Tài liệu Giáo trình quản lý chất thải nguy hại P6 pdf

GREEN EYE ENVIRONMENT
CƠNG TY MƠI TRNG
TM NHÌN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyễn Ngọc Châu

© Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ ngun khi bn phát hành li thơng tin t trang này.
CHNG 6

GIM THIU Ơ NHIM


6.1 Khái Nim Chung

Gim thiu ơ nhim bao gm tt c các hot đng nhm gim vic to ra cht thi. các
hot đng bao gm: gim thiu cht thi, gim cht thi ti ngun phát sinh, lam thay đi
đc tính cht thi, hn ch ơ nhim, tái sinh và tái s dng. Trong q trình sn xut,
nhm có th gim thiu cht thi, các k thut thng đc áp dng nh đc trình bày
trong hình 6.1.

Các kỹ thuật giảm thiểu chất thải
Xử lý Giảm thiểu
tại nguồn
Tái sinh/tái sử dụng

(tại nguồn/bên ngoài)
Thay đổi sản phẩm
- SX sản phẩm mới
- Duy trì sản phẩm
- Thay đổi thành
phần sản phẩm
Kiểm soát
nguồn
Thu hồi-tái sử dụng
- Quay vòng lại quy
trình sản xuất
- Dùng làm nguyên
liệu cho quy trình
sản xuất khác
Tách
nguồn và
tăng nồng
đo
ä
Trao đổi
hay bán
Thu hồi
vật chất
hay năng
lươ
ï
n
g
Đốt hủy
chất thải

Chôn lấp
Thay đổi nguyên
liệu đầu vào
- Sử dụng nguyên
liệu tinh khiết
- Thay thế nguyên
liệu
Thay đổi kỹ thuật
- Thay đổi quy trình
- Thay đổi thiết bò,
đường ống, hay bố
trí
- Tự động hóa
- Thay đổi chế độ
hoat động
Thực hiện tốt chế độ
vận hành
- Các phương thức đo
và tiêu chuẩn đánh
giá
- Tránh lãng phí, thất
thoát
- Quản lý tiến trình
thực hiện
- Cải tiến phương thức
bốc dỡ hàng hóa,
nguyên liệu
- Lòch trình (kế hoạch)
sản xuất
Tái chế

- Xử lý thu hồi
nguyên vật liệu
- Chế biến như một
sản phẩm phụ
Hình 6.1 Các k thut gim thiu cht thi
6- 1


GREEN EYE ENVIRONMENT
CÔNG TY MÔI TRNG
TM NHÌN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeãn Ngoïc Chaâu

© Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ ngun khi bn phát hành li thông tin t trang này.
6- 2


Trong các k thut nêu trên, k thut gim thiu ti ngun là bc tin hành đc u tiên
thc hin đu tiên theo nh xu hng ca h thng qun lý cht thi nguy hi hin nay.
Các bc tin hành trong mt h thng qun lý cht thi nguy hi sp xp theo th t u
tiên nh sau:

- Gim thiu ti ngun
- Tái sinh

- X lý
- Chôn lp

Vic thc hin gim thiu ti ngun s b nh hng bi rt nhiu yu t, trong đó các
yu t sau s nh hng đáng k đn kh nng gim thiu cht thi

- Xác đnh cht thi cn quan tâm
- Tin trình thc hin
- Các yu t tác đng đn tin trình thc hin

Trong các yu t nêu trên, vic xác đnh loi cht thi nguy hi nào đáng quan tâm cn
gim thiu có th da trên các qui đnh ca pháp lut hin hành. Các tin trình thc hin
là mt vn đ gây nhiu tranh cãi gia các nhà qun lý nhà nc và gia các nhà khoa
hc. Vì đây là yu t nm phn quan trng quyt đnh s thành công hay tht bi ca
chng trình gim thiu. Các yu t tác đng đn tin trình thc hin cng rt đa dng và
phc tp bao gm rt nhiu nguyên do bao gm t k thut, kinh t đn các vn đ xã
hi. Tuy nhiên xét v mt k thut thun túy các yu t nh hng đn tin trình nm vai
trò quan trng đó vic xác đnh loi, lng thi và tim nng áp dng k thut gim thiu
đi vi loi cht thi quan tâm. Vn đ này xut hin do nhiu nguyên nhân nh sau:

- Bn thân ngi thc hin b thiu thông tin
- Khó khn trong vic xác đnh lng cht thi phát sinh theo nguyên liu vào
- Các nhà máy có th không thu thp đ d liu đ tính toán
- S thay đi theo thi gian ca hot đng công nghip, tính đa dng sn phm, yêu
cu ca lut môi trng làm tác đng đn lng thi và đc tính cht thi
- Lng cht thi gim nhng mc đ nguy hi ca cht thi có th nh c thm chí
đôi khi ln hn.

Vic thc hin gim thiu cht thi bao gm rt nhiu phng pháp, bin pháp, trong ni
dung ca giáo trình này, ch tp trung gii thiu s lc v mt s k thut đc thc

hin đ gim thiu cht thi ti ngun. Chi tit hn v các vn đ liên quan đn vic gim
thiu cht thi, sinh viên có th tham kho trong tài liu v “Sn Xut Sch Hn”


6.2 Các K Thut Gim Thiu Cht Thi Ti Ngun

K thut gim thiu cht thi có th áp dng cho tt c các nhà máy sn xut có quy mô
khác nhau t nh đn ln, vi công ngh t đn gin đn phc tp. Các k thut hin nay
có th đn gin là s thay đi ch đ vn hành cho đn vic áp dng các k thut thit b

GREEN EYE ENVIRONMENT
CễNG TY MễI TRNG
TM NHèN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeón Ngoùc Chaõu

â Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rừ ngun khi bn phỏt hnh li thụng tin t trang ny.
6- 3

hin i tiờn tin. Nhỡn chung cú th chia cỏc k thut gim thiu thnh 4 nhúm chớnh
nh sau:

- Qun lý v kim soỏt sn xut

ĩ Kim soỏt qun lý

ĩ Kim soỏt nguyờn vt liu

- Ci tin quy trỡnh sn xut:

ĩ Ch vn hnh v bo dng
ĩ Thay i nguyờn liu
ĩ Ci tin thit b

- Gim th tớch/khi lng cht thi:

ĩ Tỏch ngun thi
ĩ Cụ c cht thi (tng nng cht thi)

- Thu hi/tỏi sinh/tỏi s dng:

ĩ Thu hi/tỏi sinh/tỏi s dng ti nh mỏy
ĩ Thu hi/tỏi sinh/tỏi s dng ngoi nh mỏy

Vic la chn k thut thc hin phi da theo cỏc thụng tin chớnh xỏc v lng cht thi
phỏt sinh thc t v chi phớ qun lý cht thi. iu ny c thc hin trong quỏ trỡnh
thit lp chng trỡnh v trin khai chng trỡnh v nú l vn ch cht trong mt
chng trỡnh qun lý cht thi ton din. Cỏc thnh phn ca mt chng trỡnh gim
thiu bao gm: phng thc thu thp s liu, ỏnh giỏ cỏc phng ỏn, xỏc nh tớnh hiu
qu-kinh t ca k thut gim thiu. Mt khi k thut ó c chn la, nú s c trin
khai v tr thnh mt phn ca vic qun lý v vn hnh nh mỏy. Mt im quan trng
cn chỳ ý l nờn ỏnh giỏ cỏc k thut (phng ỏn) gim thiu tỏc ng n ton b dũng
thi, v phi ỏnh giỏ cn thn trc khi tin hnh. Vớ d khi chỳng ta mun thay i
dung dch ra l dung mụi bng cỏc cht ra cú thnh phn l nc gim c tớnh ca
cht thi, iu ny s lm gia tng ti trng hu c ca nc thi v cú th s dn n
gim hiu qu ca h thng x lý nc thi.

6.2.1 Qun lý v kim soỏt sn xut

Trong cụng nghip vic kim soỏt chớnh xỏc ton b qui trỡnh t nguyờn vt liu, sn
phm trung gian, thnh phm v cỏc dũng thi liờn quan ngy nay l mt k thut gim
thiu quan trng. Trong rt nhiu trng hp cht thi cú th l quỏ hn s dng, khụng
ỏp ng yờu cu k thut, b nhim bn, hoc nguyờn vt liu khụng cn thit, s trn
ca cht thi hay thnh phm b h. Chi phớ x lý cỏc loi cht thi ny khụng ch bao
gm cỏc chi phớ thc t phi tr cho vic x lý m cũn bao gm c chi phớ cho nguyờn vt
liu hay chi phớ cho sn phm. iu ny lm gia tng gỏnh nng kinh t cho bt k cụng
ty no. Vớ d, mt cụng ty sn xut g gia dng ó phi tr 1,32 US x lý 1lớt cỏc
cht sn ph quỏ hn s dng, nh vy chi phớ thc phi tr cho vic ny phi cng thờm
giỏ mua nú l ,84 USD/lớt.

GREEN EYE ENVIRONMENT
CÔNG TY MÔI TRNG
TM NHÌN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeãn Ngoïc Chaâu

© Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ ngun khi bn phát hành li thông tin t trang này.
6- 4

Có hai khái nim c bn trong qun lý và kim soát sn xut đó là: kim soát (qun lý)
loi và lng nguyên liu có trong nhà máy, và kim soát quá trình mua bán lu tr

nguyên vt liu song song vi thành phm và dòng thi trong quá trình sn xut ca nhà
máy. Kim soát qun lý bao gm các k thut đ gim quy mô qun lý và gim lng
hóa cht nguy hi s dng t đó gia tng hiu qu qun lý. Kim soát nguyên liu bao
gm các phng pháp gim tht thoát nguyên liu và thành phm, cng nh các h hao
trong quá trình bc d, sn xut và lu tr.

Kim soát qun lý

Nhng phng pháp đ kim soát qun lý bao gm t các thay đi đn gin v th t các
phng thc tin hành đn vic trin khai sn xut theo đúng tin đ thi gian. Các hình
thc qun lý này hu nh quan thuc vi tt c các nhà máy tuy nhiên hu nh các nhà
máy không nhn thc đc công vic này rt có hiu qu trong vic gim thiu cht thi.
Vic mua chính xác loi nguyên vt liu tht s cn thit cho sn xut và thit lp thi
gian s dng là mt trong nhng chìa khoá đ kim soát qun lý chính xác. Khi mua
nguyên vt liu vic quyt đnh lng và loi thùng cha cng nh hng đn vic gim
thiu cht thi. Bên cnh đó vic xây dng mt phng thc chun cho tin trình mua
bán (bao gm các vic đánh giá thành phn, cht lng, thi hn s dng,…) cng góp
phn trong vic gim thiu cht thi.

Kim soát nguyên vt liu

Quá trình này bao gm các công tác lu tr nguyên liu, sn phm, quá trình thi, và vn
chuyn nguyên liu, sn phm cng nh cht thi trong quá trình sn xut cng nh trong
nhà máy. Phng thc qun lý (kim soát) nguyên vt liu chính xác s đm bo nguyên
vt liu đi vào qui trình sn xut mà không b tht thoát do tràn đ, rò r, hay nhim bn.
iu này cng s đm bo là nguyên vt liu đc qun lý hiu qu và đc s dng hiu
qa trong sn xut mà không tr thành cht thi. Ví d v mt s tim nng tht thoát
nguyên vt liu ti các khu vc khác nhau đc trình bày trong Bng 6.1.

Bng 6.1 Các khu vc trong nhà máy có liên quan đn tht thoát nguyên vt liu

Khu vc Nguyên nhân

Bc d

Rò r ti vòi khóa hay khp ni
Rò r trên đng ng np
Thùng cha b thng, rò r hay b r sét
Rò r ti van, đng ng và bm

Kho lu tr

Do np đy tràn thùng cha
Thit b báo đng v quá dòng không chính xác hay b h
Thùng cha b thng, xì hay b r sét
Rò r ti bm, van và đng ng vn chuyn
Mng thoát không thích hp hay m van x không đúng
Phng thc vn chuyn không phù hp
Thiu giám sát
Thiu các chng trình hun luyn đào to

GREEN EYE ENVIRONMENT
CÔNG TY MÔI TRNG
TM NHÌN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeãn Ngoïc Chaâu

© Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ ngun khi bn phát hành li thông tin t trang này.
6- 5


Bng 6.1 Các khu vc trong nhà máy có liên quan đn tht thoát nguyên vt liu
(tip theo)

Khu vc Nguyên nhân

Quá trình sn xut

Rò r ti các bn cha hay phn ng trong dây chuyn sn
xut
Thit b không đc vn hành và bo trì chính xác
Rò r ti van, đng ng và bm
Quá ti ti các bn cha hay quá trình kim soát s quá dòng
thiu chính xác
Rò r và ri vi trong quá trình vn chuyn nguyên vt liu
Các đp tràn không phù hp
M các đng thoát
V sinh thit b và thùng cha
Nguyên vt liu không đt tiêu chun cht lng
Sn phm b li k thut


6.2.2 Ci tin quy trình sn xut

Ci tin hiu qu ca quá trình sn xut có th gim đáng k vic to ra cht thi. vic áp

dng k thut này giúp cho vic gim thiu cht thi ti ngun thi và t đó gim các chi
phí cng nh trách nhim đi vi cht thi. Các k thut v ci tin quy trình sn xut
bao gm: ci tin ch đ vn hành và bo dng, thay đi nguyên liu, ci tin thit b.

Ci tin phng thc vn hành và bo trì

Phng thc này góp phn đáng k vào vic gim thiu lng cht thi to ra trong quá
trình sn xut. Hu nh nhà sn xut nào cng bit đn các phng thc vn hành thit b
cng nh ch đ bo trì bo dng thit b, tuy nhiên vic thc hin cng nh các
chng trình giám sát bo trì bo dng thit b đôi lúc b b qua. iu này đôi khi làm
nh hng đn sn xut và to ra mt lng ln cht thi.

Phng thc vn hành. Các phng pháp đ vn hành quá trình sn xut sao cho
đt đc hiu qu cao nht hu nh rt ph bin, hu nh không cn đu t hay nu có
ch đu t rt ít. Ci tin phng thc vn hành là rt đn gin, ch yu tp trung vào
vic s dng nguyên vt liu mt cách ti u nht trong qui trình sn xut. Bng 6.2 cho
mt s ví d v vic gim thiu cht thi sinh ra nh s thay đi phng thc vn hành.










GREEN EYE ENVIRONMENT
CễNG TY MễI TRNG
TM NHèN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeón Ngoùc Chaõu

â Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rừ ngun khi bn phỏt hnh li thụng tin t trang ny.
6- 6

B


ng 6.2 Mt s vớ d v thay i vn hnh gim cht thi
Gim tht thoỏt nguyờn liu v sn phm do rũ r, trn , li k thut
a ra k hoch lch trỡnh sn xut phự hp gim vic v sinh thit b
Kim tra nguyờn liu hay bỏn thnh phm trc khi a vo sn xut gim ph
phm
S dng cựng mt chng loi thit b hay húa cht gim lng v chng loi
cht thi
Ci tin quy trỡnh v sinh thit b gim vic pha loóng cht thi hay hỡnh thnh
hn hp cht thi

Bng 6.2 Mt s vớ d v thay i vn hnh gim cht thi (tip theo)
Phõn tỏch ngun thi cú th thu hi
Ti u húa cỏc thụng s vn hnh (nhit , ỏp sut, thi gian phn ng, nng
v húa cht) gim vic hỡnh thnh sn phm ph hay phỏt sinh cht thi
Trin khai cỏc chng trỡnh hun luyn cho cỏn b cụng nhõn viờn v gim thiu
cht thi

ỏnh giỏ cỏc bc tin hnh trong quỏ trỡnh vn hnh sn xut v loi b cỏc bc
khụng cn thit
Thu gom nguyờn liu do trn hay rũ r s dng li

Vic trin khai cỏc chng trỡnh hun luyn cho nhõn viờn v gim thiu cht thi l mt
trong nhõn t quan trng quyt nh s thnh cụng hay tht bi ca chng trỡnh gim
thiu cht thi. Vỡ vy phn chớnh ca chng trỡnh hun luyn nờn cp cỏc vn liờn
quan trc tip n quy trỡnh sn xut ca nh mỏy. Ni dung chớnh cn cp n trong
chng trỡnh hun luyn nờn bao gm cỏc ni dung sau (Bng 6.3)

Bng 6.3 Cỏc ni dung cn cp trong chng trỡnh hun luyn gim thiu

1 Gii thớch s cn thit gim thiu cht thi trong ú nhn mnh n cỏc li ớch
ca chng trỡnh i vi chớnh bn thõn ngi cụng nhõn v li ớch i vi
cng ng
2 Gii thớch cỏc tỏc ng ca chng trỡnh m qua chng trỡnh ny mụi trng
lm vic ca ngi cụng nhõn s c ci thin
3 Cỏc cam kt quyt tõm thc hin chng trỡnh ca lónh o nh mỏy
4 Gii thớch cỏc thut ng qun lý cht thi mt cỏch n gin d hiu
5 Gii thiu mt cỏch tng quỏt cỏc iu lut mụi trng m nh mỏy phi tuõn
th
6 Kho sỏt k cỏc ci tin vn hnh ó c thc hin. Minh ho cỏc thao tỏc vn
hnh ỳng v sai bng cỏc hỡnh nh c th qua video hay hỡnh chiu
7 Gi ý v khuyn khớch cỏn b cụng nhõn viờn phỏt biu cỏc ý tng, phng
phỏp (bin phỏp gim thiu) v kho sỏt t m cỏc gii phỏp hiu qu t ú xỏc
nh vn gii quyt.

Chng trỡnh bo trỡ bo dng.

Cỏc chng trỡnh bo dng bo trỡ thit b cú th gim c lng cht thi to ra do

thit b h hng. Mc dự quỏ trỡnh ny cng to ra mt s cht thi nh gi lau, cỏc b

GREEN EYE ENVIRONMENT
CÔNG TY MÔI TRNG
TM NHÌN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeãn Ngoïc Chaâu

© Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ ngun khi bn phát hành li thông tin t trang này.
6- 7

phn máy, du nht. Tuy nhiên lng cht thi này tng đi nh và có th áp dng các
k thut khác nh phng thc vn hành, ci tin thit b, phân loi ti ngun, tái sinh
thu hi đ gim thiu lng cht thi.  có th đ ra mt k hoch và thi gian bo
dng, bo trì thit b mt cách hp lý và hiu qu v mt kinh t cng nh k thut các
thông tin sau cn đc thu thp và cp nht:

- Danh mc các thit b và v trí lp đt trong nhà xng
- Thi gian vn hành
- Thi hn ti đa
- Các s c
- H s v các ln bo dng bo trì trc đây
- S bo trì do bên bán thit b cung cp
- Các thông tin, d kin v các đt sa cha thit b trc đây

T


hay đi nguyên liu
Phng thc này là thay th các nguyên liu có tính nguy hi đc s dng trong quá
trình sn xut bng các nguyên liu ít nguy hi hn. Vic thay đi này nhìn chung rt khó
thc hin, tuy nhiên nu thc hin đc thì phng thc này rt hiu qu trong vic gim
thiu cht thi nguy hi. Mt s ví d v vic gim thiu cht thi thông qua vic thay đi
nguyên liu (Bng 6.4)


Bng 6.4 Mt s ví d v gim cht thi bng thay đi nguyên liu s dng

Ngành công nghip K thut
In Thay th mc in có dung môi hu c bng mc in dung
môi là nc
Dt nhum Gim lng phtpho trong nc thi bng cách gim
lng hóa cht có cha phtpho
Dùng đèn tia cc tím thay cho bioxit trong tháp làm mát
iu hòa không khí Thay keo cha dung môi hu c bng keo có cht nn là
nc
Dc phm Thay vic bc thuc vi cht bc có cht nn là dung môi
bng bc thuc vi cht nn là nc


Ci tin quá trình và thit b

Lp đt thit b mi hay ci tin thit b cng gim thiu đáng k lng cht thi phát
sinh thông qua vic gim tht thoát nguyên liu, to ra sn phm cht lng cao, gim t

l ph phm trên sn phm…trong quá trình sn xut. Vic ci tin thit b hay lp đt
thit b mi thng đc trin khai sau khi đã có các đánh giá v hiu qu kinh t ca
công vic. Mt s ví d v ci tin thit b đc cho trong bng 6.5





GREEN EYE ENVIRONMENT
CÔNG TY MÔI TRNG
TM NHÌN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeãn Ngoïc Chaâu

© Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ ngun khi bn phát hành li thông tin t trang này.
6- 8


Bng 6.5 Ví d v ci tin quá trình sn xut đ gim thiu cht thi

Công đon K thut áp dng
Phn ng hóa hc Ti u hóa các thông s và ci tin qui trình kim soát
Ti u t l cht phn ng-ph gia
Loi b vic s dng xúc tác có tính đc hi
Ci tin thit k b phn ng

Lc và ra lc Loi b và gim vic s dng cht ra cng nh x lý màng
lc
Aùp dng ra ngc
Tái s dng nc ra
Tách nc bùn ti đa
X lý b mt Kéo dài thi gian s dng ca b ra
Tái s dng nc ra
Lp đt các vòi phun
Lp đt các van khoá



6.2.3 Gim th tích/khi lng cht thi


Gim th tích/khi lng cht thi bao gm tách dòng thi và cô đc dòng thi. Phng
thc này đóng góp rt hiu qu cho mc đích thu hi tái s dng v sau. Mt s ví d v
gim th tích/khi lng cht thi đc cho trong bng

Bng 6.6 Ví d v gim cht thi thông qua vic gim th tích/khi lng cht thi

Ngành công nghip K thut
Ht nha Thu gom nha thi và tái s dng cho
m k tip
Bn mch in Dùng máy ép bùn loi lc ép đ tách
nc bùn t h thng x lý nc thi
sau đó bán cho các c s thu hi/tái
sinh kim loi
Phòng thí nghim Cha riêng các dung môi hu c cha
Clo và dung môi không cha Clo đ tái

sinh

Tách ngun thi

Vic tách ngun thi là k thut rt đn gin. Nó có th là các k thut thu gom riêng các
ngun thi hay là phân loi riêng các cht thi t ngun thi.
Cô đc cht thi (tng nng đ cht thi)


GREEN EYE ENVIRONMENT
CÔNG TY MÔI TRNG
TM NHÌN XANH

GREE
Tel: (08)5150181
Fax: (08)4452694
www.gree-vn.com

THS: Nguyeãn Ngoïc Chaâu

© Copyright 2006 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ ngun khi bn phát hành li thông tin t trang này.
6- 9

Phng thc này thng ng dng các phng pháp hóa lý đ gim th tích cht thi, gia
tng nng đc các cht trong dung dch cho mc đích thu hi/tái sinh tái s dng v sau.
Các k thut thng áp dng là: lc chân không, bay hi, siêu lc, RO,…

6.2.4 Thu hi/tái sinh/tái s dng

Thu hi/tái sinh/tái s dng là mt k thut có hiu qu kinh t cao trong qun lý cht
thi. hu ht các k thut áp dng đu quan thuc vi nhà sn xut. Tuy nhiên tùy theo
điu kin mi nhà máy mà vic thu hi/tái sinh/tái s dng có th thc hin trong nhà
máy hay bán cho các c s, nhà máy bên ngoài đ tin hành thu hi/tái sinh/tái s dng
các thành phn giá tr có trong cht thi.