, tài
liệu, hiện vật, tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học thực địa. Có thể phân làm bốn nhóm
nhưng cùng thực hiện một nhiệm vụ. Sau đó sẽ tổ chức thi giữa các nhóm. Mặc dù đề tài
khơng đa dạng, nhưng sẽ thuận lợi hơn trong việc so sánh kết quả giữa các nhóm.
b. Yêu cầu đối với HS:
- Biết được thông tin cơ bản nhất về địa điểm thực địa: đường đi, sơ đồ tổng thể địa
điểm thực địa, các thông tin về địa điểm thực địa...
- Hiểu chủ đề mình sẽ nghiên cứu học tập.
- Biết nhiệm vụ cần thực hiện: trước, trong q trình học tập và cơng việc sẽ thực hiện
sau khi thực địa.
- Các nhóm tự lên kế hoạch, phân công nhiệm vụ sưu tầm thông tin, tài liệu...liên
quan đến nội dung bài học thực địa, dưới nhiều hình thức, nhiều nguồn tư liệu khác nhau.
Nhóm trưởng điều hành chung phân công công việc hợp lý cho các thành viên, thư ký nhóm
tổng hợp ý kiến của các thành viên.
2. Học tập, nghiên cứu tại thực địa:
GV tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp: trao đổi thảo luận, phát
vấn - đàm thoại, thực hành làm các bài tập.
a. Nội dung:
Giới thiệu về một danh nhân, nhân vật lịch sử ở địa phương Ninh Bình.
b. Yêu cầu đối với HS:
Sau hoạt động này, HS phải đáp ứng được các yêu cầu sau:
- Học được cách làm bài thuyết minh về một danh nhân, nhân vật lịch sử
- Bước đầu tìm được mối liên hệ giữa kiến thức lý thuyết với thực tế sinh động, hình
thành được các kỹ năng nghiên cứu, khảo sát và tìm kiếm thơng tin...
c. Tiến trình của hoạt động

TIẾN TRÌNH BÀI HỌC
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
Hoạt động 1: (5-7 phút)
* GV: Nhắc nhở HS về qui
- Nhắc nhở, dặn dò trước khi định khi học tại di sản:
bắt đầu giờ học
+ Khi vào thăm quan di
sản: Khơng lấy gì ngồi
bức ảnh đẹp, khơng để lại
gì ngồi dấu chân khơng
giết gì ngồi giết thời gian

11

HOẠT ĐỘNG CỦA HS
- Tập trung ở đền thờ
Trương Hán Siêu (ngồi
ghế/chiếu), giữ trật tự nghe
phổ biến
+ Đề xuất các yêu cầu (nếu
có)
- Nghiêm chỉnh chấp hành


+ Đi lại, quan sát, tưởng
tượng, so sánh, nghiên cứu,
ghi chép, thảo luận...
+ Giữ gìn bảo vệ mơi
trường
+ Nghe theo sự điều hành

của GV, đối tượng dự
hướng, nhóm trưởng
+ Hỗ trợ lẫn nhau và tìm
kiếm sự hỗ trợ nếu cần thiết
+ Những qui định khác.
* GV cùng HS tiến hành
nghi lễ tưởng niệm.
* GV nêu khái quát mục
- Làm lễ tưởng niệm.
đích yêu cầu cơ bản của tiết
học.
- Nêu mục đích, yêu cầu của Giúp học sinh:
tiết học trải nghiệm
+ Hiểu thế nào là thuyết
minh về một danh nhânnhân vật lịch sử.
+ Học sinh biết cách lựa
chọn, tìm hiểu, chuẩn bị tư
liệu về danh nhân, nhân vật
lịch sử địa phương để viết.
+ Học sinh nắm được cách
làm bài thuyết minh về một
danh nhân, nhân vật lịch sử,
biết cách trình bày bài
thuyết minh giới thiệu về
nhân vật đó với yêu cầu
đảm bảo tính chính xác,
mạch lạc, hấp dẫn, đúng thể
loại.
+ Thơng qua tiết học trải
nghiệm kết hợp với nội

dung kiến thức bài học,
giáo dục truyền thống quý
báu, chủ nghĩa anh hùng
cách mạng, tự tơn dân tộc,
lịng tự hào về những đóng
góp của danh nhân, nhân
vật lịch sử đối với quê
hương, đất nước.
+ Giáo dục tình cảm yêu
mến, biết ơn về danh nhân,
nhân vật lịch sử, con người,
quê hương Ninh Bình, trân
trọng những giá trị truyền
thống tốt đẹp của quê
hương.

12


Hoạt động 2: Giới thiệu
khái quát về nhân vật
Trương Hán Siêu cùng khu
di tích lịch sử Đền thờ
Trương Hán Siêu gợi nhắc
yêu cầu bài học (10 phút).
*Trương Hán Siêu(? – 1354):
Tự Thăng Phủ, hiệu Độn Tẩu
(Phúc Thành, Ninh Bình)
- Ơng là người tài năng, đức
độ, tính tình cương trực, học

vấn uyên thâm, đã trở thành
nhà văn hàng đầu của thời
trần, một nhà văn hóa lớn của
đất nước.
- TP chính: Bạch Đằng giang
phú, Dục Thúy sơn Linh Tế
tháp kí, Khai Nghiêm tự bi kí,
bộ Hình luật thư, Hồng triều
đại điển.

- Hướng dẫn HS thực hiện
Phiếu học tập số 1. GV cử
02 đội có bài chuẩn bị tốt
nhất lên trình bày
- GV chốt ý.

* Đền thờ Trương Hán Siêu
(1998), theo kiểu kiến trúc
chữ đinh, gồm 3 gian bái
đường và 2 gian hậu cung.
Mặt tiền của cửa đền có bức
đại tự viết bằng chữ Hán
“Trương Thăng Phủ Từ”. Đền
thờ danh nhân văn hóa
Trương Hán Siêu là điểm sinh
hoạt tâm linh của đông đảo
nhân dân địa phương và du
khách thập phương.

13

- Các nhóm HS được chọn
cử tiến hành thuyết trình:
+ Sử dụng kỹ thuật của
CNTT trình chiếu tồn cảnh
về đền thờ Trương Hán
Siêu, kèm theo lời giới
thiệu.
+ Thuyết trình bằng lời
* Thái phó Trương Hán
Siêu(? – 1354): Tự Thăng
Phủ, hiệu Độn Tẩu (Phúc
Thành, thành phố Ninh
Bình)
- Năm 1308 được vua Trần
Anh tơng thăng chức Hàn
lâm học sĩ. Năm 1326, đời
Trần Minh Tông được giao
chức Hành khiển. Năm
1939 ông giữ chức Môn hạ
hữu tư lang trung triều vua
Trần Hiếu Tông. Năm 1345
thăng chức Tả Gián nghị
đại phu rồi đến Tham tri
chính sự vào năm 1351.
Năm 1354 ông mất, vua
Trần Dụ Tông truy tặng
chức Thái bảo.
- Ơng là người tài năng,
đức độ, tính tình cương

trực, học vấn uyên thâm, đã
trở thành nhà văn hàng đầu
của thời trần, một nhà văn
hóa lớn của đất nước.
- Ngồi các tác phẩm về
văn học như: Bạch Đằng
giang phú, Dục Thúy sơn
Linh Tế tháp kí, Khai
Nghiêm tự bi kí... ơng cịn
tham gia viết bộ Hình luật
thư, Hồng triều đại điển.
- Ơng là người đặt tên núi
Non Nước là Dục Thúy
sơn, là người đầu tiên đề
thơ trên vách núi Dục Thúy.
* Đền thờ Trương Hán Siêu
(1998), theo kiểu kiến trúc
chữ đinh, gồm 3 gian bái
đường và 2 gian hậu cung.
Mặt tiền của cửa đền có
bức đại tự viết bằng chữ


Hoạt động 3: (30 phút)
Tìm hiểu mảng kiến thức thứ
nhất của bài học:
I. Thuyết minh về một danh
nhân, nhân vật lịch sử ở địa
phương Ninh Bình.
1. Lý thuyết:

+ Thuyết minh về danh nhânnhân vật lịch sử nhằm cung
cấp tri thức khách quan về
tiểu sử, cuộc đời, sự nghiệp,
công lao của nhân vật đó
bằng phương thức trình bày,
giới thiệu, giải thích...
+ Các phương pháp thuyết
minh: liệt kê, dẫn chứng, số
liệu, giải thích, định nghĩa, so
sánh, miêu tả, tưởng tượng...
+ Khi thuyết minh cần giới
thiệu lần lượt những đặc
điểm về tiểu sử, cuộc đời, sự
nghiệp, công lao của nhân vật
sao cho người đọc hiểu.
+ Bài thuyết minh đủ ba
phần: mở bài, thân bài, kết
bài.
+ Các đoạn văn rõ ràng chặt
chẽ. Câu văn chính xác, khoa
học, tường minh.
Hoạt động 4: (40 phút)
2. Thực hành: Thuyết minh
về một danh nhân, nhân vật
lịch sử ở địa phương Ninh
Bình.
- Tổ chức thực hành tại thực
địa: Quan sát, trao đổi thơng
tin, chụp hình minh họa

- Cho HS thảo luận, nêu
quan điểm theo phiếu câu
hỏi số 2.
- Khái qt lý thuyết thơng
qua việc trình bày kết quả
làm việc nhóm trong phiếu
câu hỏi số 2
- GV nhấn mạnh cho HS:
+ Tìm hiểu, tra cứu sách vở
về cuộc đời, sự nghiệp
thấu đáo đối tượng thuyết
minh trước khi viết.
+ Thu thập đầy đủ các tài
liệu tham khảo, đặc biệt là
các tài liệu có giá trị của
các chuyên gia, các nhà KH
tên tuổi, các cơ quan có
thẩm quyền về đối tượng
thuyết minh.
+ Cập nhật những thay đổi
của các thông tin.

- GV gợi dẫn những tài liệu
mà HS có thể tìm đọc để bổ
sung thêm những hiểu biết
về danh nhân- nhân vật lịch
sử Trương Hán Siêu.
- GV hướng dẫn HS quan
sát các hình ảnh cụ thể tại
thực địa, gợi dẫn sử dụng

những thủ pháp nghệ thuật
miêu tả, so sánh tưởng
tượng để đối tượng thuyết
minh được hấp dẫn

14

Hán “Trương Thăng Phủ
Từ”. Đền thờ danh nhân
văn hóa Trương Hán Siêu là
điểm sinh hoạt tâm linh của
đông đảo nhân dân địa
phương và du khách thập
phương.
- Các nhóm sẽ lần lượt trình
bày nhận thức, hiểu biết của
mình theo gợi dẫn trong
phiếu câu hỏi.
- Nhóm trình bày sau sẽ
lắng nghe và bổ sung
những ý cịn thiếu cho
nhóm trả lời trước.
- HS có thể ghi chép nhanh
những thơng tin cần thiết
nhất về khu di tích lịch sử
qua sự cung cấp của các
nhóm, đối tượng dự hướng
và của GV
- Các nhóm HS cử đại diện
trình bày hiểu biết( thơng

qua thuyết tình hoặc trình
chiếu)
- HS có thể ghi chép nhanh
những thơng tin cần thiết
nhất về khu di tích lịch sử
qua sự cung cấp của các
nhóm, đối tượng dự hướng
và của GV

- HS có thể ghi chép nhanh
những thơng tin cần thiết
nhất về khu di tích lịch sử
qua sự cung cấp của các
nhóm, đối tượng dự hướng
và của GV.
- Tiến hành quan sát trực
tiếp dưới sự hướng dẫn của
GV và đối tượng dự hướng
- HS có thể ghi chép nhanh
những thơng tin cần thiết
nhất về nhân vật lịch sử


- Để soi sáng cho lý thuyết
mà HS vừa tìm thấy GV
cùng đối tượng dự hướng
hướng dẫn HS đi quan sát
cụ thể pho tượng, tư liệu về
nhân vật Trương Hán Siêu
cũng như ấu trúc ngôi đền...

Hoạt động 5: Thực hành - Sau khi đi thực tế, HS trở
làm việc nhóm
về sân đình, GV tổ chức
(20-30 phút)
cho HS quan sát lại một lần
nữa những hình ảnh về
Trương Hán Siêu cũng như
cấu trúc của ngơi đền bằng
phơng trình chiếu.
- GV để thời gian cho HS
thực hành bằng hoạt động
nhóm.
-GV chia HS thành 4 nhóm.

15

qua sự cung cấp của các
nhóm, đối tượng dự hướng
và của GV

- Các nhóm thảo luận và
tùy chọn phần việc thuyết
minh:
+Nhóm 1: Tham
quan và tìm hiểu về bài thơ
mà Trương Hán Siêu đề thơ
trên vách núi Dục Thúy,
quang cảnh chung của đền
thờ và cảnh đẹp núi Non
Nước.

+ Nhóm 2: Tham
quan và tìm hiểu về tiểu sử,
cuộc đời của danh nhânnhân vật lịch sử Trương
Hán Siêu.
+ Nhóm 3: Tham
quan và tìm hiểu về sự
nghiệp cũng như những
đóng góp của danh nhânnhân vật lịch sử Trương
Hán Siêu.
+ Nhóm 4: Tham
quan và tìm hiểu về đặc
điểm, kiến trúc, giá trị ý
nghĩa văn hóa, lịch sử của
đền thờ Trương Hán Siêu.
- Nhóm trưởng phân công,
hướng dẫn các thành viên
quan sát, tưởng tượng đề
xuất cách miêu tả của từng
cá nhân. + Thư ký tổng hợp
ý kiến.
+ Trưởng nhóm lựa chọn
hướng đi chung nhất cho
đội, tiến hành phân cơng
chụp hình, lên kịch bản,
đạo diễn cho phần thuyết
minh.
+ Thành lập ban chuyên gia
để kiểm duyệt lại những
thông tin cá nhân đề xuất.

Hoạt động 6: Giải lao
(15 - 20 phút)
Bổ sung những kiến thức về
nhân vật Trương Hán Siêu, về
đền thờ Trương Hán Siêu
qua hình thức văn hóa văn
nghệ. Chọn một trong các
hình thức sau:
- Nghe kể chuyện về Trương
Hán Siêu.
- Ngâm thơ, đọc thơ hoặc hát
những tác phẩm của Trương
Hán Siêu như: Bạch Đằng
giang phú, Dục Thúy sơn
Linh Tế tháp kí, Khai Nghiêm
tự bi kí...
- Hoặc chiếu phim tư liệu về
Trương Hán Siêu.
Hoạt động 7: Trình bày kết
quả thực hành
(10 - 20 phút)
HS tự trình bày sản phẩm,
GV, đối tượng dự hướng và
HS các đội lắng nghe, thẩm
định, đóng góp ý kiến hoàn
thiện sản phẩm.

GV cử một HS lên điều - Trưởng nhóm, Thư ký
khiển chương trình.

nhóm hồn thiện cơng việc

Hoạt động 8:
III.Tổng kết bài học
(10 phút)
+ Cần phải có quan sát trực
tiếp, có tưởng tượng, tích lũy
kiến thức và tri thức về đề tài
cần thuyết minh, phát huy
năng lực sử dụng Tiếng Việt,
tình yêu, niềm say mê, tự hào
trân trọng…)

- Cho HS tự nhận xét và
đúc rút ra yêu cầu khi viết
văn thuyết minh về một
danh nhân- nhân vật lịch sử
từ bài học trải nghiệm .

- GV cho các đội lên thuyết
trình về phần chuẩn bị của
đội
mình khoảng (5
phút/đội.
- GV thống nhất u cầu
thuyết trình: HS khơng
đứng lên nói như một cái
máy mà để cho chúng phải
làm thực sự bằng tài năng
dàn dựng lựa chọn hình ảnh

và cách thuyết trình

- HS có thể trình bày bằng
miệng và có thêm những
hình ảnh minh họa do chính
đội đó dàn dựng bằng cách
quay, chụp lại các hình ảnh
rồi cho scan trên màn hình
hoặc có thể sử dụng những
hình ảnh trong bộ sưu tập
mà cơ giáo mang đi cho cả
lớp xem trong q trình tiết
học.
- Các nhóm khác lắng nghe,
quan sát và nhận xét, góp ý
bổ sung
- Các đội cử thành viên nêu
kiến thức mà đội của mình
đã thu nhận được:
Các đội nhận xét, đánh giá
và bổ sung cho nhau.

IV. KẾT THÚC BÀI HỌC
1. Củng cố, rút kinh nghiệm (5-7 phút)
- GV tổ chức cho HS tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau trong nhóm và các nhóm đánh
giá nhau. GV kết hợp cho điểm những học sinh có tinh thần làm việc tích cực và kết quả
làm việc tốt.

16

+ Đánh giá trong nhóm: Các thành viên thảo luận trong 5 phút đánh giá từng thành
viên trong nhóm. Thư kí ghi lại kết quả. (xem mẫu tại Phụ lục 3)
+ Đánh giá các nhóm: Các nhóm trưởng thảo luận trong 5 phút đánh giá cơng việc
của nhóm. Thư kí ghi lại kết quả. (theo mẫu tại Phụ lục 3) và nộp lại vào buổi học sau.
+ HS phát biểu cảm tưởng sau khi học xong buổi học.
- GV tổng kết, đánh giá về phương pháp tiến hành, tinh thần làm việc và kết quả của
từng nhóm.
2. Dặn dị, hướng dẫn bài tập. (3 phút)
- GV giao cho HS bài tập củng cố, làm ở nhà.
?. Cảm nhận của em về danh nhân- nhân vật lịch sử Trương Hán Siêu
?. Những việc làm của em để tỏ lòng biết ơn nhân vật Trương Hán Siêu? (Viết dưới
dạng một bài văn ngắn).
?. Viết một bài thuyết minh ngắn về đền thờ Trương Hán Siêu để quảng bá danh
thắng với khách du lịch.
- GV hướng dẫn HS soạn bài tiết sau
Sản phẩm của học sinh:
Sản phẩm cụ thể bao gồm:
- Các bản trình chiếu trên Powerpoint.
- Các bản tổng kết phần chuẩn bị trên giấy Ao.
- Các đoạn, các bài thuyết minh.
- Các tranh ảnh, tư liệu quan trọng và cần thiết về danh nhân- nhân vật lịch sử Trương
Hán Siêu.
- Phiếu học tập.
Tài liệu tham khảo
1. Ngữ văn 8-9 (Tài liệu giáo dục địa phương tỉnh Ninh Bình) – Phạm Thị Ánh
Nguyệt – NXB Giáo dục Việt Nam 2013
2. Ngữ văn THCS - Sách giáo viên (Tài liệu giáo dục địa phương tỉnh Ninh Bình) –
Phạm Thị Ánh Nguyệt – NXB Giáo dục Việt Nam 2013
3. SGK Ngữ văn 8- NXB Giáo dục Việt Nam

4. Sách hỏi – đáp kiến thức Ngữ Văn 9- NXB Sư phạm Hà Nội
5. 100 bài văn ứng dụng lớp 8- Nhà xuất bản Thanh Niên.
6. Các dạng bài tập làm văn lớp 8.
7 SGK Giáo dục công dân 7.
8.Lịch sử 6-7 (Tài liệu giáo dục địa phương tỉnh Ninh Bình)- Vũ Thị Hồng NgaNXB Giáo dục Việt Nam 2013.
9.Kể chuyện lịch sử nước nhà- Nhà xuất bản Hà Nội
10 Tham khảo từ nguồn thông tin trên mạng Intenet.
PHỤ LỤC
1. Phiếu hoạt động nhóm:
Phiếu số 1:
Câu hỏi khảo sát
? Xác định đối tượng học tập của buổi học ngày hơm nay
? Mục đích chính của buổi học
? Chuẩn bị tư liệu giới thiệu 1 cách ngắn gọn nhất (trong vòng 5 phút) về đối tượng học
tập của lớp ngày hôm nay.

17


Phiếu số 2:
Câu hỏi khảo sát
? Yêu cầu thuyết minh về nhân vật lịch sử nào.
? Cơng việc chính cần thực hiện khi thuyết minh về đối tượng.
? Cần tra cứu những nguồn thơng tin đó tại đâu.
? Q trình làm việc nhóm nên cắt cử, phân cơng cơng việc như thế nào.

Phiếu số 3:
Câu hỏi khảo sát
Tìm những nguồn thông tin về danh nhân- nhân vật lịch sử Trương Hán Siêu cùng khu di
tích lịch sử đền thờ Trương Hán Siêu

1. Ai là người đặt tên núi Non Nước(Ninh Bình) là Dục Thúy Sơn?
2. Em hiểu gì về quê hương, tiểu sử, cuộc đời, sự nghiệp cũng như những đóng góp của
danh nhân- nhân vật lịch sử Trương Hán Siêu đối với quê hương, đất nước?
3. Tác phẩm nổi tiếng của Trương Hán Siêu ?
4. Để tỏ lòng biết ơn, trân trọng danh nhân- nhân vật lịch sử Trương Hán Siêu, nhân dân
Ninh Bình đã làm gì?
5.Đền thờ Trương Hán Siêu được xây dựng khi nào? ở đâu? Đặc điểm về kiến trúc? Có
giá trị ý nghĩa văn hóa, lịch sử như thế nào?
6. Điểm giống và khác nhau giữa bài văn thuyết minh về một danh nhân- nhân vật lịch
sử với bài thuyết minh về một khu di tích lich sử văn hóa, danh lam thắng cảnh?
Phiếu số 4:
Câu hỏi khảo sát
1. Thế nào là thuyết minh về một danh nhân- nhân vật lịch sử ?
2. Các phương pháp thuyết minh?
3. Khi thuyết minh về một danh nhân- nhân vật lịch sử người viết cần phải lưu ý điều
gì?
4. Bài văn thuyết minh gồm mấy phần? Yêu cầu của mỗi phần ?
(Phần mở bài: Giới thiệu về ai ? Tại sao giới thiệu về nhân vật đó ?
Phần kết bài: người viết bày tỏ thái độ, tình cảm gì đối với nhân vật)
Phần thân bài: Thuyết minh những khía cạnh nào của nhân vật?)
5. Cách tổ chức các đoạn văn như thế nào ? Có phù hợp với yêu cầu giới thiệu về đối
tượng này không ?
6. Các kiểu câu nghi vấn, cảm thán, phủ định, cầu khiến được sử dụng như thế nào ?
Cách dùng từ, đặt câu có gì đặc biệt ?

18


2. Quy trình hoạt động nhóm:
* Các nhóm phân cơng nhóm trưởng và cơng việc cho từng thành viên trong nhóm.

Cụ thể bằng bảng phân cơng theo mẫu sau:
Lớp:………..
Nhóm……………………..
Nhóm trưởng:………………………….
STT Họ và tên

Nội dung công việc được giao

* GV hướng dẫn cụ thể cách thức làm việc và những tiêu chí đánh giá cụ thể đối với
từng cá nhân, từng nhóm:
1. Các nhóm tự đánh giá ý thức, năng lực làm việc, hợp tác nhóm của từng thành
viên trong nhóm.
2. Các nhóm và giáo viên cùng đánh giá hiệu quả hoạt động nhóm của từng nhóm
thơng qua các hoạt động.
3. Các nhóm và giáo viên cùng đánh giá chất lượng của sản phẩm của từng nhóm
thơng qua báo cáo sản phẩm.
4. Kết quả tổng hợp của từng cá nhân gồm:
+ Kết quả tự đánh giá từng thành viên trong nhóm (Do thư ký của từng nhóm tổng hợp)
+ Kết quả sản phẩm của từng nhóm
*GV cũng chú ý các nhóm cần có sự trao đổi trong q trình làm việc vì một số vấn đề cần
sử dụng kiến thức từ nhóm khác để giải quyết; đặc biệt giữa các nhóm được phân công
phản biện lẫn nhau.
2. Hướng dẫn tiết dạy học trên lớp có sử dụng di sản
Trong chương trình ngữ văn địa phương Ninh Bình lớp 6-7, khi học phần văn học
dân gian và tập làm văn, học sinh cần liên hệ những hiểu biết về lịch sử; nguồn gốc sự hình
thành, sự ra đời con người, sự vật ở Ninh Bình; về văn hóa truyền thống dân gian, những
phong tục tín ngưỡng; các di tích lịch sử văn hóa... Theo phương hướng trên, chúng tơi tiến
hành chọn bài “Mả táng hàm rồng” ( Bài 17- tiết 70 theo phân phối chương trình- Ngữ văn
6-7 địa phương Ninh Bình) để dạy trên lớp.
Bài 17 (Tiết 70 )

MẢ TÁNG HÀM RỒNG
(Truyền thuyết )
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1.Về kiến thức:
- Hiểu được nội dung, ý nghĩa của truyện, sự ra đời dị thường của Đinh Bộ Lĩnh.
- Hiểu được kiến thức lịch sử: Đinh Bộ Lĩnh phất cờ tụ nghĩa ở động Hoa Lư, dẹp loạn 12
sứ qn, lên ngơi Hồng Đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, xây dựng kinh đô Hoa Lư.
- Hiểu được một số nét nghệ thuật tiêu biểu của truyện cổ dân gian Mả táng hàm rồng và kể
lại được truyện này.
2.Về tư tưởng, thái độ:

19


- Giáo dục ý thức giữ gìn di sản văn hóa lịch sử của q hương Ninh Bình, tự hào về truyền
thống lịch sử, quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc.
-Thêm hiểu biết, trân trọng và yêu quý truyện cổ dân gian của quê hương Ninh Bình.
-Bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, giữ gìn vốn văn hóa tinh thần của quê hương.
3. Về kĩ năng:
- Rèn kĩ năng đọc diễn cảm, bước đầu biết phân tích, cảm nhận văn bản.
- Rèn kĩ năng biết lựa chọn những kiến thức về lịch sử, về di sản văn hóa ở địa phương Ninh
Bình để minh họa.
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
1. Giáo viên: sách giáo khoa, sách giáo viên, tài liệu tham khảo, máy tính.
2. Học sinh: sách giáo khoa, tư liệu tham khảo, giấy, bút.
III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
Đọc diễn cảm, đọc sáng tạo, đóng vai, phát vấn, thảo luận, diễn giảng.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ:( 5 phút)

? Trong chương trình văn học dân gian học kì 1 lớp 6, em đã học những câu chuyện truyền
thuyết nào?
? Những câu chuyện truyền thuyết đó có ý nghĩa gì?
-> Học sinh trả lời, học sinh nhận xét bổ sung, giáo viên chốt kiến thức và đánh giá.
2. Bài mới: ( 35 phút)
Giáo viên hướng dẫn học sinh vào bài mới bằng nhiều cách.
Cách 1: Giáo viên dẫn vào bài mới bằng cách cho học sinh nghe băng vi deo bài hát về
Đinh Bộ Lĩnh, phát vấn:
? Cảm nhận của em về giai điệu mà em vừa được nghe?
(Gợi ý: giai điệu âm vang hào hùng, thể hiện hào khí, ngợi ca nhân vật anh hùng dân tộc
Đinh Bộ Lĩnh...)
? Em có hiểu biết gì về nhân vật lịch sử này?
-> Học sinh trả lời, giáo viên dẫn vào bài.
Cách 2: Giáo viên cho học sinh đóng một vở kịch ngắn về Đinh Bộ Lĩnh để dẫn vào bài.
Cách 3: Giáo viên giới thiệu sơ lược về nhân vật lịch sử Đinh Bộ Lĩnh (Đinh Tiên Hồng)
với những chiến cơng, những truyền thuyết và huyền thoại về ơng, từ đó dẫn dắt học sinh
tiếp cận văn bản.
TIẾN TRÌNH BÀI HỌC
Hoạt động 1: (10 phút)
I.Tìm hiểu chung.
1. Đọc.

2.Bố cục.
+ Phần 1: Một hôm Bộ Lĩnh
lặn xuống đáy sơng Đại
Hồng…. lên ngơi hồng đế.
→ Sự kiện Đinh Bộ Lĩnh gặp
người khách Tàu, nhận lời
giúp người khách; Đinh Bộ
Lĩnh đánh tráo bộ hài cốt

trong chĩnh sành; Đinh Bộ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV
GV yêu cầu HS chú ý sgk.
- GV hướng dẫn HS đọc và
yêu cầu đọc văn bản: Đọc
diễn cảm, ngắt câu, ngắt
đoạn chính xác, chú ý lời
thoại của nhân vật và yếu tố
kì lạ.
- GV hướng dẫn HS tìm
hiểu bố cục của truyện theo
hình thức nối cột: một bên
là các đoạn văn một bên là
nội dung (có thể cho thêm
cả các phương án nhiễu để
học sinh phải tư duy) cho
phù hợp với bố cục của văn

20

HOẠT ĐỘNG CỦA HS


Lĩnh lên ngơi Hồng đế.
Phần 2: Đinh Tiên
Hồng lên ngơi được dăm
năm….Cơ nghiệp đế vương
của nhà Đinh cũng mất từ
đấy”.

→ Cuộc gặp gỡ giữa Đinh
Tiên Hồng và thầy địa lí
người Tàu, thầy địa lí người
Tàu bày cách yểm mạch,
Đinh Tiên Hồng và Đinh
Liễn bị sát hại.
Phần 3: Đoạn cịn lại.
→ Triều đình nhà Đinh truy
nã người khách Tàu và bài
học cho đời sau.

bản:
? Em hãy sắp xếp ngữ liệu
của cột A cho phù hợp với
nội dung cột B?
HS thảo luận trả lời, nhận
Ngữ liệu (A) Nội dung xét, bổ sung.
(B)
1. Một hơm a. Triều
Bộ Lĩnh lặn đình nhà
xuống đáy Đinh truy
sơng
Đại nã người
Hồng….
khách Tàu
lên
ngơi và bài học
hồng đế.
cho đời
2. Đinh Tiên sau.

Hồng lên b.
Việc
ngơi được Đinh Bộ
dăm
Lĩnh lên
năm….Cơ
ngơi
nghiệp
đế Hồng đế.
vương của
nhà
Đinh c. Cuộc
cũng mất từ gặp
gỡ
đấy”.
giữa Đinh
Tiên
3.
Mọi Hoàng và
chuyện xảy thầy địa lí
ra
đã người
lâu….đến
Tàu. Đinh
bây giờ.
Tiên
Hồng và
Đinh Liễn
bị sát hại.
d.Thầy

địa
lí
người Tàu
yểm mạch
- Giáo viên chốt kiến thức
ghi bảng, trình chiếu trên
máy
? Từ sự sắp xếp nội dung
với ngữ liệu đó, em có nhận
xét gì về bố cục của truyện?
* Giáo viên sử dụng tư
liệu di sản: Giới thiệu về
sơng
HồngLong(sơng
Đại Hồng): Từ núi Cắm
Gươm (Gia Tiến) qua bến
đị Trường n( Hồng
Long Độ) đến Gián Khẩu.

21


3.Sự việc chính, nhân vật
chính.

-

Sự việc.

+ Đinh Bộ Lĩnh phát

hiện điều kì lạ dưới sơng Đại
Hồng.
+ Người khách lạ nhờ
Đinh Bộ Lĩnh đặt chiếc chĩnh
sành vào miệng rồng nhưng
Đinh Bộ Lĩnh lại đặt hài cốt
Rái Thần.
+ Đinh Bộ Lĩnh lớn
nhanh, dẹp loạn sứ qn, lên
ngơi Hồng đế.
+ Thầy địa lí Tàu âm
mưu, nhà Đinh sụp đổ

Sơng Đại Hồng là đoạn từ
núi Cắm Gươm về Đại Hữu
(Gia Phương- Gia Viễn)
đến ngã ba Lục Khối.
Sơng này chảy qua làng
Đại Hữu của Đinh Bộ Lĩnh.
- GV hướng dẫn HS
tìm hiểu sự việc chính,
nhân vật chính:
? Câu chuyện này
có những sự việc nào? Em
có thể kể tóm tắt truyện
theo các sự việc?
- GV có thể u cầu
HS tóm tắt bằng hình thức
sơ đồ hóa. Cơng việc này
có thể GV chuẩn bị giấy

rơky sẵn sau đó cho HS tự
trình bày giữa các nhóm
xem đội nào làm đúng nhất,
dễ hiểu nhất, khoa học
nhất.
- GV nhấn mạnh
trên máy chiếu:
? E hiểu gì về Rái
Thần, động Hoa Lư?.

Hs thực hiện các nhiệm vụ
công việc mà giáo viên
giao theo hình thưc hoạt
động cặp đơi/nhóm lớn
- HS đại diện nhóm trả lời,
HS nhóm khác nhận xét,
đánh giá, bổ sung..

- HS quan sát, thảo luận và
* Giáo viên sử dụng tư trả lời câu hỏi
liệu di sản về cố đô Hoa
- Nhân vật:
Lư để giới thiệu cho HSvà
+ Đinh Bộ Lĩnh.
gợi hs hướng đến nhân vật
+ Thầy địa lí
chính Đinh Bộ Lĩnh
+ Bà Đàm Thị.
? Theo em, trong đoạn tư
liệu trên gợi nhắc nhân vật

nào trong lịch sử dân tộc.
? nhân vật đóa có xuất hiện
trong văn bản này khơng, là
ai.Đó có phải là nhân vật
chính khơng vì sao
-HS trả lời, Gv chốt ý
Hoạt động 2 (15-17 phút)
- GV hướng dẫn HS tìm
II. Tìm hiểu chi tiết.
hiểu về nhân vật Đinh Bộ
Lĩnh thơng qua hình thức
1.Nhân vật Đinh Bộ Lĩnh.
thảo luận theo nhóm.
- GV trình chiếu câu hỏi
- Được hiện lên qua tên gọi, thảo luận nhóm tùy theo

22


lời nói, cử chỉ, hành động,
việc làm, tài năng.
- Đinh Bộ Lĩnh đặt chĩnh
sành có bộ hài cốt Rái Thần
vào giữa miệng Rồng.
- Đinh Bộ Lĩnh lớn nhanh
như thổi, thông minh, lanh lợi
hơn người, phất cờ tụ nghĩa,
đánh dẹp các sứ cát cứ, thống
nhất đất nước, lên ngơi Hồng
đế

- Nghe lời thầy địa lí Tàu->
cơ nghiệp nhà Đinh mất.
 để thể hiện niềm tự
hào, tôn vinh, trân trọng, ngợi
ca nhân vật Đinh Bộ Lĩnh.
Thể hiện ước mơ chinh phục,
khám phá tự nhiên của con
người. Con người với sức
mạnh, lòng dũng cảm, sự
thơng minh, mưu trí sẽ chiến
thắng tất cả.

năng lực học sinh.
- GV hướng dẫn HS làm
ra giấy rôky. GV có thể
viết kẻ khung trước một số
ý để HS theo đó điền vào.
- GV quy định thời gian
làm việc (từ 10 phút đến
15 phút). Học sinh các
nhóm có nhóm trưởng, thư
kí, thành viên. Nhóm
trưởng điều hành hoạt động
của nhóm mình, thư kí
tổng hợp các ý kiến.
- Gói câu hỏi thảo luận theo
nhóm năng lực HS ( Phụ
lục 1)
- GV bổ sung phần, sửa
lỗi, chốt ý cần ghi bảng,

trình chiếu về chi tiết kì
ảo; Ý nghĩa của những chi
tiết kì ảo; Các chi tiết kì ảo
của truyện gắn với sự thật
lịch sử của dân tộc; nhận
xét cách kể chuyện của tác
giả; bài học rút ra từ câu
chuyện... để học sinh khắc
sâu lại kiến thức.
* Giáo viên sử dụng tư
liệu di sản: Trình chiếu tư
liệu minh họa về Đinh Bộ
Lĩnh.
- Đinh Bộ Lĩnh( Đinh Tiên
Hồng Đế) sinh 924, mất
979, ở thơn Kim Lư, làng
Đại Hữu, châu Đại Hồng (
nay thơn Văn Bịng, xã Gia
Phương, huyện Gia Viễn,
tỉnh Ninh Bình)
- Là người thơng minh, có
chí khí, giỏi võ nghệ, có tài
thao lược, là người có cơng
dẹp loạn 12 sứ qn.
- Năm Mậu Thìn (968),Vạn
Thắng lên ngơi Hồng đế,
hiệu là Đại Thắng Minh
Hồng đế, đặt quốc hiệu là
Đại Cồ Việt, đóng đơ ở Hoa
Lư.

- Năm Canh Ngọ(970),
ông đặt niên hiệu là Thái

23

-HS mang sản phẩm
làm việc nhóm lên dán trên
bảng và thuyết trình sản
phẩm thảo luận nhóm của
nhóm mình.
- HS các nhóm lắng
nghe, nhận xét, đánh giá
câu trả lời của nhóm bạn.
- GV cùng HS
nhóm khác sẽ đặt thêm các
câu hỏi phụ để yêu cầu
nhóm đó trả lời. –


Bình, cho đúc tiền đồng
( là đồng tiền xưa nhất của
nước ta).
- Ơng có cơng lớn trong
việc dẹp n loạn giặc, xóa
bỏ tình trạng cát cứ , xây
dựng nhà nước phong kiến
trung ương tập quyền đầu
tiên của nước ta.
- Đại Thắng Minh Hồng
đế mất, được triều thần tơn

là tiên Hồng đế, linh cữu
an táng ở Sơn Lăng- núi
Mã Yên, Hoa Lư.
* Giáo viên sử dụng
tư liệu di sản: Trình chiếu
Video về Đinh Bộ Lĩnh,
đền thờ vua Đinh- Lê:
.
2 Các chi tiết kì ảo:
GV tung câu hỏi thảo luận HS tiến hành thảo luận
nhóm, báo cáo kết quả
- Vực xốy trên sơng Đại và u cầu hs làm việc
thảo luận
Hồng có một ngầm đá lớn nhóm
như miệng con rồng, nước ? Tìm các chi tiết kì ảo
xốy trịn quanh một quả cầu ? Giải thích việc sử dụng
lung linh bảy sắc cầu vồng ở những yếu tố kỳ ảo trong
giữa miệng con rồng, chỉ có truyện.
Đinh Bộ Lĩnh là dám lặn cịn ? Chi tiết kỳ ảo của truyện
khơng ai có thể lặn xuống gắn với sự thật lịch sử nào
được.

của dân tộc

- Đinh Bộ Lĩnh đặt chĩnh GV cung cấp thơng tin:
sành có bộ hài cốt Rái Thần ở

Truyền thuyết là loại

bên trong vào giữa miệng truyện dân gian kể về các

rồng thì bỗng sấm chớp nổi nhân vật và sự kiện có liên
lên ầm ầm, nước sơi sùng sục quan đến lịch sử quá khứ,
như người nấu, hàm rồng thường có yếu tố tưởng
ngậm chặt lấy bộ hài cốt Rái tượng kì ảo. Truyền thuyết
Thần.( Bộ hài cốt Rái Thần Mả táng hàm rồng có liên
theo bà Đàm Thị đó chính là quan đến sự thật lịch sử nhà
bộ hài cốt cha của Đinh Bộ Đinh, đồng thời thể hiện
Lĩnh).

thái độ, cách đánh giá của

24