Tài liệu Chương IV: Dòng chảy năm thiết kế doc

66
Chổồng IV:
DOèNG CHAY NM THIT K
I. NĩI DUNG CUA TấNH TOAẽN DOèNG CHAY NM
1. Xaùc õởnh tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ cuớa cọng trỗnh

óứ phuỷc vuỷ cho cọng taùc lỏỷp dổỷ aùn vaỡ thióỳt kóỳ caùc cọng trỗnh
khai thaùc nguọửn nổồùc phuỷc vuỷ cho caùc ngaỡnh kinh tóỳ quọỳc dỏn, cỏửn
phaới tờnh toaùn nguọửn nổồùc. Caùc õỷc trổng thuyớ vn thióỳt kóỳ õổồỹc lổỷa
choỹn seợ laỡ cồ sồớ õóứ xaùc õởnh quy mọ kờch thổồùc cọng trỗnh. Nóỳu caùc
õỷc trổng õổồỹc choỹn thión lồùn thỗ quy mọ cọng trỗnh seợ lồùn so vồùi yóu
cỏửu gỏy laợng phờ, ngổồỹc laỷi õỷc trổng thuyớ vn thión nhoớ thỗ seợ khọng
an toaỡn cọng trỗnh õọứ vồợ gỏy hỏỷu quaớ nghióm troỹng.
Tióu chuỏứn thióỳt kóỳ cọng trỗnh õóửu õổồỹc õaùnh giaù trón cồ sồớ tỏửn
suỏỳt thióỳt kóỳ do Nhaỡ nổồùc quy õởnh. Quy õởnh tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ tuyỡ theo
cỏỳp cọng trỗnh.
Ba
ớng phỏn tờch cỏỳp cọng trỗnh
Cỏỳp cọng trỗnh
Nhaỡ maùy thuyớ
õióỷn (MW)
Cọng trỗnh tổồùi
(ha)
Cọng trỗnh cỏỳp
nổồùc (m
3
/s)
I
II
III

IV
V
> 300
50 ữ 300
2 ữ 50
0,2
ữ
2
< 0,2

> 50.000
10.000 ữ 50.000
2.1000
ữ
10.000
< 2.000

> 15
5 ữ 15
1
ữ
5
< 1

67
Tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ P% õổồỹc quy õởnh nhổ sau:
- Cọng trỗnh tổồùi: P = 75% (vồùi tỏỳt caớ caùc cỏỳp cọng trỗnh)
- Cọng trỗnh thuyớ õióỷn: P = 90% (Vồùi cọng trỗnh cỏỳp I, II)
- Cọng trỗnh cỏỳp nổồùc: Tỏửn suỏỳt cọng trỗnh cỏỳp nổồùc chuớ yóỳu dổỷa
vaỡo yóu cỏửu cuớa họỹ duỡng nổồùc.

P = 95% - ọỳi vồùi cọng trỗnh cỏỳp nổồùc khọng cho pheùp giaùn
õoaỷn vaỡ khọng õổồỹc giaớm yóu cỏửu cỏỳp nổồùc.
P = 90% - ọỳi vồùi cọng trỗnh khọng cho pheùp cỏỳp nổồùc giaùn
õoaỷn nhổng õổồỹc giaớm yóu cỏửu cỏỳp nổồùc.
P = 80% - ọỳi vồùi cọng trỗnh cho pheùp giaùn õoaỷn cỏỳp nổồùc
trong thồỡi gian ngừn vaỡ õổồỹc giaớm yóu cỏửu cỏỳp
nổồùc.
Doỡng chaớy nm thióỳt kóỳ coù thóứ bióứu thở mọỹt trong caùc õaỷi lổồỹng
sau:
- Tọứng lổồỹng doỡng chaớy nm W (m
3
)
- Lổu lổồỹng bỗnh quỏn nm Q (m
3
/s)
- Moõun doỡng chaớy nm M (l/s - km
2
)
- Lồùp nổồùc doỡng chaớy nm Y (mm)
- Hóỷ sọỳ doỡng chaớy nm
Quan hóỷ giổợa caùc õaỷi lổồỹng trón nhổ sau:


==
12
1t
12
)
t
t

(Qd
t
)
t
(QW

68
Y =
F10
W
3

M =
F
Q10
3
(l/s - km
2
)
=
X
Y

2. Veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt vaỡ xaùc õởnh lổu lổồỹng doỡng chaớy nm thióỳt kóỳ:
Muọỳn veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt doỡng chaớy nm ta thổỷc hióỷn nhổ õaợ giồùi
thióỷu ồớ phỏửn trổồùc cuỷ thóứ laỡ:
- Tỏỷp hồỹp caùc giaù trở doỡng chaớy cuớa lióỷt taỡi lióỷu thọỳng kó.
- Xóỳp thổù tổỷ caùc giaù trở lồùn õóỳn beù, tờnh vaỡ veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt kinh
nghióỷm.
- Tờnh caùc õỷc trổng thuyớ vn cuớa lióỷt taỡi lióỷu thọỳng kó.

n
Q
Q
n
i

=

1n
)1K(
Q
)1n(
)QQ(
2
ii


=


=



1n
)1K(
Q
C
2

i
v


=

=


3
v
3
i
s
C)3n(
)1K(
C


=

- Veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt lyù luỏỷn theo phổồng phaùp thờch hồỹp hoỷc
phổồng phaùp 3 õióứm.
- Cn cổù theo tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ P, tổỡ õổồỡng tỏửn suỏỳt õaợ coù, xaùc
õởnh õổồỹc doỡng chaớy nm thióỳt kóỳ Q
p
.

69
3. Phán phäúi dng chy nàm thiãút kãú (Q ~ t):

Dng chy thiãút kãú Q
p
l dng chy
trong bçnh nàm theo táưn sút P. Dng
chy thay âäøi theo thåìi gian. Do âọ ta
phi càn cỉï vo quy lût dng chy v
tçm ra âỉåìng quạ trçnh dng chy Q ~ t.
II. TÊNH TOẠN LỈU LỈÅÜNG DNG CHY NÀM THIÃÚT KÃÚ
Dng chy nàm thiãút kãú âỉåüc xem xẹt våïi cạc trỉåìng håüp sau:
- Trỉåìng håüp cọ â ti liãûu vãư dng chy.
- Trỉåìng håüp cọ êt ti liãûu âo âảc dng chy.
- Trỉåìng håüp khäng cọ ti liãûu dng chy.
1. Trỉåìng håüp cọ â ti liãûu dng chy:

- Trỉåìng håüp âỉåüc coi l cọ â ti liãûu l dung lỉåüng máùu ti liãûu
n bo âm trong phảm vi sai säú cho phẹp.
Sai lãûch qn phỉång tỉång âäúi ca dng chy l:

%100
n
C
v
Q
=ε
Tỉì cäng thỉïc trãn ta rụt ra n

2
Q
v

4
C10
n
ε
=

Vê dủ: Våïi sai säú cho phẹp l ε
Q
= 7% v tỉì liãût ti liãûu tênh âỉåüc
C
v
= 0,3, váûy säú nàm ti liãûu phi cọ âỉåüc gi l â phi l:
n =
2
24
2
Q
2
v
4
7
)3,0(x10
C10
=
ε
= 18 nàm
Q
P
90%0
Q

90%

70
Nhổ vỏỷy lióỷt taỡi lióỷu n > 18 nm thỗ õổồỹc xem laỡ õuớ taỡi lióỷu.
Nóỳu coù õuớ taỡi lióỷu thỗ ta tióỳn
haỡnh caùc bổồùc õóứ veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt.
Theo hỗnh loaỷi cọng trỗnh ta coù tỏửn
suỏỳt thióỳt kóỳ P.
- Tổỡ õổồỡng tỏửn suỏỳt vaỡ P seợ xaùc
õởnh õổồỹc doỡng chaớy thióỳt kóỳ Q
p
.
2. Trổồỡng hồỹp coù ờt taỡi lióỷu õo õaỷc doỡng chaớy:

Khi lióỷt quan trừc ngừn khọng õuớ tờnh õaỷi bióứu õóứ xaùc õởnh doỡng
chaớy nm thióỳt kóỳ, vóử nguyón từc cỏửn tióỳn haỡnh keùo daỡi taỡi lióỷu doỡng
chaớy. Thổồỡng ngổồỡi ta duỡng phổồng phaùp phỏn tờch tổồng quan doỡng
chaớy giổợa traỷm tờnh toaùn vồùi traỷm gọỳc (traỷm lổu vổỷc tổồng tổỷ). Lổu
vổỷc tổồng tổỷ õổồỹc choỹn theo caùc õióửu kióỷn sau:
- Giổợa lổu vổỷc nghión cổùu vaỡ lổu vổỷc tổồng tổỷ phaới coù õióửu kióỷn
khờ hỏỷu giọỳng nhau.
- Coù sổỷ tổồng quan giổợa 2 lổu vổỷc vóử mỷt õởa hỗnh, õởa chỏỳt thọứ
nhổồợng vaỡ õióửu kióỷn che phuớ mỷt õỏỳt.
- Dióỷn tờch lổu vổỷc giổợa 2 lổu vổỷc khọng õổồỹc chónh nhau quaù 5
õóỳn 10 lỏửn.
- Chỏỳt lổồỹng taỡi lióỷu cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ tọỳt, thồỡ
i kyỡ õo õaỷc daỡi.
- Phaới coù ờt nhỏỳt 6 cỷp õióứm quan trừc õọửng bọỹ giổợa hai lổu vổỷc.
- Hóỷ sọỳ tổồng quan giổợa hai lổu vổỷc >
0,8.

Q
P%
P 0
Q
p

71
Nóỳu ta goỹi n laỡ sọỳ nm coù taỡi lióỷu cuớa lổu vổỷc nghión cổùu
(LVNC) vaỡ quan traùch song song vồùi lổu vổỷc tổồng tổỷ (LVTT); Goỹi N
laỡ sọỳ nm coù taỡi lióỷu cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ. Nhổ vỏỷy ta cỏửn phaới bọứ sung
taỡi lióỷu cho lổu vổỷc nghión cổùu vồùi sọỳ nm laỡ (N - n). Vióỷc bọứ sung taỡi
lióỷu tổỡ lổu vổỷc tổồng tổỷ sang lổu vổỷc nghión cổùu thổỷc hióỷn theo hai
phổồng phaùp.

a. Phổồng phaùp keùo daỡi trổỷc tióỳp:

Sau khi phỏn tờch tổồng quan, tờnh toaùn bọứ sung taỡi lióỷu cho lổu
vổỷc nghión cổùu (LVNC), luùc naỡy LVNC õaợ õuớ taỡi lióỷu vaỡ ta tờnh toaùn
caùc thọng sọỳ thọỳng kó veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt nhổ trổồỡng hồỹp coù õuớ taỡi lióỷu.
Trong trổồỡng hồỹp naỡy thỗ sọỳ nm bọứ sung taỡi lióỷu khọng nón quaù 1/3
sọỳ nm cuớa lióỷt taỡi lióỷu LVNC (tổùc laỡ
3
n
N

< n). Nóỳu sọỳ nm bọứ sung
taỡi lióỷu quaù nhióửu thỗ nón duỡng phổồng phaùp keùo daỡi giaùn tióỳp.
b. Phổồng phaùp keùo daỡi giaùn tióỳp:

Trong phổồng phaùp naỡy tổỡ vióỷc phỏn tờch tổồng quan ngổồỡi ta

thióỳt lỏỷp õổồỹc caùc cọng thổùc õóứ coù chuyóứn hoaù caùc tham sọỳ thọỳng kó
cuớa LVNC tổỡ thồỡi kyỡ ờt nm õóỳn thồỡi kyỡ nhióửu nm.
Vờ duỷ: Khoaớng lóỷch quỏn phổồng cuớa LVNC thồỡi kyỡ nhióửu nm laỡ:

)1(1
2
Na
2
na
n
N




=

Trong õoù:

N
- khoaớng lóỷch quỏn phổồng cuớa lổu vổỷc nghión cổùu (LVNC)
thồỡi kyỡ nhióửu nm (N nm)

72

n
- khoaớng lóỷch quỏn phổồng cuớa lổu vổỷc nghión cổùu (LVNC)
thồỡi kyỡ ờt nm (n nm)

Na

- khoaớng lóỷch quỏn phổồng cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ (LVTT)
thồỡi kyỡ nhióửu nm (N nm)

na
- khoaớng lóỷch quỏn phổồng cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ (LVTT)
thồỡi kyỡ ờt nm (n nm)
- Hóỷ sọỳ tổồng quan
Doỡng chaớy bỗnh quỏn nm cuớa LVNC õổồỹc tờnh toaùn tổỡ phổồng
trỗnh họửi quy nhổ sau:

)QQ(QQ
naNa
Na
N
nN



+=

Trong õoù
N
Q - Doỡng chaớy bỗnh quỏn cuớa LVNC vồùi N nm taỡi lióỷu
n
Q - Doỡng chaớy bỗnh quỏn cuớa LVNC vồùi n nm taỡi lióỷu

N
- Khoaớng lóỷch quan phổồng cuớa LVNC vồùi N nm taỡi lióỷu

Na

- Khoaớng lóỷch quan phổồng cuớa LVTT vồùi N nm taỡi lióỷu
Na
Q- Doỡng chaớy bỗnh quỏn cuớa LVTT vồùi N nm taỡi lióỷu
na
Q - Doỡng chaớy bỗnh quỏn cuớa LVTT vồùi n nm taỡi lióỷu
Tổỡ õoù xaùc õởnh õổồỹc C
v


N
N
v
Q
C

=

Trở sọỳ C
s
coù thóứ choỹn theo lổu vổỷc tổồng tổỷ hoỷc:
C
s
= mC
v


73
Nhổ vỏỷy khi õaợ coù Q, C
v
, C

s
thỗ coù thóứ tióỳn haỡnh tờnh toaùn doỡng
chaớy nm nhổ khi coù õuớ taỡi lióỷu.

3. Trổồỡng hồỹp khọng coù õuớ taỡi lióỷu õo õaỷc doỡng chaớy:

Khi khọng coù taỡi lióỷu õo õaỷc doỡng chaớy, thỗ ngoaỡi vióỷc tờnh toaùn
doỡng chaớy tổỡ taỡi lióỷu mổa vaỡ bọỳc hồi, ngổồỡi ta coỡn duỡng phổồng phaùp
sau õóứ xaùc õởnh
Q, C
v
, C
s
laỡ 3 õỷc trổng quan troỹng õóứ veợ õổồỡng tỏửn
suỏỳt.

a. Xaùc õởnh doỡng chaớy bỗnh quỏn Q:

Coù thóứ duỡng caùc phổồng phaùp sau õóứ xaùc õởnh doỡng chaớy bỗnh
quỏn.


. Duỡng phổồng phaùp lổu vổỷc tổồng tổỷ:

- Mổồỹn hóỷ sọỳ doỡng chaớy cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ. Doỡng chaớy cuớa
lổu vổỷc nghión cổùu õổồỹc xaùc õởnh nhổ sau:

Y =
a
.

X

Trong õoù:

a
hóỷ sọỳ doỡng chaớy cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ

X
lổồỹng mổa bỗnh quỏn cuớa lổu vổỷc nghión cổùu
- Mổồỹn moõun doỡng chaớy cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ

a
MM =
Trong õoù:
a
M - moõun doỡng chaớy cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ


. Phổồng phaùp nọỹi suy õởa lyù:

- Khi coù baớn õọử õúng trở moõun doỡng chaớy M hoỷc lồùp nổồùc
doỡng chaớy Y thỗ xaùc õởnh doỡng chaớy cuớa lổu vổỷc nghión cổùu bũng caùch
tra caùc giaù trở õoù trón õổồỡng õúng trở.

74


. Phổồng phaùp cọng thổùc kinh nghióỷm:

Coù thóứ duỡng cọng thổùc kinh nghióỷm õóứ xaùc õởnh doỡng chaớy:

Y = a . (
X
- b)
Trong õoù:
Y - Lồùp nổồùc doỡng chaớy bỗnh quỏn nm
X
- Lồùp nổồùc mổa bỗnh quỏn nm
a, b - Caùc tham sọỳ thay õọứi theo vuỡng khờ hỏỷu

b. Xaùc õởnh hóỷ sọỳ C
v
:

Thổồỡng duỡng cọng thổùc kinh nghióỷm õóứ xaùc õởnh C
v
:
C
v
= a - 0,063 log (F + 1)
Trong õoù: F - Dióỷn tờch lổu vổỷc
a - Xaùc õởnh theo phỏn vuỡng thuyớ vn
Hoỷc coù thóứ aùp duỷng cọng thổùc sau:
C
v
=
m
0
vx
C

Trong õoù: C
vx
- Hóỷ sọỳ bióỳn õọỹng cuớa lổồỹng mổa nm

- Hóỷ sọỳ doỡng chaớy
m - Tham sọỳ xaùc õởnh phỏn vuỡng thuyớ vn

c. Xaùc õởnh hóỷ sọỳ thión lóỷch C
s
:

Hóỷ sọỳ C
s
tờnh theo C
v
C
s
= mC
v

Khi khọng coù cồ sồớ õóứ choỹn m thỗ coù thóứ tờnh toaùn vồùi C
s
= 2C
v

Sau khi õaợ xaùc õởnh õổồỹc
Q, C
v

, C
s
seợ tờnh toaùn õổồỹc õổồỡng tỏửn
suỏỳt. ặẽng vồùi tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ P ta seợ xaùc õởnh õổồỹc Q
p
.



75
III. PHN PHI DOèNG CHAY NM THIT K
Doỡng chaớy trong mọỹt nm khọng phaới õóửu nhau maỡ coù thồỡi gian
doỡng chaớy lồùn coù thồỡi gian doỡng chaớy nhoớ dổồùi sổỷ taùc õọỹng cuớa caùc
yóỳu tọỳ sinh ra doỡng chaớy. Sổỷ thay õọứi doỡng chaớy trong nm õổồỹc goỹi laỡ
phỏn phọỳi doỡng chaớy nm. Phỏn phọỳi doỡng chaớy nm laỡ mọỹt õỷc trổng
quan troỹng mọ taớ chóỳ õọỹ doỡng chaớy sọng ngoỡi, noù quyóỳt õởnh õóỳn bióỷn
phaùp vaỡ quy mọ caùc cọng trỗnh khai thaùc nguọửn lổỷc.
Phỏn phọỳi doỡng chaớy nm õổồỹc bióứu thở ồớ hai phổồng thổùc sau:

- Theo õổồỡng quaù trỗnh lổu lổồỹng bỗnh quỏn thaùng (hoỷc tuỏửn)

Khi thồỡi õoaỷn tờnh toaùn bỗnh quỏn caỡng nhoớ (ngaỡy, tuỏửn) thỗ khaớ
nng bióứu thở sổỷ phỏn phọỳi doỡng chaớy trong nm caỡng roợ, nhổng vióỷc
tờnh toaùn khaù phổùc taỷp. óứ phuỷc vuỷ cho vióỷc thióỳt kóỳ vaỡ quaớn lyù vỏỷn
haỡnh caùc cọng trỗnh khai thaùc nguọửn nổồùc ngổồỡi ta thổồỡng sổớ duỷng
thồỡi õoaỷn tờnh toaùn bỗnh quỏn thaùng.

- Theo õổồỡng duy trỗ lổu lổồỹng bỗnh quỏn ngaỡy:

ổồỡng bióứu dióựn loaỷi naỡy khọng bióứu thở sổỷ thay õọứi cuớa doỡng

chaớy trong nm theo trỗnh tổỷ thồỡi gian, maỡ bióứu thở mọỳi quan hóỷ giổợa
lổu lổồỹng bỗnh quỏn naỡy vồùi thồỡi gian duy trỗ cuớa noù trong nm.
Trong chổồng trỗnh naỡy chố õi sỏu nghión cổùu õổồỡng quaù trỗnh
lổu lổồỹng bỗnh quỏn thaùng cuớa doỡng chaớy nm.
1. Xaùc õởnh quaù trỗnh doỡng chaớy nm (Q ~ t) khi coù õuớ taỡi lióỷu:

Thổồỡng duỡng phổồng phaùp nm õióứn hỗnh õóứ phỏn phọỳi doỡng
chaớy.


76
a. Choỹn nm õióứn hỗnh:

óứ choỹn nm õióứn hỗnh ta phaới coù lổu lổồỹng thióỳt kóỳ doỡng chaớy
nm Q
p
vaỡ lổu lổồỹng thióỳt kóỳ doỡng chaớy muỡa khọ Q
kp
(W
p
vaỡ W
kp
).
Xem xeùt trong caùc taỡi lióỷu thổỷc õo choỹn lỏỳy mọỹt nm õióứn hỗnh
õọửng thồỡi thoaớ maợn hai õióửu kióỷn sau:
+ Q
dh
~ Q
p
(hoỷc W

dh
+ Q
dh
~ Q
p
hoỷc W
bh
~ W
p
)
+ Q
kdh
~ Q
kp
(hoỷc W
kdh
~ Q
kp
)

b. Xaùc õởnh quaù trỗnh doỡng chaớy nm thióỳt kóỳ:

óứ chuyóứn quaù trỗnh doỡng chaớy nm õióứn hỗnh thaỡnh doỡng chaớy
nm thióỳt kóỳ cỏửn thổỷc hióỷn thu phoùng taỡi lióỷu.
Lổu lổồỹng thaùng muỡa khọ cuớa nm thióỳt kóỳ õổồỹc xaùc õởnh nhổ sau:
Q
itk
= K
1
Q

idh
Trong õoù: K
1
- hóỷ sọỳ thu phoùng doỡng chaớy muỡa khọ
K
1
=
kdh
kp
W
W

- Lổu lổồỹng cuớa caùc thaùng coỡn laỷi trong nm (muỡa mổa)
Q
itk
= K
2
Q
idh

Trong õoù: K
2
- hóỷ sọỳ thu phoùng doỡng chaớy muỡa mổa

kdhdh
kpp
2
WW
WW
K

=
Thổỷc tóỳ khi choỹn K
1
vaỡ K
2
khaùc nhau, thổồỡng khọng phuỡ hồỹp vồùi
thổỷc tóỳ, do õoù nhióửu khi ngổồỡi ta chố choỹn mọỹt hóỷ sọỳ thu phoùng laỡ:
K =
dh
p
W
W


77
2. Xaùc õởnh quaù trỗnh phỏn phọỳi doỡng chaớy Q ~ t khi coù ờt taỡi lióỷu:

Nóỳu tổỡ sọỳ nm õo õaỷc cuớa lổu vổỷc nghión cổùu coù khaớ nng choỹn
mọỹt nm õióứn hỗnh, thỗ vióỷc xaùc õởnh quaù trỗnh phỏn phọỳi doỡng chaớy
giọỳng nhổ trổồỡng hồỹp coù õuớ taỡi lióỷu. óứ choỹn nm õióứn hỗnh phaới dổỷa
vaỡo lổu vổỷc tổồng tổỷ, nm õióứn hỗnh phaới nũm vaỡo nm coù taỡi lióỷu õo
õaỷc song song giổợa hai lổu vổỷc.
Nóỳu nm õióứn hỗnh khọng õổồỹc choỹn theo yóu cỏửu trón thỗ ta coi
nhổ laỡ trổồỡng hồỹp khọng coù taỡi lióỷu õo õaỷc.
3. Xaùc õởnh phỏn phọỳi doỡng chaớy Q ~ t khi khọng coù taỡi lióỷu õo
õaỷc:
a. Mổồỹn daỷng phỏn phọỳi doỡng chaớy nm thióỳt kóỳ cuớa lổu vổỷc
tổồng tổỷ:

Trổồùc tión phaới choỹn õổồỹc lổu vổỷc tổồng tổỷ tổỡ õióửu kióỷn khờ hỏỷu,
lổu vổỷc, õởa hỗnh khi õaợ choỹn õổồỹc lổu vổỷc tổồng tổỷ tióỳn haỡnh xaùc
õởnh quaù trỗnh phỏn phọỳi doỡng chaớy nm thióỳt kóỳ lổu vổỷc tổồng tổỷ. Sau
õoù mổồỹn daỷng phỏn phọỳi doỡng chaớy cuớa lổu vổỷc tổồng tổỷ õóứ xaùc õởnh
quaù trỗnh cuớa lổu vổỷc thióỳt kóỳ.

b. Phỏn phọỳi doỡng chaớy lổu vổỷc thióỳt kóỳ theo daỷng phỏn phọỳi
õióứn hỗnh cho tổỡng vuỡng.

Trón cồ sồớ phỏn tờch quy luỏỷt vóử sổỷ thay õọứi doỡng chaớy trong
nm thióỳt kóỳ trón toaỡn vuỡng lồùn. Phỏn ra nhióửu phỏn khu thuyớ vn, mọựi
phỏn khu thuyớ vn õóửu coù daỷng phỏn phọỳi doỡng chaớy. Dổỷa vaỡo caùc
phỏn khu thuyớ vn õóứ phỏn phọỳi doỡng chaớy cho khu vổỷc nghión cổùu.

78
Chỉång V:
DNG CHY KIÃÛT THIÃÚT KÃÚ
I. KHẠI NIÃÛM VÃƯ DNG CHY KIÃÛT
1. nghéa ca dng chy kiãût trong thiãút kãú cäng trçnh:

Dng chy kiãût l dng chy ca säng vo thåìi k kiãût nỉåïc, tỉïc
l ma khä, thåìi k ny nỉåïc cung cáúp cho säng ch úu l nỉåïc ngáưm
trong khu vỉûc, thåìi k ny mỉa ráút êt, cọ nåi nhiãưu thạng liãưn khäng
mỉa. Khi cäng trçnh khai thạc nỉåïc dỉûa vo dng chy cå bn ca säng
(tỉïc khäng cọ sỉû âiãưu tiãút ca häư chỉïa) thç lỉu lỉåüng viãûc thiãút kãú quút
âënh chè tiãu täúi thiãøu ca cäng trçnh sỉí dủng nỉåïc, nhỉ cäng sút nh
nháút ca trảm båm hồûc cäng sút nh nháút ca trảm thu âiãûn âỉåìng
dáùn hồûc chiãưu sáu váûn ti thu nh nháút ca dng säng, tỉì dng chy
kiãût cn cọ thãø

xạc âënh sỉû xám nháûp màûn ca biãøn vo âáút liãưn.
Nhỉ váûy khi cọ dng chy kiãût thiãút kãú ta s cọ cå såí xạc âënh.
- Cäng sút ca mäüt mạy båm nỉåïc hồûc mäüt tcpin thu âiãûn
lm cå såí cho viãûc xạc âënh säú täø mạy ca trảm båm hồûc ca trảm
thu âiãûn.
- Våïi lỉu lỉåüng kiãût ta s xạc âënh mỉûc nỉåïc ỉïng våïi lỉu lỉåüng
kiãût, tỉì âọ xạc âënh loải thuưn b ph håüp âi trãn säng trong thåìi gian
ma khä.
- Âäúi våïi vng ven biãøn chëu sỉû nh hỉåíng ca thu triãưu, khi
säng cọ lỉu lỉåüng kiãût nháút cng lục xút hiãûn triãưu cỉåìng s lm cho
màûn xám nháûp vo âáú
t liãưn sáu hån, nh hỉåíng âãún cäng trçnh láúy
nỉåïc tỉåïi hồûc cung cáúp nỉåïc cho sinh hoảt. Trong trỉåìng håüp ny ta

79
phaới coù giaới phaùp cọng trỗnh thờch hồỹp, hoỷc ngn mỷn taỷi cổớa sọng
hoỷc xỏy dổỷng họử chổùa ồớ thổồỹng nguọửn tng lổu lổồỹng cho sọng vaỡo
thồỡi kyỡ kióỷt nổồùc nhũm õỏứy mỷn ra xa, vờ duỷ nhổ cọng trỗnh họử chổùa
Taớ Traỷch trón lổu vổỷc sọng Hổồng - Thổỡa thión Huóỳ.
2. Caùc yóỳu tọỳ aớnh hổồớng õóỳn doỡng chaớy kióỷt:
a. ióửu kióỷn khờ hỏỷu:

Khờ hỏỷu trong vuỡng quyóỳt õởnh chóỳ õọỹ ỏứm cuớa vuỡng õoù. vuỡng
coù lổồỹng mổa lồùn vaỡ mổa phỏn phọỳi õióửu hoaỡ thỗ ờt bở kióỷt hồn so vồùi
vuỡng lổồỹng mổa haỡng nm nhoớ maỡ phỏn bọỳ trong nm khọng õióửu hoaỡ.
vuỡng nhióỷt õọỹ khọ hanh, lổồỹng bọỳc hồi lồùn seợ laỡm cho doỡng sọng
caỷn kióỷt nhanh.

b. Mỷt õóỷm cuớa lổu vổỷc:

nhổợng vuỡng coù lồùp cỏy coớ vaỡ rổỡng che phuớ mỷt õỏỳt tọỳt coù taùc
duỷng giổợ nổồùc vaỡ õióửu tióỳt doỡng chaớy seợ tọỳt hồn so vồùi vuỡng rổỡng bở
phaù hoaỷi, lồùp phuớ mỷt õỏỳt bở trồ soới õaù. Thọứ nhổồợng cuớa khu vổỷc cuợng
coù aớnh hổồớng rỏỳt lồùn õóỳn doỡng chaớy kióỷt, nóỳu lổu vổỷc vaỡ vuỡng õỏỳt coù
tờnh thỏỳm nổồùc vaỡ giổợ nổồùc tọỳt seợ laỡm cho doỡng chaớy trong muỡa kióỷt
õióửu hoaỡ hồn. Ngoaỡi ra tyớ lóỷ dióỷn tờch ao họử so vồùi dióỷn tờch lổu vổỷc
caỡng lồùn thỗ khaớ nng giổợ nổồùc seợ tọỳt hồn bồới vỗ ao họử coù khaớ nng giổợ
nổồùc vaỡ õióửu tióỳ
t doỡng chaớy.

c. Taùc õọỹng cuớa con ngổồỡi:

Trong lổu vổỷc sọng nóỳu con ngổồỡi bióỳt gỗn giổợ mọi trổồỡng sinh
thaùi thỗ seợ laỡm cho doỡng chaớy õióửu hoaỡ hồn. Traùi laỷi nóỳu con ngổồỡi
khai thaùc rổỡng bổỡa baợi khọng coù kóỳ hoaỷch trọửng vaỡ baớo vóỷ rổỡng õỏửu
nguọửn, kyợ thuỏỷt canh taùc nọng nghióỷp khọng hồỹp lyù thỗ seợ laỡm cho
doỡng chaớy trong lổu vổỷc vaỡo muỡa khọ bở caỷn kióỷt nhanh.

80
3. Thäúng kã ti liãûu vãư dng chy kiãût:

Ti liãûu dng chy kiãût l thäúng kã dng chy kiãût nháút trong
mäüt kiãût våïi thåìi âoản thäúng kã
∆t khạc nhau.
Thåìi âoản thäúng kã
∆t cọ thãø l ngy, tỉïc l ngy cọ lỉu lỉåüng
kiãût nháút trong nàm; cọ thãø l thạng tỉïc l lỉu lỉåüng thạng kiãût nháút
trong nàm; hồûc thåìi âoản thäúng kã
∆t = 30 ngy, tỉïc l 30 ngy kiãût
nháút liãn tủc trong nàm.

Nãúu tênh toạn Q kiãût trong thåìi âoản
∆t, vê dủ Q kiãût
(30 ngy)
thç
trong mäùi nàm chn Q kiãût 30 ngy liãn tủc nh nháút trong ma kiãût.
Vê dủ:
Q 30 ngy kiãût
nh nháút cọ thãø tỉì 20/2 ÷ 21/3
- Nhỉ váûy l khäng nàòm gn
trong 1 thạng.
Hiãûn nay ngỉåìi ta thỉåìng
thäúng kã lỉu lỉåüng kiãût theo
thạng, êt khi thäúng kã theo ngy v theo tưn.
Phỉång phạp tênh toạn dng chy kiãût thiãút kãú cng giäúng nhỉ
dng chy nàm thiãút kãú, chè khạc åí ti liãûu thäúng kã m thäi.

II. XẠC ÂËNH DNG CHY KIÃÛT THIÃÚT KÃÚ Q
KP
KHI CỌ Â TI
LIÃÛU THÄÚNG KÃ

Ti liãûu âỉåüc xem l â dng cho tênh toạn cáưn phi cọ säú nàm
âãø bo âm sai säú tỉång âäúi ca Q
kiãût
bẹ hån 15%.

%15%
n
C100
v

k
Q
<=ε

Trçnh tỉû tênh toạn:
Q
(thạng)
I II III IV V VI
t

20/II
21/III
∆
t
=30 ngy
(Q
x
~ t)

81
1. Thọỳng kó Q
k
thaùng nhoớ nhỏỳt cuớa muỡa kióỷt trong mọựi nm:
Vờ duỷ: Ta coù taỡi lióỷu
tổỡ 1970
ữ 1997 cuớa traỷm
A taỷi mọỹt lổu vổỷc sọng ồớ
Tỏy nguyón muỡa kióỷt tổỡ
thaùng 10 õóỳn thaùng 5 nm
sau. Nhổ vỏỷy trong mọựi

nm muỡa kióỷt seợ cho mọỹt
giaù trở Q
kióỷt
nhoớ nhỏỳt õaỷi
dióỷn cho nm õoù.
Vờ duỷ muỡa kióỷt nm 1970 - 1971 thỗ Q
kióỷt
xuỏỳt hióỷn vaỡo thaùng 3
nm 1971.
Q
kióỷt
= Q
k thaùng 3

2. Tờnh vaỡ veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt k/n.
3. Tờnh
Q
k
, C
v
, C
s
vaỡ veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt lyù luỏỷn cho phuỡ hồỹp vồùi õổồỡng
tỏửn suỏỳt kinh nghióỷm.
4. Tổỡ P% õaợ quy õởnh trong quy phaỷm, xaùc õởnh Q
kP
.
5. Choỹn nm õióứn hỗnh õóứ phỏn phọỳi doỡng chaớy kióỷt.
Khi choỹn chuù yù: Q
k õ/h

Q
kP
vaỡ bỏỳt lồỹi cho vióỷc cung cỏỳp nổồùc.
6. Xaùc õởnh hóỷ sọỳ thu phoùng.
K =
)kióỷtmuỡa(õh
)kióỷtmuỡa(kP
Q
Q

7. Phỏn phọỳi lổu lổồỹng vaỡo caùc thaùng.
Q
kPthaùng
= KQ
õh thaùng

X XI XII I II III IV V
1970 1971
Q
Muỡa kióỷt 1970 - 1971
Q
kióỷt thaùng
= Q
K thaùng 3
t
haùng

82
III. XẠC ÂËNH DNG CHY KIÃÛT THIÃÚT Q
Kp

KHI CỌ ÊT TI LIÃÛU
THÄÚNG KÃ
Khi ti liãûu thäúng kã vãư dng chy kiãût khäng cọ â thỉåìng thç ta
dng cạc phỉång phạp sau:
1. Bäø sung ti liãûu tỉì lỉu lỉûc tỉång tỉû, khi bäø sung ti liãûu chụ phi
cọ hãû säú tỉång quan
γ > 0,8.
2. Phỉång phạp t lãû âån gin:
Khi lỉu vỉûc nghiãn cỉïu (LVNC) cọ säú nàm ti liãûu chè mäüt vi
nàm m bãn cảnh cọ lỉu vỉûc tỉång tỉû (LVTT) â ti liãûu vãư dng chy
kiãût thç dng phỉång phạp t lãû âån gin theo trçnh tỉû sau:
a.
Ta chn mäüt ma kiãût ca mäüt nàm m LVNC v LVTT cng
cọ ti liãûu âo âảc. Vê dủ ma kiãût nàm 1995 (âäúi våïi lỉu vỉûc ven biãøn
miãưn Trung), ta âỉa säú liãûu ca 2 trảm âọ v xạc âënh t säú lỉu lỉåüng
giỉỵa 2 lỉu vỉûc, nãúu t säú lỉu lỉåüng ny äøn âënh thç ta cọ thãø tiãún hnh
tênh toạn dng chy kiãût thiãút kãú ca LVNC theo ti liãûu ca LVTT.
Lỉu lỉåüng ma kiãût nàm 1995 ca LVNC v LVTT (trãn
mäüt vng ven biãøn miãưn Trung)

Thạng 2 Thạng 3 Thạng 4 Thạng 5 Thạng 6 Thạng 7 Thạng 8
Q
k (NC)
2,06 1,96 0,81 0,98 1,34 0,82 1,09
Q
k (TT)
0,72 0,83 0,32 0,40 0,52 0,33 0,45
K =
NC
TT

Q
Q

0,35 0,42 0,40 0,41 0,39 0,42 0,41
Ta tháúy t säú K =
NC
TT
Q
Q
= 0,35 ÷ 0,42 m phäø biãún l K = 0,39 ÷
0,42, nhỉ váûy t säú K tỉång âäúi äøn âënh nãn chn lỉu vỉûc tỉång tỉû
trãn âãø tênh toạn cho LVNC.

83
b. Dổỷa vaỡi taỡi lióỷu lổu lổồỹng kióỷt cuớa LVTT tờnh toaùn vaỡ veợ
õổồỡng tỏửn suỏỳt tổỡ õoù xaùc õởnh lổu lổồỹng kióỷt theo tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ P.
Vờ duỷ ta tờnh toaùn õổồỹc Q
kP (TT)
= 0,15m
3
/s

c. Tờnh tyớ sọỳ lổu lổồỹng giổợa Q
kP (TT)
vồùi Q
kmin (TT)
Trong muỡa kióỷt 1995 cuớa LVTT thỗ lổu lổồỹng cuớa thaùng 4 laỡ nhoớ
nhỏỳt nón
Q
kmin (TT)

= Q
kthaùng 4
= 0,32m
3
/s.
Do õoù:
K
P
= 47,0
32,0
15,0
Q
Q
)TT(mink
)TT(kP
==



d.
Tờnh lổu lổồỹng kióỷt thióỳt kóỳ cuớa LVNC theo quan hóỷ sau:
Q
kP(NC)
= K
P
x Q
kmin (NC)

Lổu lổồỹng nhoớ nhỏỳt cuớa LVNC trong muỡa kióỷt nm 1995 laỡ lổu
lổồỹng thaùng 4.

Q
kmin (NC)
= Q
kthaùng 4 (NC)
= 0,81m
3
/s
Vỏỷy Q
kP(NC)
= K
P
x Q
kmin (NC)
= 0,47 x 0,81 = 0,38m
2
/s

IV. XAẽC ậNH LặU LặĩNG KIT THIT K Q
kP
KHI KHNG COẽ
TAèI LIU THNG K LặU LặĩNG KIT
Khi lổu vổỷc nghión cổùu khọng coù taỡi lióỷu thọỳng kó vóử doỡng chaớy
kióỷt, õóứ tờnh toaùn lổu lổồỹng kióỷt thióỳt kóỳ thổồỡng duỡng caùc phổồng phaùp sau:
1. Mổồỹn mọõun doỡng chaớy kióỷt cuớa LVTT:
Tỗm lổu vổỷc tổồng coù taỡi lióỷu vóử doỡng chaớy kióỷt, tờnh toaùn mọõun
doỡng chaớy kióỷt M
kP (TT)
, sau õoù mổồỹn mọõun doỡng chaớy cuớa lổu vổỷc
tổồng tổỷ naỡy õóứ tờnh lổu lổồỹng kióỷt cho lổu vổỷc nghión cổùu.
Q

kP (NC)
= M
kP (TT)
x F
Trong õoù F: Laỡ dióỷn tờch lổu vổỷc cuớa LVNC

84
2. Tra baớn õọử õúng trở mọõun doỡng chaớy kióỷt:

Tổỡ baớn õọử mọõun doỡng chaớy kióỷt do Cuỷc Thuyớ vn lỏỷp, ta xaùc
õởnh mọõun doỡng chaớy kióỷt cuớa lổu vổỷc nghión cổùu, tổỡ õoù xaùc õởnh lổu
lổồỹng doỡng chaớy kióỷt cuớa lổu vổỷc nghión cổùu theo cọng thổùc.
Q
k (NC)
= M
k
x F
3. Duỡng cọng thổùc kinh nghióỷm:
a. Cọng thổùc cuớa Cuỷc Thuyớ vn:
Cọng thổùc cuớa Cuỷc Thuyớ vn xaùc õởnh mọõun doỡng chaớy kióỷt tổỡ
lổồỹng mổa trong lổu vổỷc:
M
kP
= A
m
P
X

Tổỡ M
kP

ta seợ xaùc õởnh õổồỹc Q
kP

Q
kP
= M
kP
x F
Trong õoù: M
kP
: Mọõun doỡng chaớy kióỷt thaùng theo tỏửn suỏỳt P.
X
P
: Lổồỹng mổa nm thióỳt kóỳ theo tỏửn suỏỳt P
m : Hóỷ sọỳ (m = 1,8
ữ 2)
A : Thọng sọỳ õởa lyù, A = (1,4
ữ 2,2) x 10
-6

b. Cọng thổùc cuớa Vồ-la-õi-mia-rọỳp:
Q
k thaùng
= a(F + c)
n

Q
k thaùng
- Lổu lổồỹng kióỷt bỗnh quỏn thaùng
F - Dióỷn tờch lổu vổỷc

a, c, n - Caùc thọng sọỳ õổồỹc nghión cổùu cho tổỡng lổu vổỷc sọng



85
Chỉång VI:
DNG CHY L THIÃÚT KÃÚ
I. KHẠI NIÃÛM CHUNG VÃƯ DNG CHY L
Khi lỉåüng nỉåïc trong säng låïn, mỉûc nỉåïc dán cao, dng chy
mảnh vỉåüt quạ kh nàng ti nỉåïc ca lng säng thç sinh ra l. Quạ
trçnh l diãùn ra trong säng cọ thãø l l âån hồûc l kẹp (tỉïc l nhiãưu
tráûn l xy ra liãn tiãúp).
1. Âàûc trỉng ca dng chy l:

Tráûn l âỉåüc âạnh giạ bàòng cạc âàûc trỉng sau:
- Âènh l Q
m
(m
3
/s)
- Täøng lỉåüng l W
m
(m
3
)
- Hçnh dạng tráûn l
Hçnh dạng tráûn l âỉåüc biãøu thë åí cạc âàûc trỉng sau:
+ Thåìi gian l trãn - T
1

+ Thåìi gian l xúng - T
x

+ Thåìi gian l - T
l

+ Hãû säú âáưy
γ
1
=
Q
Q
max


Q
max
- Lỉu lỉåüng l bçnh qn ca ngy låïn nháút

Q

- Lỉu lỉåüng bçnh qn ca c tráûn l
+ Hãû säú khäng cán däúi ca tráûn l K
s
: K
s
=
m
1
W

W

W
1
- Lỉåüng l ỉïng våïi nhạnh lãn
+ Hãû säú hçnh dạng tráûn l
λ: λ = γ
1
lu
1
T
T


86
2. Tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ luợ:

Tuyỡ theo quy mọ vaỡ tờnh chỏỳt cuớa cọng trỗnh, nhaỡ nổồùc quy õởnh
tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ cho caùc cọng trỗnh phoỡng chọỳng mỷt haỷi cuớa nổồùc luợ
nhổ sau:
Cỏỳp cọng trỗnh Tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ P% Sọỳ nm gỷp laỷi
I
II
III
IV
V
0,1
0,5
1,0
1,5

2,0
1000 nm gỷp 1 lỏửn
200 nm gỷp 1 lỏửn
100 nm gỷp 1 lỏửn
67 nm gỷp 1 lỏửn
50 nm gỷp 1 lỏửn

3. Nọỹi dung cuớa tờnh toaùn doỡng chaớy luợ:

óứ tờnh toaùn doỡng chaớy luợ cỏửn thổỷc hióỷn caùc nọỹi dung sau:

a. Veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt thióỳt kóỳ luợ:

Muọỳn veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt ta thổỷc hióỷn caùc bổồùc nhổ õaợ giồùi thióỷu
ồớ phỏửn trổồùc, cuỷ thóứ laỡ:
- Thọỳng kó caùc con luợ theo nm, coù thóứ theo õỷc trổng lổu lổồỹng
Q
m
mổỷc nổồùc H
m
hoỷc lổồỹng luợ W
m
.
- Veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt kinh nghióỷm.
- Tờnh caùc õỷc trổng thọỳng kó cuớa doỡng luợ.

n
Q
Q
mi

m

=


1n
)1K(
Q
2
i


=


87

1n
)1K(
C
2
i
i
−
−Σ
=


3
v

2
i
s
C)3n(
)1K(
C
−
−Σ
=

- V âỉåìng táưn sút l lûn cho ph håüp våïi âỉåìng táưn sút kinh
nghiãûm.

b. Xạc âënh dng chy l thiãút kãú Q
mP
, W
mP
:

Càn cỉï vo âỉåìng táưn sút v táưn sút thiãút kãú P, xạc âënh âỉåüc
dng chy l thiãút kãú Q
mP
, W
mP
.
c. Xạc âënh âỉåìng quạ trçnh l:

Sau khi â xạc âënh dng chy l thiãút kãú Q
mP
, ta xạc âënh âỉåìng

quạ trçnh (Q
mP
~ t). Âãø xạc âënh dng chy l thiãút kãú, ta xem xẹt hai
trỉåìng håüp: Khi cọ nhiãưu ti liãûu, v khi khäng cọ ti liãûu âo âảc.
II. XẠC ÂËNH DNG CHY L THIÃÚT KÃÚ KHI CỌ NHIÃƯU TI LIÃÛU
1. Cạc bỉåïc tênh toạn v nhỉỵng váún âãư cáưn chụ khi tênh toạn
dng chy l:

Vãư cạc bỉåïc tênh toạn chy l thiãút kãú váùn giäúng nhỉ trỉåìng håüp
tênh toạn cho dng chy nàm thiãút kãú, tuy nhiãn do âàûc âiãøm ca l
nãn cọ nhỉỵng váún âãư riãng biãût cáưn xem xẹt.
Vãư trçnh tỉû tênh toạn nhỉ sau:
a. Thäúng kã ti liãûu âënh l ca cạc nàm åí trảm do thu vàn. ÅÍ
trỉåïc ny váún âãư phi chụ l
chn máùu thäúng kã.

88
b. Tờnh toaùn vaỡ veợ õổồỡng tỏửn suỏỳt kinh nghióỷm. Trong bổồùc naỡy
õọỳi vồùi tờnh toaùn doỡng chaớy luợ cỏửn phaới chuù yù
chuyóứn tỏửn suỏỳt lỏửn
sang tỏửn suỏỳt nm.

c. Xaùc õởnh caùc õỷc trổng tờnh toaùn Q
m
. , C
v
, C
s
duỡng õóứ tờnh
toaùn õổồỡng tỏửn suỏỳt. Do tờnh chỏỳt cuớa luợ nón trong taỡi lióỷu thọỳng kó vaỡ

trong taỡi lióỷu lởch sổớ ghi laỷi õổồỹc coù xuỏỳt hióỷn luợ õỷc bióỷt lồùn nũm
ngoaỡi lióỷt thọỳng kó, nón trong bổồùc naỡy phaới chuù yù õóỳn
xổớ lyù luợ õỷc
bióỷt lồùn.

d. Mỷt khaùc õóứ an toaỡn cho caùc cọng trỗnh quan troỹng trong thióỳt
kóỳ luợ, doỡng chaớy luợ cỏửn coù
trở sọỳ gia tng an toaỡn.

e. Xaùc õởnh õổồỡng quaù trỗnh luợ thióỳt kóỳ (Q
mP
~ t). Do õỷc õióứm
cuớa luợ nón vióỷc xaùc õởnh
õổồỡng quaù trỗnh luợ
cuợng khaùc vồùi õổồỡng quaù
trỗnh doỡng chaớy nm.
2. Phổồng phaùp choỹn mỏựu thọỳng kó cuớa doỡng chaớy luợ:

Trong õióửu kióỷn luợ do mổa raỡo sinh ra nhổ ồớ nổồùc ta, nhỏỳt laỡ õọỳi
vồùi lổu vổỷc vổỡa vaỡ nhoớ trong mọỹt nm coù nhióửu trỏỷn luợ. Nhổ vỏỷy khi
thọỳng kó phaới cỏửn chuù yù õóỳn vỏỳn õóử choỹn mỏựu. Thổồỡng coù caùc phổồng
phaùp sau:

a. Phổồng phaùp mọựi nm choỹn mọỹt trở sọỳ lồùn nhỏỳt:

Phổồng phaùp naỡy laỡ mọựi nm choỹn mọỹt trỏỷn luợ lồùn nhỏỳt, nón caùch
laỡm õồn giaớn, baớo õaớm tờnh õọỹc lỏỷp vaỡ tỏửn suỏỳt xuỏỳt hióỷn laỡ tỏửn suỏỳt
nm. Nhổng phổồng phaùp naỡy coù nhổồỹc õióứm khọng khai thaùc hóỳt
lổồỹng thọng tin, vỗ coù mọỹt sọỳ trỏỷn luợ lồùn cuớa mọỹt sọỳ nm bở boớ soùt.

89
b. Phổồng phaùp giồùi haỷn dổồùi:

Ngổồỡi ta õởnh ra mọỹt lổu lổồỹng õởnh luợ giồùi haỷn Q
m giồùi haỷn
, nhổ
vỏỷy seợ choỹn tỏỳt caớ caùc trỏỷn luợ coù õốnh luợ lồùn hồn Q
m giồùi haỷn
, vaỡo lióỷt
thọỳng kó õóứ tờnh toaùn tỏửn suỏỳt. Caùch choỹn nhổ trón coù nm õổồỹc 2 õóỳn
3 trỏỷn luợ, coù nm chố 1 trỏỷn luợ thỏỷm chờ coù nm khọng coù trỏỷn luợ naỡo
õổồỹc õổa vaỡo lióỷt thọỳng kó tờnh toaùn.

c. Phổồng phaùp choỹn mọựi nm mọỹt sọỳ trỏỷn luợ nhỏỳt õởnh:

Theo phổồng phaùp naỡy thỗ thóm lổồỹng thọng tin, sọỳ nm coù trỏỷn
luợ õổa vaỡo lióỷt thọỳng kó nhổ nhau, nhổng vỏựn tọửn taỷi nhổồỹc õióứm vaỡ coù
nhổợng trỏỷn luợ coù õốnh lồùn vỏựn bở boớ ngoaỡi lióỷt thọỳng kó.
3. Tờnh toaùn tỏửn suỏỳt nm tổỡ tỏửn suỏỳt lỏửn:

Khi caùc lióỷt thọỳng kó mọựi nm coù mọỹt trở sọỳ thỗ tỏửn suỏỳt tờnh toaùn
chờnh laỡ tỏửn suỏỳt nm theo cọng thổùc: P =
1n
m
+
100%. Nhổng trong trổồỡng
hồỹp choỹn mọỹt nm nhióửu trở sọỳ õổa vaỡo lióỷt tờnh toaùn thỗ õổồỡng tỏửn suỏỳt
laỡ tỏửn suỏỳt lỏửn do õoù cỏửn phaới õọứi tổỡ tỏửn suỏỳt lỏửn sang tỏửn suỏỳt nm.
P
lỏửn

=
1S
m
+
100
Trong õoù: m - sọỳ thổù tổỷ lióỷt taỡi lióỷu
S - tọứng sọỳ trỏỷn luợ õổồỹc choỹn trong n nm
n - laỡ sọỳ nm coù taỡi lióỷu õo õaỷc
Tỏửn suỏỳt nm õổồỹc tờnh toaùn tổỡ tỏửn suỏỳt lỏửn nhổ sau:
P
nm
= 1 - (1 - P
lỏửn
)
m

Trong õoù:
m - Sọỳ trỏỷn luợ bỗnh quỏn trong mọỹt nm, m =
n
S


90
4. Xaùc õởnh caùc thọng sọỳ thọỳng kó khi xổớ lyù luợ õỷc bióỷt lồùn:
a. Luợ õỷc bióỷt lồùn vaỡ thồỡi kyỡ xuỏỳt hióỷn cuớa luợ õỷc bióỷt lồùn:

Luợ õỷc bióỷt lồùn laỡ trỏỷn luợ coù õốnh luợ rỏỳt lồùn do tọứ hồỹp thồỡi tióỳt bỏỳt
lồỹi sinh ra. Thồỡi kyỡ xuỏỳt hióỷn laỷi cuớa luợ õỷc bióỷt lồùn khaù daỡi, do õoù
LBL nũm ngoaỡi xu thóỳ chung cuớa õổồỡng tỏửn suỏỳt kinh nghióỷm. Nón
khi tờnh toaùn doỡng chaớy luợ ta phaới xổớ lyù caùc trỏỷn luợ õỷc bióỷt lồùn.

Thồỡi kyỡ xuỏỳt hióỷn laỷi cuớa LBL laỡ N
p
rỏỳt khoù xaùc õởnh thổồỡng
cn cổù vaỡo nm phaùt sinh cuớa caùc trỏỷn luợ LBL õóứ xaùc õởnh N
p
.
Vờ duỷ: trón sọng A, nm 1918 xuỏỳt hióỷn mọỹt trỏỷn LBL cho
õóỳn nay (nm 1998), vỏỷy thồỡi gian xuỏỳt hióỷn cuớa trỏỷn luợ laỡ N
p
.
N
p
= 1998 - 1918 = 80 nm
Vờ duỷ: Trón sọng B nm 1981 coù xuỏỳt hióỷn mọỹt trỏỷn LBL, qua
õióửu tra thỏỳy rũng nm 1987 cuợng coù mọỹt trỏỷn luợ nhổ thóỳ xuỏỳt hióỷn.
Nhổ vỏỷy tờnh cho õóỳn nay (1998) thồỡi kyỡ xuỏỳt hióỷn laỷi cuớa LBL laỡ:

60
2
19781998
N
p
=

=
nm
Vờ duỷ: Trón sọng C, kóứ tổỡ nm 1906 õóỳn nay (1998) coù mọỹt trỏỷn
LBL xuỏỳt hióỷn vaỡo nm 1945 vỏỷy:
N
p

= 1998 - 1906 = 92 nm
Vióỷc xaùc õởnh N mang tờnh chỏỳt gỏửn õuùng, tỏửn suỏỳt kinh nghióỷm
õóứ tờnh LBL nhổ sau:
P =
1N
M
p
+
. 100%