Tài liệu Vài nét về "Đôla hóa" nền kinh tế docx

Vài nét về "Đôla hóa" nền kinh tế

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã không ngừng nỗ lực thu hút các nguồn
ngoại tệ, đặc biệt là USD. Đây là nguồn lực quan trọng giúp chung ta giải quyết
được phần lớn các nhu cầu về vốn, xây dựng cơ sở hạ tầng v.v Nhưng điều gì
cũng có hai mặt của nó. Chính lượng USD ồ ạt đổ vào Việt Nam nếu không được
kiểm soát tốt cũng sẽ gây ra hậu quả to lớn, đó là tình trạng đô la hóa nền kinh tế.

Đôla hóa là gì?
Đô la hóa là tình trạng mà tỷ trọng tiền gửi bằng ngoại tệ chiếm trên 30% trong
tổng khối tiền tệ mở rộng bao gồm: tiền mặt trong lưu thông, tiền gửi không kỳ
hạn, tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi ngoại tệ.

Đô la hóa được phân ra làm 3 loại như sau:
1. Đô la hóa không chính thức là trường hợp đồng đô la được sử dụng rộng rãi
trong nền kinh tế, mặc dù không được quốc gia đó chính thức thừa nhận. Ở
những nước có nền kinh tế bị đô la hóa không chính thức, phần lớn người
dân đã quen với việc sử dụng đồng đô la nhưng Chính phủ vẫn cấm niêm yết
giá hàng hóa bằng đô la, cấm dùng đô la đối với hầu hết giao dịch trong
nước.
2. Đô la hóa bán chính thức hay còn gọi là đô la hóa từng phần là tình trạng
đồng đô la ưđược sử dụng như một
đơn vị kế toán, phương tiện trao đổi, dự
trữ giá trị và phương tiện thanh toán trong khi đồng nội tệ vẫn tồn tại và lưu
thông. Đồng đô la có chức năng như một đồng tiền hợp pháp thứ hai của
nền kinh tế. Các nước ở tình trạng này vẫn duy trì một
Ngân hàng Trung
ương để thực hiện chính sách tiền tệ của họ.
3. Đô la hóa chính thức hay còn gọi là đô la hóa hoàn toàn xảy ra khi đồng
ngoại tệ là đồng tiền hợp pháp duy nhất được lưu hành. Nghĩa là đồng ngoại
tệ không chỉ được sẻ dụng hợp pháp trong các hợp đồng giữa các bên tư

nhân mà còn hợp pháp trong các khoản thanh toán của Chính phủ. Nếu đồng
ngoại tệ còn tồn tại thì nó chỉ có vai trò thứ yếu và thường chỉ là đồng tiền
xu hay các đồng tiền mệnh giá nhỏ. Thông thường, các nước chỉ áp dụng đô
la hóa chính thức khi đã thất bại trong việc thực thi các chương trình ổn định
kinh tế.

Tình trạng đôla hóa ở Việt Nam
Ở Việt Nam, theo thống kê, tỷ lệ đô la hóa luôn ở mức trên 20% trong khi tỷ lệ này
ở các nước trong khu vực thấp hơn rất nhiều, như: Indonesia, Thái Lan,
Malaysia chỉ khoảng 7-10%. Mục tiêu của
Ngân hàng nhà nước Việt Nam tới
năm 2010 sẽ giảm tỷ lệ này xuống còn 15%.
Những năm qua, lượng tiền gửi tuyệt đối bằng USD tại các ngân
hàng đã không ngừng tăng lên, đặc biệt là ở hệ thống ngân hàng tại
2 thành phố lớn là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Với nguồn
vốn ngoại tệ đồ sộ đó, các ngân hàng thường có 2 cách lựa chọn:
một là đem gửi ở
ngân hàng nước ngoài_những nước có lãi suất
tiết kiệm bằng đồng USD cao hơn trong nước để kiếm lời bằng chênh lệch lãi su
hoặc thực hiện nghiệp vụ
ất
kinh doanh ngoại tệ trên thị trường ngoại tệ quốc tế; hai
là đầu tư và cho các doanh nghiệp trong nước vay. Cách thứ nhất buộc các ngân
hàng phải có một lượng USD tương đối lớn, song, hiệu quả kinh tế không cao, lại
luôn tiềm tàng nhiều rủi ro do giá USD trên thị trường thế giới luôn biến đổi thất
thường. Điển hình là việc
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã từng
có giai đoạn bị thua lỗ hàng chục triệu USD do kinh doanh ngoại tệ. Chính vì vậy
mà các ngân hàng thường thực hiện theo cách thứ 2: đầu tư cho vay trong nước, và
chính điều này đã làm gia tăng các giao dịch, thanh toán bằng USD trên nhiều loại

thị trường. Điều này không những đẩy nhanh quá trình đô la hóa mà còn mang lại
nhiều rủi ro cho doanh nghiệp vay vốn bằng USD: họ kinh doanh bằng VNĐ
nhưng phải trả nợ ngân hàng bằng USD và nghiễm nhiên sẽ phải gánh chịu rủi ro
về tỷ giá.

Một lĩnh vực đô la hóa tương đối mạnh đó là
bán hàng qua mạng, kinh doanh các
sản phẩm nhập khẩu, nhất là đồ điện tử. Ta có thể thấy bằng trực giác việc niêm
yết giá bằng cả VNĐ lẫn USD ở hầu như 100% các trang web bán đồ điện tử như:
máy vi tính, các thiết bị gia dụng nhập ngoại v.v Mặc dù hai loại giá được đặt
song song nhưng việc thanh toán thực tế thì luôn được thực hiện bằng USD, nếu
khách hàng thanh toán bằng VNĐ thì giá của hàng hóa sẽ dựa trên tỷ giá hối đoái
giữa VN và USD ngày hôm thực hiện giao dịch. Những hàng hóa này thường là
những hàng hóa mà doanh nghiệp Việt Nam phải nhập khẩu toàn bộ hoặc nhập
khẩu từng liên kiện, nên giá của chúng phụ thuộc hoàn toàn vào USD, do vậy, các
doanh nghiệp, để tránh
rủi ro tỷ giá cho mình, buộc phải niêm yết giá bằng USD.
Ngoài ra, doanh nghiệp niêm yết giá bằng USD còn để tăng tính "hiện đại",
"
thương mại điện tử". Điều này rất đáng lo ngại vì kinh doanh qua mạng sẽ trở
thành loại hình kinh doanh chủ yếu trong tương lai.

Nguyên nhân tình trạng đôla hóa
Trên thực tế ta thấy rằng lãi suất tiền gửi VNĐ cao hơn USD. Với mức chênh lệch
lãi suất đáng kể đó thì gửi tiết kiệm bằng VNĐ sẽ cho ta mức lãi tiết kiệm cao hơn
bất chấp sự chênh lệch tỷ giá. Nhưng người dân vẫn có thói quen tích trữ USD hơn
là VNĐ. Tại sao?

Nguyên nhân mang tính lịch sử, đó là sự mất lòng tin vào đồng nội tệ của người
dân do những cuộc

khủng hoảng tiền tệ sau năm
1985 và những năm 1997-1998. Thêm vào đó là
hiện tượng lạm phát phi mã trong những năm
cuối thập niên 80, đầu thập niên 90 càng làm làm
cho đồng nội tệ mất giá nhanh và tạo cho những
người giữ tiền cảm thấy quá rủi ro khi giữ một
khối lượng đồng nội tệ lớn. Hơn thế nữa, sau một
thời gian ổn định, chỉ số giá đang ngày càng gia
tăng khiến mọi người thêm ngần ngại hơn trong
việc chuyển từ ngoại tệ sang VNĐ. Người ta thích dùng USĐ không chỉ vì tính ổn
định mà còn vì sự gọn nhẹ và tiện dụng của

Một nguyên nhân khác đó là nguồn ngoại tệ tiền mặt ở nước ta không ngừng tăng
nhanh, đặc biệt là USĐ bởi vì nước ta có rất nhiều kênh để huy động ngoại tệ:
nó.
• Nguồn kiêu hối ngày càng có xu hường tăng mạnh với mức tăng bình quân
10%/năm và tới năm 2010 dự tính sẽ lên tới 5 tỷ USD
• Lượng ngoại tệ chi tiêu ở Việt Nam của khách du lịch nước ngoài cũng tăng
nhanh cùng với lượng du khách đến Việt Nam.
• Tiền lương và thu nhập của người Việt Nam làm việc trong các dự án liên
doanh, dự án 100% vốn đầu tư nước ngoài, dự án quốc tế, cơ quan nước
ngoài tại Việt Nam được trả bằng ngoại tệ.
• Số lượng người nước ngoài đến Việt Nam làm việc, sinh sống, làm ăn, học
tập v.v ngày càng gia tăng, chi tiêu ngoại tệ tiền mặt rất lớn, nhất là tiền
thuê nhà của các hộ gia đình người Việt Nam và chi trả các dịch vụ khác.
• Tiền viện trợ không hoàn lại, tiền của các tổ chức tài chính vi mô, tổ chức từ
thiện quốc tế, tổ chức phi chính phủ nước ngoài v.v Bên cạnh đó là nguồn
vốn tài trợ của các tổ chức tài chính tiền tệ quốc tế, Chính phủ các nước.
• Hoạt động đầu tư nước ngoài tại Việt Nam bao gồm cả đầu tư trực tiêp và
đầu tư gián tiếp.

• Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam ngày một gia tăng cùng với sự phát triển
của nền kinh tế.
• Ngoại tệ từ các hoạt động buôn lậu và một số nguồn ngoại tệ qua các hoạt
động kinh tế ngầm khác mà chính phủ Việt Nam chưa thể quản lý.
Với lượng tiền mặt ngoại tệ lớn như vậy đang ồ ạt đổ về, buộc Việt Nam phải đứng
trước tình trạng đô la hóa nền kinh tế ngày càng trầm trọng.

Trước thực trạng trên, chúng ta cần phải nhận định rõ rằng: Đô la hóa là tình trạng
khó tránh khỏi đối với những nước có xuất phát điểm thấp, đang trong quá trình
chuyển đổi nền kinh tế và từng bước hội nhập như Việt Nam. Xóa bỏ đô la hóa
không phải là xóa bỏ hoàn toàn và phủ định tất cả vì cũng giống như
lạm phát, phải
duy trì ở một mức độ phù hợp và ổn định để thúc đẩy phát triển kinh tế. Chúng ta
phải chấp nhận sự hiện diện của đô la hóa trên cơ sở kiềm chế, khai thác mặt lợi,
hạn chế mặt tiêu cực
Những tác động của đô la hoá

Tình trạng "đô la hoá" nền kinh tế có tác động tích cực và tác động tiêu cực.
a. Những tác động tích cực:
- Đô la hóa tạo một cái van giảm áp lực đối với nền kinh tế trong những thời kỳ
lạm phát cao, bị mất cân đối và các điều kiện kinh tế vĩ mô không ổn định. Do có
một lượng lớn đô la Mỹ trong hệ thống ngân hàng, sẽ là một công cụ tự bảo vệ
chống lại lạm phát và là phương tiện để mua hàng hoá ở thị trường phi chính thức.
Bên cạnh đó, USD là đồng tiền đáng tin cậy nhất thế giới. Bất kỳ nước nào chấp
nhận đô la hóa cũng sẽ chấp nhận chính sách tiền tệ của FED ( Cục dự trữ liên
bang Mỹ). Nhờ đó, sẽ giảm thiểu các rủi ro về khả năng mất giá tiền tệ.
Ở các nước đô la hoá chính thức, bằng việc sử dụng đồng ngoại tệ, họ sẽ duy trì
được tỷ lệ lạm phát gần với mức lạm phát thấp làm tăng sự an toàn đối với tài sản
tư nhân, khuyến khích tiết kiệm và cho vay dài hạn. Hơn nữa, ở những nước này
ngân hàng trung ương sẽ không còn khả năng phát hành nhiều tiền và gây ra lạm

phát, đồng thời ngân sách nhà nước sẽ không thể trông chờ vào nguồn phát hành
này để trang trải thâm hụt ngân sách, kỷ luật về tiền tệ và ngân sách được thắt chặt.
Do vậy, các chương trình ngân sách sẽ mang tính tích cực hơn.
Một lượng ngoại tệ lớn được gửi vào các Ngân hàng sẽ tạo thành nguồn vốn lớn để
cho vay và đầu tư vào nền kinh tế, hạn chế việc đi vay nước ngoài. Song trong điều
kiện cho vay bằng ngoại tệ của Ngân hàng gặp khó khăn, thì với lãi suất trên thị
trường quốc tế cao, các ngân hàng trong nước đem gửi ở nước ngoài. Người dân
cũng sẽ được hưởng từ lãi suất hơn là cất giữ trong nhà và các ngân hàng cũng có
thu nhập về nghiệp vụ tiền gửi và có lợi ích. Quốc gia cũng có thêm nguồn dự trữ
ngoại tệ.
Với đô la hóa, các ngân hàng có một lượng ngoại tệ lớn sẽ có điều kiện mở rộng
hoạt động của mình, nhất là hoạt động đối ngoại. Hơn nữa sự tồn tại các khoản tiền
gửi bằng ngoại tệ tại các ngân hàng trong nước sẽ tạo công cụ hội nhập thị trường
trong nước với thị trường khu vực, thị trường thế giới, giảm thiểu các chi phí giao
dịch tài chính quốc tế.
Đô la hóa giúp hạ thấp chi phí giao dịch. Ở những nước đô la hoá chính thức, các
chi phí như chênh lệch giữa tỷ giá mua và bán khi chuyển từ đồng tiền này sang
đồng tiền khác được xoá bỏ. Các chi phí dự phòng cho rủi ro tỷ giá cũng không cần
thiết, các ngân hàng có thể hạ thấp lượng dự trữ, vì thế giảm được chi phí kinh
doanh.
Với nền kinh tế đô la hóa sẽ giúp thu hút đầu tư nước ngoài do các nhà đầu tư biết
rõ giá trị tài sản quy ra tiền của họ sẽ gặp ít rủi ro. Đô la hóa có thể là yếu tố thu
hút khách du lịch bởi việc mua bán và trao đổi ngoại tệ dễ dàng.
Các nước thực hiện đô la hoá chính thức có thể loại bỏ rủi ro cán cân thanh toán và
những kiểm soát mua ngoại tệ, khuyến khích tự do thương mại và đầu tư quốc tế.
Các nền kinh tế đô la hoá có thể được chênh lệch lãi suất đối với vay nợ nước
ngoài thấp hơn, chi ngân sách giảm xuống và thúc đẩy tăng trưởng và đầu tư.
Thu hẹp chênh lệch tỷ giá trên hai thị trường chính thức và phí chính thức. Tỷ giá
chính thức càng sát với thị trường phi chính thức, tạo ra động cơ để chuyển các
hoạt động từ thị trường phi chính thức (bất hợp pháp) sang thị trường chính thức

(thị trường hợp pháp).
b. Những tác động tiêu cực:
Một nền kinh tế bị đô la hóa cao càng dễ bị tổn thương và nhạy cảm hơn với những
thay đổi liên quan đến đồng đô la, cũng như các cú sốc kinh tế như sự dao động
của giá dầu. Ngành xuất khẩu sẽ chịu tác động trực tiếp. Do đó, đô la hóa sẽ ảnh
hưởng đến việc hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô. Với một nền kinh tế có tỷ
trọng ngoại tệ lớn thì việc hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô, đặc biệt là
chính sách tiền tệ sẽ bị mất tính độc lập mà chịu nhiều ảnh hưởng bởi diễn biến
kinh tế quốc tế.
Đô la hóa làm giảm hiệu quả điều hành của chính sách tiền tệ :
• Gây khó khăn trong việc dự đoán diễn biến tổng phương tiện thanh toán, do đó
dẫn đến việc đưa ra các quyết định về việc tăng hoặc giảm lượng tiền trong lưu
thông kém chính xác và kịp thời.
• Làm cho đồng nội tệ nhạy cảm hơn đối với các thay đổi từ bên ngoài, do đó
những cố gắng của chính sách tiền tệ nhằm tác động đến tổng cầu nền kinh tế
thông qua việc điều chỉnh lãi suất cho vay trở nên kém hiệu quả.
• Tác động đến việc hoạch định và thực thi chính sách tỷ giá. Đô la hoá có thể thực
thi chính sách tỷ giá. Đô la hoá có thể làm cho cầu tiền trong nước không ổn định,
do người dân có xu hướng chuyển từ đồng nội tệ sang đô la Mỹ, làm cho cầu của
đồng đô la Mỹ tăng mạnh gây sức ép đến tỷ giá.
Khi các đối thủ cạnh tranh trên thị trường thế giới thực hiện phá giá đồng tiền, thì
quốc gia bị đô la hoá sẽ không còn khả năng để bảo vệ sức cạnh tranh của khu vực
xuất khẩu thông qua việc điều chỉnh lại tỷ giá hối đoái.
• Ở trong các nước đô la hoá không chính thức, nhu cầu về nội tệ không ổn định.
Trong trường hợp có biến động, mọi người bất ngờ chuyển sang ngoại tệ có thể
làm cho đồng nội tệ mất giá và bắt đầu một chu kỳ lạm phát. Khi người dân giữ
một khối lượng lớn tiền gửi bằng ngoại tệ, những thay đổi về lãi suất trong nước
hay nước ngoài có thể gây ra sự chuyển dịch lớn từ đồng tiền này sang đồng tiền
khác (hoạt động đầu cơ tỷ giá). Những thay đổi này sẽ gây khó khăn cho ngân
hàng trung ương trong việc đặt mục tiêu cung tiền trong nước và có thể gây ra

những bất ổn định trong hệ thống ngân hàng.
Trường hợp tiền gửi của dân cư bằng ngoại tệ cao, nếu khi có biến động làm cho
người dân đổ xô đi rút ngoại tệ, trong khi số ngoại tệ này đã được ngân hàng cho
vay, đặc biệt là cho vay dài hạn, khi đó ngân hàng nhà nước của nước bị đô la hoá
cũng không thể hỗ trợ được vì không có chức năng phát hành đô la Mỹ.
Chính sách tiền tệ bị phụ thuộc nặng nề vào nước Mỹ. Trong trường hợp đô la hoá
chính thức, chính sách tiền tệ và chính sách lãi suất của đồng tiền khi đó sẽ do
nước Mỹ quyết định. Trong khi các nước đang phát triển và một nước phát triển
như Mỹ không có chu kỳ tăng trưởng kinh tế giống nhau, sự khác biệt về chu kỳ
tăng trưởng kinh tế tại hai khu vực kinh tế khác nhau đòi hỏi phải có những chính
sách tiền tệ khác nhau.
Nước thực hiện đô la hóa sẽ đánh mất ưu quyền tiền tệ của mình. Về cơ bản, ưu
quyền tiền tệ là lợi nhuận thu được từ phát hành tiền. Đây là một hoạt động kinh tế
rất có lãi vì chi phì in tiền, phát hành tiền thấp hơn rất nhiều so với giá trị hàng hóa
mà giấy bạc phát hành thu mua được. Chính phủ Mỹ thu được 25 tỉ USD mỗi năm
từ ưu quyền tiền tệ. Và khi người dân các nước khác giữ tờ đô la trong tay, họ đang
góp phần làm giàu cho Bộ tài chính Mỹ.
Đô la hoá chính thức sẽ làm mất đi chức năng của ngân hàng trung ương là người
cho vay cuối cùng của các ngân hàng. Trong các nước đang phát triển chưa bị đô la
hoá hoàn toàn, mặc dù các ngân hàng có vốn tự có thấp, song công chúng vẫn tin
tưởng vào sự an toàn đối với các khoản tiền gửi của họ tại các ngân hàng. Nguyên
nhân là do có sự bảo lãnh ngầm của Nhà nước đối với các khoản tiền này. Điều
này chỉ có thể làm được đối với đồng tiền nội tệ, chứ không thể áp dụng được đối
với đô la Mỹ. Đối với các nước đô la hoá hoàn toàn, khu vực ngân hàng sẽ trở nên
bất ổn hơn trong trường hợp ngân hàng thương mại bị phá sản và sẽ phải đóng cửa
khi chức năng người cho vay cuối cùng của Ngân hàng Trung ương đã bị mất. Tất
nhiên, Ngân hàng Trung ương các nước này có thể đề nghị FED hỗ trợ tài chính
khẩn cấp. Nhưng trong lịch sử tiền tệ thế giới, FEG chưa hề có sự giúp đỡ hệ thống
ngân hàng của nước thực hiện đô la hóa chính thức khi họ gặp cơn nguy khốn.

Thực trạng đô la hóa trên thế giới

Theo đánh giá của IMF năm 1998, 19 nước có mức độ đô la hoá cao với tỷ lệ tiền
gửi ngoại tệ/M2 lớn hơn 30%, bao gồm các nước: Argentina, Azerbaijian, Belarus,
Bolivia, Cambodia, Costa Rica, Croatia, Georgia, Guinea - Bissau, Laos, Latvia,
Mozambique, Nicaragua, Peru, Sao Tome, Principe, Tajikistan, Turkey và
Uruguay.
35 nước có mức độ đô la hoá vừa phải với tỷ lệ tiền gửi/M2 khoảng 16,4%, bao
gồm các nước: Albania, Armenia, Bulgaria, Cộng hoà Czech, Dominica,
Honduras, Hungary, Jamaica, Jordan, Lithuania, Macedonia, Malawi, Mexico,
Moldova, Mongolia, Pakistan, Philippines, Poland, Romania, Russia, Sierra Leone,
Cộng hoà Slovak, Trinidad, Tobago, Uganda, Ukraine, Uzbekistan, Việt Nam,
Yemen và Zambia.
Theo nghiên cứu của Hệ thống dự trữ Liên bang Mỹ, hiện tại người nước ngoài
nắm giữ từ 55 đến 70% tổng số đô la Mỹ đang lưu hành trên thế giới.
Ngoài đồng đô la Mỹ, còn có một số đồng tiền của các quốc gia khác cũng được
quốc tế hoá như: bảng Anh, mác Đức, yên Nhật, Franc Thuỵ Sỹ, euro của EU
nhưng vị thế của các đồng tiền này trong giao lưu quốc tế không lớn; chỉ có đô la
Mỹ là chiếm tỷ trọng cao nhất (khoảng 70% kim ngạch giao dịch thương mại thế
giới). Cho nên người ta thường gọi hiện tượng ngoại tệ hoá là "đô la hoá".