Tăng huyết áp ở người MNông tại xã Yang Tao, Lăk, Đăk Lăk năm 2009 Tỷ lệ hiện mắc và một số yếu tố liên quan

1

B

GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

B

Đ I H C Y DƯ C THÀNH PH

H

YT
CHÍ MINH

VĂN H U TÀI

TĂNG HUY T ÁP

NGƯ I M’NÔNG

T I XÃ YANG TAO, LĂK, ĐĂK LĂK NĂM 2009:
T- L. HI.N M/C VÀ M T S Y U T LIÊN QUAN

CHUYÊN NGÀNH : N I KHOA
MÃ S

: 60 72 20

LU5N VĂN TH C S6 Y H C

Ngư9i hư
THÀNH PH

H

CHÍ MINH J Năm 2009


2

L I CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s li u, k!t qu#
trong lu$n văn là hoàn toàn trung th'c và chưa t)ng đư*c ai cơng b trong b,t kỳ cơng
trình nghiên c u nào khác.
TP. H Chí Minh, năm 2009

Văn H u Tài


3

M CL C
Trang ph bìa
L!i cam đoan
M cl c
Danh m c các ch vi)t t+t
Danh m c các b,ng
Danh m c các bi-u ñ và sơ ñ

Trang

Đ1T V2N Đ4 ..................................................................................................................... 01
Chương 1: T7NG QUAN TÀI LI>U ................................................................................... 04
1.1. T@ng quan vB bCnh tăng huy)t áp .............................................................................. 04
1.2. TE lC hiCn m+c và xu hưGng THA trong các nghiên cIu trưGc ñây ............................ 10
1.3. MKt sL y)u tL liên quan vGi THA trong các nghiên cIu trưGc ñây ............................. 16
Chương 2: ĐNI TƯPNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CTU .......................................... 32
2.1. Thi)t k) nghiên cIu ................................................................................................... 32
2.2. Th!i gian và ñVa ñi-m nghiên cIu ............................................................................. 32
2.3. ĐLi tưWng nghiên cIu................................................................................................ 32
2.4. Thu thXp sL liCu......................................................................................................... 35
2.5. X[ lý và phân tích sL liCu .......................................................................................... 44
2.6. ĐiBu tra th[ ............................................................................................................... 45
2.7. Các bưGc ti)n hành nghiên cIu trên th^c ñVa ............................................................. 46
2.8. Y ñIc ........................................................................................................................ 47
Chương 3: KbT QUc NGHIÊN CTU.................................................................................. 48
3.1. Đdc tính chung cea mfu nghiên cIu .......................................................................... 48
3.2. TE lC hiCn m+c và phân bL THA theo mKt sL bi)n sL nBn .......................................... 49
3.3. VB tE lC, phân bL và liên quan cea mKt sL y)u tL vGi THA ........................................ 53
3.4. MLi liên quan gi a mKt sL y)u tL vGi THA qua phân tích đa bi)n .............................. 72
Chương 4: BÀN LUiN........................................................................................................ 74
4.1. VB mfu nghiên cIu ................................................................................................... 74
4.2. VB tE lC hiCn m+c và phân bL THA theo mKt sL bi)n sL nBn ...................................... 76
4.3. VB tE lC, phân bL và liên quan cea mKt sL y)u tL vGi THA ........................................ 84

4.4. VB mLi liên quan gi a mKt sL y)u tL vGi THA qua phân tích h i quy ña

4

bi)n ................................................................................................................................ 98
4.5. Nh ng ñi-m mjnh và y)u cea ñB tài ........................................................................ 100
KbT LUiN........................................................................................................................ 102
KIbN NGHk ....................................................................................................................... 104
TÀI LI>U THAM KHcO
PHm LmC


5

DANH M C CÁC CH

VI T T/T

BMI

: Body Mass Index (Chp sL khLi cơ th-)

HA

: Huy)t áp

JNC

: Joint National Committee (sy ban liên hWp quLc gia)

KNLĐ

: Kh, năng lao ñKng

KTC 95%

: Kho,ng tin cXy 95%

OR

: Odds Ratio (TE sL chênh)

PR

: Prevalence Ratio (TE sL tE lC hiCn m+c)

THA

: Tăng huy)t áp

WHO

: World Health Organization (T@ chIc y t) th) giGi)

WHR

: Waist Hip Ratio (TE sL vịng b ng/mơng)


6

DANH M C CÁC BMNG

Trang
B,ng 1.1: Phân loji HA theo T@ chIc y t) th) giGi (1978) .................................................... 04
B,ng 1.2: Phân loji HA theo JNC 5 (1993) .......................................................................... 05
B,ng 1.3: Phân loji HA theo JNC 6 (1997) .......................................................................... 05
B,ng 1.4: Phân loji HA theo JNC 7 (2003) .......................................................................... 06
B,ng 1.5: Phân loji các mIc THA theo HiCp hKi THA và HiCp hKi tim mjch châu Âu
(2007) ................................................................................................................ 07
B,ng 1.6: Các ngư|ng HA áp d ng đ- ch}n đốn THA theo cách ño .................................... 08

B,ng 1.7: TE lC hiCn m+c THA qua mKt sL nghiên cIu tji ViCt Nam ................... 13
B,ng 1.8: TE lC các phân mIc HA theo JNC 6 trong các nghiên cIu trưGc ñây tji ViCt Nam
........................................................................................................................... 15
B,ng 1.9: TE lC các phân mIc HA theo JNC 7 trong các nghiên cIu trưGc ñây tji ViCt Nam
........................................................................................................................... 16
B,ng 1.10: TE lC THA theo giGi trong các nghiên cIu trưGc ñây tji ViCt Nam ..................... 18
B,ng 2.1: C| mfu cho ưGc lưWng tE lC y)u tL liên quan vGi THA d^a vào tE lC trong mKt
sL nghiên cIu trưGc ñây ................................................................................... 33
B,ng 2.2: Phân loji các mIc cân ndng theo BMI áp d ng cho ngư!i châu Á trư~ng thành ... 36
B,ng 3.1: Đdc tính chung cea mfu nghiên cIu ..................................................................... 48

B,ng 3.2: Phân bL các mIc HA theo JNC 7 ............................................................. 49
B,ng 3.3: Phân bL tE lC THA theo nhóm tu@i và giGi .............................................. 50
B,ng 3.4: TE lC THA ñiBu chpnh theo tu@i tji cKng ñ ng. ....................................... 51
B,ng 3.5: Phân bL tE lC THA theo giGi tính, h€c v•n, nghB nghiCp và tình
trjng hơn nhân ................................................................................................ 52
B,ng 3.6: Phân bL tE lC tiBn s[ gia đình có THA ...................................................... 53
B,ng 3.7: Phân bL tE lC ngư!i thân trong gia đình bV THA ..................................... 54
B,ng 3.8: Phân bL tE lC THA theo tiBn s[ gia đình có THA ................................... 54
B,ng 3.9: Phân bL tE lC các mIc cân ndng theo BMI ............................................... 55
B,ng 3.10: Phân loji th‚a cân và béo phì theo theo mKt sL bi)n sL nBn .............. 55

7

B,ng 3.11: Phân bL tE lC THA theo mIc ñK BMI ..................................................... 56
B,ng 3.12: Phân bL béo b ng theo giGi tính và nhóm 57
B,ng 3.13: Phân bL tE lC THA theo béo b ng .......................................................... 57
B,ng 3.14: Phân bL tE lC tình trjng hút thuLc lá........................................................ 58
B,ng 3.15: TE lC ngư!i ñang hút thuLc lá phân theo giGi và nhóm tu@i ............... 59
B,ng 3.16: Phân bL mIc đK và th!i gian hút thuLc ~ nh ng ngư!i hiCn ñang
hút thuLc........................................................................................................ 60
B,ng 3.17: Phân bL tE lC THA theo hút thuLc lá ....................................................... 61
B,ng 3.18: Phân bL tE lC tình trjng uLng rưWu .......................................................... 62
B,ng 3.19: TE lC ngư!i ñang uLng rưWu phân theo giGi và nhóm 63
B,ng 3.20: TE lC uLng rưWu nhiBu phân theo giGi và nhóm tu@i ........................... 64
B,ng 3.21: Phân bL tE lC các loji rưWu bia thư!ng uLng ........................................ 65
B,ng 3.22: Phân bL tE lC THA theo uLng rưWu ......................................................... 65
B,ng 3.23: Phân bL tE lC ăn mdn theo giGi và nhóm tu@i ........................................ 66
B,ng 3.24: Phân bL tE lC THA theo thói quen ăn mdn ............................................. 67
B,ng 3.25: Phân bL tE lC ngư!i có thói quen ăn ch•t béo đKng vXt theo giGi và
nhóm tu@i ...................................................................................................... 67
B,ng 3.26: Phân bL tE lC các d…u m| thư!ng s[ d ng khi ch) bi)n thIc ăn ........ 68
B,ng 3.27: Phân bL tE lC THA theo thói quen ăn ch•t béo đKng vXt ..................... 68
B,ng 3.28: Phân bL tE lC các mIc hojt ñKng th- l^c theo giGi ............................... 69
B,ng 3.29: TE lC các mIc hojt đKng th- l^c phân theo nhóm tu@i ....................... 69
B,ng 3.30: Phân bL tE lC THA theo hojt ñKng th- l^c ............................................. 70
B,ng 3.31: Phân bL tE lC khơng có thói quen đi bK thư!ng xun theo giGi và
nhóm tu@i ..................................................................................................... 70
B,ng 3.32: Phân bL tE lC THA theo không có thói quen đi bK thư!ng xun ..... 71
B,ng 3.33: MLi liên quan gi a mKt sL y)u tL vGi THA có ý nghĩa thLng kê

qua phân tích đa bi)n b‡ng h i qui Poisson ........................................... 73


8

B,ng 4.1: So sánh dân sL m c tiêu và mfu nghiên cIu vB tE lC giGi tính và
nhóm tu@i ...................................................................................................... 75
B,ng 4.2: Phân bL tE lC các mIc HA trong nghiên cIu chúng tôi và mKt sL nghiên cIu
khác ................................................................................................................. 79

B,ng 4.3: Các y)u tL có liên quan đKc lXp vGi THA trong mKt sL nghiên cIu ... 99


9

DANH M C CÁC SƠ Đ

VÀ BIOU Đ

Sơ ñ 2.1: B,n đ hành chính huyCn Lăk, tpnh Đăk Lăk ....................................................... 32

Sơ ñ 2.1: Sơ ñ t@ chIc ñiBu tra.................................................................................. 40
Bi-u ñ 3.1: Phân bL PR cea THA theo nhóm tu@i và giGi tính............................. 51
Bi-u đ 3.2: Phân bL tE lC hút thuLc lá theo giGi tính .............................................. 58
Bi-u đ 3.3: Phân bL tE lC uLng rưWu theo giGi tính ................................................. 62
Bi-u ñ 3.4: PR cea mLi liên quan gi a mKt sL y)u tL vGi THA qua phân tích
h i quy ña bi)n Poisson ........................................................................... 72


10

ĐPT VQN ĐR
Tăng huy)t áp (THA) là mKt v•n đB sIc kh‰e cKng ñ ng quan tr€ng tji
các nưGc trên th) giGi vì chi)m tE lC khá cao, có xu hưGng ngày càng tăng và
gây ra nhiBu bi)n chIng gây t[ vong và tàn ph). Theo Kearney [63], năm
2000, tE lC hiCn m+c THA ~ ngư!i trư~ng thành trên toàn c…u là 26,4% vGi
972 triCu ngư!i bV THA, ñ ng th!i d^ đốn vào năm 2025, tE lC hiCn m+c
THA tăng lên 29,2% vGi 1,56 tE ngư!i bV THA, tăng kho,ng 60% so vGi năm
2000. THA là y)u tL nguy cơ hàng ñ…u ñLi vGi t[ vong vGi 7,1 triCu ngư!i
ch)t h‡ng năm, chi)m kho,ng 13% sL ngư!i t[ vong tồn c…u và là ngun
nhân đIng thI ba, chi)m 4,5% cea gánh ndng bCnh tXt trên toàn c…u vGi 64
triCu ngư!i sLng trong tàn ph) [50]. Tji ViCt Nam, theo thLng kê cea BK Y t)
và C c thLng kê quLc gia, cho th•y THA là ngun nhân đIng thI ba trong
các nguyên nhân t[ vong và nguyên nhân thI 6 ñLi vGi gánh ndng cea bCnh
tXt trong các bCnh viCn [6]; ñ ng th!i tE lC hiCn m+c THA trong cKng ñ ng gia
tăng nhanh theo th!i gian: năm 1960 (1%) [7], năm 1992 (11,7%) [31], năm
2002 (16,3%) [17], năm 2005 (26,5%) [27], năm 2008 (27,2%) [12].
TE lC THA ngày càng gia tăng trên tồn c…u vì s^ gia tăng vB tu@i th€ và
t…n su•t các y)u tL nguy cơ, đdc biCt là béo phì do thIc ăn nhanh và ít vXn
đKng th- l^c [3],[22] và tE lC này có kho,ng dao đKng r•t lGn ph thuKc vào
đdc tính cea mfu nghiên cIu, ñdc biCt là vB cheng tKc, nhóm tu@i và giGi tính
[64] và mKt sL y)u tL khác như vùng đVa lý, lLi sLng, nghB nghiCp, trình ñK
h€c v•n, ñiBu kiCn sLng và các hành vi liên quan [44],[53].
Đăk Lăk là tpnh miBn núi, có 44 dân tKc cùng chung sLng, điBu kiCn kinh
t) xã hKi cịn khó khăn, dân tKc thi-u sL tji ch• che y)u là ngư!i Ê Đê và
M’nơng [25]. HuyCn Lăk n‡m phía nam tpnh Đăk Lăk, bao g m 16 dân tKc
anh em, trong đó dân tKc M’nơng chi)m cao nh•t vGi 31.156 ngư!i, chi)m
52% dân sL cea huyCn, trong đó đdc biCt Yang Tao là mKt xã n‡m phía đơng

11

b+c cea huyCn Lăk, bao g m kho,ng 7.000 nhân kh}u nhưng là xã có đa sL
ngư!i M’nơng sinh sLng vGi 6639 ngư!i, chi)m 95% dân sL toàn xã và 21%
ngư!i dân tKc M’nơng cea huyCn Lăk [25].
ViCc điBu tra tE lC hiCn m+c THA và các y)u tL liên quan ñ)n THA ~ t‚ng
dân tKc cũng như ~ các vùng ñVa lý khác nhau là c…n thi)t, nh‡m ñB ra các
biCn pháp truyBn thông vB giáo d c sIc kh‰e đ- chăm sóc tLt sIc kh‰e cho
đ ng bào các dân tKc. NhiBu nghiên cIu vB THA ñã ñưWc ti)n hành nhiBu nơi
~ ViCt Nam và khu v^c Tây Ngun nhưng ít th•y nghiên cIu trên các dân
tKc thi-u sL. MKt sL nghiên cIu trưGc ñây trên dân tKc thi-u sL ~ khu v^c Tây
Nguyên cho th•y tE lC THA ~ các dân tKc thi-u sL Kon Tum năm 2002 là
12,54% [2]; ~ dân tKc Nùng tji xã Cuôr Knia, Buôn Đôn, Đăk Lăk năm 2005
là 15,4% [1]; ~ dân tKc Ê Đê tji thành phL Buôn Ma ThuKt, Đăk Lăk năm
2008 là 21% [30]. HiCn tji chưa có nghiên cIu nào vB tình trjng THA và các
y)u tL liên quan đ)n THA cea ngư!i dân tKc M’nơng trên ñVa bàn tpnh Đăk
Lăk nói riêng và ~ ViCt Nam nói chung. Chính vì vXy, chúng tơi ti)n hành
nghiên cIu này nh‡m xác ñVnh tE lC và mKt sL y)u tL liên quan đ)n THA ~
ngư!i dân tKc M’nơng trên ñVa bàn xã Yang Tao, huyCn Lăk, tpnh Đăk Lăk
năm 2009.
Câu hTi nghiên cVu: TE lC hiCn m+c THA và mKt sL y)u tL liên quan đ)n
THA ~ ngư!i M’nơng t‚ 18 tu@i tr~ lên tji xã Yang Tao, huyCn Lăk, tpnh Đăk
Lăk trong năm 2009 là bao nhiêu? Y)u tL nào liên quan ñKc lXp vGi tE lC hiCn
m+c THA?
MWc tiêu nghiên cVu:
1. MWc tiêu tZng quát
Xác ñVnh tE lC hiCn m+c THA và mKt sL y)u tL liên quan đ)n THA ~
ngư!i M’nơng t‚ 18 tu@i tr~ lên tji xã Yang Tao, huyCn Lăk, tpnh Đăk Lăk
trong năm 2009.

12

2. MWc tiêu cW th]
2.1 Xác ñVnh tE lC hiCn m+c THA ~ ngư!i M’nông t‚ 18 tu@i tr~ lên tji xã
Yang Tao, huyCn Lăk, tpnh Đăk Lăk trong năm 2009.
2.2 Xác ñVnh tE lC và phân bL mKt sL y)u tL liên quan đ)n THA ~ ngư!i
M’nơng t‚ 18 tu@i tr~ lên tji xã Yang Tao, huyCn Lăk, tpnh Đăk Lăk
trong năm 2009.
2.3 Xác ñVnh mLi liên quan gi a mKt sL y)u tL vGi tE lC hiCn m+c THA ~
ngư!i M’nông t‚ 18 tu@i tr~ lên tji xã Yang Tao, huyCn Lăk, tpnh Đăk
Lăk trong năm 2009.


13

Chương 1: T^NG QUAN TÀI LI.U
1.1. TZng quan v` bbnh tăng huydt áp
1.1.1. Đfnh nghĩa và phân loji THA
ĐVnh nghĩa và phân loji THA thay ñ@i theo th!i gian ñ- ñáp Ing vGi s^
hi-u bi)t tLt hơn vB sinh bCnh h€c, s^ xem xét tE lC t[ vong trong ngành công
nghiCp b,o hi-m cuKc sLng, các nghiên cIu vB huy)t áp (HA) trong các dân
sL khác nhau, s^ tương tác gi a các mIc HA vGi bCnh kèm theo, các nghiên
cIu giGi hjn cea hXu qu, sIc kh‰e liên quan ñ)n HA và lưWng giá liCu pháp
dùng thuLc hj áp hiCu qu,. Xác ñVnh giGi hjn trên cea kho,ng HA bình
thư!ng cho ngư!i trư~ng thành d^a trên phát hiCn mang tính dVch t” h€c, liên
quan đ)n các mIc HA đ)n nguy cơ cho hXu qu, b•t lWi trong dân sL và các
b‡ng chIng t‚ các th[ nghiCm lâm sàng chIng minh gi,m y)u tL nguy cơ cho
hXu qu, b•t lWi khi ñiBu trV thuLc hj áp [55].
Năm 1978, WHO ñưa ra phân loji HA, g m 3 mIc ñK sau:

Bkng 1.1: Phân loji HA theo WHO (1978) [7]
Phân loji

HA tâm thu

HA tâm trương

Bình thư!ng

< 140 mmHg

và <90 mmHg

THA giGi hjn

140–159 mmHg

và/hodc 90–94 mmHg

THA

≥ 160 mmHg

và/hodc ≥ 95 mmHg

Phân loji này đưa ra hai v•n đB chính: (1) mIc HA dùng ch}n đốn THA
là 160/95 mmHg, và (2) đưa phân loji THA giGi hjn, mà khơng đưa ra phân
đK THA.
Áp d ng phân loji này trong ch}n đốn THA kéo dài suLt 15 năm nhưng
ngư!i ta th•y r‡ng có mKt sL v•n đB b•t hWp lý vì có nh ng bCnh nhân có HA

là 150/90 mmHg nhưng có mKt sL tai bi)n như suy tim, bCnh mjch vành, ñKt
qu˜… nên JNC 5 ra ñ!i vào năm 1993 nh‡m xác ñVnh mIc HA mGi dùng đch}n đốn THA.


14

Bkng 1.2: Phân loji HA theo JNC 5 (1993) [7]
Phân loji

HA tâm thu

HA tâm trương

Bình thư!ng

< 130 mmHg

và <85 mmHg

Bình thư!ng cao

130–139 mmHg

và/hodc 85–89 mmHg

THA ñK 1

140–159 mmHg

và/hodc 90–99 mmHg

THA ñK 2

160–179 mmHg

và/hodc 100–109 mmHg

THA ñK 3

180–209 mmHg

và/hodc 110–119 mmHg

THA ñK 4

≥ 210 mmHg

và/hodc ≥ 120 mmHg

JNC 5 ñã b‰ khái niCm THA giGi hjn, khšng đVnh mIc ch}n đốn THA
mGi là 140/90 mmHg, th•p hơn so vGi WHO đã ñưa ra. Tuy nhiên các nghiên
cIu và theo dõi ti)p đã khšng đVnh r‡ng đã b‰ sót v•n đB trong bCnh lý THA,
bên cjnh con sL THA cịn có y)u tL nguy cơ tim mjch; vì th) JNC 6 ra ñ!i
vào năm 1997.
Bkng 1.3: Phân loji HA theo JNC 6 (1997) [7]
Phân loji

HA tâm thu

HA tâm trương

TLi ưu

< 120 mmHg

và <80 mmHg

Bình thư!ng

120–129 mmHg

và 80–84 mmHg

Bình thư!ng cao

130–139 mmHg

và/hodc 85–89 mmHg

THA ñK 1

140–159 mmHg

và/hodc 90–99 mmHg

THA ñK 2

160–179 mmHg

và/hodc 100–109 mmHg

THA ñK 3

≥ 180 mmHg

và/hodc ≥ 110 mmHg

JNC 6 ra đ!i đã phân tích nh ng th•t bji cea JNC 5 và đưa ra ba v•n đB
chính: (1) X)p lji phân loji THA, bao g m chp 3 ñK; (2) Khšng đVnh THA
khơng đơn thu…n là con sL HA mà còn bao g m c, y)u tL nguy cơ làm tăng
thái ñK ñiBu trV THA; (3) Phân t…ng nguy cơ và ñiBu trV.
Năm 2003, JNC 7 ñưa ra cách phân loji THA mGi thay đ@i cách nhìn vB
các mIc HA.


15

Bkng 1.4: Phân loji HA theo JNC 7 (2003) [44]
Phân loji

HA tâm thu

HA tâm trương

Bình thư!ng

< 120 mmHg

và <80 mmHg

TiBn THA

120–139 mmHg

và 80–89 mmHg

THA ñK 1

140–159 mmHg

và/hodc 90–99 mmHg

THA ñK 2

≥ 160 mmHg

và/hodc ≥ 100 mmHg

JNC 7 ra ñ!i và đưa ra 3 v•n đB chính: (1) Đưa ra phân loji tiBn THA,
mKt mIc phân loji gKp chung hai loji mIc HA bình thư!ng và HA bình
thư!ng cao trong phân loji JNC 6, vì quan sát trên 1 triCu ngư!i ñã chp ra r‡ng
t[ vong do bCnh tim thi)u máu c c bK và đKt qu˜ gia tăng nhanh chóng theo
ñư!ng thšng hưGng lên trên, b+t ñ…u t‚ mIc HA 115/75 mmHg; khi HA tâm
thu tăng 20 mmHg hodc HA tâm trương tăng 10 mmHg thì t[ su•t do bCnh
tim thi)u máu c c bK và ñKt qu˜ gia tăng g•p đơi và nó đưWc nêu ra đ- nhXn
bi)t nh ng ngư!i có tăng nguy cơ bV THA, nh‡m lưu ý cho bác sœ và bCnh
nhân vB nguy cơ này và khuy)n khích viCc can thiCp đ- phịng ng‚a hodc làm
chXm ti)n tri-n bCnh; (2) k)t hWp THA ñK 2 và đK 3 trong JNC 6 thành mKt
nhóm là THA ñK 2, nguyên nhân xu•t phát t‚ th^c t) là cách điBu trV hai nhóm
này trưGc đây là tương đương nhau; (3) B@ sung thêm 4 y)u tL nguy cơ tim

mjch ñi kèm so vGi JNC 6; như vXy 10 y)u tL nguy cơ tim mjch chính đưWc
đưa ra trong JNC 7 bao g m: tu@i > 60; giGi (nam giGi, ph n mãn kinh);
tiBn căn gia đình m+c bCnh tim mjch sGm (nam <45 tu@i, n < 55 tu@i); hút
thuLc lá; ñái tháo ñư!ng; rLi lojn lipid máu; béo phì; lLi sLng tĩnh tji; đjm
niCu vi th-; mIc đK suy thXn (creatinin máu ~ nam >1,5 mg/dl, ~ n >1,3
mg/dl).
Phân loji HA theo JNC 7 cơ b,n d^a vào sL liCu mang tính ch•t dVch t”
h€c hơn là d^a vào k)t qu, cea các th[ nghiCm lâm sàng. Năm 2007, HiCp hKi
THA và HiCp hKi tim mjch châu Âu [74] ñưa ra phân loji mGi vB THA, ñ ng


16

th!i HKi tim mjch ViCt Nam [22] cũng ñưa ra khuy)n cáo cXp nhXt s[ d ng
cách phân loji THA ñưWc trình bày trong b,ng 1.5
Bkng 1.5: Phân loji các mIc THA theo HiCp hKi THA và HiCp hKi tim mjch
châu Âu (2007) [74]
Phân loji

HA tâm thu

HA tâm trương

HA tLi ưu

< 120 mmHg

và <80 mmHg

HA bình thư!ng

120–129 mmHg

và/hodc 80–84 mmHg

HA bình thư!ng cao

130–139 mmHg

và/hodc 85–89 mmHg

THA đK 1

140–159 mmHg

và/hodc 90–99 mmHg

THA ñK 2

160–179 mmHg

và/hodc 100–109 mmHg

THA ñK 3

≥ 180 mmHg

và/hodc ≥ 110 mmHg

THA tâm thu ñơn ñKc

≥ 140 mmHg

và <90 mmHg

HiCp hKi THA và HiCp hKi tim mjch châu Âu khơng phân loji mIc “tiBn
THA” như trong JNC 7 vì nh ng lý do: (1) trong nghiên cIu d€c Framingham
cho th•y r‡ng nguy cơ ti)n tri-n thành THA trong nhóm HA bình thư!ng cao
tăng lên rõ ràng so vGi nhóm HA bình thư!ng nên có ít lý do gKp chung hai
nhóm này thành 1 nhóm vGi nhau; (2) thuXt ng “tiBn THA” gây ra lo âu
không c…n thi)t cho bCnh nhân; và (3) quan tr€ng nh•t, trong th^c hành phân
loji này là phân loji có tính phân biCt cao vGi nh ng thái c^c gi a nh ng
ngư!i không c…n can thiCp (như ~ ngư!i già vGi HA 120/80 mmHg) vGi
nh ng ngư!i có nguy cơ cao hodc r•t cao (ñái tháo ñư!ng, sau ñKt qu˜) c…n
ph,i ñiBu trV b‡ng thuLc [74].
Như vXy THA khơng chp đơn thu…n là con sL HA, c…n ph,i đánh giá tồn
diCn các nguy cơ tim mjch trên bCnh nhân THA ñưWc quan tâm.
1.1.2. Chon ñoán THA: Tiêu chu}n ch}n ñoán THA d^a vào ngư|ng HA tùy
theo cách đo [4],[22],[74] đưWc trình bày trong b,ng 1.6


17

Bkng 1.6: Các ngư|ng HA áp d ng ñ- ch}n ñoán THA theo cách ño
Cách ño

HA tâm thu

HA tâm trương

Đo HA tji phịng khám/bCnh viCn

140 mmHg

90 mmHg

Đo HA lưu đKng 24 gi!

125 mmHg

80 mmHg

Đo HA tji nhà (t^ ño)

135 mmHg

85 mmHg

MKt ngư!i lGn ñưWc g€i là THA khi HA tâm thu ≥ 140 mmHg hodc/và
HA tâm trương ≥ 90 mmHg hodc/và ñang ñiBu trV thuLc hj HA hàng ngày [3].
TrV sL huy)t áp đưWc l•y trung bình cea 2 l…n ño chính xác ~ tư th) ng i ~ 2
th!i ñi-m khám [44]. Trong ph…n lGn nghiên cIu dVch t” tji cKng đ ng vì là
nghiên cIu c+t ngang nên chp th^c hiCn ~ mKt th!i đi-m khám, vì vXy tE lC
THA đK 1 có th- cao hơn th^c t) [63]. Atallah và cKng s^ [38] đã cho th•y tE
lC THA khi đo hai th!i đi-m khám th•p hơn hơn có ý nghĩa so vGi chp mKt
th!i đi-m khám; tuy nhiên trong nghiên cIu cea Kearney [63] đ- tính tE lC
THA cea tồn c…u, tXp hWp t•t c, các nghiên cIu th‰a mãn ñiBu kiCn t‚ năm
1980 ñ)n năm 2002, chp có 3 nghiên cIu là th^c hiCn đo HA ~ hai th!i đi-m
khám, cịn lji đBu th^c ~ mKt th!i đi-m khám. MKt điBu c…n lưu ý trong ch}n
đốn THA là bao g m c, nh ng ñLi tưWng ñang ñiBu trV thuLc hj áp hàng

ngày cho dù trV sL HA là bao nhiêu và nh ng trư!ng hWp này đưWc x)p mKt
nhóm riêng mà khơng th- phân đK THA ñưWc.
1.1.3. Nguyên nhân THA: Ph…n lGn (>90%) các trư!ng hWp THA là khơng
có ngun nhân, g€i là THA ngun phát; chp có mKt sL nh‰ trư!ng hWp
(<10%) là có nguyên nhân, g€i là THA thI phát, thư!ng gdp ~ trư!ng hWp tr¡
tu@i [3],[7],[44]. Các nguyên nhân THA bao g m: (1) BCnh thXn: hay gdp
nh•t; (2) BCnh lý nKi ti)t; và (3) Ngun nhân khác: H¢p quai đKng mjch che,
tăng áp l^c nKi s€, ngưng th~ lúc nge do t+c ngh£n, thai kỳ, thuLc và hóa ch•t.
Trong điBu tra dVch t” h€c tji cKng đ ng, khơng có điBu kiCn đ- thăm dị
tìm ngun nhân cea THA, mKt viCc làm r•t khó khăn ngay c, khi th^c hiCn


18

trong các bCnh viCn nên THA xác ñVnh tji cKng đ ng th^c ch•t là THA nói
chung mà khơng th- phân biCt ñưWc là nguyên phát hay thI phát. Tuy nhiên
do ph…n lGn THA là khơng có ngun nhân và ph…n nào loji tr‚ ñưWc mKt sL
nguyên nhân THA rõ ràng qua tiêu chí loji ra như đLi tưWng đang mang thai,
uLng rưWu, thuLc nh‰ mũi…
1.1.4. Gánh nqng cra THA ñsi vTHA là mKt y)u tL nguy cơ cao ñLi vGi bCnh tim mjch ~ các nưGc cơng
nghiCp cũng như các nưGc đang phát tri-n và là nguyên nhân che y)u cho
gánh ndng bCnh tXt cea tồn c…u. THA là y)u tL nguy cơ hàng đ…u ñLi vGi t[
vong vGi 7,1 triCu ngư!i t[ vong do THA, chi)m kho,ng 13% sL ngư!i t[
vong toàn c…u và là nguyên nhân ñIng thI ba, sau suy dinh dư|ng và tình d c
khơng an tồn, gây ra gánh ndng bCnh tXt trên th) giGi vGi 64 triCu ngư!i sLng
trong tàn ph), chi)m 4,5% cea gánh ndng bCnh tXt trên tồn c…u [50].
Theo Kearney [63], ưGc tính t@ng sL ngư!i trư~ng thành bV THA trên toàn
c…u năm 2000 là 972 triCu ngư!i, bao g m 333 triCu ngư!i ~ các nưGc kinh t)
phát tri-n và 639 triCu ngư!i ~ các nưGc đang phát tri-n và d^ đốn vào năm

2025 thì con sL ngư!i trư~ng thành bV THA s£ lên ñ)n 1,56 tE ngư!i, tăng
kho,ng 60% so vGi năm 2000; trong ñó các nưGc kinh t) ñang phát tri-n có
1,15 tE ngư!i bV THA, gia tăng 80%. Năm 2002, WHO ưGc tính ít nh•t 50%
trư!ng hWp bCnh tim mjch và ít nh•t 75% đKt qu˜ do ngun nhân THA và
WHO cho r‡ng HA tăng hơn mIc lý tư~ng (HA tâm thu > 115 mmHg) là
nguyên nhân cea 62% bCnh tim mjch và 49% bCnh tim thi)u máu c c bK;
ngoài ra HA cao hơn mIc lý tư~ng là y)u tL nguy cơ hàng đ…u cho m€i
trư!ng hWp t[ vong trên tồn th) giGi [53]. MGi ñây, theo thLng kê cea WHO
năm 2009 [105], bCnh tim mjch chi)m >1/3 (36%) nguyên nhân t[ vong trên
th) giGi và đang góp ph…n gia tăng gánh ndng bCnh tXt cea th) giGi.
Các nghiên cIu dVch t” h€c d€c theo th!i gian, ña trung tâm và sL lưWng


19

đLi tưWng lGn cho th•y r‡ng ~ nh ng ngư!i 40–69 tu@i, khi gia tăng m•i 20
mmHg HA tâm thu thì gia tăng g•p đơi tE lC ch)t b~i đKt qu˜ và bCnh tim
thi)u máu c c bK [70]. HA ≥140/90 mmHg tìm th•y kho,ng 74% ~ ngư!i suy
tim, 69% ngư!i bV nh i máu cơ tim l…n thI nh•t và 77% ngư!i bV ñKt qu˜ l…n
ñ…u tiên [73]. Nghiên cIu ~ ngư!i ≥ 35 tu@i tji 6 nưGc ~ châu Âu (ĐIc, Ph…n
Lan, Tây Ban Nha, Anh, Th y Đi-n, Italia) và hai nưGc b+c Mœ (Mœ, Canada)
[104] cho th•y tE lC THA liên quan mjnh vGi tE lC ch)t do ñKt qu˜ (r= 0,78)
và liên quan hơn mIc trung bình vGi bCnh tim mjch chung (r= 0,44).
Gánh ndng bCnh tXt và t[ vong cea THA ~ mKt sL nưGc trên th) giGi cũng
bi-u hiCn khá nghiêm tr€ng như ~ Mœ [51]; Canada [94]; Anh và Wales [57];
NhXt B,n [85]; Singapore [68]. Tji ViCt Nam [6], sL liCu thLng kê tji các
bCnh viCn cho th•y r‡ng, THA là nguyên nhân ñIng thI ba gây t[ vong và
nguyên nhân thI 6 ñLi vGi gánh ndng cea bCnh tXt trong các bCnh viCn.
Nghiên cIu tji Ba Vì, Hà NKi t‚ năm 1999–2003 [76], tE lC ch)t do nguyên
nhân tim mjch ñIng hàng đ…u vGi 32,2%, trong đó hai bCnh tim mjch gây

ch)t che y)u là ñKt qu˜ và suy tim.
1.2. Tx lb hibn myc và xu hưTHA đang là mKt v•n đB sIc kh‰e tồn c…u vì tE lC hiCn m+c THA chi)m
tE lC cao và ngày càng gia tăng trên th) giGi, nguyên nhân do gia tăng vB tu@i
th€ con ngư!i và t…n su•t các y)u tL nguy cơ, đdc biCt là béo phì do thIc ăn
nhanh và ít vXn đKng th- l^c [3],[22].
1.2.1. Tji các nưNhiBu nghiên cIu vB tE lC hiCn m+c THA trên kh+p th) giGi, t‚ các nưGc
ñã phát tri-n cũng như các nưGc ñang phát tri-n, t‚ các dân tKc cũng như các
cheng tKc khác nhau vGi đa djng vB nhóm tu@i và khơng giLng nhau vB
phương pháp nghiên cIu, do vXy tE lC THA cũng r•t khác nhau theo t‚ng
nghiên cIu. Theo Kearney [63],[64], tE lC THA trên th) giGi thay ñ@i trong


20

kho,ng dao đKng r•t lGn, tE lC th•p nh•t ~ vùng nơng thơn phía b+c 2n ĐK
(5,2%), cao nh•t ~ Ba Lan (70,7%). TE lC THA toàn c…u năm 2000 ~ ngư!i
trư~ng thành ≥ 20 tu@i là 26,4%. Trong các nưGc cơng nghiCp phát tri-n thì tE
lC THA dao đKng trong kho,ng 20–50% (trung bình 37,3%) cao hơn so vGi
các nưGc ñang phát tri-n (22,9%), mdc dù ~ các nưGc này có tính khơng đ ng
nh•t lGn vB tE lC THA [63]. Mdc dù sL liCu quLc gia toàn th- vB tE lC THA
không hiCn h u trong ph…n lGn các quLc gia trong th) giGi ñang phát tri-n
nhưng tE lC THA cao nh•t đưWc báo cáo t‚ các quLc gia châu Mœ La tinh như
Mexico, Paraguay và Venezuela vGi kho,ng dao đKng t‚ 32–36,9%, trong khi
tE lC th•p nh•t là ~ mKt sL nưGc châu Phi vùng dưGi sa mjc Sahara vGi tE lC
ưGc tính là 14%. Trung QuLc và 2n ĐK có tE lC THA ~ mIc trung bình
kho,ng 20–30%; mdc dù có mKt nghiên cIu ~ 2n ĐK cho tE lC THA kho,ng
5% nhưng ña sL các nghiên cIu và ñdc biCt là các nghiên cIu g…n đây thì tE lC
THA ngư!i trư~ng thành trong đ•t nưGc này ~ khu v^c thành thV 30–40%,

vùng nông thôn 12–17% [54]. Tương t^, tE lC chung cea 3 quLc gia vùng
Caribie (Jamaca, St. Lucia và Barbados) kho,ng 26,6%. Các nưGc châu Á
khác và các qu…n ñ,o chi)m tE lC THA th•p nh•t n)u chu}n hóa theo nhóm
tu@i ≥ 20 tu@i; tuy nhiên các nghiên cIu g…n ñây các nưGc ~ trong khu v^c
này có tE lC THA tăng d…n lên như Indonesia [84], Malaysia [89] l…n lưWt là
22,1% và 27,8%. ¦ Singapore, cuKc ñiBu tra sIc kh‰e quLc gia l…n thI hai vGi
mfu đji diCn cho 3 nhóm cư dân sinh sLng cho th•y dân tKc Malays có tE lC
THA cao nh•t, sau đó là dân tKc Trung Hoa 26,0% và dân tKc 2n ñK 23,7%.
Khu v^c châu Phi, Cameroon có tE lC th•p nh•t 15%, trong khi đó thì ~
Zimbabwe có tE lC THA cao và cao hơn c, các nưGc kinh t) phát tri-n [64].
Mdc dù trong hai nghiên cIu cea Kearney [63],[64] có cùng chung mKt
tiêu chu}n ñưa vào phân tích ñ- cho phép so sánh gi a các quLc gia và khu
v^c nhưng s^ khác nhau vB phương pháp đo HA, nhóm tu@i cea đLi tưWng


21

nghiên cIu và dân sL m c tiêu dùng cho s^ ñiBu chpnh tE lC, làm cho s^ so
sánh tr^c ti)p gi a các nghiên cIu khó khăn, tuy nhiên dùng tE lC THA ñiBu
chpnh theo tu@i cho phép ưGc tính tLt nh•t cho s^ so sánh gi a các nghiên cIu
có cùng nhóm tu@i.
¦ mKt sL quLc gia, các cuKc ñiBu tra ñưWc lXp lji theo th!i gian cho phép
ưGc tính s^ thay đ@i vB tE lC THA theo th!i gian. Nhìn chung tE lC hiCn m+c
THA trên tồn c…u có xu hưGng tăng theo th!i gian đã, đang và s£ tr,i qua; tE
lC THA năm 2000 toàn c…u là 26,4% nhưng ưGc tính đ)n năm 2025 tE lC này
lên ñ)n 29,2%; sL liCu hiCn tji cea các nghiên cIu cho th•y tE lC THA vfn
duy trì hodc gi,m ~ các nưGc kinh t) phát tri-n và gia tăng ~ các nưGc kinh t)
ñang phát tri-n trong thXp niên v‚a qua [55],[63],[64],[79],[90]. Nghiên cIu
tji Mœ, Anh, ĐIc, Ph…n Lan, Bp, Hy Ljp và Úc cho th•y tE lC THA khơng
thay đ@i hodc có xu hưGng gi,m [47],[55],[64]. NgưWc lji, ~ các nưGc kinh t)

đang phát tri-n thì tE lC THA có xu hưGng tăng theo th!i gian như tji Trung
QuLc [52],[64]; 2n ĐK [54]; Singapore [64]. Reddy và cKng s^ [90] ñã ñưa
ra các y)u tL làm gia tăng tE lC cũng như gánh ndng THA ~ các nưGc ñang
phát tri-n: (1) Y)u tL vB nhân kh}u h€c vGi s^ gia tăng tu@i th€ tồn c…u; (2)
S^ đơ thV hóa nhanh và thay đ@i lLi sLng b•t lWi cho sIc kh‰e; (3) vai trò cea
s^ di cư; (4) thay ñ@i dinh dư|ng vGi gia tăng các thành ph…n trong kh}u ph…n
ăn như m|, muLi, đư!ng, ít ch•t sWi kèm theo s^ gia tăng cea ngành công
nghiCp ti)p thV nưGc uLng có chIa c n và thIc ăn nhanh; (5) s^ gia tăng
nhanh vB tE lC béo phì ~ các nưGc ñang phát tri-n.
1.2.2. Tji Vibt Nam
ViCt Nam là mKt quLc gia thuKc khu v^c các nưGc ñang phát tri-n nên tE
lC và xu hưGng THA mang tích ch•t cea dVch t” h€c chung cea các nưGc ñang
phát tri-n trên th) giGi.


22

Bkng 1.7: TE lC hiCn m+c THA qua mKt sL nghiên cIu tji ViCt Nam
Nghiên cVu

Năm

Nhóm tuZi

Tx lb THA

Đdng Văn Chung [3],[7] ViCt Nam

1960

≥ 15

1–3%

Tr…n Đ• Trinh [31]

ViCt Nam

1992

≥ 15

11,7%

Phjm Gia Kh,i [17]

PBVN1

2002

≥ 25

16,32%

BK Y t) [6]

ViCt Nam

2002

25–64

16,9%

Phjm Gia Kh,i [12]

ViCt Nam

2008

≥ 25

27,2%

Lê Anh Tu•n [32]

Hà NKi

1998

≥ 16

16,15%

Phjm Gia Kh,i [14]

Hà NKi

2000

≥ 16

16,05%

Tô Văn H,i [9]

Hà NKi

2002

≥ 16

18,69%

Huỳnh Văn Minh [77]

Ba Vì

2006

25–64

14,1%

Phjm Gia Kh,i [16]

Thái Nguyên

2002

≥ 25

13,88%

Phjm Gia Kh,i [15]

Thái Bình

2002

≥ 25

12,39%

Nguy”n Lân ViCt [34]

Xuân Canh

2005

≥ 25

20,5%

Bùi ĐIc Long [20]

Phú ĐiBn

2005

≥ 18

15,5%

Bùi ĐIc Long [19]

An Ljc

2008

≥ 18

18,9%

Nguy”n H u Hjnh [10]

Tân Ti)n

2001

≥ 18

13,8%

Phjm Hùng L^c [21]

ĐBSCL2

2002

≥ 15

14,9%

Vũ B,o Ng€c [23]

Q.4,TPHCM3

2005

≥ 18

21,89%

Tr…n ThiCn Thu…n [27]

TP. HCM

2005

25–64

26,52%

Đào Duy An [2]

Kon Tum

2002

≥ 18

12,54%

Cao ThV Y)n Thanh [26] Đăk Lăk

2005

≥ 25

17,5%

QuLc Ái [1]

Cuôr Knia

2005

≥ 18

15,4%

TrVnh Quang Trí [30]

Đăk Lăk

2008

≥ 25

21%

Lê ThV Thu Trang [28]

Qu,ng TrV

2009

≥ 25

26,7%

Tr…n Nam Khánh [18]

Khánh Vĩnh

2003

≥ 40

32%

1

Đfa đi]m

PBVN
: Phía b6c Vi t Nam.
ĐBSCL
: Đ:ng b;ng sông C

3
Q.4, TPHCM : Qu$n 4, Thành ph H: Chí Minh.
2


23

Nghiên cIu vB tE lC hiCn m+c THA tji ViCt Nam ñã ñưWc ti)n hành nhiBu
nơi trên kh+p 3 miBn cea đ•t nưGc. ĐVa đi-m, th!i đi-m, đLi tưWng nghiên cIu
khác nhau qua t‚ng nghiên cIu nên k)t qu, vB tE lC hiCn m+c THA cũng thay
đ@i. Tuy nhiên có mKt sL ñi-m chung vB mKt sL nghiên cIu trưGc ñây vB tE lC
hiCn m+c cea THA tji ViCt Nam:
– TE lC hiCn m+c cea THA trong cKng ñ ng dân sL tăng nhanh theo th!i gian:
Năm 1960, tE lC THA theo Đdng Văn Chung [7] chp chi)m 1%; ñ)n năm
1992, nghiên cIu cea Tr…n Đ• Trinh [31] tăng lên 11,7%; ñ)n năm 2002,
nghiên cIu cea Phjm Gia Kh,i [17] tăng lên ñ)n 16,32% và ñ)n năm 2008
theo Phjm Gia Kh,i [12] tE lC THA tji ViCt Nam lên ñ)n 27,2%; như vXy
trong kho,ng g…n 50 năm mà tE lC THA trong cKng đ ng nưGc ta tăng g•p
hơn 20 l…n. Xu hưGng gia tăng tE lC THA cũng x,y ra tji Hà NKi [32], [14],
[9] và tji Ba Vì [77],[78].
– TE lC THA ph thuKc r•t nhiBu vào nhóm tu@i ñLi tưWng nghiên cIu, nghiên
cIu cea Tr…n Nam Khánh [18] mdc dù tE lC THA chi)m 32% nhưng lji th^c
hiCn trên ñLi tưWng ≥ 40 tu@i nên s^ so sánh vB tE lC THA trong các nghiên
cIu khác nhau gdp nhiBu hjn ch). Nhìn chung, tE lC hiCn m+c THA trong các
nghiên cIu tji ViCt Nam trong nh ng năm g…n ñây dao ñKng trong kho,ng
12–27%. Mdt khác, trong các nghiên cIu th^c hiCn ~ nưGc ta chp có nghiên
cIu cea Cao ThV Y)n Thanh [26] và Huỳnh Văn Minh [77] mGi có tính tE lC
THA chu}n hóa theo nhóm tu@i, trong khi đó ph…n lGn các nghiên cIu tji các
nưGc trên th) giGi ñBu th^c hiCn phép chu}n hóa này đ- hjn ch) sai lCch ch€n
l^a và cũng ñ- ñánh giá sL lưWng ñLi tưWng bV THA trong qu…n th- nghiên

cIu.
– Các nghiên cIu vB THA trên cKng đ ng ngư!i Kinh thì có nhiBu nhưng trên
các dân tKc thi-u sL thì ít đưWc th^c hiCn. MGi chp có nghiên cIu cea Đào Duy
An [2] vào năm 2002 ~ ngư!i dân tKc thi-u sL t‚ 18 tu@i tr~ lên tji thV xã Kon


24

Tum; Tr…n Nam Khánh [18] ~ các dân tKc khác nhau Kinh, R+c Lây, Trin, Ê
Đê và Tày tji Khánh Vĩnh, Khánh Hòa. Tji Đăk Lăk, QuLc Ái và Huỳnh Văn
Minh [1] nghiên cIu trên 319 ngư!i dân tKc Nùng ñVnh cư tji Buôn Đôn, Đăk
Lăk năm 2005; TrVnh Quang Trí [30] điBu tra trên dân tKc Ê Đê tji thành phL
Buôn Ma ThuKt, Đăk Lăk vào năm 2008; Cao ThV Y)n Thanh [26] ñiBu tra
THA ~ ngư!i t‚ 25 tu@i tr~ lên toàn tpnh Đăk Lăk vào năm 2005 nhưng khơng
đB cXp đ)n tE lC hiCn m+c cea t‚ng dân tKc trên đVa bàn và chưa th•y nghiên
cIu nào vB tE lC THA cea dân tKc M’nông, mKt trong hai dân tKc thi-u sL
chi)m tE lC vB dân sL cao nh•t tpnh Đăk Lăk [25].
MIc đK các mIc HA trong mKt sL nghiên cIu ñưWc th- hiCn b,ng 1.8 và 1.9
Bkng 1.8: TE lC các phân mIc HA theo JNC 6 trong các nghiên cIu trưGc ñây
tji ViCt Nam.

Phjm Gia Kh,i [16]

Phân mVc HA
Bình
Bình
THA
THA
thư9ng thư9ng cao đw 1
đw 2

74,5%
11,6%
8,4%
3,8%

THA
đw 3
1,6%

Phjm Gia Kh,i [15]

78,9%

8,8%

8,4%

2,6%

1,4%

Phjm Gia Kh,i [17]

73,2%

10,5%

10,2%

4,2%

1,9%

Phjm Gia Kh,i [14]

71,94%

11,97%

10,21% 3,88%

1,96%

Phjm Gia Kh,i [12]

63,73%

12,9%

13,8%

5,7%

3,3%

Lê Anh Tu•n [32]

71,86%

11,97%

10,22% 3,98%

1,97%

–

–

9,72%

6,30%

2,67%

Lê ThV Thu Trang [28]

60,3%

13,0%

14,97% 8,68%

3,04%

Đào Duy An [2]

71,19%

5,6%

10,76% 5,75%

1,33%

Nghiên cVu

Tô Văn H,i [9]

TE lC các mIc HA phân theo JNC 6 trong các nghiên cIu trên cho th•y
HA bình thư!ng cao chp chi)m tE lC kho,ng 5–12% và tE lC các ñK THA gi,m
d…n t‚ ñK 1 ñ)n ñK 3. THA ñK 1 chi)m kho,ng 8–15%, THA ñK 2 và 3 dao
ñKng trong kho,ng 4–12%.


25

Bkng 1.9: TE lC các phân mIc HA theo JNC 7 trong các nghiên cIu trưGc ñây
tji ViCt Nam.
Phân mVc HA
Nghiên cVu
Bùi ĐIc Long [20]

Bình
thư9ng
42,3%

Bùi ĐIc Long [19]
TrVnh Quang Trí [30]

Ti`n THA THA ñw 1 THA ñw 2
42,3%

5,9%

9,5%

33,9%

47,2%

7,0%

11,9%

36,1%

42,9%

11,7%

9,3%

TE lC các mIc HA phân theo JNC 7 trong các nghiên cIu trên cho th•y
r‡ng tE lC tiBn THA chi)m tE lC >40%, trong khi đó thì tE lC THA đK 2 chi)m
tE lC khá cao, kho,ng 9–12%. ĐiBu này ph thuKc vào ñLi tưWng nghiên cIu,
ñVa ñi-m nghiên cIu và th!i đi-m nghiên cIu vì th^c ch•t THA đK 2 trong
phân loji JNC 7 bao g m ñK 2 và ñK 3 THA trong phân loji JNC 6 [44].
Phân ñK THA theo JNC 6 hay JNC 7 khi nghiên cIu trong cKng ñ ng ñBu
ñVnh nghĩa bi)n THA bao g m c, nh ng ngư!i ñang ñiBu trV thuLc hj huy)t

áp h‡ng ngày b•t k- con sL HA là bao nhiêu và nh ng ñLi tưWng này mKt khi
ñã dùng thuLc thì khơng th- x)p đK THA. Tuy nhiên chưa th•y nghiên cIu
nào tji ViCt Nam ñB cXp ñ)n tE lC THA khi dùng thuLc hj áp.
1.3. Mwt ss ydu ts liên quan vTE lC THA thay ñ@i khác nhau trong nhiBu nghiên cIu trên kh+p khu v^c
trên th) giGi do ,nh hư~ng cea mKt sL y)u tL, nhưng theo Kearney [63],[64]
thì tE lC THA thay ñ@i che y)u ph thuKc vào ba y)u tL là cheng tKc, nhóm
tu@i và giGi tính; ngồi ra nhiBu y văn trên th) giGi [3],[7],[44],[55] ñã ñưa ra
nh ng y)u tL nguy cơ liên quan vGi THA, nh•t là nh ng y)u tL liên quan đ)n
hành vi có th- thay đ@i hodc ki-m sốt đưWc.
1.3.1. Chrng twc: NhiBu nghiên cIu cho th•y r‡ng tE lC THA ~ các cheng tKc
có s^ khác biCt nhau, đdc biCt là cheng tKc da đen thư!ng có tE lC THA cao
hơn các cheng tKc khác. Các nghiên cIu ~ Mœ [40],[45],[66], [87] và ~ Anh