Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng tám (1939 1945) nước việt nam dân chủ cộng hoà ra đời (9)

Bài 16. PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ
TỔNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM (1939 - 1945)
NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA RA ĐỜI.


I. Tình hình Việt Nam trong những năm 1939 - 1945
1. Tình hình chính trị
- CTTG2 bùng nổ, Pháp đầu hàng Đức (6/ 1940) và thi hành những
chính sách thù địch ở thuộc địa.
Tình hình chính
- 9/1940: Nhật tấn cơng Đông Dương, Pháp đầu
trị trong những
hàng → Pháp - Nhật cấu kết bóc lột nhân dân ta
năm 1939 - 1945
có gì nổi bật?
- 3/1945: Nhật đảo chính Pháp, ta tăng cường hoạt
động để tiến tới Tổng khởi nghĩa.
Quân Nhật tiến vào Hải Phòng


I. Tình hình Việt Nam trong những năm 1939 - 1945
2. Tình hình kinh tế - xã hội

Kinh tế:

Pháp: thi hành chính sách Kinh tế chỉ huy, tăng thuế
cũ, đặt thêm thuế mới
Nhật: bắt Pháp nộp tiền, cướp đất, bắt nhân dân nhổ
lúa trồng đay, thầu dầu, khai mỏ.

Xã hội

Nạn đói cuối 1944 - đầu 1945 khiến hơn 2 triệu người chết


ĐĨI - Bàng Bá Lâm
Năm Ất Dậu, tháng Ba, cịn nhớ mãi 
Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương! 
Những thây ma thất thểu đầy đường, 
Rồi ngã gục không đứng lên vì... đói! 
Đói từ Bắc Giang đói về Hà Nội, 
Đói ở Thái Bình đói tới Gia Lâm. 
Khắp đường xa những xác đói rên nằm 
Trong nắng lửa, trong bụi lầm co quắp 
Giữa đống giẻ chỉ cịn đơi hố mắt 
Đọng chút hồn sắp tắt của thây ma… 


NẠN ĐĨI CUỐI 1944 - ĐẦU 1945
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng so sánh nạn đói năm 1945 ở Việt
Nam với tổn thất của cuộc chiến tranh Pháp - Đức, Người viết
“Nạn đói kém nguy hiểm hơn nạn chiến tranh! Thí dụ, trong 6
năm chiến tranh, nước Pháp chỉ chết 1 triệu người, nước Đức chỉ
chết chừng 3 triệu người. Thế mà, nạn đói nửa năm ở Bắc Bộ ta
đã chết hơn 2 triệu người…” (Trích Hồ Chủ Tịch hơ hào chống
nạn đói năm 1945).


Nạn đói năm 1945 diễn ra từ cuối năm 1944 đến tháng 5 năm 1945
với “địa bàn” chính từ Quảng Trị ra Bắc Bộ với “trung tâm” là tỉnh
Thái Bình. Theo con số ghi chép từ cuốn sách “Nạn đói năm 1945 ở

Việt Nam - những chứng tích lịch sử” của GS. Văn Tạo và GS. Furuta
Moto, ở xã Tây Lương (thuộc Tiền Hải - Thái Bình) nơi nạn đói diễn ra
kinh hoàng nhất, 66,66 % số dân của xã chết đói, trong đó rất nhiều
gia đình chết cả nhà, nhiều dòng họ chết cả họ.


II. Phong trào giải phóng dân tộc từ tháng 9/ 1939 - 3/ 1945
1. Hội nghị tháng 11/ 1939 (TW6)
NỘI DUNG HỘI NGHỊ:
- Nhiệm vụ CM: chuyển từ đấu tranh đòi dân sinh dân chủ →Tại
đấu
sao nhiệm vụ
tranh đánh đổ đế quốc, tay sai.
cách mạng có sự
thay đổi so với
- Chủ trương thành lập Mặt trận
trước đó (giai đoạn
thống nhất dân tộc phản đế Đông Dương.
1936 - 1939)?
Ý nghĩa: đánh dấu sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược của Đảng, đặt
nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu


II. Phong trào giải phóng dân tộc từ tháng 9/1939 đến tháng
3/ 1945
3. Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng. Hội nghị
BCH Trung ương ĐCS Đông Dương lần thứ 8 tháng 5/ 1941
Ngày 28/ 1/ 1941: Nguyễn Ái Quốc về nước, trực tiếp lãnh đạo cách mạng.

Ngày 28/ 01/ 1941 tại Cột mốc 108, Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc sau 30
năm bôn ba ra đi tìm đường cứu nước, giải phóng dân tộc. Người đã chọn Pắc
Bó - Cao Bằng là nơi dừng chân đầu tiên khi trở về để chèo lái con thuyền
cách mạng của dân tộc.

“Bác đã về đây, Tổ quốc ơi!
Nhớ thương, hòn đất ấm hơi Người
Ba mươi năm ấy, chân không nghỉ
Mà đến bây giờ mới tới nơi!” (Tố Hữu)


Cuộc sống của Bác tại Pắc Pó, Cao Bằng
Sáng ra bờ suối, tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang

Di tích bàn đá, nơi Bác làm việc


* Hội nghị BCH Trung Ương ĐCSĐD lần thứ 8 tháng 5/ 1941.
• Thời gian: tháng 5/ 1941
• Chủ trì: Nguyễn Ái Quốc
• Địa điểm: Lán Khuổi Nậm, Pắc Pó, Cao Bằng


* Hội nghị BCH Trung Ương ĐCSĐD lần thứ 8 tháng 5/ 1941.
* Nội dung:
•Nhiệm vụ CM chủ yếu trước mắt là GPDT.
•Đường lối: Sau khi đánh đuổi Pháp - Nhật sẽ thành lập nước Việt

Nam dân chủ cộng hịa.
•Chủ trương thành lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (Việt
Minh)
•Chuẩn bị khởi nghĩa là nhiệm vụ trọng tâm.

Ý nghĩa: Hoàn chỉnh chủ trương chuyển hướng chỉ
đạo chiến lược đã được đề ra từ Hội nghị BCH TƯ 6 →
Giải phóng dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu!


Căn cứ Cao Bằng
II. Phong trào giải phóng dân tộc từ tháng 9/1939-3/1945
4. Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền

a. Chuẩn bị lực lượng cho cuộc khởi nghĩa

• Xây dựng lực lượng chính trị
• Xây dựng lực lượng vũ trang
• Xây dựng căn cứ địa cách mạng

Căn cứ
Bắc Sơn
-Võ Nhai


II. Phong trào giải phóng dân tộc từ tháng 9/ 1939 => 3/ 1945
4. Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền

a. Xây dựng lực lượng cho cuộc khởi nghĩa vũ trang
- Xây dựng lực lượng chính trị:

- Xây dựng lực lượng vũ trang:
- Xây dựng căn cứ địa:
b. Gấp rút chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền
- Tình hình chuyển biến mau lẹ, Hội nghị Võng La (2/ 1943) đề ra kế
hoạch khởi nghĩa vũ trang.
- Xây dựng lực lượng vũ trang; tháng 2/ 1944 Trung đội cứu quốc
quân III ra đời.
- Ngày 22/ 12/ 1944; đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân
thành lập.


Bản viết tay Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tun truyền giải phóng qn của
Chủ tịch Hồ Chí Minh


Võ Nguyên Giáp

Lễ thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân


Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập ngày
22 tháng 12 năm 1944 theo Chỉ thị của Lãnh tụ Hồ Chí Minh, tại
khu rừng giữa hai tổng Hồng Hoa Thám và Trần Hưng Đạo thuộc
châu Ngun Bình, tỉnh Cao Bằng (nay là xóm Nà Sang, xã Tam
Kim, huyện Ngun Bình, tỉnh Cao Bằng) nằm ở phía tây tỉnh Cao
Bằng, phía bắc giáp huyện Thơng Nơng, Bảo Lạc, phía tây là
huyện Pác Nặm, Ba Bể, phía nam là huyện Ngân Sơn (tỉnh Bắc
Cạn), phía đơng giáp huyện Hịa An.
Trong Chỉ thị, Người ghi rõ: “Tên Đội Việt Nam tuyên truyền giải
phóng qn, nghĩa là chính trị trọng hơn qn sự. Nó là đội tuyên

truyền”; “Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân là đội quân
đàn anh, mong cho chóng có những đội đàn em khác”; “Tuy lúc
đầu quy mơ của nó cịn nhỏ, nhưng tiền đồ của nó rất vẻ vang. Nó
là khởi điểm của giải phóng quân, nó có thể đi suốt từ Nam chí
Bắc, khắp đất nước Việt Nam”
(Trích: Hồ Chí Minh tồn tập)


Di tích đồi
Trần Hưng
Đạo ngày
nay


III. Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền
1. Khởi nghĩa từng phần (tháng 3 - giữa tháng 8/ 1945)

a. Nhật đảo chính Pháp. Chủ trương của ta.
- Đêm 9/3/1945: Nhật đảo chính Pháp => độc chiếm
Đơng Dương.

Đảng ta có chủ trương
gì sau vụ Nhật đảo
chính Pháp?

Vì sao Nhật
đảo chính
Pháp?

- Ngày 12/ 3/ 1945: Đảng ra chỉ thị

“Nhật - Pháp bắn nhau và hành động
của chúng ta” => kẻ thù là phát xít Nhật.
- Phát động cao trào kháng Nhật chuẩn
bị Tổng khởi nghĩa


III. Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền
1. Khởi nghĩa từng phần (tháng 3 - giữa tháng 8/ 1945)

b. Cao trào kháng Nhật cứu nước.
Địa điểm
Căn cứ
Cao - Bắc - Lạng

Bắc Kì, Trung Kì
Quảng Ngãi
Nam Kì

Diễn biến
Giải phóng hàng loạt các châu, xã, huyện.

“Phá kho thóc, giải quyết nạn đói”.
Tù chính trị nổi dậy, đội du kích Ba Tơ được
thành lập.
Việt Minh hoạt động mạnh ở Mĩ Tho và Hậu
Giang.


III. Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền

2. Sự chuẩn bị cuối cùng trước ngày Tổng khởi nghĩa
- Tháng 4/ 1945: Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kì => phát
triển lực lượng vũ trang, lập Ủy ban quân sự cách mạng Bắc
Kì.
- Tháng 5/ 1945: Tân Trào là trung tâm chỉ huy khởi nghĩa.
- Tháng 6/ 1945: Khu giải phóng Việt Bắc thành lập gồm 6 tỉnh:
Cao - Bắc - Lạng - Hà - Tuyên - Thái.
- Tổng bộ Việt Minh lập Ủy ban dân tộc giải phóng các cấp.


Tân Trào:
Trung tâm
chỉ huy
khởi nghĩa

Lược đồ khu giải phóng Việt Bắc


III. Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền

3. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945
a. Nhật đầu hàng Đồng minh, lệnh Tổng khởi nghĩa được ban
bố
- Thế giới: Nhật thua trận, chịu hậu quả nặng nề. Ngày 15/ 8/
1945, Nhật đầu hàng đồng minh không điều kiện, thời cơ cách
mạng chín muồi.
- Trong nước:
+ Ngày 13/ 8: ra quân lệnh số 1, chính thức phát động Tổng
khởi nghĩa.
+ Ngày 14 -15/ 8: Hội nghị toàn quốc họp tại Tân Trào thông

qua kế hoạch khởi nghĩa và những vấn đề sau khởi nghĩa.
+ Ngày 16 -17/ 8: Đại hội quốc dân họp thơng qua 10 chính
sách của Việt Minh và thành lập Ủy ban giải phóng Việt Nam.


Đại hội quốc dân ở Tân Trào (Tuyên Quang)


Một số hình ảnh về địa điểm diễn ra Đại hội Quốc dân

Cây đa Tân Trào

Đình Hồng Thái

Đình Tân Trào

Lán Là Nừa