tiểu luận triết học tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở việt nam hiện nay

TRƯỜNG…..
KHOA….

BÀI THU HOẠCH

CHỦ ĐỀ: TÁC ĐỘNG CỦA ĐIỀU KIỆN KHÁCH
QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ
TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Họ tên học viên:
Mã học viên:
Lớp:

Năm 2021


MỤC LỤC

Trang

PHẦN I. MỞ ĐẦU
PHẦN II. NỘI DUNG
LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN
Chương 1.
VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN
1.1.
Khái niệm “khách quan” và “chủ quan”
1.2.
Mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quan
CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ

QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT
Chương 2.
TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1.
Điều kiện khách quan
2.2.
Nhân tố chủ quan
GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN
VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH
Chương 3. XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY
Giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong
3.1.
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong
3.2.
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân trong phát triển
3.3.

kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1
2
3

3
4
6
6
9

11

11
12

14
15
15


1
Phần I: MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế thị trường là sự phát triển cao của kinh tế hàng hoá, sự ra đời
của kinh tế thị trường từ sơ khai đến hiện đại, phát triển hoàn thiện và đạt tới
đỉnh cao dưới chủ nghĩa tư bản. Thế nhưng, kinh tế thị trường khơng phải là
riêng có của chủ nghĩa tư bản mà là sản phẩm của nền văn minh nhân loại.
Kinh tế thị trường không chỉ tồn tại trong chủ nghĩa tư bản mà còn tồn tại
trong nhiều xã hội khác. Nó khơng phải là mơ hình sẵn có áp đặt cho tất cả
các quốc gia, mà tùy theo điều kiện cụ thể của mỗi quốc gia mà xác định mơ
hình kinh tế thị trường cho phù hợp. Đối với nước ta trong thời kỳ quá độ,
phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phương tiện
hữu hiệu để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật
cho chủ nghĩa xã hội. Nhận thức rõ vấn đề này có ý nghĩa to lớn cả về mặt lý

luận và thực tiễn đối với sự nghiệp xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở
nước ta. Trước yêu cầu đó cần đặt ra vấn đề xem xét các vấn đề đặt ra để hoàn
thiện hơn nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Trong sự nghiệp đổi mới ở nước ta, tư duy về phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa luôn gắn liền với thực tiễn lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường ở
nước ta cịn gặp nhiều khó khăn, phức tạp và còn gặp rất nhiều những điều
mới mẻ, chưa được nghiên cứu . Vì vậy, cần nhận thức đúng điều kiện khách
quan và nhân tố chủ quan để phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của Đảng,
Nhà nước và nhân dân Việt Nam. Đây chính là kết quả một q trình tìm tịi,
nghiên cứu và áp dụng và thực tiễn của Đảng và Nhà nước ta ngày càng hoàn
thiện và đã được minh chứng đúng đắn trong q trình phát triển đất nước
thốt ra khó khăn về kinh tế và đạt tốc độ tăng trưởng cao so với các nước
trên thế giới hiện nay. Vì vậy, tác giả lựa chọn chủ đề:“Tác động của điều
kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay” làm
bài thu hoạch kết thúc môn học.


2
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu:
Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình
xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam hiện nay.
2.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về thời gian: Giai đoạn từ 2018 - 2021
- Phạm vị về không gian: tác động của điều kiện khách quan và nhân tố
chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay

3. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Đề tài dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, sử dụng
tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của các khoa học xã hội và nhân văn,
trong đó chú trọng sử dụng các phương pháp nghiên cứu: Lôgic-lịch sử; tổng
kết thực tiễn; phân tích, tổng hợp; khảo sát.


3
Phần II: NỘI DUNG
Chương 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN
VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN
1.1. Khái niệm “khách quan” và “chủ quan”
- Khánh quan là phạm trù dùng để chỉ tất cả những gì tồn tại độc lập
khơng lệ thuộc vào ý thức chủ thể, hợp thành một hoàn cảnh hiện thực,
thường xuyên và trực tiếp tác động quy định mọi hoạt động của chủ thể.
Không phụ thuộc vào một chủ thể xác định, hợp thành một hoàn cảnh hiện
thực, thường xuyên tác động đến việc xác định mục tiêu, nhiệm vụ và phương
thức hoạt động của chủ thể đó.
Như vậy, khách quan là phạm trù chỉ tất cả những gì tồn tại độc lập bên
ngồi chủ thể nhưng chi phối, tác động đến chủ thể nhận thức. Do đó, khách
quan bao gồm: điều kiện khách quan, khả năng khách quan và quy luật khách
quan.
Trong đó, điều kiện khách quan gồm tổng thể các mặt, các yếu tố tạo
nên một hoàn cảnh cụ thể của chủ thể. Quy luật khách quan bao gồm những
quy luật tất yếu của khách thể. Vì vậy, quy luật khách quan là những điều
kiện, khả năng, và quy luật khách quan nào phù hợp vào hoàn cảnh thực tiễn
để tác động lên chủ thể mới được coi là điều kiện khách quan. Trong những
điều kiện nhất định thì điều kiện khách quan sẽ là những mầm móng, tiền đề
huynh hướng của hồn cảnh, đối tượng để biến thành hiện thực.
- Chủ quan là phạm trù chỉ tất cả những yếu tố, đặc trưng hợp thành

phẩm chất và năng lực nhận thức, tổ chức hoạt động thực tiễn, phản ánh vai
trò của chủ thể ấy đối với những hoàn cảnh hiện thực khách quan trong hoạt
động nhận thức và cải tạo khách thể.
Như vậy, nói đến chủ quan là nói đến sức mạnh bên trong của chủ thể,
và sức mạnh ấy là được biểu hiện bằng hành động và kết quả của chủ thể
nhận thức trong quá trình tổ chức hoạt động. Sự hoạt động của chủ thể nhận
thức sẽ phụ thuộc vào hoạt động của chủ thể với những điều kiện, khả năng
và quy luật khách quan.


4
Nội dung của phàm trù chủ quan bao gồm: hệ thống phẩm chất năng
lực nhận thức cái khách quan, năng lực tổ chức hành động của chủ thể. Theo
đó, cụ thể chủ quan bao gồm: tri thức, tình cảm, ý chí, năng lực tổ chức thực
tiễn. Trong đó, tri thức đó là trình độ nhận thức, hiểu biết của con người, đây
là nội dung cơ bản nhất của ý thức; tình cảm là một hình thái đặc biệt của sự
phản ánh tồn tại, đây là quá trình phản ảnh mối quan hệ giữa con người với
con người; Ý chí là sự những định hướng, sự thôi thúc bên trong của chủ thể
để biến nó thành hành động và có quyết tâm cao để thực hiện; năng lực tổ
chức thực tiễn đây là hành động của chủ thể nhận thức để thể hiện phẩm chất
và năng lực của chủ thể. Khả năng tổ chức, liên kết và sử dụng các yếu tố
khách quan để tạo thành một sự thống nhất để tạo ra sức mạnh thay đổi thế
giới hiện thực.
1.2. Mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quan
Trong hoạt động của mỗi chủ thể ln có sự thống nhất, biện chứng
giữa khách quan và chủ quan và không thể tách rời trong mọi hoạt động của
mỗi chủ thể. Vậy mối quan hệ biện chứng được thể hiện như sau:
Thứ nhất, khách quan là cơ sở, tiền đề, xuất phát điểm, giữ vai trò
quyết định đối với chủ quan.
Điều kiện, khả năng và quy luật khách quan tồn tại độc lập và không lệ

thuộc vào ý thức chủ thể. Vì thế, chủ thể phải ln tính đến trước tiên trong
mọi hoạt động, mà còn là cội nguồn để làm nảy sinh các yếu tố như tri trức,
tình cảm, ý chí và nguyện vọng của chủ thể. Chính điều kiện khách quan sẽ
hợp thành hoàn cảnh, hoạt động hiện thực của con người. Mặt khác, con
người lại nhận thức được sự vận động, biến đổi và khả năng của quy luật
khách quan. Do đó, khách quan quy định nội dung và sự vận động, biến đổi
của cái chủ quan.
Trong thực tiễn, mọi hoạt động của thể đểu phải tuân theo quy luật
khách quan và điều kiện khách quan. Do đó, chủ thể không thể đặt ra mục
tiêu, phương hướng hoạt động khi mà điều kiện khách quan không cho phép,
khi các điều kiện chưa chín muồi. Vì vậy, trong q trình giải quyết những


5
nhiệm vụ do lịch sử đề ra mà chủ thể không tuân theo quy luật khách quan sẽ
dẫn đến sai lầm, thất bại.
Thứ hai, chủ quan không thụ động, trông chờ mà đóng vai trị to lớn
trong việc biến đổi, cải tạo khách quan
Thông qua hoạt động thực tiễn, để giải quyết mỗi quan hệ giữa con
người với thế giới khách quan. Con người là một thực thể năng động, có vai
trị to lớn trong việc cải tạo, biến đổi xã hội và là nhân tố quyết định trong
việc sáng tạo ra đời sống của chính bản thân mình. Chính thông qua thực tiễn
con người sẽ nhận thức khách quan và từ đó sẽ đề ra được biện pháp, đường
lối trong cải tạo môi trường khách quan. Mặt khác làm cho khách quan bộc lộ
bản chất, quy luật vận động để con người nhận thức.
Vai trò cua chủ quan còn thể hiện ở chỗ biến các khả năng khách quan
vốn có tồn tại và vận động dưới dạng các “xu hướng có thể” thành hiện thực.
Trong hoạt động thực tiễn, “các xu hướng có thể” phụ thuộc vào vai trị của
nhân tố chủ quan. Vì thế, quá trình biến các điều kiện khách quan thành hiện
thực sẽ phụ thuộc vào phẩm chất và năng lực của yếu tố chủ quan. Do đó,

khách quan có thể phát triển theo những khả năng khác nhau, trong khi đó chủ
quan có thể lựa chọn những điều kiện phù hợp với sự phát triển.
Vai trị của chủ quan cịn thể hiện ở tính tích cực, năng động, sáng tạo
của chủ quan. Vì vậy, trong q trình hoạt động u tố chủ quan khơng thể
thụ động, trơng chờ, ỷ lại mà phải tích cực tham gia chủ động nhảy bén để
biến đổi các yếu tố khách quan phù hợp với yêu cầu của thực tiễn, bởi vì con
người có thể điều chỉnh hình thức tác động của yếu tố khách quan để phù hợp
với hoạt động của con người.
Tóm lại, hoạt động cải tạo thế giới của con người sẽ đạt được kết quả
cao khi được thực hiện tuân theo điều kiện khách quan và phát huy vai trị của
chủ quan bằng những cơng cụ, phương tiện vật chất phù hợp. Nghĩa là, hành
động đó phải được thống nhất giữa nhận thức và thực tiễn. Đó chính là q
trình biện chứng “khách quan hóa chủ quan và chủ quan hóa khách quan”,
chống “khách quan chủ nghĩa” và chống “chủ quan duy ý chí”.


6
Chương 2: CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ
QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. Điều kiện khách quan
Trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta phát triển kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là đường lối chiến lược nhất quán của
Đảng và Nhà nước. Sự lựa chọn đó xuất phát từ những điều kiện khách quan
sau:
Thứ nhất, phát triển kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu, phù
hợp với quy luật khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Sự hình thành và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
không phải đơn thuần là sự rập khn mơ hình kinh tế thị trường tư bản chủ

nghãi mà là sự lựa chọn có phát triển phù hợp với quy luật của thời đại và thực
tiễn cách mạng nước ta. Đảng ta khẳng định phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu đối với nước ta trong thời kỳ quá độ.
Sự ra đời, tồn tại và phát triển của kinh tế thị trường là do những điều kiện
kinh tế, xã hội khách quan sinh ra nó quy định. Trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội, những điều kiện ra đời, tồn tại của kinh tế hàng hố như: Phân
cơng lao động xã hội với tư cách là cơ sở của sản xuất và trao đổi hàng hóa ở
nước ta phát triển cả chiều rộng và chiều sâu. Do nền kinh tế nước ta còn tồn
tại nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế. Quan hệ hàng hố - tiền
tệ có vai trị to lớn thúc đẩy sự phát triển của quá trình sản xuất và lưu thơng
trong nền kinh tế.
Hàng hóa - tiền tệ là cốt vật chất của kinh tế thị trường, nó ln tồn tại
khách quan trong kinh tế hàng hóa. Trong cơ chế cũ chúng ta không thừa
nhận quan hệ hàng hóa – tiền tệ, nghĩa là khơng thừa nhận kinh tế thị trường
mà duy trì cơ chế kế hoạch hóa tập trung mang tính bao cấp. Chính có chế
này khơng giải phóng được sức sản xuất, kìm hãm sự phát triển của lực lượng
sản xuất, kinh tế lâm vào khủng hoảng.


7
Từ khi thực hiện đường lối đổi mới phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, nay là
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã thúc đẩy lực lượng sản xuất
phát triển, nền kinh tế nước ta từng bước thoát khỏi khủng hoảng, tăng trưởng
kinh tế ổn định. Những thành tựu qua hơn 35 năm đổi mới đã cho thấy: phá vỡ
tính chất tự cấp, tụ túc của nền kinh tế; đẩy mạnh phân công lao động xã hội,
phát triển ngành nghề, tạo việc làm cho người lao động; thúc đẩy lực lượng sản
xuất phát triển mạnh mẽ, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, năng suất
lao động tăng; nâng cao đời sống vật chất là tinh thần cho người dân; mở rộng
hội nhập kinh tế quốc tế…

Như vậy, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta là bước đi quan trọng nhằm phát triển nền kinh tế - xã hội, nâng cao
mọi mặt đời sống của người dân, đưa đất nước thoát ra nghèo nàn lạc hậu đó
thực sự là một nhiệm vụ kinh tế cấp bách của nước ta hiện nay.
Thứ hai, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù
hợp với mục tiêu phát triển của đất nước
Có rất nhiều quan niệm cho rằng: Ở nước ta phát triển kinh tế thị trường là
đi theo chủ nghĩa tư bản, là xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên,
trong lịch sử, kinh tế hàng hoá đã từng xuất hiện rất sớm, từ trước khi có chủ
nghĩa tư bản. Sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa tư bản được phát triển phổ
biến và bao trùm khi đỉnh cao đó là phát triển kinh tế thị trường. Trên thực tế,
kinh tế tư bản phát triển vì mục tiêu lợi nhuận đặt lên hàng đầu. Và chủ nghĩa tư
bản đã có nhiều hình thức bóc lột giá trị thặng dư nhằm tăng lợi nhuận một cách
nhanh chóng. Do đó, kinh tế thị trường và chủ nghĩa tư bản là hai thực thể, hai
động lực kinh tế hồn tồn khác nhau.
Trong q trính phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
cần phải nhận thức rõ tính hai mặt của kinh tế thị trường. Về mặt tích cực: Phát
triển lực lượng sản xuất; củng cố, hoàn thiện quan hệ sản xuất mới xã hội chủ
nghĩa; chủ động hội nhập với kinh tế thế giới...
Về mặt khuyết tật: mặt trái của cơ chế thị trường, làm hàng giả, hàng


8
lậu, trốn thuế, khủng hoảng, lạm phát, thất nghiệp, cạnh tranh khơng lành
mạnh, phân hóa giàu nghèo… Nền kinh tế thị trường luôn chịu sự tác động
của các quy luật thị trường: cung – cầu, giá cả, cạnh tranh… dễ dẫn đến mất
ổn định trong phát triển kinh tế - xã hội làm mất cân đối nền kinh tế. Mặt trái
của cơ chế thị trường ảnh hưởng đến giá trị đạo đức, văn hóa con người; các
tệ nạn xã hội… nên cần phải có tính định hướng xã hội chủ nghĩa.
Bên cạnh đó, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch lợi dụng chúng

ta phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa để thực hiện âm
mưu “Diễn biến hồ bình” trên lĩnh vực kinh tế nhằm xóa bỏ chủ nghĩa xã
hội, đưa đất nước ta vào quỹ đạo của chủ nghĩa tư bản. Do vậy, trong thời kỳ
quá độ cần phải phát triển kinh tế thị trường, sử dụng kinh tế thị trường là
phương tiện để thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả, thực
hiện mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, phát triển kinh tế thị trường cần
chú ý tới những tác động tiêu cực của nó như phân hố giàu nghèo, sùng bái
đồng tiền q mức, sự xuống cấp của môi trường sống. Để khắc phục những hạn
chế đó, cần phải có sự can thiệp của Nhà nước một cách phù hợp và khoa học.
Như vậy, phát triển kinh tế thị trường là bước đi, cách làm đúng quy luật
khách quan, là phương tiện cần thiết để đảm bảo cho mục tiêu của chủ nghĩa xã
hội được thực hiện một cách có hiệu quả hơn.
Thứ ba, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam là sự lựa chọn hoàn toàn phù hợp với quy luật khách quan và xu thế tất yếu
của thời đại.
Kinh tế thị trường ra đời, tồn tại bất cứ ở đâu cũng theo quy luật riêng của
nó. Vì thế, trong tính hiện thực của nó khơng có một nền kinh tế thị trường trừu
tượng, chung chung mà nền kinh tế thị trường đó phải gắn với điều kiện phát
triển của mỗi hình thái kinh tế - xã hội khác nhau trong lịch sử. Do đó, sự phát
triển của nền kinh tế thị trường ở mỗi nước khác nhau sẽ mang màu sắc, đặc tính
của hình thái kinh tế - xã hội. Ví dụ, sự phát triển kinh tế thị trường tư bản chủ
nghĩa ở các nước sẽ có sự khác nhau như: sự khác nhau giữa kinh tế tiêu dùng
của Mỹ với kinh tế thị trường xã hội Cộng hoà liên bang Đức, với kinh tế thị


9
trường có hướng dẫn Nhật Bản... cịn đối với nước ta, tuy trên thực tiễn chưa có
nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa, song trên thực tế Việt Nam đang thực
hiện quá độ lên chủ nghĩa xã hội thì việc lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa là phù hợp với đặc thù và định hướng phát triển của

mình.
Trong quá trình phát triển kinh tế thị trường chủ nghĩa tư bản đã biết lợi
dụng tối đa ưu thế của kinh tế thị trường để phục vụ cho mục đích phát triển, để
thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, kinh tế thị
trường tư bản chủ nghĩa khơng phải là chìa khố vạn năng mà nó còn tồn tại
những mặt hạn chế, những mâu thuẫn khách quan vốn có trong lịng xã hội tư
bản mà khơng thể khắc phục được, là sự chuẩn bị những tiền đề phủ định và
chuẩn bị chuyển sang giai đoạn hậu cơng nghiệp với xu hướng xã hội hố ngày
càng cao. Đây là xu hướng và là quy luật phát triển tất yếu của lịch sử xã hội loài
người. Nhân loại muốn tiến lên, xã hội muốn phát triển thì dứt khốt khơng thể
dừng lại ở kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Mà phải xây dựng nền kinh tế thị
trường phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất.
Chính vì vậy, xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam là hoàn toàn phù hợp với quy luật khách quan và xu
thế của thời đại. Mặt khác, xuất phải từ thực tiễn của đất nước ta, xuất phát từ
đặc điểm thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam sự lựa chọn này không
hề mâu thuẫn với tiến trình phát triển của đất nước. Đây thực sự tầm nhìn chiến
lược, là bước đi hồn tồn phù hợp với thực tiễn đất nước và xu thế phát triển
của các quốc gia đang trên con đường hướng tới xã hội xã hội chủ nghĩa.
2.2. Nhân tố chủ quan
Trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ngoài điều kiện khách quan cịn có nhân tố chủ quan
đó là: Vai trò của Đảng Cộng sản, của Nhà nước xã hội chủ nghĩa và năng lực
làm chủ của nhân dân là nhân tố quan trọng và là yếu tố quyết định xây dựng
thành công nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong đó:
Đảng và Nhà nước vừa có vai trị lãnh đạo, tổ chức và quản lý quá trình thực


10
hiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; quần chúng nhân

dân là chủ thể thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước. Do đó, để xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường thì
nhân tố chủ quan là khơng thể thiếu được bởi vì khi “ý Đảng” hợp với “lịng
dân” sẽ tạo ra sức mạnh của sự đồn kết thống nhất. Mặt khác, đây còn là cơ
sở để tơn trọng các quy luật khách quan, trong q trình đó sẽ khắc phục được
những mặt trái kinh tế thị trường, để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội,
đảm bảo cho mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”
thành hiện thực.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay của đất nước ta, trong quá trình xây
dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang diễn ra với tình
hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường. Trong quá
trình phát triển nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay bên cạnh những mặt
tích cực vẫn cịn rất nhiều khó khăn, bất cập, đối diện với nhiều thách thức địi
hỏi phải tiếp tục giải quyết. Vì vậy, trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần: có quan hệ sản xuất phù hợp với
trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, nhiều thành phần kinh tế, nhiều
hình thức sở hữu, có sự quản lý của nhà nước, xây dựng và thực thi pháp luật.
Trong đó, Xây dựng khung khn khổ pháp luật, để tạo môi trường thuận lợi
thúc đẩy phát triển kinh tế, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, đổi mới sáng
tạo; hỗ trợ, khuyến khích phát triển những lĩnh vực mới, mơ hình kinh doanh
mới phù hợp với sự phát triển của đất nước. Bên cạnh đó, Nhà nước cần tập
trung sửa đổi những quy định chưa hợp lý gây cản trở phát triển kinh tế. Đẩy
mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền, ủy quyền gắn với
tăng cường kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm cá nhân và nâng cao trách nhiệm
phối hợp giữa các cấp, các ngành.
Vì vậy, trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa vai trò của nhân tố chủ quan rất quan trọng,
quyết định sự phát triển của nền kinh tế ở nước ta. Do đó, cần phải nâng cao
vai trò lãnh đạo của Đảng, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà

11
nước và nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân để tạo những tiền đề vững
chắc và là cơ sở quan trọng cho nền kinh tế thị trường phát triển nhanh và bền
vững. Bên cạnh đó, cần phát huy những mặt tích cực, khắc phục những hạn
chế, rủi ro của điều kiện khách quan tác động. phát hiện kịp thời những mâu
thuẫn nảy sinh và có biện pháp giải quyết để bảo đảm giữ vững định hướng xã
hội chủ nghĩa trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay.
Xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa thành công cần kết hợp với điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan.
Đây là yếu tố quyết định thành công xây dựng nền kinh tế thị trường. Hai yếu
tố này có mối quan hệ biện chứng và tác động qua lại với nhau. Trong đó,
điều kiện khách quan đóng vai trị quyết định và khơng thể thiếu được, cịn
nhân tố chủ quan có vai trị quan trọng, và là điều kiện tiên quyết để xây dựng
thành công nền kinh tế thị trường. Vì vậy, trong quá trình xây dựng nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta cần phát huy vai trị sáng
tạo, tính năng động, tích cự của nhân tố chủ quan để vận dụng quy luật khách
quan phù hợp với thực tiễn.
Chương 3: GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN
VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ
PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
3.1. Giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong phát
triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Vai trò lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định tính định hướng xã hội
chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. Trong đó, sự lãnh đạo
của Đảng khơng mâu thuẫn hay cản trở cho sự vận hành của nền kinh tế. Sự
lãnh đạo của Đảng không những đảm bảo tính chính trị, tính định hướng để
thúc đẩy nền kinh tế phát triển mà còn hạn chế những khuyết tật trong điều
kiện phát triển kinh tế thị trường.

Do đó, vai trò của Đảng với tư cách là nhân tố chủ quan, thể hiện ở
chỗ: Đảng phải đổi mới, chỉnh đốn một cách nghiêm túc, nhất là đổi mới về


12
phương thức lãnh đạo cho phù hợp với thực tiễn. Đảng đưa ra đường lối,
chiến lược, sách lược đúng đắn, từ đó sẽ tạo lập được điều kiện, tiền đề quan
trọng để bảo đảm cho những mục tiêu của nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa trở thành hiện thực. Mặt khác, mục tiêu độc lập dân tộc gắn
liền với chủ nghĩa xã hội luôn được Đảng đặt lên hàng đầu. Trong quá trình
xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hôi chủ nghĩa Đảng ln giữ
vai trị lãnh đạo trong đường lối đổi mới trên nguyên tắc và sáng tạo; phải gắn
bó máu thịt với nhân dân, nhân dân được quyền làm chủ trên tất cả các lĩnh
vực đời sống xã hội; chăm lo, bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ,
đảng viên về phẩm chất và trí tuệ để có đủ bản lĩnh lãnh đạo; tăng cường công
tác kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện nhiệm vụ; đổi mới phương thức lãnh
đạo của Đảng, trong đó nhất là phương thức lãnh đạo đối với Nhà nước, bảo
đảm nguyên tắc “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ” được
thực hiện thườn xuyên và có hiệu quả.
Như vậy, đối với nước ta hiện nay phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa là sự thể hiện tư duy lý luận của Đảng Cộng sản Việt
Nam. Đây là mơ hình phù hợp với quy luật khách quan về phát triển kinh tế,
vừa phù hợp với điều kiện, khả năng và nhu cầu phát triển của đất nước trong
giai đoạn hiện nay.
3.2. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong phát
triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa muốn phát triển có hiệu
quả, cần có sự quản lý của Nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam.
Trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò

của Nhà nước thể hiện rõ ở việc: “Định hướng, xây dựng và hoàn thiện thể
chế kinh tế, tạo mơi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành mạnh; sử
dụng các cơng cụ, chính sách và các nguồn lực của Nhà nước để định hướng
và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất kinh doanh và bảo vệ môi trường;
thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát


13
triển” [4, tr.141]. Vì vậy, càng phát triển kinh tế thị trường càng đòi hỏi phải
nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý kinh tế của Nhà nước.
Nhà nước quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
thông qua hệ thống pháp luật, qua các chiến lược, sách lược, kế hoạch, cơ chế.
Trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc của nền kinh tế thị trường nhằm giải
phóng sức sản xuất. Mặt khác để phát huy những mặt tích cực nền kinh tế thị
trường, hạn chế mặt trái của nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. Nhà
nước ln đặt lợi ích của nhân dân lao động, của toàn thể dân tộc lên trên hết.
Trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường phải phù hợp với yêu cầu xây
dựng xã hội xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước
phù hợp với nền kinh tế thị trường mở cựa và hội nhập. Xây dựng, hoàn thiện
hệ thống pháp luật, chính sách đảm bảo tính đồng bộ và ln phù hợp với sự
phát triển kinh tế. Tuy nhiên, trong qua trình xây dựng nền kinh tế thị trường
vẫn cịn nhiều hạn chế bất cậ đó là: hệ thống luật pháp, cơ chế chính sách
chưa đồng bộ của các cấp chưa đồng bộ, q trình cải cách hành chính hiện
này vẫn còn chậm, đội ngũ cán bộ, đảng viên vần còn hạn chế về chất lượng,
tình trạng tham nhũng, lãng phí vẫn còn diễn biến phức tạp và gây nhiều hậu
quả nghiêm trọng... khiến cho “Nhà nước của chúng ta chưa thực sự trở thành
nhà nước pháp quyền thích ứng trong kinh tế thị trường. Mối quan hệ giữa
Đảng cầm quyền và Nhà nước chưa tạo được một cơ chế thỏa đáng” [5]. Do
đó, đề xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa cần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước.
Chính vì thế, Nhà nước cần coi trọng cơng tác xây dựng đội ngũ cán
bộ, công chức nhà nước theo hướng vừa có trình độ chun mơn và kỹ năng
nghề nghiệp cao, có lập trường chính trị tư tưởng vững vàng, tinh thần trách
nhiệm cao trong cơng việc, có đạo đức, lối sống trong sạch lành mạnh, giản
dị. Đồng thời, thường xuyên tiến hành đấu tranh kiên quyết và có hiệu quả
chống tệ tham nhũng, quan liệu, cựa quyền trong bộ máy nhà nước gây ảnh
hưởng xấu trong xã hội và thiệt hại cho các hoạt động kinh tế.


14
3.3. Nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân trong phát triển kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Trong quá trình xây dựng, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, nhân dân vừa là người làm chủ, vừa là đối tượng phục vụ mà
nền kinh tế hướng tới, bởi “Đó là nền kinh tế được xây dựng ở một chế độ xã
hội do nhân dân làm chủ, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa quản lý,
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhằm mục tiêu đi lên chủ nghĩa xã hội”.
Phát huy vài trò làm chủ của nhân dân là nhân tố quan trọng bảo đảm
sự thành cơng của q trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa và công cuộc đổi mới đất nước hiện nay. Mục tiêu phát triển về
kinh tế của đất nước để xây dựng cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho nhân
dân đó cũng là sự nghiệp do nhân dân xây dựng vì thế phải phát huy vai trị
của nhân dân. Do đó, trong q trình xây dựng và hồn thiện cơ chế phát triển
nền kinh tế thị trường cần có sự đóng góp ý kiến của nhân dân, nhân dân sẽ là
người giám sát công việc của Đảng và Nhà nước, để chính sách kinh tế, xã
hội phát triển nhanh và bền vững. Dó đó, nhân dân phải được tham gia ý kiến
ở tất cả các khâu của quá trình đưa ra những chính sách liên quan đến lợi ích,
cuộc sống của nhân dân.
Tuy nhiên, để phát huy quyền và năng lực làm chủ của nhân dân, thì

nâng cao trình độ dân trí cũng phải được quan tâm hàng đầu. Bởi vì, khi
người dân họ có trình độ, năng lực họ sẽ có nhiều đóng góp cho sự phát triển
nền kinh tế hơn. Do đó, đổi mới căn bản, tồn diện nền giáo dục theo hướng
“chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển
toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn
với thực tiễn” [1, tr.37]. Chính vì vậy, xây dựng và phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần phải nâng cao năng lực và trình độ
của người dân, cần phải đổi mới phương pháp giáo dục, gắn học đi đơi với
hành. Đáp ứng địi hỏi cấp thiết của phát triển kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa hiện nay cần xây dựng và nâng cao nguồn chất lượng mà
giáo dục - đào tạo được xem là khâu then chốt, là yếu tố quyết định.


15
Phần III. KẾT LUẬN
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là mơ hình kinh
tế tổng quát trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây là yêu cầu khách
quan của quá trình sản xuất và trao đổi hàng hoá. Xác định rõ điều kiện khách
quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị
trường là cơ sở để Đảng và Nhà nước ta đề ra các chủ trương, biện pháp cụ thể
để từng bước phát triển, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở nước ta. Đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực
tiễn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa
trong giai đoạn hiện nay. Mới đây, trong bài viết: “Một số vấn đề lý luận và
thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Đưa ra quan niệm phát
triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một đột phá lý luận rất
cơ bản và sáng tạo của Đảng ta, là thành quả lý luận quan trọng qua 35 năm
thực hiện đường lối đổi mới, xuất phát từ thực tiễn Việt Nam và tiếp thu có
chọn lọc kinh nghiệm của thế giới” [3]. Điều này không chỉ tạo tiền đề xây

dựng thành công chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Việt Nam mà cịn góp phần bổ
sung, phát triển lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin trong thời đại mới.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb. Chính
trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021.
2. Võ Hồng Phúc “Những thành tựu về kinh tế - xã hội qua 30 năm đổi
mới ”, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011
3. Nguyễn Phú Trọng, Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa
xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Tạp chí Cộng sản số
966 (5-2021).
4. Giáo trình kinh tế chính trị Mác - Lênin, Nxb Chính trị quốc gia, H.2011.
5. “Kinh tế Việt Nam 2020: một năm tăng trưởng đầy bản lĩnh”,
http:/ww.gso.gov.vn